Monika Domaoska, Akademia Górniczo-Hutnicza, ekspertka bolooska

Transkrypt

1 Rynek pracy - szanse, wyzwania i prognozy Zatrudnialnośd, mobilnośd i przygotowanie do wejścia na rynek pracy w świetle reformy szkolnictwa wyższego i procesu bolooskiego Monika Domaoska, Akademia Górniczo-Hutnicza, ekspertka bolooska Poszukiwacze na ścieżkach kariery wyzwania w planowaniu rozwoju zawodowego Gdaosk 2 czerwca 2011

2 Reforma szkolnictwa wyższego w Polsce Deklaracje o dostosowywaniu edukacji do potrzeb zmieniającego się rynku pracy muszą znaleźd odzwierciedlenie w misji uczelni Uelastycznienie tworzenia programów kształcenia w oparciu o efekty uczenia się (learning outcomes) werbalizacja efektów kształcenia przydatna przy rozmowie z pracodawcą Możliwośd angażowania pracodawców jako wykładowców, egzaminatorów Monitorowanie losów absolwentów 3 i 5 lat po ukooczeniu studiów - obowiązkowe.

3 Zatrudnialnośd definicje Hillage and Pollard 1998 Zestaw cech i umiejętności dających zdolnośd do otrzymania i utrzymania satysfakcjonującej pracy Zdolnośd do samodzielnego poruszania się po rynku pracy, tak by właściwie wykorzystad swój potencjał i uzyskad trwałe zatrudnienie POTENCJAŁ

4 Kto jest najważniejszy?

5 RYNEK PRACY

6 Źródła informacji o rynku pracy Media (telenowele, prasa komunikaty budzące uczucia), fora internetowe (frustracja), Znajomi

7 Słabo oceniane są umiejętności praktyczne w porównaniu z teoretycznymi oraz tzw. kwalifikacje miękkie, których nauczanie w polskich uczelniach wyższych jest śladowe. Najczęściej wskazywaną kompetencją deficytową jest łączenie teorii z praktyką (45 wskazao na 100). Młodzi ludzie mają również problem z organizacją pracy (37), obsługą klienta i kontaktem z nim (34), rozwiązywaniem problemów (32) oraz co stanowi spore zaskoczenie znajomością języków obcych (30) oraz kreatywnością (23). Badanie PKPP Lewiatan, 2011

8 Młodzi ludzie nieświadomie wybierają kierunek studiów. A potem - jako absolwenci uczelni - wchodzą w życie zawodowe bez tego, na co czekają pracodawcy. Są niesumienni, nie znają języków obcych, nie potrafią pracowad w zespole. Gazeta Wyborcza,

9 Merytorycznie nie mamy się czego wstydzid. ( ) Jesteśmy w o tyle gorszej sytuacji, że nie mamy wypasionych laboratoriów i powszechnych praktyk w przemyśle, więc wiele rzeczy znamy tylko w teorii. Ale wiedzą teoretyczną i zrozumieniem zjawisk zachodnich inżynierów bijemy na głowę, tam ludzie są kształceni pod kątem praktyki - czyli jak skręcid rurę i jak operowad zaworem. Co się dzieje w rurze - już niekoniecznie. (post w dyskusji na forum internetowym)

10 Źródła informacji o rynku pracy Doradcy zawodowi (szkoły, biura karier) Raporty (Barometr zawodów, Obserwatoria Rynku Pracy, badania)

11

12 Nowe trendy na rynku pracy Rewolucja przemysłowa Rewolucja informacyjna ekonomia skali, powtarzalnośd stopa zwrotu z zaangażowanego kapitału nowe podejście do roli pracowników w organizacji aktywa intelektualne (innowacja, technologie) Organizacje uczące się Pracownicy tworzą wartośd poprzez wiedzę i poprzez informacje jakie dostarczają

13 Nowe trendy na rynku pracy Cechy/szanse? Dynamika Elastycznośd Zmiany Wielofunkcyjnośd Zagrożenia? Kultura pośpiechu, kultura świata wykreowanego, nadaktywnośd zawodowa Zanik identyfikacji z firmą, brak zaangażowania, przynależności Brak efektywności (umiem po trosze wszystkiego, niczego dobrze)

14 Nowe warunki funkcjonowania firm Interdyscyplinarnośd Powiązanie z dostawcami i odbiorcami (Just in time) Segmentacja klientów Globalna skala działania Nowatorstwo innowacyjnośd Wykształcony personel Reakcja na przyczyny nie skutki działania

15 Rozwój funkcji personalnej na tle rozwoju nowych form pracy. Era przedindustrialna - okres generalistów i artystów Polowanie, gromadzenie zapasów, sporządzanie ubrao, uprawa roli, wydobywanie rud, obróbka metalu, budownictwo, żeglarstwo, handel, rzemiosło Podział pracy, sprawowanie przywództwa, dwiczenie konkretnych umiejętności, Era industrialna- okres specjalistów Rozwój przemysłu, produkcji masowej, powstanie wielu prostych, łatwych do opanowania prac Struktury organizacyjne, stały czas pracy, wartościowanie pracy, koszty pracy, stosunki pracy, wynagrodzenie na podstawie czasu pracy, ocenianie przez przełożonych Era postindustrialna - okres pracy zespołowej i samo pomocy Elastyczny system produkcji, wykorzystanie systemów informatycznych, wyszczuplanie organizacji, restrukturyzacja, reengineering, rozwój usług, telepraca, organizacja wirtualna, nowa gospodarka Ukierunkowanie na klienta, strategie personalne, wielozawodowośd, elastyczne formy zatrudnienia i wynagrodzenia, grupowanie form pracy, ocenianie wielopodmiotowe, audyt, outsourcing, outplacement, coaching, kapitał intelektualny, zarządzanie wiedzą Źródło: A. Pocztowski: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Kraków 2003, s. 14

16 Nowe metody zarządzania Strategiczna karta wyników Perspektywa finansowa Perspektywa klienta Perspektywa procesów wewnętrznych Perspektywa rozwoju Robert S. Kaplan David P. Norton Strategiczna Karta Wyników. Jak przełożyd strategię na działania, 2001

17 Nowe metody zarządzania TOYOTA PRODUCTION SYSTEM 改善 Kaizen, 7 Strat MUDA ( 無駄 ) marnotrawstwo (strata) Nadprodukcja Nadmierne zapasy Oczekiwanie Zbędny transport Zbędne ruchy Nadmierne lub niewłaściwe przetwarzanie Defekty Śpiące umiejętności!

18 Maszyny są zaprojektowane do pracy mechanicznej. Zadaniem ludzi jest myśled, rozwiązywad problemy i dbad o jakośd a nie przyglądad się przesuwającym się podzespołom. U nas ludzie to źródło rozwiązao problemów, a nie kosztów. Kierownik fabryki silników Forda

19 Zatrudnialnośd - pożądane cechy Motywacja Pewnośd siebie Zdolnośd do dostosowywania się do owych warunków Elastycznośd Praca w zespole Komunikatywnośd Rozwiązywanie problemów Podejmowanie decyzji Zarządzanie zmianą Ciekawośd biznes klient jakośd Wizja rozwoju chęd uczenia się Andrew Clarke Industry and Parliament Trust s Study Group on employability

20 Zatrudnialnośd - pożądane cechy Kompetencje, które tworzą wartości : kwestionowanie rzeczywistości odpornośd na krytykę wiara w sukces wiedza

21 Model góry lodowej wg Henkel Ecolab Wiedza Łatwo zmienić Zdolności, system wartości, motywacje, charakter, zachowania Trudno zmienić

22 Kompetencje kluczowe Komunikacja w języku ojczystym Komunikacja w języku obcym Kompetencje matematyczne Kompetencje komputerowe (IST) (ICT) Umiejętnośd uczenia się Umiejętności społeczne i obywatelskie Poczucie inicjatywy i przedsiębiorczości Świadomośd i ekspresja kulturowa Recommendation of the European Parliament and of the Council, of 18 December 2006, on key competences for lifelong learning [Official Journal L 394 of ].

23 Czynniki ograniczające bezrobocie Kontakty w środowisku profesjonalnym (24,7%) Kapitał intelektualny (16%) Dobre wyniki w nauce (średnia powyżej 4 13%) Kapitał kulturalny (13%) Wyższe wykształcenie (11,3%) Prawo jazdy (10,8%) Doświadczenie zawodowe (9,2%) Kapitał społeczny i publiczny (8.8%) Stan cywilny (żonaci, mężatki) 6,6% Dr Leszek Wincenciak, Uniwersytet Warszawski, badanie na próbie 20 tys. absolwentów

24 Współczesny rynek pracy wzrost znaczenia wiedzy i kwalifikacji, globalizacja działalności gospodarczej upowszechnianie osiągnięd elektroniki i telekomunikacji, nowe technologie wzrost aspiracji społeczeostwa (pracowników, klientów, kontrahentów) rozwój sektora usług nowe zawody zmiany demograficzne, zmiany struktur społecznych funkcjonowanie w warunkach zmian

25 Uczenie się a rynek pracy - prognozy Wzrost ilości zawodów w obszarach wymagających wiedzy i umiejętności (8,5 mln miejsc pracy), udział zwiększy się z 29% w 2010 do 35% w 2020 Potrzeba osób mobilnych zawodowo, przygotowanych do dalszego kształcenia Potrzeba rzetelnej informacji o rynku pracy Potrzeba nielinearnego podejścia do nauki i pracy Potrzeba efektywnego doradztwa i uznawania kształcenia nieformalnego Pracodawcy powinni zachęcad do dalszej nauki CEDEFOP Skills supply and demand in Europe medium term forecast to 2020

26 CEDEFOP Skills supply and demand in Europe medium term forecast to 2020 Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy Pracownicy przy pracach prostych Specjaliści Technicy i inny średni personel Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeo Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy Pracownicy biurowi Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy Pracownicy usług i sprzedawcy

27 Uczenie się punkt widzenia polityków Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2030 rozwój kapitału ludzkiego Budowa spójnego i powszechnego systemu kształcenia ustawicznego nakierowanego na elastycznośd i rozwój kompetencji niezbędnych w życiu społecznym i na rynku pracy Przejście do dobrobytu poprzez pracę dzięki wsparciu aktywności edukacyjnej i zawodowej na każdym etapie życia aktywnośd, adaptacyjnośd, afirmacja Zapewnienie dostępu do wysokiej jakości edukacji w tym edukacji ustawicznej odpowiadającej na zmieniające się potrzeby rynku pracy Podniesienie poziomu kompetencji i kwalifikacji obywateli

28 Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2030 rozwój kapitału ludzkiego

29 Czy boję się byd zjedzonym? Nie, byłoby to dla mnie zaszczytem. To znaczy, że moja wiedza i umiejętności zdobywane przez całe życie są dla kogoś na tyle ważne, że chce je przejąd. foto:ptdomanski

30 Klasyczna koncepcja uczenia się

31 Nowe podejście do uczenia się RYTUAŁ TRADYCJA SUBSTYTUT ROZWÓJ

32 Nauka przez całe życie Bądź otwarty na wiedzę! Bądź gotowy do podnoszenia kwalifikacji! Bądź unikalny! Inwestuj w swój rozwój! Dokumentuj swoje osiągnięcia!

33 Uczenie się przez całe życie - realia Dane za 2009 udział w edukacji osób w wieku lat Polska poniżej 5% (za nami Bułgaria, Rumunia, Węgry, Słowacja, Grecja i Litwa) UE 9,3% (benchmark ,5% %) Liderzy Dania, Finlandia, Szwecja, Szwajcaria powyżej 20%

34 Uczenie się przez całe życie - podejście polskich firm Brak inwestycji w szkolenia kadr raczej poszukiwanie wykwalifikowanych pracowników na rynku (badanie HEGESCO według firm kompetencje rozwijane są w drodze kształcenia formalnego, odpowiedzialnośd za kształtowanie kompetencji ponoszą uczelnie) Wysokie koszty szkoleo ,6 tys. zł na pracownika (UE 1,1 tys.) 47% firm nie ponosi zdanych wydatków na szkolenia Duże firmy Rola motywacyjna, retencyjna szkoleo Istnieją strategie, struktury awansu MŚP Obawa przed odpływem kadr Struktury płaskie Szkolenia praktyczne Dotacje UE program PARP

35 Kompetencje cenione przez pracodawców umiejętnośd uczenia się wiedza specjalistyczna umiejętnośd pisania i mówienia w językach obcych efektywna praca z innymi myślenie analityczne użytkowanie komputera i internetu zdolnośd działania pod presją zdolnośd do jasnego przekazywania informacji umiejętnośd dostrzegania nowych możliwości efektywne wykorzystanie czasu umiejętnośd współpracy z ludźmi z różnych grup kulturowych innowacyjnośd zdolnośd do koordynacji działao znajomośd innych dziedzin i dyscyplin zmysł krytyczny zdolnośd mobilizacji innych umiejętnośd wykorzystania autorytetu umiejętnośd efektywnych negocjacji inne umiejętnośd prezentacji na forum publicznym wiedza o różnicach kulturowych znajomośd gospodarki, systemów innych krajów umiejętnośd pisania memorandów, raportów

36 Uczenie się przez całe życie to już nie dobrowolnośd, lecz warunek przeżycia w społeczeostwie informacyjnym. prof. John Field (University of Stirling)

37 Współczesny rynek pracy globalizacja działalności gospodarczej upowszechnianie osiągnięd elektroniki i telekomunikacji, nowe technologie wzrost znaczenia wiedzy i kwalifikacji wzrost aspiracji społeczeostwa (pracowników, klientów, kontrahentów) rozwój sektora usług nowe zawody zmiany demograficzne, zmiany struktur społecznych funkcjonowanie w warunkach zmian

38 Globalizacja

39 Globalizacja działalności gospodarczej Zdolności adaptacyjne Nauka języka obcego Nauka obcej kultury Konkurencyjnośd Kraje BRIC

40

41 Walorów edukacyjnych było wiele, poczynając od poznania procesu produkcyjnego, pisania i czytania w nowym języku, czy wreszcie uczenia się zupełnie odmiennej kultury, co niekiedy nie bywało specjalnie łatwe. Podsumowując, po powrocie zostaje świadomośd, że skoro pracowałem niemal na koocu świata (kilkadziesiąt km dalej ludzie żyli dokładnie tak jak przed tysiącami lat, polując przy użyciu bambusowych łuków i strzał), to wszędzie będę w stanie pracowad, niezależnie od firmy czy warunków pracy. (student AGH po praktyce w Indiach)

42

43 Współczesny rynek pracy upowszechnianie osiągnięd elektroniki i telekomunikacji, nowe technologie globalizacja działalności gospodarczej wzrost znaczenia wiedzy i kwalifikacji, wzrost aspiracji społeczeostwa (pracowników, klientów, kontrahentów) rozwój sektora usług nowe zawody zmiany demograficzne, zmiany struktur społecznych funkcjonowanie w warunkach zmian

44 Kluczowe kompetencje na rynku pracy wg OECD Użycie narzędzi Interakcja w grupie Działanie samodzielne

45

46 Współczesny rynek pracy wzrost aspiracji społeczeostwa (pracowników, klientów, kontrahentów) rozwój sektora usług nowe zawody globalizacja działalności gospodarczej upowszechnianie osiągnięd elektroniki i telekomunikacji, nowe technologie wzrost znaczenia wiedzy i kwalifikacji, zmiany demograficzne, zmiany struktur społecznych funkcjonowanie w warunkach zmian

47 Czego brakuje absolwentom - Świadomośd własnych ograniczeo - Dyscyplina, kindersztuba - Orientacja na jakośd - Orientacja wielokulturowa, obycie międzynarodowe HEGESCO

48 Nowe zawody key account manager wedding planner mystery client groomer sommelier marketer media planner webmaster redaktor strefy społecznościowej, inicjator procesów społecznościowych cloud administrator Znajdź coś co lubisz robid i znajdź kogoś kto ci za to zapłaci

49 Współczesny rynek pracy zmiany demograficzne, zmiany struktur społecznych funkcjonowanie w warunkach zmian globalizacja działalności gospodarczej upowszechnianie osiągnięd elektroniki i telekomunikacji, nowe technologie wzrost znaczenia wiedzy i kwalifikacji, wzrost aspiracji społeczeostwa (pracowników, klientów, kontrahentów) rozwój sektora usług nowe zawody

50 Zmiany demograficzne i zmiany w strukturze społecznej Starzenie się społeczeostwa W Polsce wzrost liczby osób powyżej 60 lat o 4 mln do 2030 Obecnie 32,3% osób aktywnych zawodowo w Polsce w wieku lat, wskaźnik wg strategii lizbooskiej 50% Depopulacja SILVER ECONOMY Model rodziny

51 Zmiany demograficzne i zmiany w strukturze społecznej Technologia, internet Praca zespołowa potrzeba afirmacji przez grupę chcą przynależeć Równowaga praca/życie, walory etyczne Orientacja na osiągnięcia, wysokie oczekiwania, szukanie wyzwań, ambicja, pewność siebie Chcą być zauważani (feedback), doceniani, chwaleni (mentoring) Zmiana momentu wejścia w dorosłośd syndrom opóźniania ale nie niedojrzałośd (gniazdowniki, boomerang babies) Zmiana koncepcji rodziny (DINKs) Pokolenie Y

52 Adaptacja przystosowanie się organizmu poprzez zmianę struktury lub funkcji do życia w nowych dla niego, trwale zmienionych warunkach bytowych lub zewnętrznego stresu Osobniki lepiej dostosowane pożyją dłużej i wydadzą więcej potomstwa niż osobniki mniej dostosowane, w konsekwencji zwiększając udział genów warunkujących cechy korzystne w puli genowej populacji.

53 Monika Domaoska