Rola stosunku seksualnego w indukcji porodu

Transkrypt

1 Rola stosunku seksualnego w indukcji porodu Teoretyczne podstawy wpływu aktywności seksualnej na indukcję porodu Aktywność seksualna w okresie terminu porodu może prowadzić do przyśpieszenia dojrzewania szyjki macicy, a także do inicjowania spontanicznej akcji porodowej. Wpływ na indukcję porodu ma zawarta w nasieniu prostaglandyna E (w przypadku ejakulacji do tylnego sklepienia pochwy), jak również stymulacja uwalniania endogennej oksytocyny poprzez drażnienie brodawek sutkowych. Pewną rolę w indukcji czynności skurczowej macicy może odgrywać orgazm podczas stosunku [1][2]. Wpływ prostaglandyn na dojrzewanie szyjki macicy i indukcje porodu Prostaglandyny są hormonami, produktami przemian kwasu arachidonowego. Wywierają działanie parakrynne i mają krótki okres półtrwania. W organizmie człowieka występuje około 20 substancji sklasyfikowanych jako prostaglandyny [1][3]. W indukcji porodu największe znaczenie mają 2 z nich - PGE oraz PGF22 α. Podczas porodu stężenie tych dwóch prostaglandyn w płynie owodniowym gwałtownie rośnie [1][3]. W jednostce matczyno płodowej prostaglandyny pełnią wielorakie funkcje, między innymi wpływają na indukcję skurczów mięśni macicy, jak również zmieniają skład macierzy pozakomórkowej w obrębie szyjki macicy. Umożliwiają w ten sposób rozwieranie szyjki [1]. Wpływ na płód to głównie ograniczenie aktywności ruchowej płodu czy utrzymanie drożności przewodu tętniczego [1]. Wzrost stężenia prostaglandyn przed porodem sugeruje, że pełnią one role przekaźników sygnału do komórek mięśni macicy. Przed porodem dochodzi także do wzrostu aktywności fosfolipazy A2, dostarczającej wolnego

2 niezestryfikowanego kwasu arachidonowego, który może stać się substratem dla produkcji prostaglandyn. Przypuszcza się zatem, że ograniczenie dostępności arachidonianu pełni rolę regulatorową w stosunku do stężenie prostaglandyn w płynie owodniowym [3]. Prostaglandyny prowadzą do zwiększenia liczby połączeń typu gap-junction oraz zwiększonego uwalniania jonów wapnia z ER, co wpływa bezpośrednio na indukcję skurczu mięśnia macicy. Dodatkowo prostaglandyny uwrażliwiają mięśniówkę macicy na działanie oksytocyny [1]. Wpływ oksytocyny na indukcje porodu Oksytocyna stymuluje wystąpienie skurczów macicy, jak również zwiększa produkcję prostaglandyn w doczesnej [1]. Większe zagęszczenie receptorów oksytocynowych jest obserwowane w pobliżu ujścia wewnętrznego szyjki macicy w porównaniu do dna macicy. Z tego względu wpływ oksytocyny na wydzielanie prostaglandyn przejawia się głównie w tym odcinku. Prostaglandyny prowadzą tu do rozwieraniu ujścia wewnętrznego szyjki macicy [1][4]. Czynność skurczowa macicy jest wyzwalana poprzez uwalnianie jonów Ca 2+ siateczki śródplazmatycznej [3][5]. W ciążach donoszonych wpływ oksytocyny na skurcze, jest zależny od eksternalizacji receptorów oksytocynowych i wytworzenia połączeń gap-junction. Oba te procesy są wynikiem aktywności estrogenów, które uwrażliwiają środowisko macicy na działanie oksytocyny [1][3]. Seksualność kobiet w ciąży W trakcie ciąży dochodzi do wielu zmian w organizmie ciężarnej co ma niebagatelny wpływ na jej życie seksualne. Przyjmuje się, że aktywność seksualna kobiety po porodzie wraca do stanu sprzed ciąży po 6 miesiącach [6] [7]. Największe zmiany zachowań seksualnych dotyczą I i III trymestru. Częstość współżycia w pierwszym semestrze spada do 47-59%, w drugim do 75-84%, natomiast w trzecim do 40-55% [6]. Spadek w I trymestrze jest zazwyczaj spowodowany adaptacją partnerów do nowej sytuacji, w której się

3 znaleźli. U wielu kobiet obserwuje się występowanie wahań nastroju i spadek libido [7]. W drugim trymestrze dochodzi do wzrostu częstości współżycia pomiędzy partnerami. Ciężarna macica nie jest jeszcze na tyle duża, żeby ograniczać możliwość współżycia. III trymestr charakteryzuje się największym spadkiem częstotliwości kontaktów seksualnych. Wynika to najprawdopodobniej z ograniczenia możliwości wykorzystania niektórych pozycji seksualnych, w których może dochodzić do ucisku macicy [7]. Niechęć do kontaktów seksualnych wiąże się z niewielkim stopniem odczuwania satysfakcji seksualnej w tym okresie ciąży. Problemy w tym obszarze zgłasza 75% kobiet i 78% mężczyzn. Całkowita abstynencja w III trymestrze ciąży dotyczy około 60% par [6]. Niechęć do współżycia może ograniczać zastosowanie metody indukcji porodu poprzez aktywność seksualną. Przyśpieszenie porodu poprzez aktywność seksualną w świetle EBM W lipcu 2006 roku zostały opublikowane dane z badania przeprowadzonego przez Tana i wsp. Z Uniwersytetu w Kuala Lumpur. Celem badania było sprawdzenie jak aktywność seksualna kobiet w okresie terminu porodu wpływa na długość trwania ciąży i sposób porodu. Do badania włączano kobiety znajdujące się w 36 tygodniu ciąży. Kryterium włączenia był również niepowikłany przebieg ciąży. Kobiety prowadziły dziennik od 36 Hbd do dnia porodu oraz wypełniały kwestionariusz. Analizie poddano wyniki uzyskane od 200 kobiet z kompletnymi dziennikami współżycia. Pod uwagę wzięto m.in. częstość współżycia, czas trwania ciąży, wystąpienie ciąży po terminie porodu, jak również sposób zakończenia ciąży [8]. Analiza wykazała, że współżycie redukuje ryzyko wystąpienia ciąży po terminie porodu (skorygowany iloraz szans: AOR = 0,28). Zmniejsza się też szansa na ciążę trwającą ponad 41 tygodni (AOR = 0,1) oraz obserwuje się mniejsze prawdopodobieństwo konieczności zastosowania indukcji porodu (AOR = 0,08). W 39 tygodniu ciąży na 5 par które były aktywne seksualnie 1 uniknęła konieczności indukcji porodu w 41 Hbd, współżycie nie miało istotnego statystycznie wpływu na sposób zakończenia ciąży [8]. Autorzy badania wysunęli wnioski, że aktywność seksualna w zaawansowanej ciąży prowadzi do szybszego wystąpienia

4 spontanicznej akcji porodowej i zmniejsza grupę ciężarnych u których niezbędna będzie indukcja porodu w 41 Hbd [8]. Ten sam zespół badawczy opublikował kolejną pracę w październiku 2007 roku. Cel tego badania dotyczył oszacowania wpływu aktywności seksualnej na wcześniejsze wystąpienie porodu u kobiet zakwalifikowanych do indukcji porodu. Kryteria włączenia obejmowały kobiety w ciąży po 37 Hbd w ciąży pojedynczej, dziecko musiało się znajdować w położeniu główkowym, a błony płodowe musiały być zachowane. Cięcie cesarskie w wywiadzie i anomalie rozwojowe występujące u płodu były kryteriami wyłączenia. Kobiety zakwalifikowane do udziału w badaniu podzielono losowo na 2 grupy. Pierwszej grupie została przekazana informacja o korzystnym wpływie aktywności seksualnej na wcześniejsze wystąpienie porodu - w tej grupie zachęcano kobiety do aktywności seksualnej. Drugiej grupie, będącej grupą kontrolną, przekazano informację, że wpływ aktywności seksualnej na wystąpienie porodu jest niepotwierdzony [9]. Do pierwszej grupy zostało włączone 108 a do drugiej, kontrolnej 102 kobiety. Analizowano przede wszystkim udokumentowaną w dzienniku aktywność seksualną kobiet i jej wpływ na wystąpienie spontanicznej akcji porodowej. W drugiej kolejności brano pod uwagę takie parametry jak ocena w skali Bishopa, wystąpienie orgazmu, przedwczesne pęknięcie błon płodowych, częstość użycia prostaglandyn i oksytocyny, częstość cięć cesarskich i śmiertelność noworodków. W obu grupach stwierdzono istotną statystycznie różnicę częstości współżycia (60,2% w grupie 1 vs 39,8% w grupie 2 P.004). Nie stwierdzono natomiast istotnych różnic częstości występowania spontanicznego rozpoczęcia porodu w obu grupach (55,6% vs 52,0% P.68). Nie odnotowano także istotnych różnic w zakresie pośrednich punktów końcowych. Na podstawie badania można wysnuć wniosek, że zwiększenie aktywności seksualnej w grupie kobiet zakwalifikowanych do indukcji porodu nie ma wpływu na wcześniejsze wystąpienie spontanicznego rozpoczęcia porodu [9]. Kolejne badanie zespołu z Kuala Lumpur zostało opublikowane w listopadzie 2009 roku. Kryteria włączenie do badania były identyczne jak w badaniu

5 poprzednim. Rekrutowano do niego kobiety zakwalifikowane do indukcji porodu. W tym badaniu oceniany jako klinicznie istotny punkt końcowy był jedynie poród przed datą planowanej indukcji, pośrednie punkty końcowe to m.in. wystąpienie orgazmu, ocena stanu dziecka po porodzie oraz sposób ukończenia ciąży. Najważniejsza zmiana polegała jednak na zmianie charakteru grup do których kwalifikowane były kobiety. Jedną z grup stanowiły kobiety które miały być aktywne seksualnie do terminu porodu (n=105), natomiast drugą kobiety którym zalecono abstynencję seksualną (n=104). Według autorów takie zestawienie grupy badanej i kontrolnej lepiej separuje wpływ stosunku seksualnego na wystąpienie spontanicznego rozpoczęcia porodu [10]. Wyniki badania były dla autorów zaskakujące, gdyż wykazano, że w grupie kobiet aktywnych seksualnie do porodu przed datą planowanej indukcji dochodziło rzadziej niż u kobiet które zachowywały abstynencję seksualną (46,7% vs 60,6%). Występowanie orgazmu u ciężarnych (n=87) nie miało wpływu na wystąpienie porodu przed datą planowanej indukcji. Autorzy badań w zakresie pośrednich punktów końcowych nie wykazali żądnych zagrożeń, ani korzyści dla matki i płodu płynących z aktywności seksualnej w ostatnim okresie ciąży [10]. Podsumowanie Autorzy przytoczonych badań są zaskoczeni ujemną korelacją pomiędzy kontaktami seksualnymi a występowaniem porodu przed terminem indukcji u kobiet zakwalifikowanych do indukcji [10]. W dyskusji wyników ostatniego badania zwracają uwagę, że kobiety zakwalifikowane do indukcji porodu, są specyficzną grupą u których wpływ stosunku seksualnego na czynność skurczową macicy i wydzielanie prostaglandyn może być niewielki, w przeciwieństwie do kobiet u których nie zachodzi potrzeba kwalifikowania do indukcji porodu. Mogą to potwierdzać wyniki badania z 2006 roku [8] gdzie udało się wykazać istotność statystyczną stosunku seksualnego jako metody przyśpieszającej wystąpienie rozpoczęcia porodu. W żadnym z badań nie wykazano wpływu orgazmu na spontaniczne rozpoczęcie porodu. [8][9][10]. Dodatkowo żadne z badań nie wykazało negatywnych, jak i pozytywnych

6 skutków współżycia pod koniec ciąży zarówno dla zdrowia matki jak i dziecka [8][9][10]. Autorzy badań zwracają uwagę na fakt, że aktywność seksualna w ciąży może mieć działanie protekcyjne w stosunku do porodu przedwczesnego u kobiet z dużym ryzykiem wystąpienia tego powikłania [10][11]. Jednakże wiele innych badań nie potwierdza tej protekcyjnej roli [10][11]. Podsumowując aktywność seksualna może przyśpieszać wystąpienie porodu u kobiet które częściej współżyją od 36 Hbd [8]. Natomiast aktywność seksualna jako metoda wywołania wcześniejszego spontanicznego rozpoczęcia porodu u kobiet już zakwalifikowanych do indukcji porodu po 37 Hbd nie powinna być rekomendowana ze względu na brak skuteczności [9][10]. Niektóre badania potwierdzające protekcyjny wpływ aktywności seksualnej na wystąpienie porodu przedwczesnego powinny pomóc zrozumieć mechanizm późniejszego wystąpienia rozpoczęcia porodu u kobiet zakwalifikowanych do indukcji i utrzymujących aktywność seksualną [10][11]. Literatura 1. G. Bręborowicz, Położnictwo tom I: Fizjologia ciąży: Przyśpieszanie dojrzewania szyjki macicy, wzniecanie porodu, PZWL 2012r. 2. M. Semczuk, M. Kupisz, Andrologia; Biochemia nasienia PZWL 2007 r. 3. S.G. Gabbe, Położnictwo ciąża prawidłowa i powikłana t.i s , wydanie I Elsevier Pastore L,Owens A, Raymond C, Postaprtum sexuality concers among first time parents frome one U.S academic hospital. J. Sex. Med., 2007,4; Stuckey B.G.A.: Female sexual function and dysfunction in the reproductive years; The influence of endogenous and exogenous sex hormones. J. Sex Med. 2008,5: A.Bień; Opieka nad kobietą ciężarną. s PZWL 2001r. 7. G. Bręborowicz, Położnictwo tom I: Fizjologia ciąży: Aktywność seksualna w różnych okresach ciąży, PZWL 2012r. 8. Tan PC, Effect of coitus at term on length of gestation, induction of labor, and mode of delivery, 006 Jul;108(1): Tan PC, Effect of coital activity on onset of labor in women scheduled for labor induction: a randomized controlled trial, Obstet Gynecol Oct;110(4): Tan PC Coitus and orgasm at term: effect on spontaneous labour and pregnancy outcome, Singapore Med J.2009 Nov;50(11): Sayle AE, Sexual activity during late pregnancy and risk of preterm delivery. Obstet Gynecol 2001; 97:283-9