Ciąża po 30. roku życia norma XXI wieku

Transkrypt

1 Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 6, zeszyt 2, 88-92, 2013 Ciąża o 30. roku życia norma XXI wieku KATARZYNA MAJOR, MAGDALENA BYŚ, MAŁGORZATA BAUMERT, PIOTR SURMIAK, ZOFIA WALENCKA Streszczenie Wstę: Coraz więcej kobiet w krajach wysokorozwiniętych, również w Polsce, decyduje się na ciążę o 30. roku życia. Na tak ważną decyzję w życiu każdej kobiety, jaką jest macierzyństwo, ma wływ wiele czynników, n.: wykształcenie, warunki socjoekonomiczne. Cel racy: Analiza czynników wływających na decyzję kobiet o ciąży o 30. roku życia. Materiał i metoda: Przerowadzono anonimowe badanie ankietowe wśród 357 kobiet rzebywających w trzech oddziałach ołożniczych szitali w Katowicach i Tychach w okresie od grudnia 2012 do marca 2013 r., dotyczące óźnego macierzyństwa. Ankieta składała się z 8 ytań, 7 jednokrotnego wyboru i 1 z możliwością wyboru kilku odowiedzi. Wyniki: Kobiety biorące udział w ankiecie odzielono na dwie gruy: I wiek między lat, II grua 35 lat i owyżej. W gruie I istotnie częściej kobiety odawały własne roblemy zdrowotne, roblemy zdrowotne artnera, otrzebę bycia tylko z artnerem oraz brak odowiednich warunków mieszkaniowych jako rzyczynę odroczenia decyzji o macierzyństwie. Kobiety w tej gruie istotnie częściej deklarowały otrzebę odnoszenia kwalifikacji, samorozwoju, óźne macierzyństwo lansowane w mediach oraz trudną sytuację ekonomiczną. W gruie ierwiastek w wieku lat najistotniejszą rzyczyną odroczenia macierzyństwa były roblemy zdrowotne artnera, natomiast u kobiet w wieku 35 i więcej lat istotnie częściej obserwowano brak gotowości do zostania matką, lęk rzed ciążą i orodem oraz brak omocy aństwa w wychowaniu dziecka. Techniki rozrodu wsomaganego istotnie częściej stosowane były w gruie II. Wnioski: Największy wływ na odejmowanie rzez kobiety decyzji o óźnym orodzie miały warunki socjoekonomiczne. U kobiet oniżej 35. roku życia dodatkowo istotną rolę odgrywało także zdrowie artnera oraz otrzeba bycia tylko z artnerem. Słowa kluczowe: óźne macierzyństwo, ciąża Wstę Zmiany gosodarcze, sołeczne i kulturowe zaoczątkowane od koniec XX wieku znacząco włynęły na ostrzeganie miejsca kobiet w życiu rodzinnym i sołecznym. Kobiety stały się bardziej aktywne w życiu zawodowym i sołecznym w orównaniu z ich orzedniczkami. Kilka wieków wstecz kobiety rodziły swoje dzieci jako nastolatki, natomiast w wieku 40 lat zostawały babciami [1]. Obecnie, coraz większe zainteresowanie kobiet edukacją i rozwojem kariery zawodowej, owoduje rzesunięcie decyzji o macierzyństwie, a nowoczesne techniki rozrodu wsomaganego medycznie, umożliwiają zajście w ciążę w óźniejszym wieku [2, 3]. Według Paulsona i ws. [4] w gruie kobiet między 50. a 63. rokiem życia, które oddane były technice rozrodu wsomaganego, 37,2% urodziło zdrowe dzieci. Wsółczesne kobiety dążą do zdobycia odowiedniego wykształcenia i statusu materialnego, oddalając od siebie macierzyństwo. Fakty te owodują, że matkami, o raz ierwszy, zostają kobiety o 30. roku życia [5]. W ostatnich dziesięcioleciach obserwuje się znaczny wzrost kobiet decydujących się na óźne macierzyństwo [6]. Z danych statystycznych wynika, że w Polsce w 2000 roku kobiety rodzące swoje dziecko o 30. roku życia stanowiły zaledwie 25%, odczas gdy w 2011 odsetek ten wynosił już 40%. Podobny trend utrzymuje się także w innych krajach wysokorozwiniętych [7]. Z tego owodu być może óźne macierzyństwo należy traktować jako nową normę we wsółczesnym ołożnictwie [1]. Cel racy Celem racy było określenie czynników mających największy wływ na odejmowanie rzez kobiety decyzji o orodzie o 30. roku życia. Materiał i metoda W badaniu ankietowym dotyczącym macierzyństwa wzięło udział 357 kobiet, o 30. roku życia, sośród 1100 acjentek, rzebywających w okresie od 1 grudnia 2012 do 31 marca 2013 w oddziałach ołożniczych trzech szitali na Śląsku (Centralny Szital Kliniczny w Katowicach, szital im. Leszczyńskiego w Katowicach oraz w Wojewódzki Szital Secjalistyczny w Tychach). Badane kobiety zostały odzielone na dwie gruy. Gruę ierwszą stanowiły kobiety od 30. do 34. roku życia, natomiast gruę drugą kobiety w wieku 35 lat i owyżej. Przerowadzono badanie ankietowe, dotyczące czynników mających wływ na odjęcie decyzji o orodzie o 30. roku życia. Ankiety, składały się z 8 ytań. Pytania w ankiecie dotyczyły: wyksztalcenia, miejsca zamieszkania, kolejności ciąży, lanowania ciąży, czasu starania się o dziecko, technik rozrodu wsomaganego oraz czynników, które włynęły na decyzję o odroczeniu macierzyństwa. Do analiz statystycznych wykorzystano test chi2, a za istotny statystycznie oziom rawdoodobieństwa uznano < 0,05. Klinika Neonatologii, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

2 Ciąża o 30. roku życia norma XXI wieku 89 Wyniki W okresie od grudnia 2012 do marca 2013 na terenie trzech szitali: CSK Katowice, szital im. Leszczyńskiego w Katowicach oraz w szitalu Wielosecjalistycznym w Tychach odbyło się 1100 orodów. Ankietę wyełniło 357 kobiet w wieku 30 i więcej lat (32,5%), które stanowiły gruę badaną. Najliczniejsza gruę (223; 62,5%) stanowiły kobiety omiędzy 30. a 34. rokiem życia. Nie obserwowano różnic istotnych statystycznie omiędzy dwoma gruami badanych kobiet (grua I kobiety w wieku lat, grua II $ 35. roku życia) orównując kolejność ciąży, miejsce zamieszkania oraz wykształcenie. W gruie kobiet w wieku 35 i więcej lat istotnie częściej stosowane były techniki rozrodu wsomaganego ( = 0,03). Najczęściej stosowanymi technikami rozrodu wsomaganego były: załodnienie ozaustrojowe (8,9%) oraz inseminacja domaciczna (6,7%). Wyniki rzedstawiono w tabeli 1. Przeanalizowano czynniki mające wływ na odjęcie rzez kobiety decyzji o odroczeniu macierzyństwa (tab. 2). W gruie I kobiet, w orównaniu z gruą II, życia istotną rolę w odejmowaniu decyzji o odroczeniu macierzyństwa odgrywały roblemy zdrowotne rzyszłych matek ( = 0,03), roblemy zdrowotne artnera ( = 0,03), otrzeba bycia tylko z artnerem ( $ 0,01) oraz brak odowiednich warunków mieszkaniowych ( = 0,04). W drugiej badanej gruie kobiet ($ 35 lat) do najistotniejszych owodów odraczających macierzyństwo należały: otrzeby odnoszenia kwalifikacji, samorozwoju ( = 0,02), óźne macierzyństwo lansowane w mediach ( = 0,02) oraz trudna sytuacja ekonomiczna ( = 0,04). Podobnej analizie oddano ierwiastki w obu badanych gruach (tab. 3). Pierwiastki stanowiły 32,2% (115) całej gruy badanej. Nie obserwowano istotnych różnic omiędzy wykształceniem, miejscem zamieszkania oraz lanowaniem ciąży wśród kobiet z gruy I i II. U kobiet rodzących swoje ierwsze dziecko o 35. roku życia istotnie częściej stosowane były techniki rozrodu wsomaganego ( = 0,02). Rodność Pochodzenie Wykształcenie Tabela 1. Charakterystyka ogólna badanej gruy z uwzględnieniem odziału na dwie kategorie wiekowe Badana cecha Grua badana ($ 30. r.ż.) N = 357 I grua N = ,5% II grua N = ,5% ierworódki 115 (32,2%) 68 (30,5%) 47 (35,1%) wieloródki 205 (57,4%) 155 (69,5%) 87 (64,9%) wieś 40 (11,2%) 26 (11,7%) 14 (10,5%) miasto 317 (88,8%) 197 (88,3%) 120 (89,6%) odstawowe 17 (4,8%) 10 (4,5%) 7 (5,2%) średnie 233 (65,3%) 147 (65,9%) 86 (64,2%) wyższe 107 (30,0%) 66 (29,6%) 41 (30,6%) ciąża lanowana 294 (82,4%) 218 (85,5%) 76 (70,0%) Decyzja o ciąży ciąża nielanowana 67 (18,7%) 36 (14,1%) 31 (29,2%) Techniki rozrodu wsomaganego 40 (11,2%) 18 (8,0%) 22 (16,4%) IS IS istotne statystycznie; nieistotne statystycznie Tabela 2. Czynniki mające największy wływ na odjęcie decyzji o odroczeniu macierzyństwa w obu badanych gruach Czynniki wływające na odjęcie decyzji o odroczeniu macierzyństwa Grua badana ($ 30. r.ż.) N = 357 Gr I N = ,5% Gr II N = ,5% Potrzeba odnoszenia kwalifikacji, samorozwoju 95 (26,6%) 50 (22,4%) 45 (33,6%) IS Brak odowiedniego artnera 72 (20,1%) 48 (21,5%) 24 (17,5%) Trudności z zajściem w ciążę 54 (15,1%) 37 (62,5%) 17 (37,5%) Problemy zdrowotne matki 48 (13,4%) 34 (15,2%) 14 (10,4%) IS Brak odowiednich warunków mieszkaniowych 42 (11,7%) 32 (14,3%) 10 (7,5%) IS Trudna sytuacja ekonomiczna 27 (7,6%) 12 (5,4%) 15 (11,2%) IS Potrzeba bycia tylko z artnerem 13 (3,6%) 2 (0,9%) 11 (8,2%) IS Problemy zdrowotne artnera 11 (3,1%) 10 (4,5%) 1 (0,7%) IS Późne macierzyństwo lansowane w mediach 8 (2,2%) 2 (0,9%) 6 (4,5%) IS IS istotne statystycznie; nieistotne statystycznie

3 90 K. Major, M. Byś, M. Baumert, P. Surmiak, Z. Walencka Tabela 3. Charakterystyka ogólna kobiet rodzących ierwsze dziecko o 30. roku życia z uwzględnieniem odziału na dwie gruy wiekowe Badana cecha Grua badana (ierwiastki $ 30. r.ż.) N = 115 Grua I N = 68 59,1% Grua II N = 47 40,9% Pochodzenie Wykształcenie wieś 11 (9,6%) 5 (7,4%) 6 (12,7%) miasto 104 (90,4%) 63 (92,6%) 41 (87,2%) odstawowe 2 (2,9%) 2 (2,9%) 0 (0%) średnie 87 (75,6%) 53 (77,9%) 34 (72,3%) wyższe 26 (22,6%) 13 (19,1%) 13 (27,6%) ciąża lanowana 102 (88,7%) 60 (88,2%) 42 (89,4%) Decyzja o ciąży ciąża nielanowana 13 (11,3%) 8 (11,8%) 5 (10,6%) Techniki rozrodu wsomaganego 25 (21,7%) 10 (14,7%) 15 (31,9%) IS IS istotne statystycznie; nieistotne statystycznie Tabela 4. Czynniki mające największy wływ na odjęcie decyzji o odroczeniu macierzyństwa u ierworódek w całej badanej gruie Czynniki wływające na odjęcie decyzji o odroczeniu macierzyństwa Grua badana (ierwiastki $ 30. r.ż.) N = 115 Gr I N = 68 59,1% Gr II N = 47 40,9% Brak odowiedniego artnera 42 (36,5%) 23 (33,8%) 19 (40,4%) Potrzeba odnoszenia kwalifikacji, samorozwoju 41 (35,6%) 24 (35,3%) 17 (35,4%) Trudności z zajściem w ciążę 30 (26,0%) 18 (26,5%) 12 (25,5%) Brak gotowości do zostania matką 20 (17,3%) 7 (10,3%) 13 (27,6%) IS Problemy zdrowotne matki 19 (16,5%) 12 (17,6%) 7 (14,9%) Brak omocy aństwa w wychowaniu dziecka 19 (16,5%) 7 (10,3%) 12 (25,5%) IS Lęk rzed ciążą i orodem 18 (15,7%) 6 (8,9%) 12 (25,5%) IS Problemy zdrowotne artnera 6 (8,8%) 6 (8,8%) 0 (0%) IS IS istotne statystycznie nieistotne statystycznie Dla kobiet z gruy I najistotniejszym czynnikiem wływającym na odroczenie macierzyństwa były roblemy zdrowotne artnera ( $ 0,01). Natomiast dla ierworódek z gruy II najistotniejszymi czynnikami były: brak gotowości do zostania matką ( = 0,01), lęk rzed ciążą i orodem ( = 0,02) oraz brak omocy aństwa w wychowaniu dziecka ( = 0,03). Brak odowiedniego artnera stanowił istotny czynnik oóźnienia macierzyństwa w obu gruach ierwiastek (33,8% vs 40,4%; ). Wyniki rzedstawiono w tabeli 4. Dyskusja Macierzyństwo dotychczas kojarzone było głównie z młodymi kobietami. Istnieje głęboko zakorzeniony ogląd, iż kobiety owinny zachodzić w ciążę w tzw. otymalnym wieku rozrodczym, tj. między 20. a 30. rokiem życia [8]. Młodym kobietom łatwiej jest zajść w ciążę, rzadziej chorują na choroby rzewlekłe, a ich młody organizm z łatwością adotuje się do zmian ojawiających się w czasie ciąży [9]. W 1958 roku Międzynarodowa Federacja Ginekologii i Położnictwa określiła kobiety rodzące swoje ierwsze dziecko o 35. roku życia jako stare ierwiastki. W dzisiejszych czasach, w związku z coraz większą akcetacją rzez sołeczeństwo óźnego macierzyństwa, również w literaturze ginekologiczno-ołożniczej nastąiła zmiana nazewnictwa. Coraz częściej mówi się o zaawansowanym wieku ciężarnej, dojrzałej starszej rodzącej, óźnym macierzyństwie [1]. Trend ten jest najbardziej zauważalny w krajach wysoko rozwiniętych. Według Joseh i ws. [10], w 1982 r. odsetek żywych urodzeń w gruie wiekowej lat wynosił 4,7%, a w ciągu 20 lat wzrósł do 14,1%. Wśród kobiet owyżej 40. roku życia częstość urodzeń wzrosła z 0,6% do 2,6%. W badaniu Aref-Adiba i ws. [11] odsetek urodzeń wśród kobiet w rzedziale wiekowym lat wzrósł z 6% w 1991 do 13% w 2005 r., a w gruie o 40. roku życia z 0,1% do 1,5%. W Polsce także

4 Ciąża o 30. roku życia norma XXI wieku 91 obserwuje się wzrost liczby kobiet o 35. roku życia decydujących się na urodzenie dziecka. Dane z Centrum Zdrowia Matki Polki [9] wskazują, że w rzeciągu ostatnich 10 lat liczba rodzących owyżej 35. roku życia wzrosła o 100%. W naszym badaniu odsetek matek rodzących o 30. roku życia wynosił 32,8%, z czego 12,1% stanowiły kobiety owyżej 35. roku życia, a owyżej 40. roku życia 0,5%. W badaniu Kowalskiej i ws. [12] odsetek kobiet rodzących o 40. roku życia wynosił 1,94%, w badaniach Hincza i ws. [13] 2,20%. W badaniach Weerasekera i Udugama [14], rzerowadzonych na Sri Lance 1,7%. Poddając analizie rzyczyny odkładania ciąży stwierdzono, że dla wsółczesnej kobiety edukacja i kariera zawodowa są często ważniejsze niż macierzyństwo [15]. W analizowanej rzez nas gruie ciężarne owyżej 35. roku były leiej wykształcone niż kobiety w wieku lat. Istotnie częściej kobiety w tej gruie odawały otrzeby odnoszenia kwalifikacji i samorozwoju jako czynnik oóźniający odjęcie decyzji o macierzyństwie. Poza otrzebą odnoszenia kwalifikacji istnieje jeszcze szereg innych rzyczyn odjęcia decyzji o óźnym macierzyństwie. Według Lesińskiej-Sawickiej [16], Hammberga i ws. [17] najistotniejszymi czynnikami były: brak artnera, brak gotowości do zastania matką oraz chęć stabilizacji ozycji zawodowej. W naszym materiale również zaobserwowano odobną tendencję. Brak odowiedniego artnera deklarowało 17,5% resondentek w wieku 35 i więcej lat, a brak gotowości do zostania matką 16,4%. Można rzyuszczać, że wysoki odsetek ciąż nielanowanych w tej gruie (29,2%) sowodowany jest tymi czynnikami. Należy odkreślić, że ryzyko wystąienia nielanowanej ciąży jest szczególnie duże w dwóch rzedziałach wiekowych: oraz lat [18]. Według niektórych autorów zjawisko óźnego macierzyństwa niesie z sobą ewne zagrożenia, które dotyczą głównie zdrowia kobiety w czasie ciąży. Dotyczy to rzede wszystkim zwiększenia ryzyka wystąienia cukrzycy ciężarnych, nadciśnienia tętniczego oraz zwiększenia częstości stosowania technik rozrodu wsomaganego[19-21]. W naszym materiale kobiety o 35. roku życia wymagały częściej zastosowania technik rozrodu wsomaganego, w orównaniu z młodszymi kobietami. Salem odaje, że 0,2% ciąż u kobiet o 40. r.ż. to ciąże o załodnieniu ozaustrojowym [2]. Według niego, nie bez znaczenia dla ewentualnych owikłań erinatalnych jest rodzaj zastosowanej metody. W badaniu Hincza i ws. [22] w gruie wiekowej lat ciąże o załodnieniu ozaustrojowym stanowiły 4,89%, a w oisywanym rzez nas badaniu odsetek ten wynosił 8,95%. Niewątliwie ciąża i oród kobiet owyżej 35. roku życia wymagają wzmożonej czujności erinatologicznej. Sam wiek nie rzesądza jednak o traktowaniu ciąży kobiet dojrzałych jako atologii [9]. W światowym iśmiennictwie istnieje wiele rzesłanek mówiących, że rzy odowiednim nadzorze ołożniczym rzebieg ciąży i orodu u ciężarnych owyżej 35. roku życia może być rawidłowy, a osiągane wyniki erinatalne orównywalne z wystęującymi u młodych kobiet [22]. Wnioski Największy wływ na odejmowanie rzez kobiety decyzji o óźnym orodzie miały warunki socjoekonomiczne. U kobiet oniżej 35. roku życia dodatkowo istotną rolę odgrywało także zdrowie artnera oraz otrzeba bycia tylko z artnerem. Piśmiennictwo [1] Kulma B. (2012) Późne macierzyństwo norma we wsółczesynm ołożnictwie. Ad vocem 104: [2] Salem Yaniv S., Levy A., Wiznitzer A. i ws. (2011) A significant linear association exists between advanced maternal age and adverse erinatal outcome. Arch. Gynecol. Obstet. 283: [3] Carolan M., Nelson S. (2007) First mothering over 35 years: questioning the association of maternal age and regnancy risk. Health Care Women Int. 28: [4] Paulson R.J., Boostanfar R., Mor E., i ws. (2002) Pregnancy in the sixth decade of life: obstetric outcomes in woman of advanced reroductive age. JAMA 288: [5] Studziński Z. (2004) Ciąża i oród u kobiet o 40. roku życia. Wiad. Lek. 57: [6] Bianco A., Stone J., Lynch L., i ws. (1996) Pregnancy outcome at age 40 and older. Obstet. Gynecol. 87: [7] Rocznik Demograficzny, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa [8] Lesińska-Sawicka M. (2008) Wybrane elementy bibliografii zdrowotnej óźnych ierwiastek jako wskazówki dla ersonelu medycznego do lanowania działań edukacyjnych. Nowoczesne Pielęgniarstwo i Połóżnictwo 2: 2. [9] Kubiak-Fortecka A., Wilczyński J. (2009) Ciąża i oród u kobiet w wieku dojrzałym, Przegl. Menoauz. 2: [10] Joseh K.S., Allen A.C., Dodds L. i ws. ( 2005) The erinatal effects of delayed childbearing. Obstet. Gynecol. 105: [11] Aref-Adib M., Freeman-Wang T., Ataullah I. (2007) The older obstetric atient. Obstet. Gynaecol. Rerod. Med. 18: [12] Kowalewska M., Pokrzywnicka M., Kobierska I. (2000) Późne macierzyństwo zjawisko końca XX wieku ocena stanu klinicznego noworodków donoszonych, urodzonych w Instytucie Ginekologii i Położnictwa w Łodzi rzez matki w wieku zaawansowanym. Ginekol. Pol. 71: [13] Hincz P., Wojciechowska E., Podciechowski L. i ws. (2006) Późne macierzyństwo rzebieg ciąży i orodu owyżej 35. roku życia. Przegl. Menoauz. 24: [14] Weerasekera D.S., Udugama S.G. (2003) Pregnancy at 40 and over: a case-control study in a develoing country. J. Obstet. Gynaecol. 23: [15] Carolan M., Nelson S. (2007) First mothering over 35 years: questioning the association of maternal age and regnancy risk. Health Care Women Int. 28: [16] Lesińska-Sawicka M. (2008) Późne macierzyństwo. Studium socjomedyczne. Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków. Rozdział w książce. [17] Hammarberg K., Clarke V.E. (2005) Reasons for delaying childbearing a survey of woman aged over 35 years seeking assisted reroductive technology. Aust. Fam. Physician. 34:

5 92 K. Major, M. Byś, M. Baumert, P. Surmiak, Z. Walencka [18] Lete I., Bermejo R., Parrilla J.J. i ws. (2007) DAPHNE Team. Use of contracetive methods and risk of unwanted regnancy in Sanish women aged years: results of a survey conducted in Sain. Eur. J. Contracet. Rerod. Health Care 12: [19] Ezra Y., McParland P., Farine D. (1995) High delivery intervention rates in nulliarous women over age 35. Eur. J. Obstet. Gynecol. Rerod. Biol. 62: [20] Vercellini P., Zuliani G., Rognoni M.T., i ws. (1993) Pregnancy at 40 and over: a case control study. Eur. J. Obstet. Gynecol. Rerod. Biol. 48: [21] Callaway L.K., Lust K., McIntyre H.D. (2005) Pregnancy outcomes in women of very advanced maternal age. Aust. N.Z. J. Obstet. Gynaecol. 45: [22] Hincz P., Wojciechowska E., Podciechowski L. i ws. (2006) Późne macierzyństwo rzebieg ciąży i orodu owyżej 35. roku życia. Prz. Menoau. 24: J Katarzyna Major Centralny Szital Kliniczny im. rof. Kornela Gibińskiego Śląski Uniwersytet Medyczny Katowice, ul. Medyków 14 m.kasia88@gmail.com Pregnancy after thirties the norm of the 21st century Introduction: More and more women in highly develoed countries, including Poland, have decided to be regnant after their thirties. Factors like education and socio-economic status are highly influencing the decision of women lanning motherhood. Aim of the study: The aim of this study was to analyze factors which have influenced on the women's decision to get regnant after their thirties. Materials and methods: An anonymous questionnaire was erformed among 357 women that were hositalized on three maternity wards in Katowice and Tychy. Questionnaires were collected from December 2012 to March The questionnaire consists of 8 questions: 7 were single choice answer and 1 was a multile-choice question tye. Results: Women who articiated in the study were divided into 2 grous: I years old and II 35 years and above. In grou I the following factors where highly influencing the decision of becoming a mother: trouble with health (both artner and woman), a need to send quality time with the artner and lack of adequate housing. Women in that grou have a higher need of education, and self-develoment, late motherhood which is romoted in mass media, oor socio-economic conditions. Influencing factors for a delayed motherhood in the grou of rimiaras at the age are: the artner's troublesome health, whereas in grou II lack of readiness of becoming a mother, fear of regnancy and labour, and lack of government funds. Assisted reroductive technology significantly more often were used in grou II. Conclusion: Socio-economic conditions is the decisive regnancy factor in the after thirties grou. In the lus 35-year additionally imortant factors were their artners health and need to be alone with their artner. Key words: late motherhood, regnancy, childbirth