Podstawowe problemy wyboru ekonomicznego. Definicja ekonomii i jej interpretacja.

Transkrypt

1 Definicja ekonomii i jej interpretacja. Ekonomia nauka zajmująca się badaniem zachowania podmiotów gospodarczych w dziedzinie wykorzystania ograniczonych środków, które mogą być w rozmaity sposób zastosowane w sferze produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji. Problem rzadkości odnosi się do luki między ogólną sumą dóbr i usług, których ludzie potrzebują, aby zaspokoić potrzeby, a możliwościami ich wytworzenia. Należy zwrócić szczególną uwagę na to, iż ograniczone środki mogą być zastosowane w rozmaity sposób. Każdy podmiot gospodarczy dysponując określonymi środkami stara się rozdzielić je tak, aby uzyskać z tego tytułu najwyższe efekty ekonomiczne i w ten sposób możliwie najlepiej realizować swoje cele. Można więc najkrócej powiedzieć, że ekonomista stawia sobie za cel sformułowanie teorii racjonalnego gospodarowania rzadkimi środkami, mającymi alternatywne zastosowanie. Modelowe ujęcie zagadnień ekonomicznych. Modelem - nazywamy teoretyczne uogólnienie określonego odcinka badanej rzeczywistości, które w sposób syntetyczny i w jakimś stopniu uproszczony stara się odtworzyć zachodzące w nim procesy ekonomiczne. Mikro- i makroekonomia. Mikroekonomia patrzy na gospodarkę narodową przez pryzmat przedsiębiorców i konsumentów z punktu widzenia maksymalizacji ich korzyści, podczas gdy makroekonomia w analizie gospodarki posługuje się w swych badaniach wielkimi agregatami. Mikroekonomia upraszcza rzeczywistość, zakładając najczęściej ekstremalne warunki gospodarowania, tzn. doskonałą konkurencję lub pełny monopol. Dzięki tym założeniom przyczynia się do wypracowania bardzo precyzyjnych narzędzi analizy zachowania producenta i konsumenta. Makroekonomia bada współzależności między takimi agregatami, jak dochód narodowy, wydatki na konsumpcję, wydatki na inwestycje, oszczędności, dochody i wydatki budżetu państwa, bilans handlowy i płatniczy kraju, popyt na pieniądz i podaż pieniądza itp. Polityka gospodarcza. Polityka gospodarcza to działalność państwa lub innego organu publicznego, zmierzająca do osiągnięcia konkretnych celów społeczno-ekonomicznych w ściśle określonych warunkach i określonym horyzoncie czasu. Polityka ekonomiczna jest sposobem działania i rozwiązywania problemów gospodarczych z punktu widzenia interesu publicznego. Ekonomia pozytywna i normatywna. Ekonomia pozytywna koncentrowała się na wypracowaniu najbardziej uniwersalnych narzędzi i metod analizy ekonomicznej w celu możliwie bezstronnego uogólnienia procesów gospodarczych i mechanizmów ekonomicznych. Ekonomia normatywna koncentrowała się na tworzeniu określonego systemu poglądów wartościujących, na opracowaniu określonej ideologii umożliwiającej interpretację różnych zjawisk i procesów gospodarczych. Podstawowe problemy wyboru ekonomicznego.

2 Koszt alternatywny to koszt zaniechania możliwości. Mierzony jest on wartością tej produkcji, której nie realizujemy lub z której rezygnujemy w tym celu, aby zwiększyć produkcję innych dóbr lub innych wartości. Krzywa możliwości produkcyjnych reprezentuje na całej swojej długości, możliwą do wytworzenia strukturę produkcji przy nie zmienionym zasobie czynników wytwarzania. KMP jest więc zbudowana nie tylko według prawa malejącego przyrostu produkcji na jednostkę nakładu, ale także według prawa rosnącego kosztu alternatywnego. Proces tworzenia wartości dodanej i produkcji finalnej w gospodarce narodowej. Produkcją globalną nazywamy wartość wytworzonej produkcji dóbr i usług w ciągu roku w danym przedsiębiorstwie. Produkcja ta składa się z wartości przeniesionej oraz wartości dodanej. Wartość przeniesiona obejmuje nabyte z zewnątrz i zużyte w produkcji surowce, materiały, półprodukty oraz paliwo, energię itp. Wartość dodana jest sumą nowo wytworzonej wartości w przedsiębiorstwie, do której z reguły włącza się amortyzację. Mówimy wówczas o wartości dodanej brutto. Produkcja finalna występuje wtedy, kiedy zakończony został proces produkcji i dane dobro nie podlega już dalszemu przetworzeniu w kraju (nasze dobra i dobra eksportowane). Roczny dochód narodowy stanowi łączna suma wartości dodanej we wszystkich działach gospodarki narodowej, nie należy utożsamiać tego pojęcia z rocznym produktem globalnym. Przepływy międzygałęziowe W. Leontiefa. to sobie darujemy!!! Podstawowe kategorie produktu i dochodu narodowego. W praktyce gospodarczej oficjalna statystyka posługuje się następującymi kategoriami produktu i dochodu narodowego: Produkt krajowy brutto PKB jest miarą produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem. PKB = K konsumpcja + I B inwestycje brutto + G wydatki rządowe + E XN export netto. Produkt narodowy brutto PNB jest miernikiem całkowitych dochodów osiągniętych przez obywateli danego kraju powiększone o dochody netto z tytułu własności za granicą. Dochody netto są różnicą między dochodami otrzymanymi z tytułu własności za granicą a dochodami wypłaconymi z tytułu własności cudzoziemcom. Produkt narodowy wg. cen rynkowych PNN jest mniejszy od PNB o wielkość amortyzacji. Amortyzacja jest miarą szybkości zmniejszania się wartości istniejącego w kraju zasobu kapitału trwałego w danym okresie, będącego wynikiem jego fizycznego lub ekonomicznego zużycia. Wszystkie wymienione wielkości produktu narodowego brutto lub netto są wyrażone w cenach rynkowych. Produkt narodowy wg. cen czynników wytwórczych DNCW jest mniejszy od PNN o wielkość podatków pośrednich (T P ), które wchodzą do PNN. Do dochodów czynników wytwórczych zalicza się: wynagrodzenie pracowników (W P ), renty z tytułu dzierżawy, czynsze z tytułu najmu (R), zyski z kapitału (Z), dochody z pracy na własny rachunek (D W ). Osobisty dochód ludności ODL jest częścią DNCW, która pozostaje po potrąceniu nie rozdzielonych zysków przeznaczonych na rozwój przedsiębiorstw (N Z ) oraz po spłaceniu podatku od dochodów przedsiębiorstw do budżetu państwa (T BZ ).

3 Jednocześnie ODL powiększony jest o transfery z budżetu państwa na rzecz ludności (B t ) (emerytury, renty, zasiłki dla bezrobotnych itp.). Dyspozycyjny dochód ludności DDL są to dochody gospodarstw domowych po potrąceniu podatków bezpośrednich (T b ). Suma tych dochodów po potrąceniu podatków reprezentuje potencjalną siłę nabywczą społeczeństwa. Transferem nazywamy przekazanie określonej sumy dochodów na rzecz ludności bez bieżącego świadczenia usług. Ruch okrężny strumieni dochodów i wydatków. Ceny jako narzędzie agregacji dochodu narodowego Dochód narodowy jest największym agregatem obejmującym wszystkie dobra finalne i usługi wytwarzane w każdej gospodarce narodowej w ciągu roku. Sumowanie (agregowanie) jest możliwe tylko dzięki temu, że każde dobro i usługa ma swoją cenę rynkową, dlatego dochód narodowy może być wyrażony jedynie w jednostkach wartościowych. Ceny bieżące (rynkowe) to te które ukształtowały się na danym rynku w danym kraju, na dany produkt. Ceny stałe są brane za podstawę z jakiegoś roku. Deflatorem nazywamy stosunek dochodu narodowego w ujęciu nominalnym (ceny bieżące) do dochodu narodowego w ujęciu realnym (ceny stałe) pomnożony przez 100. Przedstawia on miarę przeciętnego wzrostu cen w kraju wszystkich dóbr i usug wchodzących w skład dochodu narodowego. Zalety i wady kategorii dochodu narodowego. dajcie spokój! Podstawowe funkcje pieniądza. Płynność należy rozumieć jako szybkość dostępu i możliwości użycia pieniądza w każdej chwili. Pieniądz definiuje się najogólniej jako wszelkiego rodzaju środki wymiany i środki płatnicze, których zdolność do zapłaty jest nieograniczona zarówno wtedy, kiedy kupujemy jakiś towar lub usługę, jak i wtedy, kiedy regulujemy jakieś zobowiązanie finansowe względem kredytodawcy, banku, budżetu centralnego, budżetu lokalnego itp. W życiu gospodarczym pieniądz spełnia różne funkcje : miernik wartości wszystkich towarów i usług. Dzięki istnieniu pieniądz pojawia się kategoria ceny, która jest niczym innym jak wartością towaru wyrażona w pieniądzu. środek wymiany dzięki zdolności pieniądza do mierzenia wartości różnych towarów i usług może on także spełniać funkcję środka wymiany. Sprzedaje się każdemu, kto dysponuje odpowiednią ilością pieniądza, i kupuje się za pieniądz wszystko to, co jest nam potrzebne do życia lub dalszej produkcji. Trzecia istotna funkcja wiąże się z jego zdolnością do regulowania różnych zobowiązań z tytułu zaciągniętego kredytu, płacenia należnego podatku lub kary pieniężnej itp. W tych wypadkach pieniądz spełnia swoją funkcję środka płatniczego. Funkcja ta przyczynia się do rozwoju systemu kredytowopożyczkowego, co stało się siłą napędową rozwoju gospodarczego. Przyczynia się ona także do gromadzenia środków finansowych z pobieranych podatków i finansowania różnych przedsięwzięć publicznych związanych z funkcjonowaniem państwa, utrzymaniem ludzi niezdolnych do pracy lub ludzi w wielu emerytalnym. Czwarta funkcja pieniądza wiąże się z jego możliwością tezauryzacji, czyli gromadzenia zasobu pieniądza jako skarbu. Skłonność do tezauryzacji pieniądza papierowego zależy od stopnia stabilności jego siły nabywczej.

4 Pieniądz może również pełnić funkcję pieniądza światowego poza granicami określonego kraju, ale jedynie pod warunkiem, że państwo prawnie gwarantuje jego wymienialność zewnętrzną po kursie ustalonym na głównych giełdach światowych. Siła nabywcza pieniądza zależy od poziomu cen towarów i usług. W okresach gwałtownego wzrostu cen i utraty wartości pieniądza, ludzie nie darzą zaufaniem takiego pieniądza i chętniej posługują się silną walutą obcą lub pieniądzem pełnowartościowym bitym ze złota. Rodzaje pieniądza i struktura jego zasobów, inaczej agregaty pieniądza. Z punktu widzenia stopnia płynności pieniądza bank centralny w swojej polityce pieniężnej dzieli środki płatnicze na trzy zasadnicze grupy : GRUPA M 0 - Baza monetarna jest to suma gotówki w obiegu znajdująca się w rękach ludności (G L) oraz suma rezerw gotówkowych systemu bankowego (R g) będąca pod kontrolą banku centralnego w celu zapewnienia płynności komercyjnych. GRUPA M 1 obejmuje gotówkę oraz depozyty na rachunkach czekowych w bankach komercyjnych płatnych na każde żądanie. Do tej grupy zalicza się także czeki podróżne. Grupa ta charakteryzuje się najwyższym stopniem płynności i jest związana z pieniądzem gromadzonym do celów transakcyjnych, spekulacyjnych i z powodu ostrożności. GRUPA M 2 uwzględnia to wszystko co wchodzi w skład grupy M 1, a ponadto obejmuje rachunki oszczędnościowe oraz małe rachunki terminowe nie przekraczając określonej sumy w danym kraju. Grupa ta jest wykorzystywana przez banki do udzielania kredytów krótkoterminowych. GRUPA M 3 uwzględnia wszystko to co wchodzi w skład grupy M 2, a ponadto obejmuje duże salda rachunków terminowych przekraczające określoną sumę złotych lub dolarów rocznie. Grupa ta tworzy główne źródło środków wykorzystywanych na długoterminowe kredyty inwestycyjne, wykazuje ona najniższy stopień płynności. Wyodrębnia się również specjalną grupę L, która obejmuje papiery wartościowe oraz obligacje bankowe, obligacje skarbowe i akcje o zróżnicowanym stopniu ryzyka i płynności. Pieniądz w wąskim znaczeniu obejmuje grupę aktywów M 1, które natychmiast i bez ograniczenia mogą być wykorzystywane do dokonania płatności w formie gotówki lub czeku. Pieniądz w szerokim znaczeniu obejmuje także różnego rodzaju wkłady terminowe jako oprocentowane rachunki depozytowe, które nie mogą stanowić podstawy do wystawiania czeków. Rynek pieniężny. Popyt na pieniądz to skłonność do posiadania pieniędzy, wyróżniająca się w ilości środków pieniężnych przechowywanych przez podmioty rynkowe. Istnieją szczególne powody dla których podmioty przechowują pieniądze: Powód transakcyjny tworzący popyt transakcyjny, który wynika z konieczności posiadania pieniądza gotówkowego, umożliwiającego dokonywanie codziennych operacji handlowych.

5 Powód przezorności tworzący tzw. popyt przezornościowy, powstaje on na skutek przewidywania możliwości występowania zakłóceń w dokonywanych płatnościach bieżących lub też przewidywania finansowania zakupów nieoczekiwanych. Powód spekulacyjny tworzący tzw. popyt spekulacyjny, jest konsekwencją występowania skłonności do posiadania pieniądza w sytuacji oczekiwanego z tego tytułu wzrostu zysków. Niektórzy ekonomiści uważają, że powodem utrzymywania pieniądza przez podmioty rynkowe jest również ich niechęć do podejmowania ryzyka, nazywanego motywem, powodem portfelowym. Funkcję popytu na pieniądz możemy przedstawić za pomocą dwóch zmiennych: M d popyt na pieniądz, Y poziom dochodu narodowego, r realna stopa procentowa w bankach komercyjnych Czynniki mające wpływ na popyt na pieniądz: Stopy procentowe od depozytów i innych aktywów pieniężnych. Ich wysokość brana jest pod uwagę, przez podmioty rynkowe w momencie podejmowania decyzji, jaką część własnego kapitału ulokować w płynnym pieniądzu a jaką w aktywach nie pieniężnych. Poziom cen w gospodarce ich wzrost powoduje zwiększony popyt na pieniądz w ujęciu nominalnym. Przewidywana stopa inflacji jest zawsze brana pod uwagę w momencie określania przez podmioty rynkowe kierunków inwestowania z punktu widzenia przyrostu kapitału w okresie przyszłym Sytuacja polityczna Nadmiar pieniądza w obiegu w stosunku do podaży dóbr i usług powoduje inflację, która znajduje wyraz we wzroście cen. Niedostatek pieniądza w obiegu oznacza deflację, czyli kurczenie się podaży pieniądza i drenowanie rynku pieniężnego. Zadaniem banku centralnego, jest umiejętna regulacja podaży pieniądza w obiegu. Ilościowa teoria pieniądza M*V = P*Y, gdzie: M ilość pieniądza w obiegu, V szybkość obiegu pieniądza oznaczająca, ile razy przeciętnie jednostka pieniężna jest wydawana w ciągu roku, P przeciętny poziom cen dóbr i usług wchodzących w skład produktu narodowego brutto, Y realna wielkość produktu narodowego brutto w cenach stałych (tzw. wolumen produkcji). Istota ilościowej teorii pieniądza sprowadza się do twierdzenia, że w długim okresie wzrost ilości pieniądza M prowadzi do wzrostu poziomu cen P. zmiany realnego dochodu narodowego Y nie dokonują się pod wpływem wzrostu podaży pieniądza, lecz są rezultatem działania innych czynników wpływających na wzrost dochodu narodowego. Szybkość obiegu jest natomiast względnie stała i może w długim okresie zmieniać się. Równowaga na rynku pieniężnym

6 Równowaga na rynku pieniężnym osiągana jest wówczas gdy wielkość zapotrzebowania zgłaszana przez podmioty rynkowe na realne zasoby pieniądza odpowiada takiej samej wielkości jego realnej podaży. Kreowanie pieniądza przez banki. Przy udzielaniu kredytów banki komercyjne mają możliwość kreacji dodatkowego pieniądza w obiegu. Z tego względu, iż banków tych jest bardzo dużo i występuje między nimi rozmaity obieg pieniędzy, ich zdolność do kreacji dodatkowego pieniądza jest znacząca. Głównym celem rezerwy obowiązkowej jest ograniczenie płynności banków komercyjnych i uniemożliwienie im nadmiernej kreacji pieniądza kredytowego. Równocześnie bank centralny tworzy rezerwę płynności dla każdego banku komercyjnego, która może być uruchomiona w trudnej sytuacji finansowej za zgodą banku centralnego. Odwrotność stopy rezerwy obowiązkowej 1/u jest nazywana mnożnikiem depozytowym. W zależności od wysokości stopy rezerwy obowiązkowej u mnożnik depozytowy określa wysokość możliwej kreacji nowego pieniądza przez banki komercyjne na cele kredytowe. Bank centralny. Bank centralny jako naczelna instytucja finansowa w państwie zobowiązany jest do prowadzenia makroekonomicznych działań, dbających o: Wartość pieniądza krajowego Stabilność krajowego systemu finansowego Skuteczność realizowanej polityki pieniężnej Jego rola sprowadza się do wypełniania w gospodarce trzech podstawowych funkcji: Banku emisyjnego Banku państwa Banku banków Bank centralny wpływa na globalną podaż pieniądza i możliwości kreacji przez banki komercyjne poprzez korzystanie z następujących instrumentów:

7 Stopy procentowej to cena jaką musi zapłacić kapitałobiorca za czasowe użytkowanie pożyczonego kapitału. Operacji refinansowych polegają między innymi na udzielaniu kredytów bankom komercyjnym w celu powiększenia ich zasobów pieniężnych do nich zalicza się: kredyt lombardowy, kredyt redyskontowy, kredyt refinansowy NBP Rezerw obowiązkowych procentowa stopa, ustalana przez NBP, od depozytów i wkładów oszczędnościowych. Operacje otwartego rynku -polegają one na kupnie-sprzedaży przez bank centralny papierów wartościowych, będących w obrocie rynkowym, przez co reguluje on płynność systemu bankowego lub absorbuje występujące na rynku możliwości finansowe. Operacje kursowych bank centralny zwiększając z własnych rezerw podaż danej waluty obcej na rynku, obniża jej cenę, natomiast zmniejszając podaż poprzez jej skup zwiększa cenę. Mnożnik kreacji pieniądza i baza monetarna. Powstaje pytanie: od czego zależą rozmiary podaży pieniądza o najwyższym stopniu płynności, oznaczonego symbolem M 1? Rozmiary te są ustalane na podstawie następującej formuły: M 1 = B m * m k, gdzie: B m baza monetarna m k mnożnik kreacji pieniądza. Baza monetarna jest to suma gotówki w obiegu znajdująca się w rękach ludności G L oraz suma rezerw gotówkowych systemu bankowego R g będąca pod kontrolą banku centralnego w celu zapewnienia płynności komercyjnych. Stąd : B m = G L + R g, baza monetarna nie pokrywa się z podażą pieniądza M 1. Mnożnik kreacji pieniądza można wyprowadzić w następujący sposób: M 1 = G L + D b, B m = G L + R g, stąd : str. 271 W ten sposób rozmiary podaży pieniądza M 1 zależą od dwóch kluczowych relacji: Stosunku rezerw gotówkowych banków komercyjnych do całkowitej wartości depozytów, Stosunku gotówki ludności do całkowitej wartości depozytów. Bzdety! Do instrumentów regulujących podaż pieniądza i jednocześnie regulujących płynność banków należą także operacje otwartego rynku. Ogólne idee zawarte w ilościowej formule są wykorzystywane w praktyce przez bank centralny, który w każdym kraju jest odpowiedzialny za regulację podaży pieniądza. Bank centralny regulujący podaż pieniądza nigdy nie zaczyna od zera. Przy określaniu ilości pieniądza wychodzi on najpierw z oceny istniejącego zasobu pieniądza znajdującego się w obiegu tzn. w kasach prywatnych, bankach, kasach kredytowo-oszczędnościowych itp. Następnie bierze się pod uwagę takie czynniki, jak : Przewidywany przyrost wolumenu dochodu narodowego (w cenach stałych), Przewidywany wzrost cen w danym roku, Możliwość zwiększenia lub zmniejszenia szybkości krążenia pieniądza gotówkowego.

8 Formułę podaży pieniądz po jej zróżnicowaniu możemy napisać w postaci stóp wzoru: Jeśli założymy, że szybkość obiegu pieniądza jest stała, wówczas i tempo wzrostu podaży pieniądza wynika z sumy temp wzrostu cen i wolumenu dochodu narodowego. Współzależność między popytem na pieniądz i podażą pieniądza a stopą procentową. Popyt na pieniądz zgłaszają różne podmioty gospodarcze, zaś podażą kieruje bank centralny i banki komercyjne. Globalny stosunek popytu na pieniądz do jego podaży określa siłę nabywczą pieniądza i wpływa na wysokość stopy procentowej, wywierającej wpływ na decyzje inwestycyjne przedsiębiorców i tym samym na ogólną aktywność gospodarczą kraju. Podmioty gospodarcze zgłaszające popyt na pieniądz gotówkowy kierują się głównie motywami: Motyw transakcyjny wynika z potrzeby gromadzenia pieniądza w stanie płynnym w celu zawierania bieżących transakcji. Popyt na pieniądz rynkowy jest zawsze popytem w kategoriach realnych, tzn. po uwzględnieniu ruchu cen towarów i usług. Motyw ostrożności (przezorności) jest związany ze zjawiskiem niepewności co do przyszłych dochodów i wydatków. Firmy trzymają pieniądze w bankach, a gdy nadarzy się okazja do zrobienia interesu, inwestują korzystając z tych środków. Motyw spekulacyjny jest związany ze skłonnością pewnej części podmiotów gospodarczych do gry na rynku papierów wartościowych. Model IS LM (IS rynek dóbr, LM rynek pieniądza) IS Krzywa IS jest zbiorem kombinacji stopy procentowej i dochodu, przy których rynek dóbr znajduje się w równowadze. Warunki równowagi: Globalny popyt (AD = suma wydatków K + I + G + E XN ) = faktycznemu dochodowi (Y), Planowane inwestycje = planowanym oszczędnościom

9 Ruch po krzywej IS, informuje o zmianach dochodu zapewniającego równowagę spowodowanych przesunięciami krzywej AD będącymi wynikiem zmiany stopy procentowej. Przesunięcie krzywej IS, zależy od AD (globalnego popytu); jeśli któryś ze składników AD zmieni się np. K wzrośnie to AD w prawo, a tym samym IS w prawo. Krzywa LM jest zbiorem różnych kombinacji stopy procentowej i dochodu, przy których rynek pieniądza znajduje się w stanie równowagi. M=L rynek pieniądza w stanie równowagi Nachylenie LM (nachylenie dodatnie)zależy od wartości popytu na pieniądz na zmiany: stopy procentowej: im mniejsza reakcja tym bardziej stroma LM im większa reakcja tym bardziej płaska LM dochodu narodowego: im mniejsza reakcja tym bardziej płaska LM im większa reakcja tym bardziej stroma LM Przesunięcie krzywej LM Krzywa LM obrazuje realne zasoby pieniądza przesuwa się zawsze w tym samym kierunku co podaż pieniądza: ograniczenie pieniądza podaż pieniądza w lewo, to LM w lewo nadwyżka pieniądza podaż pieniądza w prawo, to LM w prawo Polityka fiskalna (PF) dotyczy decyzji rządu w odniesieniu do podatków i wydatków rządowych, skutki tej polityki wpływają na IS. Polityka monetarna (PM) (pieniężna), dotyczy ilości pieniądza w obiegu, wpływa na przesunięcie się LM. PF: ekspansywna obniżenie opodatkowania, wzrost wydatków rządowych restrykcyjna wzrost opodatkowania, const. G- wydatki rządowe PM: ekspansywna polega na wzroście ilości pieniądza w obiegu restrykcyjna polega na obniżeniu ilości pieniądza w obiegu Równowaga na rynku dóbr i pieniądza

10 INFLACJA Inflacja to wzrost przeciętnego poziomu cen i dóbr w jakimś okresie. Czysta inflacja jest przypadkiem szczególnym, który pojawia się wtedy, kiedy wszystkie ceny dóbr i czynników produkcji wzrastają w tym samym tempie. Wartość realna uwzględnia inflacyjny wzrost cen i dzięki temu umożliwia porównywanie wartości w czasie. Siła nabywcza sposób mierzenia wartości pieniężnej za pomocą ilości produktów, jakie można za tę wartość pieniężną kupić. Miernikiem inflacji jest stopa inflacji procentowa zmiana poziomu cen, obliczana zgodnie z formułą: Stopa inflacji = poziom cen w roku bieżącym poziom cen w roku poprzednim / poziom cen w roku poprzednim *100 Deflacja utrzymujący się spadek poziomu cen. Stabilność cen stanowiąca cel gospodarki narodowej, jest to taka sytuacja w gospodarce, w której stopa inflacji jest bliska zeru. Przyczyny inflacji i jej rodzaje. Inflację wywołują dwa rodzaje całkiem różnych zdarzeń gospodarczych. Pierwszym z nich jest niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych, który prowadzi do ograniczenia globalnej podaży. Inflację taką nazywamy inflacją kosztową. Inną, całkiem odmienną przyczyną inflacji jest wzrost zagregowanego

11 popytu (czyli inaczej popytu globalnego!) w gospodarce. Inflację tą nazywamy inflacją popytową. INFLACJA KOSZTOWA pojawia się w gospodarce w wyniku wzrostu kosztów produkcji spowodowanych wzrostem cen, np. energii lub płac. Poziom cen pchany jest wtedy przez rosnące koszty. INFLACJA POPYTOWA pojawia się w gospodarce w wyniku wzrostu globalnego popytu. Poziom cen jest w takim wypadku ciągnięty przez zwiększony popyt nabywców.