Wskaźnik smukłości a wysklepienie podłużne stóp studentów

Transkrypt

1 98 Hygeia Public Health 2014, 49(1): a wyskleienie odłużne stó studentów Index of slenderness vs. longitudinal arch of students feet Ewa Puszczałowska-Lizis Instytut Fizjoteraii, Wydział Medyczny, Uniwersytet Rzeszowski Wrowadzenie. Stoa ludzka jest ważnym elementem odorowonaędowym narządu ruchu. Poznanie wływu cech morfologicznych na wyskleienie stoy stanowi istotny wręcz kluczowy roblem dla oszukiwania otymalnych rozwiązań rofilaktycznych wobec ogarszającej się z wiekiem wydolności stó. Cel racy. Analiza zależności omiędzy wskaźnikiem smukłości a wyskleieniem odłużnym stó u dorosłych kobiet i mężczyzn. Materiał i metody. Badaniami rzekrojowymi objęto 280 studentów Uniwersytetu Rzeszowskiego oraz Beskidzkiej Wyższej Szkoły Umiejętności w Żywcu. Przerowadzono omiary antroometryczne masy i wysokości ciała, na odstawie których obliczono wskaźnik smukłości. Plantogramy wykonano techniką niebrudzącą, rzyrządem omysłu Ślężyńskiego. Wyniki. Nie odnotowano statystycznie istotnych zależności omiędzy arametrami budowy ciała a wyskleieniem odłużnym stó badanych osób. Wnioski. Ostateczne rozstrzygnięcie odjętego roblemu wymaga rzerowadzenia badań w oarciu o dobór celowy, z uwzględnieniem wskaźników określających roorcje wagowo-wzrostowe kwalifikowanych osób. Słowa kluczowe: wskaźnik smukłości, wyskleienie odłużne stoy, kąt Clarke a, wskaźnik głębokości wyskleienia odłużnego stoy, wskaźnik Sztritera-Godunowa, wskaźnik Chiaux-Smirak Hygeia Public Health 2014, 49(1): Nadesłano: Zakwalifikowano do druku: Introduction. The human foot is an imortant body suorting element and an organ of movement. The knowledge of influence of morhological features on the longitudinal arch of the feet is of main imortance in seeking best rohylactic solutions for age-related deficiencies. Aim of the study. The evaluation of relationshi between the index of slenderness and the longitudinal arch of the feet in adult women and men. Material & method. The cross-sectional study included 280 students of The University of Rzeszow and The Beskid Skills College in Żywiec. Direct measurements of some morhological features were taken. The index of slenderness was calculated based on collected anthroometric data. The rints of the feet were obtained by means of the non-stain technique invented by Ślężyński. Results. There was no statistical significant relationshi between the arameters of body structure and the longitudinal arch of the feet in the tested ersons. Conclusions. Ultimate deciding of undertaken roblem requires conducting of research based on deliberate selection, with taking into consideration value of indices defining height-weight roortions for qualified ersons. Key words: index of slenderness, the longitudinal arch, Clark s angle, the index of deth of the longitudinal arch of the foot, Godunow-Sztriter index, Chiaux-Smirak Index Adres do koresondencji / Address for corresondence dr Ewa Puszczałowska-Lizis Instytut Fizjoteraii, Wydział Medyczny, Uniwersytet Rzeszowski ul. Warszawska 26 A, Rzeszów tel , fax , ewalizis@oczta.onet.l Wrowadzenie Stoa ludzka jest ważnym elementem odorowonaędowym narządu ruchu. Problematyka budowy, wydolności stó stanowi wszechstronne zainteresowanie naukowców różnych dyscylin naukowych. Nie zawsze jednak wyniki badań udzielają jednoznacznej odowiedzi na ytanie, które cechy morfologiczne mają ierwszorzędne znaczenie dla wyskleienia odłużnego ocenianego kątem Clarke a. W związku z tym w badaniach własnych orócz kąta Clarke a zastosowano inne wskaźniki, a w celu wnikliwej oceny odjętego roblemu analizę uzyskanych wyników rzerowadzono z zastosowaniem różnych metod statystycznych. Poznanie wływu cech morfologicznych na wyskleienie stoy stanowi istotny wręcz kluczowy roblem dla oszukiwania otymalnych rozwiązań rofilaktycznych wobec ogarszającej się z wiekiem wydolności stó. Od ełnej srawności stó zależy bowiem w dużym stoniu aktywność życiowa, zdrowie, dobre samooczucie oraz zdolność wykonywania racy zawodowej. Cel racy Analiza zależności omiędzy wskaźnikiem smukłości a wyskleieniem odłużnym stó u dorosłych kobiet i mężczyzn.

2 Puszczałowska-Lizis E. a wyskleienie odłużne stó studentów 99 Materiał i metody Badaniami rzekrojowymi objęto 280 studentów, w tym 150 kobiet w wieku lat ( x=22,8±1,8 lat) i 130 mężczyzn w wieku lat ( x=23,3±1,9 lat), rerezentujących różne kierunki studiów na Uniwersytecie Rzeszowskim i w Beskidzkiej Wyższej Szkole Umiejętności w Żywcu. Rerezentatywność róby zaewniono losowym doborem osób do badań, metodą urnową, techniką losowania rostego zależnego. Przerowadzono losowanie dwustoniowe. W ierwszym etaie wyłoniono o 3 wydziały z każdej uczelni. W drugim etaie wylosowano gruy męskie i żeńskie w obrębie każdego z wydziałów. Badania uzyskały akcetację Komisji Bioetycznej Uniwersytetu Rzeszowskiego. Zostały wykonane za zgodą odnośnych uczelni. Przed rozoczęciem badań ustalono nastęujące kryteria wykluczenia: stwierdzone deformacje kończyn dolnych, rzebyte choroby lub urazy narządu ruchu, w tym kończyn dolnych, jeżeli aktywność fizyczna odejmowana obecnie lub w nieodległej rzeszłości nosiła znamiona sortu wyczynowego, w rzyadku kobiet ciąża, brak isemnej zgody na udział w badaniach. Wszystkie osoby o otrzymaniu informacji o celu i metodzie wyraziły zgodę na udział w badaniach. Przerowadzono omiary antroometryczne masy i wysokości ciała, na odstawie których obliczono wskaźnik smukłości dla każdej badanej osoby, wg wzoru: wysokość ciała [cm] = 3 masa ciała [kg] Pomiary masy ciała wykonywano rzy użyciu wagi lekarskiej. Wagę tarowano każdorazowo rzed omiarem. Wyniki odczytywano z dokładnością do 0,1 kg. Pomiary wysokości ciała (B-V) rzerowadzono antroometrem Martina. Wyznaczano odległość najwyższego unktu głowy (vertex V) od odstawy na której stał badany (basis B), z dokładnością do 0,1 cm. Wyskleienie odłużne stó określono na odstawie lantogramów, z uwzględnieniem nastęujących wskaźników: kąt Clarke a (Cl), wskaźnik głębokości wyskleienia odłużnego stoy (W gw ) wg roozycji własnej [1, 2, 3], wskaźnik Sztritera-Godunowa (KY), wskaźnik Chiaux-Smirak (CSI). Sosób wyznaczania wskaźników zamieszczono na rycinie 1. Plantogramy wykonano w warunkach statycznych, techniką niebrudzącą, rzyrządem omysłu Ślężyńskiego. W celu zachowania rzetelności rocesu badawczego, wszystkie badania rowadzono w godzinach rzedołudniowych, rzy użyciu tych samych rzyrządów omiarowych, obsługiwanych rzez autorkę racy. Studenci rzystęowali do badań w stroju gimnastycznym, bez obuwia. W gw=wx/yz. 100 KY=BC/AC CSI=i/S a. b. c. d. Ryc. 1. Sosób wyznaczania wskaźników lantograficznych: a. wskaźnik kątowy Clarke a (Cl), b. wskaźnik głębokości wyskleienia odłużnego stoy (W gw), c. wskaźnik Sztritera-Godunowa (KY), d. wskaźnik Chiaux-Smirak (CSI) Fig. 1. Manner of drawing of lantograhy indices: a. Cl angle, b. index of deth of the longitudinal arch of foot (W gw), c. Sztriter-Godunow index (KY), d. Chiaux-Smirak Index (CSI) Normalność rozkładu oszczególnych cech weryfikowano testem χ 2. Obliczono odstawowe miary statystyki oisowej: średnie arytmetyczne ( x), odchylenia standardowe (s), wsółczynniki zmienności (V). W badaniu zależności wykorzystano: korelację liniową Pearsona, niearametryczny test niezależności χ 2 (test χ 2 niezależności Pearsona), analizę wariancji ANOVA (analysis of variance). Przyjęto oziom istotności α=0,05. Do analiz statystycznych zastosowano rogram Microsoft Excel akietu Office firmy Microsoft oraz rogram Statistica 8.0 firmy StatSoft. Wyniki W tabeli I zamieszczono odstawowe statystyki oisowe wybranych cech morfologicznych. Średnie wartości masy ciała kobiet wyniosły 60,40±8,30 kg, mężczyzn oscylowały na oziomie 78,10±9,90 kg. Przeciętne wartości wysokości ciała kobiet wyniosły 166,90±5,70 cm, a mężczyzn 180,00±5,80 cm. Średnie arytmetyczne wskaźnika smukłości wyniosły u kobiet 42,57±1,99, natomiast u mężczyzn 42,07±1,80. Wartości minimalne wskaźnika smukłości u kobiet odnotowano na oziomie 36,32, natomiast u mężczyzn 37,83. Wartości maksymalne u kobiet były wyższe i wyniosły 48,25, natomiast u mężczyzn 45,99 Niskie wartości odchyleń standardowych analizowanych cech świadczą o dużym skoncentrowaniu wyników wokół średnich (tab. I). Dane liczbowe wskaźnika smukłości odzielono na kategorie według kryterium oartego na średniej arytmetycznej i odchyleniu standardowym ( x±s).

3 100 Hygeia Public Health 2014, 49(1): U kobiet wyodrębniono ty budowy ciała: tęgi, dla wartości oniżej 40,58, średni, dla wartości z rzedziału 40,58-44,56, smukły, dla wartości owyżej 44,56. U mężczyzn wyodrębniono ty: tęgi, dla wartości oniżej 40,27, średni, dla wartości z rzedziału 40,27-43,87, smukły, dla wartości owyżej 43,87. Na odstawie rzyjętego kryterium stwierdzono, że 15% kobiet i 17% mężczyzn osiadało smukły ty budowy ciała, natomiast 14% kobiet i 16% mężczyzn charakteryzowało się tęgim tyem budowy ciała (ryc. 2 i 3). W tab. II zamieszczono odstawowe statystyki oisowe wskaźników wyskleienia odłużnego stó badanych osób. W rzyadku kobiet średnie arytmetyczne kąta Clarke a wyniosły: 51,41±8,25º (stoa rawa) i 50,81±8,45º (stoa lewa), średnie wskaźnika głębokości wyskleienia odłużnego stoy (W gw ): 26,19±4,42 (stoa rawa) i 26,54±4,19 (stoa lewa), średnie wskaźnika KY: 0,42±0,11 (stoa rawa) i 0,41±0,11 (stoa lewa), natomiast wskaźnika Chiaux-Smirak (CSI): 35,50±9,00 (stoa rawa) i 36,10±8,70: stoa lewa (tab. II). U mężczyzn średnie arytmetyczne kąta Clarke a wyniosły: 49,04±10,54º (stoa rawa) i 48,63±10,77º (stoa lewa), wskaźnika głębokości wyskleienia odłużnego stoy (W gw ): 25,64±5,55 (stoa rawa) i 25,98±4,97 (stoa lewa), średnie wskaźnika KY: 0,46±0,11 (stoa rawa) i 0,45±0,11 (stoa lewa), natomiast wskaźnika Chiaux-Smirak (CSI): 37,40±8,60 (stoa rawa) i 37,40±8,80: stoa lewa (tab. II). W tabeli III zamieszczono korelacje omiędzy wskaźnikiem smukłości a arametrami wyskleienia odłużnego stoy. Z danych tych wynika, że wartości wsółczynników korelacji liniowej Pearsona (r) były niskie, a więc nieistotne statystycznie (tab. III). Dokonano oceny zależności omiędzy cechami jakościowymi określającymi budowę ciała i wyskleienie odłużne stoy. Zarówno w rzyadku kobiet, jak i mężczyzn nie stwierdzono statystycznie istotnych zależności omiędzy wskaźnikiem smukłości a kategoriami wyskleienia odłużnego stoy (tab. IV). W celu dokładniejszej analizy zebranego materiału uzyskane wyniki badań oracowano również z wykorzystaniem analizy wariancji ANOVA. Przyjęto dwa sosoby oracowania danych: w ierwszym rzyadku obliczeń dokonano na odstawie danych jakościowych (cechy jakościowe budowy ciała w rzedziałach) dotyczących wskaźnika smukłości i danych ilościowych (liczbowych) dotyczących arametrów wyskleienia odłużnego stoy (tab. V). W drugim rzyadku obliczeń dokonano w sosób odwrotny, onieważ uwzględniono cechy ilościowe arametrów wyskleienia odłużnego stoy oraz dane jakościowe określające ty budowy ciała według wskaźnika smukłości (tab. VI). Badania zależności omiędzy budową ciała a arametrami wyskleienia odłużnego stoy w obu rzyadkach nie wykazały statystycznie istotnych zależności (tab. V i VI). Tabela I. Podstawowe statystyki oisowe arametrów somatycznych badanych studentów Table I. Basic descritive statistics of somatic arameters in examined students Kobiety Mężczyźni min-max x s V min-max x s V Masa ciała 40,0-89,2 60,40 8,30 13,74 57,0-110,0 78,10 9,90 12,68 Wysokość ciała 150,0-179,0 166,90 5,70 3,42 160,5-193,0 180,00 5,80 3,22 36,3-48,2 42,57 1,99 4,67 37,8-45,1 42,07 1,80 4,28 Tabela II. Podstawowe statystyki oisowe arametrów charakteryzujących wyskleienie odłużne stó badanych studentów Table II. Basic descritive statistics of arameters characterizing the longitudinal arch of the feet in examined students Kobiety Mężczyźni min-max x s V min-max x s V Cl s 19,0-75,0 51,41 8,25 16,05 8,0-67,0 49,04 10,54 21,49 sl 17,0-70,0 50,81 8,45 16,63 12,0-66,0 48,63 10,77 22,15 s 12,4-38,5 26,19 4,42 16,89 4,5-42,4 25,64 5,55 21,64 W gw sl 12,4-37,6 26,54 4,19 15,79 11,7-42,4 25,98 4,97 19,12 KY s 0,00-0,77 0,42 0,11 26,18 0,00-0,86 0,46 0,11 24,95 sl 0,00-0,79 0,41 0,11 27,71 0,00-0,76 0,45 0,11 24,55 CSI s 17,6-61,0 35,50 9,00 25,35 17,9-66,3 37,40 8,60 22,99 sl 13,5-56,8 36,10 8,70 24,10 14,7-65,9 37,40 8,80 23,53

4 Puszczałowska-Lizis E. a wyskleienie odłużne stó studentów % % Liczba obs % 14% Liczba obs % 16% 0 ty smukły ty średni ty tęgi 0 ty smukły ty średni ty tęgi Ryc. 2. Tyy budowy ciała kobiet z uwzględnieniem wskaźnika smukłości Fig. 2. Tyes of body structure in women with index of slenderness considered Ryc. 3. Tyy budowy ciała mężczyzn z uwzględnieniem wskaźnika smukłości Fig. 3. Tyes of body structure in men with index of slenderness considered Tabela III. Wartości wsółczynników korelacji liniowej Pearsona omiędzy wskaźnikiem smukłości a wyskleieniem odłużnym stó badanych kobiet i mężczyzn Table III. Values of Pearson s linear correlation between the index of slenderness and the longitudinal arch of the feet in examined students r s -0,02 0,08 sl -0,05 0,04 s -0,08 0,13 sl -0,05 0,12 s -0,07-0,10 sl -0,03-0,11 s -0,01-0,03 sl -0,09-0,03 Tabela IV. Zależności omiędzy budową ciała a kategoriami wyskleienia odłużnego stoy z wykorzystaniem niearametrycznego testu niezależności χ 2 Table IV. Relationshis between body structure and categories of the longitudinal arch of foot by nonarametric test of indeendence χ 2 s 0, ,35782 sl 0, ,52611 s 0, ,34165 sl 0, ,61395 s 0, ,57059 sl 0, ,68292 s 0, ,50032 sl 0, ,82988 Tabela V. Zależności omiędzy budową ciała (cechy jakościowe) a arametrami wyskleienia odłużnego stoy (cechy ilościowe) z zastosowaniem analizy wariancji ANOVA Table V. Relationshis between body structure (qualitative features) and categories of the longitudinal arch of foot (quantitative features) by analysis of ANOVA variance s 0, ,84530 sl 0, ,73623 s 0, ,47177 sl 0, ,36997 s 0, ,66036 sl 0, ,28230 s 0, ,85577 sl 0, ,90321 Tabela VI. Zależności omiędzy budową ciała (cechy ilościowe) a arametrami wyskleienia odłużnego stoy (cechy jakościowe) z zastosowaniem analizy wariancji ANOVA Table VI. Relationshis between body structure (quantitative features) and categories of the longitudinal arch of foot (qualitative features) by analysis of ANOVA variance s 0, ,77997 sl 0, ,95888 s 0, ,11002 sl 0, ,31769 s 0, ,32336 sl 0, ,11704 s 0, ,28840 sl 0, ,57269

5 102 Hygeia Public Health 2014, 49(1): Dyskusja W iśmiennictwie znane są doniesienia o związkach wyskleienia odłużnego stó z wybranymi cechami budowy ciała u osób w różnym wieku i różnych środowiskach. Ślężyński i Rottermund [4] stwierdzili, że nadmierne obciążenie statyczne stó u kobiet otyłych wyraźnie częściej kojarzy się z łaskostoiem odłużnym niż u osób szczułych i z rawidłową masą ciała. Badania Knaika [5] wykazały, że wraz ze wzrostem wskaźnika Rohrera nastęuje ogorszenie wydolności stó osób wykonujących racę w ozycji stojącej. Hills i ws. [6] zaobserwowali, że nadmierne obciążenie własną masą ciała i dodaną ołową rzeczywistej masy ciała owoduje obniżenie wyskleienia odłużnego stó kobiet i mężczyzn. Podobnie Tsung i ws. [7] w oarciu o badania oulacji chińskiej stwierdzili, że od wływem dodatkowego obciążenia równego rzeczywistej masie ciała nastęuje zwiększenie kontaktu stoy z łaszczyzną odarcia, któremu towarzyszy wyraźnie obniżenie wysokości wyskleienia stoy. Přidalowá i ws. [8] na odstawie badań studentów Uniwersytetu Palackiego w Ołomuńcu twierdzą, że obniżenie wyskleienia odłużnego stoy wiąże się z nadmiernym obciążeniem jej całej owierzchni odeszwowej. Dowling i ws. [9] odnotowali statystycznie istotną zależność między wskaźnikiem BMI a wyskleieniem odłużnym stoy. Do odmiennych wniosków doszła Trzcińska i ws. [10], którzy nie stwierdzili owiązań między roorcjami wagowo-wzrostowymi a stoniem wyskleienia stoy u studentów warszawskiej AWF. Również w badaniach własnych nie stwierdzono zależności między wskaźnikiem smukłości a arametrami określającymi wyskleienie odłużne stoy. Najrawdoodobniej wynika to z rzewagi w badanej gruie osób o rawidłowym tyie budowy ciała. Ponadto stoy badanych studentów wykazywały w rzeważającej większości rawidłowe wyskleienie. Dlatego w celu rozstrzygnięcia zagadnienia dotyczącego zależności omiędzy analizowanymi cechami należałoby zastosować dobór celowy i oceniać na rzykład stoy zdeformowane u osób otyłych. Postęowanie takie udzieliłoby odowiedzi na ytanie, jak duża otyłość i w jakim stoniu ogarsza wydolność stó osób dorosłych. Zastosowanie różnych metod statystycznych umożliwiło rzerowadzenie bardziej wnikliwej analizy odjętego roblemu. Analizy rzerowadzone z wykorzystaniem różnych metod statystycznych, jak korelacja liniowa Pearsona, niearametryczny test niezależności χ 2, analiza wariancji ANOVA dały orównywalne wyniki. Przedstawione wyniki badań własnych oraz ich interretacja mogą stanowić retekst do dalszych badań naukowych, ukierunkowanych na oszukiwanie najkorzystniejszych rozwiązań rofilaktycznych wobec ogarszającej się z wiekiem wydolności stó. Wnioski i wyskleienie odłużne stó badanych kobiet i mężczyzn nie wykazują wzajemnych zależności. Ostateczne rozstrzygnięcie odjętego roblemu wymaga rzerowadzenia badań w oarciu o dobór celowy, z uwzględnieniem wartości wskaźników określających roorcje wagowo-wzrostowe kwalifikowanych osób. Piśmiennictwo / References 1. Puszczałowska-Lizis E. Ocena rzetelności omiarowej oryginalnych wskaźników lantograficznych. Prz Med Uniw Rzesz 2010, 8(2): Puszczałowska-Lizis E. Weryfikacja trafności doboru wskaźników do oceny ukształtowania stoy na odstawie badań stó kobiet w wieku lat. Rehab Med 2011, 15(2): Puszczałowska-Lizis E. Trafność doboru wskaźników do oceny ukształtowania stoy w świetle analizy czynnikowej. Orto Traumatol Rehab 2012, 14(1): Ślężyński J, Rottermund J. Cechy lantograficzne stó kobiet w średnim i starszym wieku w zależności od charakteru racy oraz czynników środowiskowych i osobniczych. Wych Fiz Sort 1999, 4: Knaik H. Badania nad częstością wystęowania tzw. łaskostoia u osób racujących w ozycji stojącej. Praca doktorska. AM, Kraków 1981: Hills AP, Henning EM, Mc Donald M, Bar-Or O. Plantar ressure differences between obese and non-obese adults: a biomechanical analysis. Int J Obes 2001, 25(11): Tsung BY, Zhang M, Fan YB, Boone DA. Quantitative comarison of lantar foot shaes under different weightbearing conditions. J Rehabil Res Dev 2003, 40(6): Přidalowá M, Vorálkowá D, Elfmark M, Janura M. The evaluation of morhology and foot function. Acta Univ Palacki Olomuc Gymn 2004, 34(1): Dowling AM, Steele JR, Baur LA. Does obesity influence foot structure and lantar ressure atients in reubescent children. Int J Obes Relat Metab Disord 2001, 25(6): Trzcińska D, Tabor P, Olszewska E. Stoy studentów AWF w Warszawie ocena lantograficzna. Wych Fiz Zdrow 2007, 3: