Umiejętność uczenia się jako kluczowa kompetencja adaptacyjna na zmieniającym się rynku pracy

Transkrypt

1 Umiejętność uczenia się jako kluczowa kompetencja adaptacyjna na zmieniającym się rynku pracy Monika Domańska, Akademia Górniczo-Hutnicza, ekspertka bolońska Zielona Góra 7 kwietnia 2011

2 Adaptacja przystosowanie się organizmu poprzez zmianę struktury lub funkcji do życia w nowych dla niego, trwale zmienionych warunkach bytowych lub zewnętrznego stresu Osobniki lepiej dostosowane pożyją dłużej i wydadzą więcej potomstwa niż osobniki mniej dostosowane, w konsekwencji zwiększając udział genów warunkujących cechy korzystne w puli genowej populacji.

3 Uczenie się przez całe życie to już nie dobrowolność, lecz warunek przeżycia w społeczeństwie informacyjnym. prof. John Field (University of Stirling)

4 Uczenie się Zmiana w zachowaniu w oparciu o interaktywne doświadczenia jednostki Mc Geoch Proces uczenia się to cykl, w którym kluczową rolę odgrywa doświadczenie jednostki i jego analiza. D. Kolbe

5 Właściwe decyzje biorą się z doświadczenia. Doświadczenie bierze się ze złych decyzji. Mark Twain

6 Jak mierzyć zdolność uczenia się Dynamic testing Air Force Office of Scientific Research Kodowanie, dekodowanie, rekodowanie, porównywanie (słów, liczb), poszukiwanie, podejmowanie decyzji, badane: czasy reakcji

7 Nowe podejście do uczenia się RYTUAŁ TRADYCJA SUBSTYTUT ROZWÓJ

8 Uczenie się punkt widzenia polityków Pojęcie lifelong learning powinno dotyczyć uczenia się od fazy przedszkolnej do późnej emerytalnej, włączając w to całe spektrum uczenia się formalnego (w szkołach i innych placówkach systemu edukacji), pozaformalnego (w instytucjach poza systemem edukacji) i nieformalnego (naturalnego). Ponadto, powinno się ono odnosić do wszelkiej, trwającej przez całe życie, aktywności uczenia się, mającej na celu rozwój wiedzy, kompetencji i umiejętności w perspektywie osobistej, obywatelskiej, społecznej oraz zorientowanej na zatrudnienie. Zasadniczym odniesieniem w tym względzie powinna być osoba jako podmiot uczenie się, co podkreślać ma znaczenie prawdziwej równości szans jakości w procesie uczenia się. Rezolucja Rady Unii Europejskiej z 27 czerwca 2002 r.

9 Uczenie się punkt widzenia polityków Edukacja dorosłych to cały kompleks organizowanych procesów oświatowych, formalnych i innych, niezależnie od treści, poziomu i metod, kontynuujących lub uzupełniających kształcenie w szkołach, uczelniach i uniwersytetach, a także naukę praktyczną, dzięki czemu osoby, uznawane jako dorosłe przez społeczeństwo, do którego należą, rozwijają swoje zdolności, wzbogacają wiedzę, udoskonalają swoje techniczne i zawodowe kwalifikacje lub zdobywają nowy zawód, zmieniają swoje postawy i zachowania w zakresie wszechstronnego kształtowania osobowości oraz uczestnictwa w zrównoważonym i niezależnym społecznym i kulturalnym rozwoju United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization UNESCO w Rekomendacji w Sprawie Rozwoju Edukacji Dorosłych,

10 Uczenie się punkt widzenia polityków Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2030 rozwój kapitału ludzkiego Budowa spójnego i powszechnego systemu kształcenia ustawicznego nakierowanego na elastyczność i rozwój kompetencji niezbędnych w życiu społecznym i na rynku pracy Przejście do dobrobytu poprzez pracę dzięki wsparciu aktywności edukacyjnej i zawodowej na każdym etapie życia aktywność, adaptacyjność, afirmacja Zapewnienie dostępu do wysokiej jakości edukacji w tym edukacji ustawicznej odpowiadającej na zmieniające się potrzeby rynku pracy Podniesienie poziomu kompetencji i kwalifikacji obywateli

11 Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2030 rozwój kapitału ludzkiego

12 Uczenie się a rynek pracy - prognozy Wzrost ilości zawodów w obszarach wymagających wiedzy i umiejętności (8,5 mln miejsc pracy), udział zwiększy się z 29% w 2010 do 35% w 2020 Potrzeba osób mobilnych zawodowo, przygotowanych do dalszego kształcenia Potrzeba rzetelnej informacji o rynku pracy Potrzeba nielinearnego podejścia do nauki i pracy Potrzeba efektywnego doradztwa i uznawania kształcenia nieformalnego Pracodawcy powinni zachęcać do dalszej nauki CEDEFOP Skills supply and demand in Europe medium term forecast to 2020

13 CEDEFOP Skills supply and demand in Europe medium term forecast to 2020 Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy Pracownicy przy pracach prostych Specjaliści Technicy i inny średni personel Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy Pracownicy biurowi Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy Pracownicy usług i sprzedawcy

14 Współczesny rynek pracy globalizacja działalności gospodarczej innowacyjność, nowe technologie, ekologia (ograniczanie emisji) wzrost znaczenia wiedzy i kwalifikacji wzrost aspiracji społeczeństwa (pracowników, klientów, kontrahentów) rozwój sektora usług zmiany demograficzne i zmiany w strukturze społecznej funkcjonowanie w warunkach zmian

15 Globalizacja działalności gospodarczej Zdolności adaptacyjne Nauka języka obcego Nauka obcej kultury Konkurencyjność Kraje BRIC

16 Zmiany demograficzne i zmiany w strukturze społecznej Starzenie się społeczeństwa W Polsce wzrost liczby osób powyżej 60 lat o 4 mln do 2030 Obecnie 32,3% osób aktywnych zawodowo w Polsce w wieku lat, wskaźnik wg strategii lizbońskiej 50% Depopulacja SILVER ECONOMY Model rodziny

17 Nowe trendy na rynku pracy Cechy/szanse? Dynamika Elastyczność Zmiany Wielofunkcyjność Zagrożenia? Kultura pośpiechu, kultura świata wykreowanego, nadaktywność zawodowa Zanik identyfikacji z firmą, brak zaangażowania, przynależności Brak efektywności (umiem po trosze wszystkiego, niczego dobrze)

18 Nowy rynek pracy Rewolucja przemysłowa Rewolucja informacyjna ekonomia skali, powtarzalność stopa zwrotu z zaangażowanego kapitału nowe podejście do roli pracowników w organizacji aktywa intelektualne (innowacja, technologie) Organizacje uczące się Pracownicy tworzą wartość poprzez wiedzę i poprzez informacje jakie dostarczają

19 Nowe warunki funkcjonowania firm Interdyscyplinarność Powiązanie z dostawcami i odbiorcami (Just in time) Segmentacja klientów Globalna skala działania Nowatorstwo innowacyjność Wykształcony personel Reakcja na przyczyny nie skutki działania

20 Rozwój funkcji personalnej na tle rozwoju nowych form pracy. Era przedindustrialna - okres generalistów i artystów Polowanie, gromadzenie zapasów, sporządzanie ubrań, uprawa roli, wydobywanie rud, obróbka metalu, budownictwo, żeglarstwo, handel, rzemiosło Podział pracy, sprawowanie przywództwa, ćwiczenie konkretnych umiejętności, Era industrialna- okres specjalistów Rozwój przemysłu, produkcji masowej, powstanie wielu prostych, łatwych do opanowania prac Struktury organizacyjne, stały czas pracy, wartościowanie pracy, koszty pracy, stosunki pracy, wynagrodzenie na podstawie czasu pracy, ocenianie przez przełożonych Era postindustrialna - okres pracy zespołowej i samo pomocy Elastyczny system produkcji, wykorzystanie systemów informatycznych, wyszczuplanie organizacji, restrukturyzacja, reengineering, rozwój usług, telepraca, organizacja wirtualna, nowa gospodarka Ukierunkowanie na klienta, strategie personalne, wielozawodowość, elastyczne formy zatrudnienia i wynagrodzenia, grupowanie form pracy, ocenianie wielopodmiotowe, audyt, outsourcing, outplacement, coaching, kapitał intelektualny, zarządzanie wiedzą Źródło: A. Pocztowski: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Kraków 2003, s. 14

21 Nowe metody zarządzania Strategiczna karta wyników Perspektywa finansowa Perspektywa klienta Perspektywa procesów wewnętrznych Perspektywa rozwoju Robert S. Kaplan David P. Norton Strategiczna Karta Wyników. Jak przełożyć strategię na działania, 2001

22 Nowe metody zarządzania TOYOTA PRODUCTION SYSTEM 改 善 Kaizen, 7 Strat MUDA ( 無 駄 ) marnotrawstwo (strata) Nadprodukcja Nadmierne zapasy Oczekiwanie Zbędny transport Zbędne ruchy Nadmierne lub niewłaściwe przetwarzanie Defekty Śpiące umiejętności!

23 Maszyny są zaprojektowane do pracy mechanicznej. Zadaniem ludzi jest myśleć, rozwiązywać problemy i dbać o jakość a nie przyglądać się przesuwającym się podzespołom. U nas ludzie to źródło rozwiązań problemów, a nie kosztów. Kierownik fabryki silników Forda

24 Zatrudnialność definicje Hillage and Pollard 1998 Zestaw cech i umiejętności dających zdolność do otrzymania i utrzymania satysfakcjonującej pracy Zdolność do samodzielnego poruszania się po rynku pracy, tak by właściwie wykorzystać swój potencjał i uzyskać trwałe zatrudnienie POTENCJAŁ

25 Zatrudnialność - pożądane cechy Motywacja Pewność siebie Zdolność do dostosowywania się do owych warunków Elastyczność Praca w zespole Komunikatywność Rozwiązywanie problemów Podejmowanie decyzji Zarządzanie zmianą Ciekawość biznes klient jakość Wizja rozwoju chęć uczenia się Andrew Clarke Industry and Parliament Trust s Study Group on employability

26 Zatrudnialność - pożądane cechy Kompetencje, które tworzą wartości : kwestionowanie rzeczywistości odporność na krytykę wiara w sukces wiedza

27 Model góry lodowej wg Henkel Ecolab Wiedza Łatwo zmienić Zdolności, system wartości, motywacje, charakter, zachowania Trudno zmienić

28 Kompetencje cenione przez pracodawców

29 Kompetencje, których brakuje absolwentom Miejsce w rankingu % 1. zdolność do nabywania nowych umiejętności 13,4% 2. wiedza kierunkowa 13% 3. znajomość języków obcych 13% 4. zdolności komunikacyjne 12,6% 5. umiejętność zastosowania wiedzy w praktyce zawodowej 12,4% 6. umiejętność pracy w zespole 12,2% 7. umiejętność samodzielnej analizy i wyciągania wniosków 11,9% 8. umiejętność podejmowania decyzji 11,4% Badanie Accenture, Ogólnopolska kampania społeczna Start w Karierę

30 Czego brakuje absolwentom Świadomość własnych ograniczeń Umiejętność zadawania pytań Dyscyplina, kindersztuba Orientacja na jakość Orientacja wielokulturowa, obycie międzynarodowe Badania jakościowe w ramach projektu HEGESCO

31 Czynniki ograniczające bezrobocie Kontakty w środowisku profesjonalnym (24,7%) Kapitał intelektualny (16%) Dobre wyniki w nauce (średnia powyżej 4 13%) Kapitał kulturalny (13%) Wyższe wykształcenie (11.3%) Prawo jazdy (10,8%) Doświadczenie zawodowe (9,2%) Kapitał społeczny i publiczny (8.8%) Stan cywilny (żonaci, mężatki) 6,6% Dr Leszek Wincenciak, Uniwersytet Warszawski, badanie na próbie 20 tys. absolwentów

32 Kompetencje kluczowe Komunikacja w języku ojczystym Komunikacja w języku obcym Kompetencje matematyczne Kompetencje komputerowe (IST) (ICT) Umiejętność uczenia się Umiejętności społeczne i obywatelskie Poczucie inicjatywy i przedsiębiorczości Świadomość i ekspresja kulturowa Recommendation of the European Parliament and of the Council, of 18 December 2006, on key competences for lifelong learning [Official Journal L 394 of ].

33 Uczenie się przez całe życie - realia Dane za 2009 udział w edukacji osób w wieku lat Polska poniżej 5% (za nami Bułgaria, Rumunia, Węgry, Słowacja, Grecja i Litwa) UE 9,3% (benchmark ,5% %) Liderzy Dania, Finlandia, Szwecja, Szwajcaria powyżej 20%

34 Uczenie się przez całe życie - podejście polskich firm Brak inwestycji w szkolenia kadr raczej poszukiwanie wykwalifikowanych pracowników na rynku (badanie HEGESCO według firm kompetencje rozwijane są w drodze kształcenia formalnego, odpowiedzialność za kształtowanie kompetencji ponoszą uczelnie) Wysokie koszty szkoleń ,6 tys. zł na pracownika (UE 1,1 tys.) 47% firm nie ponosi zdanych wydatków na szkolenia Duże firmy Rola motywacyjna, retencyjna szkoleń Istnieją strategie, struktury awansu MŚP Obawa przed odpływem kadr Struktury płaskie Szkolenia praktyczne Dotacje UE program PARP

35 Uczenie się przez całe życie - podejście polskich firm Główne obszary szkoleń w okresie : niezbędne certyfikaty kwalifikacji technicznych rozwijanie kompetencji kadr menedżerskich rozwijanie kompetencji kadr w działach sprzedaży i obsługi klienta (na podstawie opracowania dr. Andrzeja Woźniakowskiego, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych)

36 Uczenie się przez całe życie - realia Polacy przypisują wykształceniu coraz większą wartość (93% w 2009 roku, w porównaniu z 76% w 1993 r.), widzą także coraz większy wpływ wykształcenia na swoją karierę zawodową (wzrost z 40% w 1993 r. do 49% w 2009 r.) czy sytuację materialną (wzrost z 30% do 42%) CBOS: Rola kształcenia i zmiany w jej postrzeganiu w latach

37 Każdy kto przestaje się uczyć jest stary, nieważne czy ma lat dwadzieścia czy sto dwadzieścia Żyj jakbyś miał umrzeć jutro, ucz się jakbyś miał żyć wiecznie Uczenie się jest jak wiosłowanie w górę rzeki, przestajesz cofasz się. przysłowie chińskie Jestem zawsze gotów do nauki chociaż nie zawsze lubię być nauczany Winston Churchill

38 Monika Domańska