ZASTOSOWANIE IBSE W NAUCZANIU PRZEDMIOTÓW PRZYRODNICZYCH

Transkrypt

1 Urszula Poziomek, Zakład Dydaktyk Przedmiotów Szkolnych IBE ZASTOSOWANIE IBSE W NAUCZANIU PRZEDMIOTÓW PRZYRODNICZYCH 1

2 Historia IBSE Czym jest IBSE? Poziomy IBSE. Lekcja IBSE Czym różni się IBSE od lekcji laboratoryjnej? Dlaczego IBSE? 2

3 AUTORYTETY Jean Piaget ( ) Jerome Bruner (ur ) Lew Wygotski ( ) John Dewey ( ) Seymour Papert ( ) 3

4 JEAN PIAGET Biolog, psycholog, autorytet w dziedzinie psychologii rozwojowej i wychowania dzieci. Zdolności umysłowe i umiejętności nie są ograniczone zapisem genetycznym. W trakcie życia nabywamy nowych wiadomości i umiejętności, dzięki czemu możliwe staje się nabycie kolejnych. Dzieci są młodymi naukowcami, którzy poznają świat i uczą się także na podstawie własnych błędnych założeń (misconceptions). 4

5 LEW WYGOTSKI Psycholog i pedagog, twórca kulturowo-historycznej teorii rozwoju psychiki, propagator rozwijania u dzieci umiejętności uczenia się. Istotna rola języka/porozumiewania się w uczeniu się starszych dzieci. Uczenie się jako aktywność socjalna, związana ze współpracą. Uczenie się jako odzwierciedlenie prawdziwego życia. Uczenie się rozciąga się poza szkołę, na wszystkie rodzaje aktywności, wszystkie sytuacje związane z uczeniem się powinny być powiązane. 5

6 JEROME BRUNER ur zm twórca psychologii kulturowej (historyczny i socjalny kontekst uczestników procesu), wyznawca poglądu, że zdolności intelektualne i poznawcze zależą od stopnia wykorzystania umysłu. Personalizacja wiadomości, polecenia powinny być związane z predyspozycjami uczniów i ułatwiać zainteresowanie ich omawianym tematem. Zawartość merytoryczna powinna być uporządkowana, tak aby uczący się łatwo nadążał za przyrostem wiedzy. Materiał powinien być prezentowany sekwencyjnie (spiralnie). Wzmocnienie właściwe rozłożenie kar i nagród sprzyja utrwalaniu wiedzy. 6

7 JOHN DEWEY ur zm Filozof, pedagog, twórca koncepcji szkoły pracy stworzonej jako rozbudowane samowystarczalne gospodarstwo domowe. W szkole nie ma lekcji i przedmiotów, ośrodkiem jest problem, który napotyka dziecko w codziennym życiu i jego rozwiązanie mające doprowadzić do nabywania wiadomości, dlatego zadaniem szkoły jest stwarzanie sytuacji będących źródłem owych problemów. 7

8 Uczeń konstruuje swoje własne rozumienie otaczającego go świata poprzez uczenie się i wiedzę czerpaną ze świata. Takie rozumienie uczenia się oznacza uczenie się przez KONSTRUOWANIE WIEDZY i wyklucza behawiorystyczne uczenie się przez TRANSMITOWANIE (np. kiedy nauczyciel przekazuje wiedzę i umiejętności innym). 8

9 Seymour Papert ( ) Children don t get ideas, they make ideas 9

10 Dobry wychowawca (także nauczyciel), który nie wtłacza, a wyzwala, nie ciągnie, a wznosi, nie ugniata, a kształtuje, nie dyktuje, a uczy, nie żąda, a zapytuje przeżyje wraz z dziećmi wiele natchnionych chwil. Janusz Korczak 10

11 Czym jest Inquiry Based Science Education? metodą nauczania? zbiorem metod nauczania? podejściem dydaktycznym? 11

12 Co znaczy inquiry? Inquiry to: formułowanie pytań badawczych, problemów badawczych, poszukiwanie odpowiedzi na stawiane pytania. [za Marsha Lakes Matyas, Ph.D., APS Director of Education Programs] 12

13 Cel IBSE Celem IBSE jest, by uczeń występował w roli badacza, który w sposób aktywny bada otaczający go świat przyrody. Uczeń pyta, daje hipotetyczną odpowiedź, buduje konstrukcję procedury, która zweryfikuje jego przypuszczenia. [za Marsha Lakes Matyas, Ph.D., APS Director of Education Programs] 13

14 Inquiry Based Science Education po polsku Uniwersytet Jagielloński: nauczanie przez dociekanie naukowe nauczanie przez odkrywanie WCIES: nauczanie przez badanie Tłumaczenie: Edukacja przyrodnicza oparta na badaniu 14

15 5 E w IBSE Engage zaangażowanie (emocje, umiejętności, wiadomości); Explore badanie, eksplorowanie (emocje, umiejętności); Explain wyjaśnianie (emocje, umiejętności, wiadomości); Elaborate/extend poszerzanie wiedzy, dokładne opisywanie, przedstawianie problemu (emocje, umiejętności, wiadomości); Evaluate ewaluacja, monitorowanie i samoocena 15

16 zaangażowanie Kreowanie nowych problemów badawczych ewaluacja eksploracja Przedstawianie, dyskusja Opisywanie, wyjaśnianie 16

17 Skala Przed doświadczeniem Proponuje temat lub problem do rozwiązania Planuje procedurę Doświadcze nie Przeprowad za procedurę Formułuje odpowiedzi i wnioski Po doświadczeniu Rezultaty eksperymentu służą określeniu dalszych zastosowań, badań, instrukcji. 0 Nauczyciel Nauczyciel Nauczyciel Nauczyciel Nauczyciel 1 - demo Nauczyciel Nauczyciel Nauczyciel Nauczyciel Nauczyciel /Uczeń 2 - demo Nauczyciel Nauczyciel Nauczyciel Uczeń Uczeń 3 scripted Nauczyciel Nauczyciel Uczeń Uczeń Uczeń 4 - przewodnik Nauczyciel / Uczeń Uczeń Uczeń Uczeń Uczeń 5 - pełne Uczeń Uczeń Uczeń Uczeń Uczeń 17

18 18

19 IBSE rozwija kreatywne myślenie za pomocą konstruowania problemów badawczych, formułowania hipotez, planowania procedur weryfikacji hipotezy, rozwija krytyczne myślenie za pomocą oceny przyjętej procedury, analizy, dlaczego wynik jest inny, niż oczekiwany; nie przewiduje rezultatu (tzw. dobrego wyniku), każdy rezultat badania jest dobry, bo prowadząc do dyskusji i wymiany myśli zbliża do prawdy badanie open-ended, 19

20 Czym różni się IBSE od klasycznej metody laboratoryjnej scripted inquiry? daje zgodę na błędy, uczy na błędach, rozwija kompetencje społeczne komunikację interpersonalną, odpowiedzialność, rozwija kompetencje językowe prezentowanie wyników, dyskusja - publiczny przekaz informacji, rozwija kompetencje osobowe umiejętność samooceny i ewaluacji. 20

21 element Scripted inquiry protokolarne doświadczenie rezultat działania określony, przewidziany Inquiry Based Science Education nieokreślony, nieprzewidziany definicje, fakty podawane odkrywane, formułowane samodzielnie procedura badawcza rola doświadczenia jako podstawa działania ilustruje poznawane zjawisko, proces współtworzona, uzupełniana, jest tylko narzędziem służy rozwiązaniu określonego problemu 21

22 Przykłady z biologii 1. A) Sekcja serca wieprzowego 1. B) Czy grubość ściany komory lewej i prawej w sercu jest taka sama? 2. A) Obserwacja aparatów szparkowych w skórce liścia. 2 B) Czy zagęszczenie aparatów szparkowych w skórce liścia jest związane ze środowiskiem życia roślin? 2 A) Wykrywanie cukrów prostych w produktach spożywczych. 3. B) Czy w mięsie wieprzowym jest obecna glukoza? 22

23 Oczekiwany porządek wydarzeń na lekcji IBSE Na wejściu zrobić/pokazać/opowiedzieć coś niestandardowego albo zadać dziwne pytanie; Sprowokować uczniów do zadawania pytań; Stworzyć środowisko do poszukiwania odpowiedzi, badania, najlepiej w grupach; Wspólnie formułować wnioski i dochodzić do rozumienia procesu, reguł nim rządzących; Na zakończenie zmobilizować uczniów do sformułowania zrozumiałej definicji procesu/zjawiska; Omówić z uczniami zastosowanie zjawiska/procesu w życiu codziennym lub w innych dyscyplinach nauki. 23

24 Co znaczy Minds-on practice Hands-on practice 24

25 Minds-on practice Umysł w działaniu, np. wyniki doświadczenia do analizy, wnioskowania i dyskusji, planowanie badania Hands-on practice Ręce w działaniu, np. realizacja doświadczenia (w szkole, w domu, na zajęciach pozalekcyjnych), zakończona pełną dokumentacją w postaci raportu z badania, dyskusją na lekcji, podsumowaniem rezultatów pracy badawczej zespołów lub indywidualnej. 25

26 ZALETY I TRUDNOŚCI ZALETY: Aktywny udział ucznia. Samodzielność i praca w grupie. Nabywanie i rozwijanie kompetencji społecznych Zaangażowanie i motywacja. TRUDNOŚCI: Korelacja z podstawą programową. Czas. Duże grupy. Niepewność nauczyciela. 26

27 Dlaczego IBSE? 27

28 Raport Komisji Europejskiej Europe needs more scientists, 2004, Raport Komisji Europejskiej Science Education Now (IBSE), 2007; Raport Nuffield Fundation Science Education in Europe Critical Reflections, 2010, Science Education in Europe (IBSE), 2011: 28

29 Źródła: The Science Quest: Using Inquiry/Discovery to Enhance Student Learning, F.X. Sutman, J.S. Schmuckler, J.D. Woodfield, (fragmenty), Doing Good Science in Middle School, O. Jorgenson, J. Cleveland, R. Vanostall, NSTApress, 2004, Practical Work for Biology, S. Morgan, Hodder Murray, 2008 dane z wykresów 1 i 2, Europe needs new scientists, 2 April, 2004, eview_en.pdf Science Education now, 2007, 29

30 Źródła: Science Education in Europe. Critical Reflection, A Report to the Nuffield Foundation, 2008, Foundation-Osborne-Dillon-Science-Education-in-Europe.pdf Science Education in Europe. National Policies, Practices and Research, ports/133en.pdf Perspective on Education: Inquire-based learning, Wellcome Trust, 2011, 30

31 INQUIRY BASED SCIENCE EDUCATION W PODSTAWIE PROGRAMOWEJ Na postawie analizy Rozporządzenia MEN z 2012 roku

32 ZALECENIA Promowanie nauczania przyrodniczego w kontekście; Łączenie tematów lekcji z zainteresowaniami uczniów; rozwijanie umiejętności myślenia naukowego umiejętności wykorzystania wiedzy o charakterze naukowym do identyfikowania i rozwiązywania problemów; promowanie pracy w zespołach. obecne brak obecne obecne

33 PRZYKŁADY nauczyciele powinni w doświadczeniach wykorzystywać substancje z życia codziennego (np. esencję herbacianą, sok z czerwonej kapusty, ocet, mąkę, cukier); wskazywanie w otaczającej rzeczywistości przykładów zjawisk opisywanych za pomocą poznanych praw i zależności fizycznych;

34 ZALECENIA Gimnazjum: aby edukacja w zakresie chemii była skuteczna, zalecane jest prowadzenie zajęć w niezbyt licznych grupach, w salach wyposażonych w niezbędne sprzęty i odczynniki chemiczne; w trakcie nauki fizyki w gimnazjum uczeń obserwuje i opisuje jak najwięcej doświadczeń. Nie mniej niż połowa doświadczeń ( ) powinna zostać wykonana samodzielnie przez uczniów w grupach ( )

35 PRZYKŁADY uczeń szkoły podstawowej przewiduje przebieg niektórych zjawisk i procesów przyrodniczych, wyjaśnia proste zależności między zjawiskami; uczeń gimnazjum interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski, formułuje i przedstawia opinie związane z omawianymi zagadnieniami biologicznymi; odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne, liczbowe; projektuje i przeprowadza proste doświadczenia chemiczne.

36 ZALECENIA Szkoła podstawowa: do najważniejszych umiejętności należy umiejętność pracy zespołowej; Gimnazjum: do najważniejszych umiejętności należy umiejętność pracy zespołowej;

37 Dziękuję za uwagę Kontakt: Urszula Poziomek 37