Autofikcja. Dokument. Doświadczenie - w prozie polskiej XX wieku

Transkrypt

1 prof. UW dr hab. Andrzej Zieniewicz Autofikcja. Dokument. Doświadczenie - w prozie polskiej XX wieku Seminarium magisterskie dla I roku studiów stacjonarnych drugiego poziomu kształcenia (60 h) Rok akademicki 2010/2011 Środa , Gmach Polonistyki, s. 46. Nazwa pola Skrócony opis przedmiotu Pełny opis przedmiotu Komentarz Seminarium poświęcone jest autofikcji, w badaniach literackich odkrytej - jako "stadium pośrednie" między paktem powieściowym a paktem autobiograficznym w latach osiemdziesiątych (Ph. Lejeune, S. Dubrovski, R. Nycz), jednakże od dawna funkcjonującej jako modus narracji w korpusie literatury polskiej XX wieku, choć rozmaicie rozpoznawanej. Tej zaś kwestii autofikcji jako wychylania się prozy powieściowej ze "zmyślenia" odpowiadają symetrycznie rozważania historyków-narratywistów (F. Ankersmit, D. Carr, H. White), którzy przeciwnie uzależniają "zdarzenia" od figuralności przedstawień, wskazując, że narracja historyczna wychyla się z "faktualności" ku fikcji (niereferencyjny aspekt reprezentacji językowej). Na obu zaś polach badawczych, literackim i historycznym, centralnego znaczenia nabiera praca pamięci, stosunek wspomnienia do dokumentu historycznego, stwarzanie ram prezentacji pamięciowej, i ruchomość tych ram (A. Maruszewski, J. i A. Assman, M. Hirsch), zagadnienia asertywności, świadectwa, traumy, postpamięci. Podczas zajęć omawiać będziemy wzory i strategie wypowiedzi autofikcyjnej, jako instrumentu, przy pomocy którego literatura kwestionuje lub kontestuje dyskurs dominujący własnej współczesności, oraz stwarza przesłanie literackie w dobie kryzysu wielkich narracji. Seminarium poświęcone jest współistnieniu we współczesnych procedurach badania literatury XX wieku trzech domen tematycznoproblemowych: badań nad autofikcją, narratywizmu historycznego i refleksji nad pamięcią (indywidualną, grupową i kulturową). Zasadniczym założeniem naszych rozważań (co jednak nie znaczy: niekwestionowalnym) jest przekonanie, że synchroniczność tych badawczych fascynacji bywa efektem podchodzenia z różnych stron do tego samego, centralnego zagadnienia, dyskursu historii, dyskursu fikcji i dyskursu pamięci - w warunkach kryzysu wielkich narracji (diagnozowanego przez J-F. Lyotarda). Zajmować się

2 będziemy badaniami przestrzeni narracyjnych, otwierających się przed historią, literaturą i pamięcią w sytuacji, kiedy rozpad grand recits, głównych fikcji XX wieku, redefiniuje refleksję literacką, a także historyczną jako z konieczności asertowaną, wychyloną spoza "niemożliwej" fikcji, czyli skazaną na nieustanną konfrontację z autorskim doświadczeniem. To jednak doświadczenie w badaniach narratywistów ujawnia właśnie swój charakter względny, uzależniający "faktualność" w technik reprezentacji językowej. Z trzeciej zaś strony ta reprezentacja, czyli sam proces opowiadania bywa zagrożony traumatycznym charakterem przeżyć w XX wieku. Trauma unicestwia narrację, wypiera z niej fakty, rozbija spójność i uniemożliwia przekształcenie przeżycia w doświadczenie. Wynikające stąd kłopoty poznawcze analizować stale przechodząc od zagadnień autofikcji do problematyki dokumentu i pamięci. Posłuży to studentom do wypracowania i przyswojenia własnych technik i postępowań badawczych, oraz udoskonalenia umiejętności interpretacyjnych. Wymagania formalne Student powinien mieć zaliczony trzeci rok studiów w zakresie historycznoliterackich i metodologicznych. Student powinien zaliczyć przedmioty historycznoliterackie Wymagania i metodologiczne z III roku studiów. Korzystna byłaby też orientacja wstępne Założenia w problematyce historiozoficznej i jej implikacjach, wstępne np. politologicznych czy kulturoznawczych, oraz znajomość języka angielskiego w zakresie umożliwiającym lekturę tekstów fachowych. Student po odbyciu seminarium posiądzie wszechstronną orientację w zagadnieniach prozy XX i XXI wieku z pogranicza fikcji, biografii, dokumentu (eseje, diarystyka, memuarustyka, sylwa, reportaż). Wykształci też dobre rozpoznanie kierunków i tendencji badawczych z pogranicza literaturoznawstwa i historii (metodologii Efekty uczenia się badań historycznych w zakresie narratywizmu, badań nad pamięcią i autofikcją). Po odbyciu seminarium student będzie w stanie obronić przygotowaną rozprawę magisterską. Zdobędzie też zdolność samodzielnej interpretacji i oceny artefaktów literackich oraz umiejętności aplikowania metodologii badawczej omawianej podczas zajęć. Punkty ECTS 8 Praca studenta oceniana jest na podstawie jego aktywności Metody i kryteria oceniania na zajęciach. Ma też wygłosić (oceniany) co najmniej jeden referat

3 Sposób zaliczenia Język wykładowy w semestrze i dokonać prezentacji (ocenianej) tematu i konspektu rozprawy magisterskiej, ze szczególnym uwzględnieniem rozdziału metodologicznego i bibliografii. W jednym semestrze student może mieć najwyżej dwie nieobecności. Następna nieobecność wymaga odbycia (ocenianej) konsultacji na temat przerabianych lektur. Szczegóły: ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność) 30 %, kontrola obecności 40 %, inne 30 %. Zaliczenie na ocenę. Język polski. Semestr Spotkanie wprowadzające w problematykę seminarium i w zasady organizacji zajęć. Ustalenie kolejności przygotowywanych referatów i prezentacji. I. Zagadnienia autofikcji wstęp 2. Zagadnienie paktu autobiograficznego Ph. Lejeune, Wariacje na temat pewnego paktu 3. Czemu służy autofikcja A. Rudnicki, Krakowskie Przedmieście pełne deserów 4.W. Woroszylski, Literatura St. Balbus, Zagłada gatunków, "Teksty Drugie' 1999 n. 6 II. Narratywizm historyczny zasadnicze ustalenia Zakres tematów 5.H. White, Poetyka pisarstwa historycznego 6. I. Newerly, Zostało z uczty Bogów A,. Mencwel, Rodzinna Europa po raz pierwszy 7.J. Stempowski, W dolinie Dniestru Pamięć, etyka i historia, pod red. E. Domańskiej 8. T. Konwicki, Zorze wieczorne R. Nycz, Intertekstualność i jej zakresy: teksty, gatunki, świat [w:] Problemy teorii literatury (seria 4) III. Studia nad pamięcią rozpoznanie 9. A. Sandauer, Proza M. Steinlauf, Pamięć nieprzyswojona 10. T. Maruszewski, Pamięć autobiograficzna J. Czapski, Proust w Griazowcu

4 11. Al. Wat, Mój wiek. Pamiętnik mówiony 12.D. LaCapra, Writting History, Writting Trauma Studia przedmiotowe interpretacje 13. Cz. Miłosz, Rok myśliwego T. Konwicki, Kalendarz i klepsydra M. Czermińska, Autobiograficzny trójkąt 14. A. Tomaszewska, Rodzinna historia lęku 15. Zajęcia podsumowujące semestr Semestr 2. I. Zagadnienia autofikcji rozwinięcie 16.T. Różewicz, Nożyk profesora 17. A. Danto, Świat sztuki 18. M. Witkowski, Lubiewo O. Marguard, Sztuka jako antyfikcja 19. M. Leiris Konteksty 2007 nr 3-4 poświęcony M. Leirisowi II. Narratywizm rozwinięcie. Spory i polemiki 20. W. Gombrowicz, Trans-Atlantyk 21. F. Ankersmit, Narracja, reprezentacja, doświadczenie 23. Ch. Lorenz, Przekraczanie granic 24. A. Rudnicki, Sto lat temu umarł Dostojewski III. Pamięć, postpamięć Metody dydaktyczne 25. Sh. Ronan, Polin - A Land of Forests and Rivers 26. K. T. Toeplitz, Książka mojego ojca M. Hirsch, Family Frames 27. P. Szewc, Zmierzchy i poranki 28. Nowoczesność jako doświadczenie, pod red. R. Nycza i A. Zeidler-Janiszewskiej Zajęcia powtórzeniowe. Zajęcia prowadzone są w formie dyskusji, w jej ramach jednak studenci kolejno przygotowują referaty. Są to problematyzowane

5 omówienia zaleconych do lektury rozpraw, i interpretacyjne studia nad utworami beletrystycznymi. Są to także kolejne prezentacje (zsynchronizowane z tokiem problemowym zajęć) metodologicznych (wstępnych) rozdziałów prac magisterskich. Dokładny wykaz lektur zostanie podany na pierwszym spotkaniu seminaryjnym. Literatura A. Ph. Lejeune, Wariacje na temat pewnego paktu M. Czermińska, Autobiograficzny trójkąt R. Nycz, Intertekstualność i jej zakresy: teksty, gatunki, światy [w:} Problemy teorii literatury (seria 4) St, Balbus, Zagłada gatunków, "Teksty Drugie" 1999 z.6 M. Foucault, Powiedziane, napisane, Szaleństwo i literatura, r. Kim jest autor? Konteksty, 2007 nr 3-4 (Numer poświęcony Michelowi Leirisowi A. Zawadzki, Nowoczesna eseistyka filozoficzna w piśmiennictwie polskim XX wieku, r. Filozoficzny dziennik intymny O. Marquard, Rozważania filozoficzne, r. Sztuka jako antyfikcja A. Danto, Świat sztuki R. Nycz, Literatura jako trop rzeczywistości M.P. Markowski, Polska literatura nowoczesna. Leśmian, Schulz, Witkacy B. H. White, Poetyka pisarstwa historycznego F. Ankersmit, Narracja, reprezentacja, doświadczenie Ch. Lorenz, Przekraczanie granic. Eseje z filozofii historii i teorii historiografii. D. LaCapra, Historia w okresie przejściowym. Doświadczenie. Tożsamość. Teoria krytyczna, r. Historia, psychoanaliza, teoria krytyczna D. LaCapra, Writting History, Writting Trauma Pamięć, etyka i historia. Anglo-amerykańska teoria historiografii lat dziewięćdziesiątych, pod. red. Ewy Domańskiej Nowoczesność jako doświadczenie, pod red. R.Nycz i A. Zeidler- Zborowska C. H. White, Proza historyczna

6 J. Assman, Pamięć kulturowa Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, pod red. M. Saryusz-Wolskiej T. Maruszewski, Pamięć autobiograficzna M. Hirsch, Family Frames P. Novick, The Holocaust and Collective Memory S. Sontag, Regarding the Pain of Others M. Steinlauf, Pamięć nieprzyswojona Cz. Miłosz, Rodzinna Europa A. Mencwel, Rodzinna Europa po raz pierwszy Cz. Miłosz, Rok myśliwego A. Wat, Mój wiek. Pamiętnik mówiony J. Stempowski, W dolinie Dniestru A. Sandauer, Proza W. Gombrowicz, Trans-Atlantyk T. Konwicki, Kalendarz i klepsydra T. Konwicki, Zorze wieczorne G. Herling-Grudziński, Dziennik pisany nocą (fragm.) A. Rudnicki, Krakowskie Przedmieście pełne deserów A. Rudnicki, Sto lat temu umarł Dostojewski W. Woroszylski, Literatura M. Witkowski, Lubiewo J. Pilch, Moje pierwsze samobójstwo P. Huelle, Byłem samotny i szczęśliwy M. Abramowicz, Każdy przyniósł co miał najlepszego A. Tuszyńska, Rodzinna historia lęku P. Szewc, Zmierzchy i poranki M. Wilk, Wilczy notes Limit miejsc w grupie 15