Identyfikacja czynników sukcesu przedsiębiorstwa na rynku nieruchomości. Przypadek usług pośrednictwa w obrocie nieruchomościami

Transkrypt

1 RY NEK ŚN WOR EJ 87/2014 Identyfikacja czynników sukcesu przedsiębiorstwa na rynku nieruchomości. Przypadek usług pośrednictwa w obrocie nieruchomościami Anna Lemańska-Majdzik dr inż., Politechnika Częstochowska, Wydział Zarządzania, Zakład Ekonomii, Inwestycji i Nieruchomości Piotr Tomski dr inż., Politechnika Częstochowska, Wydział Zarządzania, Zakład Ekonomii, Inwestycji i Nieruchomości S Ł O W A K L U C Z O W E : zarządzanie przedsiębiorstwo usługowe sukces przewaga konkurencyjna rynek nieruchomości S T R E S Z C Z E N I E W opracowaniu zaprezentowano analizę percepcji czynników sukcesu przedsiębiorstw usługowych, których przedmiot działalności skupiony jest na świadczeniu usług w zakresie pośrednictwa w obrocie nieruchomościami. Usługi pośrednictwa w obrocie nieruchomościami postrzegać można jako odgrywające istotną rolę dla funkcjonowania rynku nieruchomości. Elementem intensyfikującym konkurencję na tym rynku i zarazem stymulującym dążenie do zwiększania konkurencyjności przedsiębiorstw na nim funkcjonujących (obsługujących go) zdaje się być zmiana ustaw regulujących wykonywanie zawodu pośrednika w obrocie nieruchomościami. W tych specyficznych warunkach identyfikacja czynników sukcesu przedsiębiorstw na rynku nieruchomości odgrywa szczególną rolę dla ich dalszego funkcjonowania i rozwoju. K E Y W O R D S : management service company success competitive advantage real estate market JEL Classification: L25, L85 S U M M A R Y The identification of the success factors of an enterprise on the real estate market. The case of real estate brokerage The paper presents an analysis of the success factors perception regarding service companies which are focused on providing services in the area of real estate brokerage. Services in real property brokerage may be considered as the ones playing a vital role for the functioning of the real estate market. The element intensifying competitiveness on this market and, simultaneously, the one stimulating the pursuit of the increase in competitiveness of the enterprises functioning (providing services) seems to be the change of laws regulating the performance of the job of a real estate agent. In these specific conditions the identification of success factors of the companies on the real estate market plays a special role for their further functioning and development

2 6 Ry nek ŚN WOR EJ 87/ Wprowadzenie Każda branża może być rozpatrywana zupełnie odmiennie, jednak rzeczywistość gospodarcza stwarza wspólne dla każdego biznesu cele ukierunkowane na dostarczanie określonych produktów (dóbr i usług) na rynek. 1 Każde przedsiębiorstwo, realizując swą aktywność gospodarczą dąży do osiągnięcia sukcesu, którego szczegółowa definicja w jego przypadku jest unikalna. Oczywiście definicję i czynniki sukcesu przedsiębiorstw zawrzeć można w kilku, bądź kilkunastu punktach, jednak ich zestawienie i dobór jest odmienny w każdej branży. Przytoczyć można w tym miejscu stwierdzenie, iż przedsiębiorstwa nie mogą robić tych samych rzeczy w ten sam sposób, oczkując jednocześnie różnych rezultatów 2. Interesujące zdaje się w tym miejscu rozpoznanie czynników determinujących sukces przedsiębiorstw funkcjonujących na tym samym rynku, oferujących podobne, bądź takie same produkty (dobra i usługi). Fundamentalnym celem działalności polegającej na pośredniczeniu w obrocie nieruchomościami jest doprowadzanie do rynkowego spotkania nieruchomości i ich przyszłych użytkowników. Wspomniana konfrontacja jest dziełem przedsiębiorstwa realizującego usługi w zakresie pośrednictwa w obrocie nieruchomościami. Johnson i in. 3 określają przedsiębiorstwo takie (nazywając je agencją) jako należące do sektora usług, różniących się jednak swą specyfiką od usług doprowadzających do zaistnienia relacji w układzie prawnik-klient, pracodawca-pracownik, dostawca-odbiorca. W opracowaniu autorstwa McDaniel i Louargand 4 zwrócono uwagę na szczególne znaczenie dopasowania do potrzeb i oczekiwań klientów agencji pośrednictwa w obrocie nieruchomościami. Jak podkreślają Johnson i in. 5, branża ta charakteryzuje się wysokim stopniem dostosowywania, bowiem występuje tam duży stopień interakcji między klientem a dostawcą usługi 6. Stwierdzić nawet można, iż istnieje silny związek z klientem, który współuczestniczy w dostarczaniu usługi i kreowaniu jej postaci. Usługi to sfera specyficzna i charakterystyczna dla współczesnego społeczeństwa. Sektor ten jest obszarem szybko rozwijającym się i zarazem generującym znaczącą część PKB 7. Usługi pośrednictwa postrzegać można jako odgrywające także istotną rolę dla funkcjonowania rynku nieruchomości. Elementem intensyfikującym konkurencję na tym rynku i zarazem stymulującym konkurencyjność przedsiębiorstw na nim funkcjonujących (obsługujących go) zdaje się być zmiana ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów, w tym zawodu pośrednika w obrocie nieruchomościami. Zmiany w zakresie rynku nieruchomości dotyczą usunięcia z działu V ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami rozdziałów 2 i 3, dotyczących odpowiednio pośrednictwa w obrocie nieruchomościami i zarządzania nierucho- 1 L.D. McAdamsm J.M. Sobeck, Real Estate: A Management Guide, 8th Edition, DF Institute Inc., Dearborn Real Estate Education, La Crosse 2013, s. VII. 2 L.D. McAdamsm J.M. Sobeck, op. cit., s L.L. Johnson, M.J. Dotson, B.J. Dunlap, Service Quality Determinants and Effectiveness in the Real Estate Brokerage Industry, J. Real Estate Res., Vol. 3, Nr 2, 1988, s J.R. McDaniel, M.A. Louargand, Real Estate Brokerage Service Quality: An Examination, J. Real Estate Res., Vol. 9, Nr 3, 1994, s L.L. Johnson, M.J. Dotson, B.J. Dunlap, op. cit., s Szerzej na temat współtworzenia wartości z klientami oraz sukcesu organizacji wynikającego niego: C.K. Prahalad, V. Ramaswamy, Przyszłość konkurencji, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa P. Tomski, Usługi pośrednictwa na rynku nieruchomości kontekst etyczny relacji pośrednik-klient, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 723 Ekonomiczne Problemy Usług nr 96, 2012, s ; P. Tomski, Identyfikacja relacji w układzie pośrednik-klient na rynku nieruchomości, Świat Nieruchomości, nr 3 (81), 2012, s mościami. Jednoznaczne jest to z deregulacją dotyczącą zawodu pośrednika w obrocie nieruchomościami, która likwiduje bariery związane z wykonywaniem działalności polegającej na pośrednictwie w obrocie nieruchomościami, dopuszczając jednocześnie możliwość zarówno prowadzenia tego typu przedsiębiorstwa usługowego jak i wykonywania czynności pośrednictwa przez osoby bez licencji zawodowej. Od początku 2014 roku zaistniała zatem w tym obszarze pełna swoboda prowadzenia działalności zawodowej i gospodarczej, przyczyniając się jednocześnie do zaostrzenia walki konkurencyjnej, w związku z możliwością wejścia nowych konkurentów do przedmiotowej branży. Celem niniejszego opracowania jest identyfikacja oraz ocena czynników sukcesu przedsiębiorstw usługowych, których przedmiot działalności skupiony jest na świadczeniu usług w zakresie pośrednictwa w obrocie nieruchomościami. Aby zrealizować cel, dokonano krytycznej analizy literatury przedmiotu oraz przeprowadzono badanie ankietowe na grupie przedsiębiorstw usługowych prowadzących działalność w zakresie pośrednictwa w obrocie nieruchomościami w Częstochowie. 2. Sukces w zarządzaniu przedsiębiorstwem Współczesny Słownik Języka Polskiego wyjaśnia znaczenie słowa sukces w dwóch płaszczyznach: jako pomyślny wynik jakiegoś przedsięwzięcia, osiągnięcie zamierzonego celu oraz jako zdobycie sławy, majątku, wysokiej pozycji itp. 8. W zarządzaniu przedsiębiorstwem głównym celem podejmowanych wysiłków i starań jest chęć osiągnięcia sukcesu rozumianego jako powodzenie, pomyślność, czy udany skutek działań. Sukces przedsiębiorstwa jest zwykle rezultatem wielu przyczyn występujących jednocześnie 9. Holistyczne zrozumienie elementów go kształtujących w przypadku formułowania strategii przedsiębiorstwa wspólne zrozumienie strategicznego kierunku, w jakim ono podąża, pozwala na uzyskanie przewagi konkurencyjnej 10. Odnosząc sukces do przedsiębiorstwa, wiąże się go z pomyślnymi wynikami jego działania, z powodzeniem realizowanych w jego systemie przedsięwzięć, z triumfem na rynku 11. Osiągnięcie sukcesu na konkurencyjnym rynku zdaniem M. Strużyckiego 12 oznacza co najwyżej szansę dla każdego małego i średniego przedsiębiorstwa. Wiąże się ona z ogromnym wysiłkiem każdego podmiotu i obejmuje różnorodne czynniki, które układają się w logiczną listę uwarunkowań wpływających bezpośrednio lub pośrednio na pozycję rynkową przedsiębiorstwa. Sukces w pośrednictwie w obrocie nieruchomościami, a zarazem sukces przedsiębiorstwa, którego działalnością jest świadczenie usług pośrednictwa w obrocie nieruchomościami zdefiniować można jako pomyślny wynik działalności, której celem jest zmierzanie do zawarcia umowy nabycia lub zbycia praw do nieruchomości, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu, najmu lub dzierżawy nieruchomości lub innych, mających za przedmiot prawa do nieruchomości lub ich części. 8 Słownik Języka Polskiego online, ( ) 9 J. Filipczuk, Zarządzanie strategiczne, Instytut Przedsiębiorczości i Samorządności, Warszawa 2002, s P. Nowodziński, Zarządzanie strategiczne współczesnym przedsiębiorstwem. Otoczenie a strategia, Sekcja Wydawnictw Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2013, s A. Pabian, Uwarunkowania sukcesu przedsiębiorstwa na rynku. Zarys problematyki, Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 1998, s M. Strużycki, Struktura wyróżników europejskich w zarządzaniu małym i średnimi przedsiębiorstwami [w:] Strużycki M. (red. nauk.), Zarządzanie małym i średnim przedsiębiorstwem. Uwarunkowania europejskie, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2002, s. 88.

3 A. Lemańska-Majdzik, P. Tomski, Identyfikacja czynników sukcesu przedsiębiorstwa na rynku nieruchomości. Przypadek usług pośrednictwa w obrocie nieruchomościami 7 3. Metodologia badania i charakterystyka badanej zbiorowości Wyniki badań prezentowane w niniejszym opracowaniu są częścią szerszej eksploracji empirycznej obejmującej funkcjonowanie przedsiębiorstw usługowych, obsługujących rynek nieruchomości w formie pośrednictwa w obrocie nieruchomościami. Badanie ankietowe przeprowadzone zostało w terminie styczeń luty 2013 roku na grupie przedsiębiorstw usługowych prowadzących działalność w zakresie pośrednictwa w obrocie nieruchomościami w Częstochowie. Badaniu poddano 64 przedsiębiorstwa prowadzące działalność na terenie miasta Częstochowy. Celem szczegółowym badania, podporządkowanym celowi głównemu opracowania, było scharakteryzowanie przedsiębiorstw prowadzących działalność w zakresie pośrednictwa w obrocie nieruchomościami na terenie miasta Częstochowy oraz ich percepcji konkurencyjności i sukcesu, a także współpracy z innymi biurami prowadzącymi działalność w zakresie pośrednictwa w obrocie nieruchomościami. Narzędziem badawczym był kwestionariusz ankiety, zbudowany w znaczącej części z pytań zamkniętych, ułatwiających respondentom wybór odpowiedzi. Ankieta Wybrane aspekty zarządzania usługami pośrednictwa w obrocie nieruchomościami składała się z trzech grup tematycznych, skonstruowanych adekwatnie do celów badania. W toku badań dokonano identyfikacji czynników sukcesu na podstawie opinii respondentów oraz przeanalizowano postrzeganie przez nich tych czynników. Badanie podzielono na dwa etapy. W toku pierwszego z nich dokonano identyfikacji czynników sukcesu na podstawie opinii wszystkich respondentów (n=64). W zakres drugiego etapu włączono analizę czynników sukcesu wskazanych wyłącznie przez respondentów reprezentujących przedsiębiorstwa, które w ich opinii odniosły sukces (n=50). W obu przypadkach wskazano także czynniki o największym znaczeniu, dokonując jednocześnie ich klasyfikacji w tym aspekcie. W przeprowadzonych badaniach przyjęto, iż pogląd na determinanty sukcesu w przedmiotowej działalności powinien determinować kierunki działań przedsiębiorstw oraz ich dążenia ukierunkowane na sukces. Znając bowiem cele oraz główne parametry przyczyniające się do osiągnięcia sukcesu w danej działalności gospodarczej, można prowadzić aktywność zmierzającą do postawionego celu. TABELA 1. POSTRZEGANIE CZYNNIKÓW SUKCESU W POŚREDNICTWIE W OBROCIE NIERUCHOMOŚCIAMI (N=64) Zatrudnianie pracowników o wysokich kwalifikacjach i dużym doświadczeniu N % ZNACZENIE 18 28% 4 Korzystna lokalizacja biura 22 34% 3 Długoletnie doświadczenie na rynku nieruchomości 42 66% 1 Wcześniejsze zatrudnienie właściciela w innym biurze pośrednictwa 4 6% 5 Zatrudnianie członków rodziny 0 0% brak Współpraca z innymi biurami pośrednictwa 32 50% 2 Intensywne działania marketingowe 32 50% 2 Inne 0 0% brak 4. Percepcja czynników sukcesu w działalności usługowej w zakresie pośrednictwa w obrocie nieruchomościami Adekwatnie do celu badania i przyjętych założeń, respondenci poproszeni zostali o określenie opinii na temat głównych czynników sukcesu w branży. Przeprowadzone uprzednio wywiady swobodne pozwoliły sformułować wykaz czynników sukcesu ułatwiający wypełnienie kwestionariusza. Wyniki badania w tym zakresie zaprezentowano w tabeli 1. Suma odpowiedzi nie stanowi 100%, bowiem każdy z respondentów miał możliwość wskazania dowolnej liczby czynników. Najważniejszym czynnikiem sukcesu, najczęściej wskazywanym przez respondentów (66%) jest doświadczenie na rynku nieruchomości. Do czynników o nieco mniejszym znaczeniu zaliczyć należy współpracę z innymi biurami pośrednictwa w obrocie nieruchomościami (50%) oraz intensywne działania marketingowe (50%). W związku ze specyfiką sektora usług i występowaniem w nim małych, często samozatrudnieniowych 13 przedsiębiorstw, zatrudniających członków rodziny, jedno z pytań dotyczyło przełożenia zatrudniania członków rodziny na sukces w branży. Żaden z respondentów nie wskazał na ten element. Ciekawym, wymagającym skomentowania wynikiem jest fakt, iż 66% wskazań dotyczyło znaczenia doświadczenia na rynku, lecz tylko 6% respondentów uznało, iż znaczenie dla sukcesu ma wcześniejsze zatrudnienie w innym podmiocie świadczącym usługi w zakresie pośrednictwa w obrocie nieruchomościami. Głównym nasuwającym się wnioskiem jest to, iż duże znaczenie ma doświadczenie w prowadzeniu własnej działalności i realizacja usług pośrednictwa na własny rachunek oraz wynikająca z tego nauka na własnych błędach, nie zaś doświadczenie zdobyte w innych przedsiębiorstwach. Wynikać to może z lokalnego charakteru rynku nieruchomości, na którym funkcjonują biura pośrednictwa. Respondenci uznają, iż najważniejsze jest doświadczenie zdobyte we własnym biznesie i własnej lokalizacji. Z drugiej jednak strony korzystną lokalizację biura za czynnik sukcesu uznaje tylko jedna trzecia respondentów. Spośród ankietowanych aż 78% uważa się za przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie pośrednictwa w obrocie nieruchomościami, którzy odnieśli sukces, jedynie 22% nie potrafi się ustosunkować do tego zagadnienia. Istotnym jest jednak fakt, iż żaden z respondentów nie stwierdził, iż przedsiębiorstwo nie odniosło sukcesu. Biznesowe samopoczucie w branży uznać można zatem za dobre, pomimo nieco spowolnionego w ostatnim czasie wzrostu gospodarczego i mniejszej liczby transakcji na rynku nieruchomości. Kolejnym wątkiem poddanym analizie są czynniki sukcesu przedsiębiorstw sformułowane i wyartykułowane na podstawie opinii respondentów deklarujących odniesienie sukcesu. Postrzegać je zatem można jako czynniki sukcesu skuteczne w praktyce gospodarczej badanych przedsiębiorstw. Wskazania przedsiębiorstw deklarujących odniesienie sukcesu 13 Szerzej na temat sukcesu przedsiębiorstwa o charakterze samozatrudnieniowym: A. Lemańska-Majdzik, Czynniki sukcesu firm powstałych w wyniku samozatrudnienia, Wydawnictwo Wydz. Zarządzania Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2009.

4 8 Ry nek ŚN WOR EJ 87/2014 TABELA 2. CZYNNIKI SUKCESU W POŚREDNICTWIE W OBROCIE NIERUCHOMOŚCIAMI W PRAKTYCE GOSPODARCZEJ (N=50) Zatrudnianie pracowników o wysokich kwalifikacjach i dużym doświadczeniu N % ZNACZENIE 10 20% 4 Korzystna lokalizacja biura 20 40% 3 Długoletnie doświadczenie na rynku nieruchomości 32 64% 1 Wcześniejsze zatrudnienie właściciela w innym biurze pośrednictwa 8 16% 5 Zatrudnianie członków rodziny 2 4% 6 Współpraca z innymi biurami pośrednictwa 22 44% 2 Intensywne działania marketingowe 20 40% 3 Inne 2 4% 6 TABELA 3. POJĘCIE CZYNNIKÓW SUKCESU A CZYNNIKI W PRAKTYCE GOSPODARCZEJ W POŚREDNICTWIE W OBROCIE NIERUCHOMOŚCIAMI Zatrudnianie pracowników o wysokich kwalifikacjach i dużym doświadczeniu PERCEPCJA ZNACZENIA ZNACZENIE W PRAKTYCE 4 4 Korzystna lokalizacja biura 3 3 Długoletnie doświadczenie na rynku nieruchomości Wcześniejsze zatrudnienie właściciela w innym biurze pośrednictwa Zatrudnianie członków rodziny brak 6 Współpraca z innymi biurami pośrednictwa 2 2 Intensywne działania marketingowe 2 3 Inne brak 6 zaprezentowano w tabeli 2. Suma odpowiedzi nie stanowi 100%, bowiem każdy z respondentów miał możliwość wskazania dowolnej liczby czynników. Wśród 50 przedsiębiorstw deklarujących odniesienie sukcesu, 32 (64%) podmioty wskazały długoletnie doświadczenie jako istotny czynnik sukcesu. Na drugim miejscu znalazła się współpraca z innymi przedsiębiorstwami świadczącymi usługi w zakresie pośrednictwa w obrocie nieruchomościami (44%), zaś na trzecim miejscu znalazły się intensywne działania marketingowe (40%). Samoocena w obszarze czynników sukcesu uzupełniona została przez respondentów w zakresie innych czynników. Wśród respondentów, którzy deklarują własny sukces rynkowy, jeden stwierdził, iż w przypadku jego przedsiębiorstwa czynnikiem sukcesu było wcześniejsze doświadczenie w prowadzeniu własnego small biznesu, inny zaś podkreślił znaczenie determinacji jako czynnika sukcesu w branży. Jest on czynnikiem pozaekonomicznym, wynikającym ze specyfiki charakteru przedsiębiorcy oraz zatrudnianych przez niego pracowników - pośredników w obrocie nieruchomościami. Dla uzupełnienia obrazu czynników sukcesu badanej grupy przedsiębiorstw w usługach pośrednictwa na rynku nieruchomości dokonano zestawienia poszczególnych czynników z aspekcie ich postrzegania oraz występowania w praktyce gospodarczej. Dane zaprezentowano w tabeli 3. W tabeli zaznaczono zbieżność czynników sukcesu zarówno w ujęciu percepcji ogólnej, jak i konkretnych czynników wpływających na sukces badanych podmiotów. Czynniki zajmujące miejsca od 1 do 5 pokrywają się. wej w zakresie pośrednictwa w obrocie nieruchomościami. Czas egzystencji na rynku - czas aktywności gospodarczej - staje się zasobem decydującym o sukcesie przedsiębiorstwa. Sytuacja ta stwarza na pewno istotne bariery wejścia do sektora, bowiem brak doświadczenia zdaje się być w analizowanej branży znaczącym hamulcem w procesach rozwojowych, a nawet czynnikiem uniemożliwiającym skuteczne rozpoczęcie działalności. Podkreślić jednak należy, iż badanie zostało przeprowadzone w czasie znacznego nasycenia rynku usługodawcami w tej branży oraz jednocześnie w czasie spowolnienia koniunktury, przekładającego się na zmniejszoną ilość transakcji na rynku nieruchomości. Drugim z kolei pod względem ważności czynnikiem sukcesu jest współpraca z innymi biurami pośrednictwa w obrocie nieruchomościami. Ten wątek uznać należy za bardzo istotny, bowiem wszelkie przejawy współdziałania gospodarczego zdają się coraz częściej stanowić o sukcesie i przewadze konkurencyjnej współczesnych przedsiębiorstw, funkcjonujących w burzliwym, trudnym do przewidzenia otoczeniu. Podkreślana przez respondentów rola współdziałania znajduje swoje odzwierciedlenie w uczestnictwie biur pośrednictwa w obrocie nieruchomościami w stowarzyszeniach branżowych i systemach wymiany ofert, które ze względu na swoje gospodarcze znaczenie stanowić mogą przedmiot odrębnych rozważań w kontekście sukcesu rynkowego. 5. Podsumowanie Głównym czynnikiem sukcesu wskazywanym przez zdecydowaną większość respondentów jest doświadczenie w branży. Doświadczenie postrzegane jest jako jedna z najbardziej skutecznych metod uczenia się 14, przekładając się na rynkowy sukces w analizowanej branży. Zauważyć można także swoiste sprzężenie zwrotne istniejące w czasie prowadzenia działalności usługo- 14 Znaczenie doświadczenia w usługach na rynku nieruchomości podkreślono w: S. Vieyra, Składniki sukcesu pośrednika i zarządcy nieruchomości, C.H. Beck, Warszawa 2002, s. 21.

5 A. Lemańska-Majdzik, P. Tomski, Identyfikacja czynników sukcesu przedsiębiorstwa na rynku nieruchomości. Przypadek usług pośrednictwa w obrocie nieruchomościami 9 LITERATURA [1] Filipczuk J., Zarządzanie strategiczne, Instytut Przedsiębiorczości i Samorządności, Warszawa [2] Johnson L.L., Dotson M.J., Dunlap B.J., Service Quality Determinants and Effectiveness in the Real Estate Brokerage Industry, Journal of Real Estate Research, Vol. 3, Nr 2, [3] Lemańska-Majdzik A., Czynniki sukcesu firm powstałych w wyniku samozatrudnienia, Wydawnictwo Wydz. Zarządzania Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa [4] McAdams L.D., Sobeck J.M., Real Estate: A Management Guide, 8th Edition, DF Institute Inc., Dearborn Real Estate Education, La Crosse 2013, s. VII. [5] McDaniel J.R., Louargand M.A., Real Estate Brokerage Service Quality: An Examination, Journal of Real Estate Research, Vol. 9, Nr 3, [6] Nowodziński P., Zarządzanie strategiczne współczesnym przedsiębiorstwem. Otoczenie a strategia, Sekcja Wydawnictw Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa [7] Pabian A., Uwarunkowania sukcesu przedsiębiorstwa na rynku. Zarys problematyki, Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa [8] Prahalad C.K., Ramaswamy V., Przyszłość konkurencji, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa [9] Słownik Języka Polskiego online, ( ) [10] Strużycki M., Struktura wyróżników europejskich w zarządzaniu małym i średnimi przedsiębiorstwami [w:] Strużycki M. (red. nauk.), Zarządzanie małym i średnim przedsiębiorstwem. Uwarunkowania europejskie, Wydawnictwo Difin, Warszawa [11] Tomski P., Usługi pośrednictwa na rynku nieruchomości kontekst etyczny relacji pośrednik-klient, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 723 Ekonomiczne Problemy Usług nr 96, [12] Tomski P., Identyfikacja relacji w układzie pośrednik-klient na rynku nieruchomości, Świat Nieruchomości, nr 3 (81), 2012, s [13] Vieyra S., Składniki sukcesu pośrednika i zarządcy nieruchomości, C.H. Beck, Warszawa 2002.