NOWE MOŻLIWOŚCI ZATRUDNIENIA W SEKTORZE SOCJALNYM INTEGRACYJNE ZESPOŁY OPIEKUŃCZE

Transkrypt

1 NOWE MOŻLIWOŚCI ZATRUDNIENIA W SEKTORZE SOCJALNYM INTEGRACYJNE ZESPOŁY OPIEKUŃCZE

2 NOWE MOŻLIWOŚCI ZATRUDNIENIA W SEKTORZE SOCJALNYM ibb 2 PODRĘCZNIK Copyright Niniejszy podręcznik został opracowany dzięki partnerstwu w Projekcie Unii Europejskiej Integrative Behindertenbetreuung (IBB2). Redakcja: Mgr Cornelia Coppola, dr Ute Gudera, mgr Andrea Schrottner, Gudrun Stubenrauch, MBA Tłumaczenie na język polski Elżbieta Zakrzewska-Manterys Layout Ingeborg Lechnitz Wydawca Integrative Behindertenbetreuung (Projekt IBB2) Lebenshilfe Graz und Umgebung Voitsberg Conrad-von-Hötzendorf-Straße 37a, A-8010 Graz, Austria Tel: Graz, czerwiec 2012 Niniejszy projekt był współfinansowany przez Komisję Europejską. W niniejszej publikacji reprezentowane są wyłącznie poglądy jej autorów, a Komisja Europejska nie może brać odpowiedzialności za użytek z informacji tu zawartych. 2

3 SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI Przedmowa 5 1. Wprowadzenie 6 2. przedstawienie projektu w wersji łatwej do czytania Czym są projekty IBB i IBB Integracyjne szkolenie asystentów osoby niepełnosprawnej Na czym polega zawód asystenta osoby niepełnosprawnej Na czym polega wsparcie w poszukiwaniu pracy Na czym polega wsparcie w rozpoczynaniu nowej pracy Wyjaśnienie trudnych słów Wprowadzanie osób niepełnosprawnych intelektualnie integracyjne inclusive ZESPOŁY OPIEKUŃCZE care teams na rynek pracy Uczestnictwo w rynku pracy Integracja na rynku pracy w sektorze socjalnym Szkolenie niepełnosprawnych asystentów osób niepełnosprawnych i wypracowanie profilu kompetencji Szkolenie Obowiązki zawodowe i profil kompetencji teoria Równe szanse i zarządzanie różnorodnością Mentoring Model wsparcia IBB Czynniki sukcesu w procesie integracji na rynku pracy Tworzenie modelu wsparcia IBB Zakres odpowiedzialności trenera różnorodności Ewaluacja nowej koncepcji systemu wsparcia Propozycje związane z wprowadzaniem modelu wsparcia IBB Transfer modelu wsparcia do innych sektorów Katalog wymagań Katalog wymagań na poziomie europejskim Katalog wymagań na poziomie krajowym Appendix Partnerzy projektu Literatura 49 3

4 4

5 PRZEDMOWA PrZEDMOWA Konwencja Narodów Zjednoczonych o Prawach Osób Niepełnosprawnych nakłada na swych członków obowiązek zapewnienia osobom niepełno- -sprawnym prawa do pracy oraz obowiązek promowania i przestrzegania tego prawa. Zgodnie z zapisami Konwencji, należy zapobiegać dyskryminacji osób niepełnosprawnych we wszelkich dziedzinach, w tym w dziedzinie zdobywania zawodu oraz zatrudnienia. Szczególnie istotne jest zapewnienie osobom niepełnosprawnym równego wynagrodzenia za pracę o tej samej wartości. (Konwencja ONZ, 2006, Artykuł 27/1). Projekt Unii Europejskiej Integrative Behindertenbetreuung (IBB2) nawiązuje do treści tego Artykułu. Cel projektu to stworzenie nowych możliwości wprowadzenia osób z niepełnosprawnością intelektualną na rynek pracy, zwłaszcza w sektorze usług socjalnych. Niemal dziesięć lat temu Europejski projekt partnerski stworzył model szkolenia integracyjnego, dzięki któremu osoby z niepełnosprawnością intelektualną zdobywały kwalifikacje do pracy w sektorze socjalnym. Ośrodek Szkoleń Zawodowych organizacji pozarządowej Caritas Steiermark w Austrii rozpoczął wdrażanie szkoleń niepełnosprawny opiekun osób niepełnosprawnych i do dziś kontynuuje tę ofertę. integracyjne inclusive ZESPOŁY OPIEKUŃCZE care teams Po raz pierwszy szkolenie zawodowe tego typu otworzyło osobom niepełnosprawnym dostęp do rynku pracy w sektorze usług socjalnych. We współpracy z partnerami z pięciu krajów europejskich, organizacja Lebenshilfe z Austrii stworzyła kompleksowy system wsparcia umożliwiający integrację na rynku pracy. Doświadczenia zgromadzone podczas realizacji projektu potwierdziły jego wizję: możliwość integracji zawodowej osób niepełnosprawnych intelektualnie w sektorze socjalnym. Wszyscy uczestnicy skorzystali bardzo wiele na integracji niepełnosprawnych pracowników jako członków zespołów opiekuńczych. Foto: Lebenshilfe Graz und Umgebung Voitsberg Podjęliśmy decyzję o kontynuowaniu drogi w kierunku włączania osób niepełnosprawnych intelektualnie w sektor usług socjalnych. Chcielibyśmy podziękować wszystkim partnerom projektu i ekspertom, którzy z nami współpracowali. Dziękujemy także Krajowej Agencji do Spraw Uczenia Się Przez Całe Życie w Austrii oraz naszym krajowym sponsorom, którzy zapewnili nam środki finansowe konieczne do realizacji tego projektu. Graz, Austria, czerwiec 2012 Cornelia COPPOLA and Gudrun STUBENRAUCH Koordynatorki projektu IBB2 Donat SCHÖFFMANN Koordynator z ramienia Lebenshilfe Graz und Umgebung Voitsberg 5

6 NOWE MOŻLIWOŚCI ZATRUDNIENIA W SEKTORZE SOCJALNYM ibb 2 PODRĘCZNIK 1. WPROWADZENIE Każdy człowiek ma prawo do udziału w życiu społecznym, zgodnie ze swoimi możliwościami. Mimo wielu antydyskryminacyjnych zapisów prawnych, zarówno na poziomie międzynarodowym, jak i w poszczególnych krajach, nie wdrożono jeszcze dla osób niepełnosprawnych wystarczających możliwości uczestnictwa w rynku pracy i nie zagwarantowano indywidualnych systemów wsparcia. Ciągle jeszcze istnieją liczne bariery, zwłaszcza w sytuacji gdy chodzi o włączenie osób niepełnosprawnych intelektualnie do pracy w sektorze socjalnym. Cel projektu Celem projektu IBB2 jest stworzenie modułów systemu wsparcia dla osób niepełnosprawnych podejmujących pracę w sektorze socjalnym. Zadania do realizacji Poprzedni projekt, IBB, był pierwszym projektem ukierunkowanym na wdrożenie integracyjnego szkolenia dla osób niepełnosprawnych intelektualnie, chcących zdobyć zawód opiekuna osoby niepełnosprawnej. Szkolenie zawodowe zostało przeprowadzone w Graz, w Austrii, w organizacji Ausbildungszentrum fur Sozialberufe, gdzie było traktowane jako model integracyjnego nauczania. Pierwszych trzech absolwentów tego szkolenia uzyskało dyplom w lipcu W świetle tych osiągnięć, projekt IBB2 podjął się realizacji zadania, jakim jest analiza przejścia od szkolenia do zatrudnienia, a także opracowanie systemów wsparcia umożliwiających integrację w obrębie rynku pracy. Opis obowiązków zawodowych, opracowanie profilu zadaniowego, przygotowanie zasad tworzenia zespołów pracowniczych oraz wdrożenie modelu mentorskiego w miejscu pracy to główne aspekty projektu. Partnerzy projektu Partnerstwo projektu obejmowało sześciu parterów z pięciu krajów europejskich. Większość parterów uczestniczyła także w realizacji projektu IBB. Dzięki doświadczeniom i osiągnięciom związanym z realizacją pierwszego projektu, partnerzy podjęli nowe wyzwanie. Partnerzy z Austrii to Lebenshilfe Graz und Umgebung-Voitsberg (Lebenshilfe GUV) oraz Ausbildungszentrum fur Sozialberufe w Graz. Organizacje te stworzyły pierwszą szkołę, w której możliwe było przeprowadzenie integracyjnych szkoleń dla niepełnosprawnych opiekunów osób niepełnosprawnych. 6

7 wprowadzenie Partner niemiecki to Institut Arbeit und Technik (IAT). Partner ten wniósł do projektu swoje doświadczenia związane z realizacją VOCA2, czyli modelu mentorskiego dla osób niepełnosprawnych. Partner polski to specjalna szkoła społeczna STO Dać Szansę, która wniosła do projektu swe doświadczenia w dziedzinie szkoleń i edukacji. Partner hiszpański, Project AURA, ma bogate doświadczenie w dziedzinie zatrudniania wspieranego. Partner belgijski, organizacja parasolowa European Association of Service Providers for Persons with Disabilities (EASPD) to kolejna organizacja uczestnicząca w projekcie. Mając powiązania z innymi organizacjami na terenie Europy, jest odpowiedzialna za upowszechnianie wyników projektu. integracyjne ZESPOŁY OPIEKUŃCZE Podręcznik Niniejszy podręcznik dokumentuje najważniejsze osiągnięcia projektu. Jednocześnie jest on przewodnikiem dla każdego, kto jest zaangażowany w proces włączania osób niepełnosprawnych intelektualnie do rynku pracy (pracodawców, współpracowników, osób niepełnosprawnych intelektualnie, trenerów pracy, polityków). Rozdział drugi przedstawia główne założenia i wyniki projektu w wersji łatwej do czytania. W kolejnych rozdziałach omawiamy przebieg szkoleń, opis obowiązków zawodowych, podstawy teoretyczne oraz wypracowany w trakcie realizacji projektu system wsparcia. Ostatni rozdział adresowany jest do polityków, zawiera on listę warunków, jakie muszą być spełnione, na poziomie europejskim oraz na poziomie krajów członkowskich. Mamy nadzieję, że nasz podręcznik pomoże czytelnikom wkroczyć na ścieżkę prowadzącą w kierunku integracji osób niepełnosprawnych intelektualnie na rynku pracy. 7

8

9 PRZEDSTAWIENIE PROJEKTU W WERSJI ŁATWEJ DO CZYTANIA 2. przedstawienie PROJEKTU W WERSJI ŁATWEJ DO CZYTANIA Chcemy w prostych słowach przedstawić wszystkie ważne informacje. Osoby niepełnosprawne intelektualnie z Lebenshilfe-GUV w Austrii pomogły nam zredagować niemiecką wersję tego rozdziału. Nie wszystkie słowa dały się ująć w wersji łatwej do czytania. Trudne słowa podkreśliliśmy. Ich znaczenie wyjaśniamy na końcu rozdziału. integracyjne ZESPOŁY OPIEKUŃCZE 2.1. Czym są projekty IBB i IBB2 Foto: Harry Schiffer Projekt IBB Jeśli nad czymś pracujesz i masz jakiś cel, to jest to projekt. Nasz projekt nazywa się IBB. IBB jest nazwą w języku niemieckim. Nazwa ta znaczy integracyjny zespół asystentów osoby niepełnosprawnej. Zespół jest integracyjny, gdy osoby niepełnosprawne i osoby pełnosprawne pracują razem. Projekt trwał 3 lata. Był to projekt Unii Europejskiej. W projekcie pracowały osoby z różnych krajów Europy. Cel projektu to szkolenie osób niepełnosprawnych intelektualnie w zawodzie asystenta. W Austrii, w mieście Graz, w roku 2009 cztery osoby zaczęły szkolenie. Były to pierwsze osoby w Austrii, które brały udział w takich szkoleniach. Teraz, po dwóch latach, osoby te ukończyły naukę. Zdobyły zawód asystenta osoby niepełnosprawnej. Asystenci osoby niepełnosprawnej pracują w ośrodkach i domach pomocy. 9

10 NOWE MOŻLIWOŚCI ZATRUDNIENIA W SEKTORZE SOCJALNYM ibb 2 PODRĘCZNIK Projekt IBB2 Drugi projekt ma nazwę IBB2. IBB2 jest nazwą w języku niemieckim. Nazwa ta znaczy integracyjny zespół asystentów osoby niepełnosprawnej. Zespół jest integracyjny, gdy osoby niepełnosprawne i osoby bez niepełnosprawności pracują razem w jednym zespole. Projekt IBB2 rozpoczęliśmy w roku Jest to projekt Unii Europejskiej. Celem projektu IBB2 jest pomoc asystentom osoby niepełnosprawnej kiedy zaczynają nową pracę. Nowi pracownicy uczą się opiekować osobami niepełnosprawnymi, być ich asystentami. Do tej pory osoby niepełnosprawne intelektualnie nie mogły wykonywać takiego zawodu. Aby wykonywać ten zawód, trzeba się do tego dobrze przygotować Integracyjne szkolenie asystentów osoby niepełnosprawnej Kto może zacząć szkolenie. Osoby, które skończyły 19 lat. Osoby niepełnosprawne intelektualnie. Osoby, które chcą pracować z innymi ludźmi. Osoby, które lubią pracę z ludźmi. Osoby, które zwracają uwagę na emocje innych ludzi. Osoby, które umieją się skupić przez co najmniej 4 godziny. Osoby, które miały praktyki w miejscach, gdzie osoby niepełnosprawne pracują, mieszkają albo spędzają wolny czas. 10

11 PRZEDSTAWIENIE the project PROJEKTU in Easy-to-understand W WERSJI ŁATWEJ DO language CZYTANIA Czego asystenci osoby niepełnosprawnej nauczą się podczas szkolenia. Nauczą się opowiadać swój życiorys. Nauczą się mówić o tym jak się czują. Nauczą się zwracać uwagę na to jak inni się czują. Nauczą się jakie są ich mocne strony. Nauczą się jakie są ich słabe strony. Nauczą się jak rozmawiać z osobami niepełnosprawnymi. Nauczą się jak organizować spotkania. Nauczą się jak uczestniczyć w spotkaniach. Nauczą się samodzielnego rozwiązywania problemów. integracyjne ZESPOŁY OPIEKUŃCZE Jaką wiedzę zdobędą asystenci osoby niepełnosprawnej. Co to jest niepełnosprawność? Jakie są rodzaje niepełnosprawności? Co to jest życiorys? Dlaczego trzeba umieć opowiedzieć własny życiorys? Co to znaczy pomagać komuś? Jak człowiek się rozwija? Jak człowiek się uczy? Co zrobić, żeby się dobrze uczyć? Co to jest agresja? Jak osoby niepełnosprawne okazują złość? Jak asystenci mogą okazywać złość? Co to znaczy być asystentem? Na czym polega bycie asystentem w czyimś domu, w pracy, podczas czasu wolnego? Jak asystenci opiekują się osobą niepełnosprawną na co dzień? Jak asystenci osoby niepełnosprawnej radzą sobie ze stresem? 11

12 NOWE MOŻLIWOŚCI ZATRUDNIENIA W SEKTORZE SOCJALNYM ibb Project 2 PODRĘCZNIK ibb 2 Jak przebiega nauka podczas szkoleń. W jednej klasie uczą się osoby niepełnosprawne i osoby sprawne. Osoby te mają razem lekcje. Asystenci osoby niepełnosprawnej niektórych rzeczy uczą się samodzielnie. Nad niektórymi tematami pracują w małych grupach. Dzielą się osiągnięciami z kolegami z klasy. Mogą o wszystko pytać nauczyciela. Powinni zadawać wiele pytań. Otrzymują materiały w wersji łatwej do czytania. W klasie jest zawsze dwóch nauczycieli. Jeden z nauczycieli wspiera uczniów niepełnosprawnych. Asystenci mają praktyki w różnych miejscach. Praktyki odbywają się w miejscach, gdzie przebywają osoby niepełnosprawne. Asystenci pracują razem z osobami niepełnosprawnymi. Podczas pracy mogą dowiedzieć się czy to czego się nauczyli w klasie sprawdza się na praktykach. Nauczyciel odwiedza ich podczas praktyk. Asystenci kilka razy spotykają się ze sprawnymi kolegami z klasy. Na tych spotkaniach rozmawiają o tym co się działo podczas praktyk Na czym polega zawód asystenta osoby niepełnosprawnej. 12 Asystenci osoby niepełnosprawnej mają różne obowiązki. Po ukończeniu szkolenia pracują jako asystenci w zespole. Pracują razem ze swoimi współpracownikami. Współpracownicy wspierają asystentów w pracy. Asystenci spisują zakres obowiązków.

13 PRZEDSTAWIENIE the project PROJEKTU in Easy-to-understand W WERSJI ŁATWEJ DO language CZYTANIA W tworzeniu zakresu obowiązków zwracają uwagę na swoje mocne strony. Gdzie asystenci osoby niepełnosprawnej mogą pracować po ukończeniu szkolenia. Asystenci osoby niepełnosprawnej pracują w miejscach, gdzie przebywają osoby niepełnosprawne. Asystenci pracują w zespołach. W miejscu pracy mają osobę towarzyszącą, która ich wspiera. integracyjne ZESPOŁY OPIEKUŃCZE Asystenci osoby niepełnosprawnej pracują tam, gdzie mieszkają osoby niepełnosprawne. W miejscach, gdzie mieszkają osoby niepełnosprawne, asystenci mają wiele zadań: Pomagają utrzymać higienę osobistą. Pomagają czesać włosy podopiecznego, smarować kremem, myć zęby. Pomagają podopiecznemu ubrać się i rozebrać. Pomagają sprzątać w domu. Nakrywają do stołu, wkładają naczynia do zmywarki. Sprzątają pokoje. Pomagają podopiecznemu w odkurzaniu i myciu podłóg. Pomagają w robieniu zakupów. Pomagają w gotowaniu. Pomagają podopiecznemu podczas jedzenia. Towarzyszą podopiecznemu w czasie wolnym. Czytają mu książki lub gazety. Idą razem na spacer. Uczestniczą w spotkaniach towarzyskich. Wspierają podopiecznego w uprawianiu hobby. Odprowadzają podopiecznego do pracy. Wykonują proste prace biurowe. Pomagają w układaniu jadłospisu. 13

14 NOWE MOŻLIWOŚCI ZATRUDNIENIA W SEKTORZE SOCJALNYM ibb Project 2 PODRĘCZNIK ibb 2 Asystenci osoby niepełnosprawnej wspierają osoby niepełnosprawne w pracy. Asystenci pracują na przykład w warsztatach lub w szkolnej kawiarni. Wykonują tam następujące obowiązki: Wspierają podopiecznego podczas prac ręcznych. Wspierają podopiecznego gdy używa on maszyn lub narzędzi. Pomagają w pisaniu i czytaniu. Na przykład mogą przeczytać podopiecznemu listę zakupów. Pomagają podopiecznemu rozpoczynać nową pracę. Towarzyszą w spacerach. Pomagają przygotowywać posiłki. Pomagają ubierać się i rozbierać. Wspierają podopiecznego w prostych pracach biurowych, na przykład w pisaniu na komputerze. 14 Asystenci osoby niepełnosprawnej pracują w ośrodkach dziennego pobytu. W ośrodkach dziennego pobytu asystenci mają następujące zadania: Wspierają podopiecznego w wykonywaniu codziennych czynności. Na przykład, pomagają nakryć do stołu i sprzątnąć ze stołu. Pomagają wkładać brudne naczynia do zmywarki i opróżnić zmywarkę. Pomagają podopiecznemu w gotowaniu. Pomagają myć i kroić warzywa. Pomagają układać naczynia w kuchni. Pomagają w robieniu zakupów. Proponują wspólne spędzanie czasu wolnego. Na przykład grają z podopiecznym w różne gry. Czytają podopiecznemu. Idą z nim na spacer. Jadą razem na wycieczkę. Pomagają pchać wózek inwalidzki. Pomagają podopiecznemu w uprawianiu sportu. Pomagają podopiecznemu podczas posiłków. Na przykład nakładają jedzenie na talerz. Kroją kotleta.

15 PRZEDSTAWIENIE the project PROJEKTU in Easy-to-understand W WERSJI ŁATWEJ DO language CZYTANIA 2.4. Na czym polega wsparcie w poszukiwaniu pracy. Asystenci osoby niepełnosprawnej mogą zacząć szukać pracy kiedy szkolenie zbliża się do końca. W poszukiwaniu pracy może ich wspierać asystent wspomagający. Asystenci rozmawiają o tym kim chcieliby zostać. Opowiadają o swoich mocnych i słabych stronach. Kiedy ukończą szkolenie, zdobywają zawód asystenta osoby niepełnosprawnej. Składają w różne miejsca oferty pracy. Może w miejscu pracy skończą jeszcze inne szkolenia. integracyjne ZESPOŁY OPIEKUŃCZE 15

16 NOWE MOŻLIWOŚCI ZATRUDNIENIA W SEKTORZE SOCJALNYM ibb 2 PODRĘCZNIK 2.5. Na czym polega wsparcie w rozpoczynaniu nowej pracy. Na początku asystenci osoby niepełnosprawnej mogą wybrać osobę towarzyszącą. Osoba towarzysząca jest współpracownikiem. Osoba ta wspiera asystentów osoby niepełnosprawnej gdy zaczynają nową pracę. Asystent osoby niepełnosprawnej wybiera osobę towarzyszącą w ciągu dwóch tygodni po rozpoczęciu pracy. Osoba ta musi chcieć zostać osobą towarzyszącą. Osoba towarzysząca jest też nazywana mentorem. Kim jest mentor? Mentor jest osobą towarzyszącą w miejscu pracy. Osoba towarzysząca dzieli się z asystentem osoby niepełnosprawnej swoją wiedzą i doświadczeniem. Spotykają się co tydzień. Osoba towarzysząca pomaga asystentom wybrać zadania do wykonania. Wspiera ich gdy mają problemy. Współpracownicy asystentów również otrzymują wsparcie. Cały zespół ma warsztaty na temat różnorodności. Różnorodność oznacza, że różni ludzie pracują razem. Podczas warsztatów na temat różnorodności zespół dyskutuje o tym w jaki sposób różni ludzie mogą razem pracować. Niektórzy współpracownicy pochodzą z obcych krajów, niektórzy mają inny kolor skóry. 16

17 PRZEDSTAWIENIE the project PROJEKTU in Easy-to-understand W WERSJI ŁATWEJ DO language CZYTANIA Niektórzy wyznają inną religię. Niektórzy współpracownicy umieją dobrze gotować, inni pięknie grają na instrumentach, jeszcze inni umieją ładnie sprzątać. Wszyscy współpracownicy wykorzystują w pracy swoje najmocniejsze strony. To sprawia, że zespół pracuje lepiej. Nowością jest, że w zespole mogą być osoby niepełnosprawne intelektualnie. Niektórzy współpracownicy mogą się tego obawiać. Ważne jest, aby mówić o tych obawach. Wtedy zespół będzie lepiej razem pracował. inclusive care team integracyjne ZESPOŁY OPIEKUŃCZE Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej, zajrzyj na naszą stronę. Nasz adres internetowy: Możesz też do nas zadzwonić. Numery telefonów znajdziesz na końcu tego podręcznika. 17

18 NOWE MOŻLIWOŚCI ZATRUDNIENIA W SEKTORZE SOCJALNYM ibb Project 2 PODRĘCZNIK ibb Wyjaśnienie trudnych słów. Unia Europejska. Należy do niej 27 państw. Tworzą one wspólną politykę dla Europy. Współpracownicy. Osoby, które razem pracują. Integracyjny. Zespół jest integracyjny, gdy osoby niepełnosprawne intelektualnie i osoby bez niepełnosprawności pracują razem. Są współpracownikami. Osoba towarzysząca. Ktoś, do kogo zawsze możesz pójść i zapytać, jeśli nie jesteś czegoś pewien. Podopieczni. Osoby niepełnosprawne, którymi opiekują się asystenci i ich współpracownicy. Asystent wspomagający. Osoba wspierająca niepełnosprawnego asystenta osób niepełnosprawnych gdy poszukuje on pracy. Osoba niepełnosprawna opowiada asystentowi wspomagającemu o swoich kwalifikacjach i mocnych stronach. Rozmawiają o możliwościach zatrudnienia. Asystent wspomagający towarzyszy osobie niepełnosprawnej w rozmowach o pracę. Różnorodność. Słowo mówiące o tym, że na świecie żyją różni ludzie. Każda osoba jest w czymś mocna. Dla wszystkich jest korzystne jeśli wiele różnych osób pracuje razem. Warsztaty. Kilka osób pracuje w małych grupach. Uczą się razem. Wspólnie próbują czegoś nowego. 18

19 Foto: Privat school DAC SZANSE, Warschau; Fundacio Projecte AURA, Barcelona 19

20 NOWE MOŻLIWOŚCI ZATRUDNIENIA W SEKTORZE SOCJALNYM ibb 2 PODRĘCZNIK 3. WPROWADZANIE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH INTELEKTUALNIE NA RYNEK PRACY 3.1. Uczestnictwo w rynku pracy W ciągu ostatniej dekady niepomiernie wzrosły możliwości znalezienia zatrudnienia przez osoby niepełnosprawne. Częściowo znalazło to odbicie w zapisach prawnych. Zgodnie z zasadami praw człowieka oraz z prawami antydyskryminajcymi, nielegalna jest dyskryminacja ze względu na niepełnosprawność. Mimo osiągnięć ruchu integracji z lat sześćdziesiątych XX wieku oraz reform normalizacyjnych, osoby niepełnosprawne ciągle jeszcze mają ograniczone możliwości uczestnictwa w życiu społecznym. W związku z tym uczestnictwo osób niepełnosprawnych w rynku pracy stanowi nie lada wyzwanie. [ ]osoby niepełnosprawne mają większy szacunek do pracy niż ludzie bez niepełnosprawności. [ ] Uczestnictwo w rynku pracy pozwala osobom niepełnosprawnym nie tylko na samodzielne utrzymywanie się, lecz również na utrzymywanie kontaktów społecznych z innymi ludźmi. Przyczynia się w znacznym stopniu do wzrostu ich poczucia wartości. (Punzenberger 2006; s. 112). Europejska strategia integracji na rynku pracy , odnosi się do osób niepełnosprawnych. Głosi ona, że wysoka jakość zatrudnienia stanowi gwarancję niezależności ekonomicznej, promuje rozwój osobisty i zapobiega ubóstwu. Jednak wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi zaledwie 50%. Aby spełnić wymagania strategii europejskiej, coraz więcej osób niepełnosprawnych musi znaleźć płatne zatrudnienie na otwartym rynku pracy (por. Komisja Europejska, 2010) Integracja na rynku pracy w sektorze socjalnym Znajdowaniu nowych możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych intelektualnie w sektorze socjalnym ciągle jeszcze towarzyszy wiele barier. Często największą barierą integracji osób niepełnosprawnych intelektualnie na rynku pracy jest złe przygotowanie zawodowe. Inaczej niż ma to miejsce w większości innych zawodów, szkolenia zawodowe w profesjach socjalnych tradycyjnie są prowadzone tylko w szkołach zawodowych. W żadnym z krajów partnerskich nie są prowadzone praktyki zawodowe w profesjach socjalnych (częściowe kwalifikacje), a tylko w niektórych szkołach zawodowych są klasy integracyjne dla osób niepełnosprawnych intelektualnie. 20

21 WPROWADZANIE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH INTELEKTUALNIE NA RYNEK PRACY W roku 2010 przeprowadzono wieloaspektowe badania na temat wzrostu kwalifikacji zawodowych w 19 gałęziach przemysłu. Badania były finansowane przez Komisję Europejską. Okazało się, że znacznie wzrosła liczba zawodów w sektorze usług i tendencja ta będzie się utrzymywać przez najbliższe lat. Oprócz tego, sektor socjalny, w przeciwieństwie do wielu innych sektorów produkcyjnych, będzie generował stabilny wzrost zatrudnienia, zarówno jeśli chodzi o pracowników wysoko wykwalifikowanych, jak i niewykwalifikowanych. W związku z tym osoby niepełnosprawne intelektualnie będą miały nowe możliwości integracji zawodowej w tym sektorze. Biorąc pod uwagę te możliwości, w naszym poprzednim projekcie (IBB) opracowaliśmy model szkoleń dla niepełnosprawnych opiekunów osób niepełnosprawnych. integracyjne ZESPOŁY OPIEKUŃCZE Ukończenie szkolenia zawodowego dla opiekunów osób niepełnosprawnych i wejście na rynek pracy sprawi, że zmieni się postrzeganie samego siebie, zgodne z oczekiwaniami zarówno samych osób niepełnosprawnych, jak i innych ludzi. Od klienta do współpracownika Osoba z niepełnosprawnością intelektualną nie będzie już dłużej traktowana jako przynależna do grupy klientów danej instytucji. Stanie się teraz członkiem zespołu asystentów. Ze względu na osobiste doświadczenia, osoby z niepełnosprawnością intelektualną będą wyczulone na ułomności osób niepełnosprawnych. Ta szczególna wrażliwość będzie wartością, którą wniosą do zespołu pracowniczego. Zróżnicowany zespół jest przygotowany na wiele możliwości. Im bardziej zróżnicowany zespół, tym więcej rozwiązań codziennych problemów w pracy. Co więcej, wyszkoleni niepełnosprawni opiekunowie osób niepełnosprawnych mogą stać się modelami roli dla innych osób niepełnosprawnych intelektualnie, ponieważ byli w stanie ukończyć dwuletnie szkolenie mimo trudności w nauce. 21

22 new NOWE paths MOŻLIWOŚCI to employment ZATRUDNIENIA in the W social SEKTORZE sector SOCJALNYM ibb 2 PODRĘCZNIK 4. SZKOLENIE NIEPEŁNOSPRAWNYCH ASYSTENTÓW OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH I WYPRACOWANIE PROFILU KOMPETENCJI Badania przeprowadzone w Lebenshilfe w Austrii pokazały, że wiele osób niepełnosprawnych intelektualnie będących podopiecznymi różnych organizacji, chciałoby podjąć pracę w sektorze socjalnym. Sytuacja ta była punktem wyjścia dla projektu Unii Europejskiej IBB. Osoby te będą motywowały swoich współmieszkańców, kolegów z warsztatów terapii zajęciowej i osoby już zatrudnione Szkolenie Integracyjne szkolenie zawodowe obejmuje dwuletni kurs kwalifikacyjny w dziedzinie prostych pomocniczych prac opiekuńczych. Szkolenie Obejmuje podstawowe kwalifikacje (kompetencje społeczne oraz asystowanie w miejscu zamieszkania, w pracy i w czasie wolnym) Pomaga konsolidować wiedzę na temat niepełnosprawności/asystowania społecznego Pozwala na powtórzenia tym uczestnikom, którzy potrzebują więcej czasu na przyswojenie materiału Zapewnia obecność asystenta nauczyciela podczas integracyjnych lekcji Asystent nauczyciela wspiera uczestników szkolenia, gdy materiał jest zbyt trudny, wspiera nauczyciela w prowadzeniu zajęć, pomaga niepełnosprawnym intelektualnie uczestnikom aby mogli zdobywać wiedzę we własnym tempie. Szkolenie integracyjne buduje podwójny system: Teoria i praktyka pojawiają się naprzemiennie Pozwala to na zastosowanie wiedzy zdobytej w klasie w praktyce oraz na to, by konkretne doświadczenia zdobyte podczas praktyk, np. praca z osobami niepełnosprawnymi, były analizowane i omawiane w klasie. Najważniejsze treści programowe W Biograficznym Module Roboczym uczestnicy zastanawiają się nad własną historią, uczą się różnych metod pracy biograficznej oraz tego jak ich używać. W Module Rozwoju i Percepcji uczestnicy dyskutują nad tym gdzie i kiedy ma miejsce rozwój człowieka. Uczą się, że rozwój przebiega według pewnych stadiów i może być wspomagany. Rozmawiają o własnym potencjale rozwojowym, kryzysach rozwojowych i okolicznościach sprzyjających rozwojowi. Moduł Uczenia Się dotyczy wykształcenia i edukacji uczestników. Uczestnicy odkrywają własne style pracy, zapoznają się z różnymi formami dokumentacji i uczą się sporządzania prostych raportów. Uczestnicy powinni być w stanie zorganizować pracę sobie i innym.

23 SZKOLENIE NIEPEŁNOSPRAWNYCH ASYSTENTÓW OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH I WYPRACOWANIE PROFILU KOMPETENCJI W trakcie Modułu Pomocy uczestnicy uczą się czego, ogólnie rzecz biorąc, oczekuje się od opiekuna w sektorze socjalnym. Dyskutują o tym, co to znaczy pomagać, jak stwierdzić, że ktoś potrzebuje pomocy, jak można prosić o pomoc i odmawiać przyjęcia pomocy. W trakcie Modułu Społeczeństwo z Niepełnosprawnymi uczestnicy uczą się rozumieć, że istnieje wiele różnych ról społecznych, wartości i norm. Rozmawiają o tym jak należy się zachować wobec ludzi, którzy są inni (osoby niepełnosprawne, chorzy psychicznie, imigranci). W trakcie Modułu Komunikacji i Kontaktów Społecznych uczestnicy zapoznają się z różnymi modelami komunikacyjnymi oraz wypróbowują je wśród kolegów z klasy. Doskonalą własne kompetencje komunikacyjne i wypróbowują różne strategie rozwiązywania konfliktów. W trakcie Modułu Rodzajów Niepełnosprawności i Przebiegu Chorób uczestnicy uczą się jak rozpoznać u ludzi różne choroby oraz odróżniać je od pojęcia niepełnosprawność. Uczą się o teoretycznych podstawach niepełnosprawności oraz zastanawiają się nad własną niepełnosprawnością. W trakcie Modułu Kultury Asystowania uczestnicy zapoznają się z przyszłymi miejscami pracy i z obowiązkami opiekuna osoby niepełnosprawnej w miejscu zamieszkania klienta, w pracy i w czasie wolnym. W trakcie Modułu Codziennych Działań uczestnicy ćwiczą obowiązki i zadania udzielania wsparcia i opieki, zarówno na praktykach, jak i w klasie, poznając teorię codziennych działań i współpracy. W trakcie Modułu Wypalenia Zawodowego uczestnicy uczą się modelu stadiów zaangażowania zawodowego oraz odkrywają możliwości zapobiegania wypaleniu zawodowemu. Uczą się technik relaksacyjnych oraz metod zarządzania osobistym czasem. Ostatni moduł, Moduł Integracji i Inkluzji, dotyczy refleksji nad doświadczeniami zdobytymi podczas integracyjnego uczenia się. Ponieważ szkolenie ma charakter integracyjny, uczestnicy zarówno na pierwszym, jak i na drugim roku szkolenia zapoznają się z możliwościami i wyzwaniami integracji i inkluzji na wielu różnych poziomach. integracyjne ZESPOŁY OPIEKUŃCZE W lipcu 2011 roku trzy osoby niepełnosprawne intelektualnie ukończyły integracyjne szkolenie dla opiekunów osób niepełnosprawnych, zorganizowane w centrum szkoleniowym dla profesji socjalnych w Graz. Inne centra szkoleniowe w Austrii i w Południowym Tyrolu zgłosiły zainteresowanie szkoleniami i obecnie przygotowują się do ich przeprowadzenia. W pozostałych krajach partnerskich nie zorganizowano jeszcze integracyjnych szkoleń dla opiekunów osób niepełnosprawnych. Partnerzy projektu pracują nad wdrożeniem systemu wsparcia osób niepełnosprawnych intelektualnie w sektorze socjalnym w ogólnym rozumieniu, niekoniecznie w sektorze niepełnosprawności. 23

24 new NOWE paths MOŻLIWOŚCI to employment ZATRUDNIENIA in the W social SEKTORZE sector SOCJALNYM ibb 2 PODRĘCZNIK Obowiązki zawodowe i profil kompetencji Jak to powyżej opisano, znaczenie powiązań między pracą a zdobywaniem kwalifikacji podczas szkolenia zawodowego to główne źródło sukcesu w chwili rozpoczynania pracy. Poniżej przedstawiony profil kompetencji odwołuje się do integracyjnego szkolenia niepełnosprawnych opiekunów osób niepełnosprawnych. Szkolenie to jest elementem szerszego systemu szkoleń pracowników socjalnych, obecnie wdrożonego jedynie w Austrii. (por. Sozialbetreuungsberufegesetz, Akt Profesji Socjalnych). Podstawowe obowiązki zawodowe Podstawowym obowiązkiem zawodowym niepełnosprawnych opiekunów osób niepełnosprawnych jest asystowanie klientowi w miejscu jego zamieszkania, w pracy i w czasie wolnym. Sposoby wspierania klientów obejmują opiekę, pomoc i asystowanie. Konkretne obowiązki zależą od indywidualnych potrzeb oraz od odpowiednich zapisów prawnych (np. Akt Niepełnosprawności Styrii) Obowiązki zawodowe niepełnosprawnych opiekunów osób niepełnosprawnych Niepełnosprawni opiekunowie osób niepełnosprawnych mogą być skierowani do pracy w miejscu zamieszkania klienta, w jego pracy lub podczas spędzania czasu wolnego. Wspierają klienta w codziennym życiu w takim wymiarze, jak to jest konieczne. Koncentrują się na zapewnieniu klientowi autonomii, co stanowi istotę profesji w sektorze niepełnosprawności. Obowiązki zawodowe niepełnosprawnego opiekuna osoby niepełnosprawnej mogą zawierać: Pomoc w domu: np. nakrywanie do stołu, przygotowywanie posiłków, gotowanie, robienie zakupów, pranie, sprzątanie, wyrzucanie śmieci Asystowanie w szkoleniu przygotowującym do podjęcia pracy Wspieranie w pracach ręcznych Wspieranie w działalności uczestnictwa w kulturze, np. czytanie, pisanie, obliczenia matematyczne Proponowanie aktywności strukturalizujących dzień (np. czytanie na głos osobom starszym, granie z nimi w gry planszowe) Wspieranie w aktywnościach sportowych Wspieranie w przemieszczaniu się (np. trening korzystania z transportu publicznego, spacery) Wspieranie w komunikacji społecznej (przy użyciu materiałów komunikacja wspierana ) Załatwianie prostych spraw administracyjnych Przedstawiony zakres obowiązków i profil kompetencji zawierają ogólne umiejętności, jakie powinien posiadać niepełnosprawny opiekun osoby niepełnosprawnej. Jego indywidualne umiejętności (wytrzymałość na stres, kompetencje społeczne) są brane pod uwagę w konkretnych przypadkach przyjmowania do pracy. Foto: Felix Specht

25

26 new NOWE paths MOŻLIWOŚCI to employment ZATRUDNIENIA in the W social SEKTORZE sector SOCJALNYM ibb 2 PODRĘCZNIK 5. teoria Program wsparcia, stanowiący część projektu, opiera się na pojęciu różnorodności Równe szanse i zarządzanie różnorodnością W naszym społeczeństwie osoby niepełnosprawne intelektualnie napotykają wiele barier. Stoi przed nami zadanie stworzenia środowiska wolnego od barier, jednak najbardziej należy się skoncentrować na likwidowaniu barier w dziedzinie edukacji, zatrudnienia i życia rodzinnego. Równe szanse to prawo uczestnictwa w możliwościach życiowych, co wytwarza równe warunki i równe możliwości awansu, zwłaszcza w sferze zatrudnienia (por. Wladasch, Liegl, 2011, s. 95). Zarządzanie różnorodnością obejmuje wszystkie strategie i koncepcje, które powinny prowadzić do różnorodności jako wartości pozytywnej w przedsiębiorstwach, organizacjach i stowarzyszeniach, angażując środki prowadzące do podtrzymywania różnorodności. W krajach anglojęzycznych pojęcie zarządzania różnorodnością od kilku lat używane jest w połączeniu ze słowem inkluzja. To połączenie zakłada, że zwykłe rozpoznanie różnic sprawia, że mieszanka staje się widoczna, ale nie prowadzi jeszcze do prawdziwej różnorodności, w sensie równych szans dla różnych grup ludzi, w kategoriach udziału i działania. Pojęcie inkluzji obejmuje wszystkie strategie, koncepcje i środki, które czynią ze zróżnicowania ludzi prawdziwą różnorodność we wzajemnym współdziałaniu (por. Wladasch, Liegl, 2011, s. 10). Widzimy, że przed różnymi organizacjami otwierają się wielkie możliwości, jeśli przyłączą się do celu realizowanego przez nasz projekt integracji osób z niepełnosprawnością intelektualną w zakresie rynku pracy, zwłaszcza w sektorze socjalnym. Pozytywne elementy różnorodności wewnątrz zespołu pracowniczego, takie jak wzrost kompetencji rozwiązywania problemów, kreatywność, itp., mają pozytywny wpływ nie tylko na rozwój zasobów ludzkich, ale także na jakość świadczonych usług. 26 W celu wdrożenia tych aspektów integracji do zespołów pracowniczych pracowników socjalnych oraz stworzenia zespołów, w których będą osoby niepełnosprawne intelektualnie, utworzyliśmy stanowisko Trenera różnorodności ( Diversity-Coach ), co stanowiło element naszego projektu. Zadaniem trenera różnorodności jest wspieranie zespołu w podnoszeniu kompetencji w zakresie zarządzania różnorodnością oraz wprowadzenie procesu mentorskiego.

27 TEORIA 5.2. Mentoring Mentoring oznacza relację w zakresie zasobów ludzkich, między osobą doświadczoną (mentor) oraz osobą niedoświadczoną (podopieczny; mentee ). Celem tej relacji jest wspomaganie zarówno rozwoju osobistego podopiecznego, jak i jego/jej rozwoju zawodowego. Zadaniem mentora jest wspieranie podopiecznego, na przykład przez aranżowanie systematycznego kontaktu z innymi ludźmi, zapoznawanie go z nieformalnymi strukturami organizacji, przekazywanie różnych bieżących informacji, zapoznawanie go z normami i wartościami, uczenie społecznie akceptowalnych form koegzystencji na polu zawodowym w trakcie przebiegu kariery zawodowej (por. Becker, 2007, s. 118f.). integracyjne ZESPOŁY OPIEKUŃCZE Pojęcie mentoringu dla osób niepełnosprawnych intelektualnie jest kontynuacją koncepcji zatrudnienia wspieranego. Jego celem jest włączenie osób z niepełnosprawnością intelektualną do podstawowego rynku pracy. Jedna z możliwości wdrożenia mentoringu to wspieranie przez mentora osób niepełnosprawnych intelektualnie w ich miejscu zamieszkania. Podejście takie nazywane jest również wsparciem naturalnym i jest powszechnie stosowane w Stanach Zjednoczonych. Asystenci zatrudnieni jako pracownicy w miejscu zamieszkania osoby niepełnosprawnej, podejmują interakcje ze swym nowym kolegą, po to, by w sposób bardziej bezpośredni i naturalny ustanowić relacje, jakie panują w miejscu pracy (por. Schartmann, 1995). Możemy dodać, że stworzenie systemu mentorskiego, w takim kształcie, jak to przedstawiliśmy w naszym projekcie, wypływa z doświadczeń innych projektów Unii Europejskiej. Model mentorski stanowił część projektu VOCA2. Model ten ukierunkowany był na nauczycieli jako mentorów, a podopiecznymi były osoby niepełnosprawne intelektualnie. Poszczególne moduły tego modelu zostały zaadaptowane w projekcie IBB2 i przystosowane do specyficznych warunków tego projektu. 27

28

29 MODEL WSPARCIA IBB2 Foto: Institut Arbeit und Technik, Gelsenkirchen; Privat school DAC SZANSE, Warschau; Eva Reithofer-Haidacher 6. MODEL WSPARCIA IBB2 Podczas wielu spotkań w Niemczech i Austrii, dyskutowaliśmy na temat naszych doświadczeń związanych z wprowadzaniem osób niepełnosprawnych intelektualnie na rynek pracy. Podczas tych spotkań tworzyły się zręby Modelu Wsparcia IBB2. Ekspertami stały się osoby od początku z nami współpracujące (niepełnosprawni opiekunowie osób niepełnosprawnych, przedstawiciele pracodawców, pracownicy z sektora edukacji i sektora socjalnego, asystenci wspomagający podczas praktyk zawodowych, badacze oraz przedstawiciele administracji samorządowej). Następujące zagadnienia stanowiły podstawę naszej dyskusji: Jak wyobrażają sobie przyszli niepełnosprawni intelektualnie opiekunowie osób niepełnosprawnych moment rozpoczęcia nowej pracy? Jakiego rodzaju wsparcia oczekują przyszli pracownicy? Jakiego rodzaju wsparcia oczekują przyszli współpracownicy niepełnosprawnych intelektualnie pracowników? Jakie są bariery i ryzyka w chwili rozpoczynania pracy przez osoby niepełnosprawne intelektualnie? Przedstawiono sugestie i możliwe rozwiązania problemów związanych z tworzeniem/doskonaleniem systemów wsparcia model mentorski). Wyniki pracy grupowej jasno wykazały, że najważniejsze jest dobre przygotowanie na przyjęcie niepełnosprawnego opiekuna osób niepełnosprawnych przyszłego środowiska pracy, włącznie z pracodawcami i współpracownikami. Zwłaszcza współpracownicy mieli wiele zastrzeżeń i obaw związanych z ich rolą oraz z rodzajem działalności zarezerwowanej dla niepełnosprawnych członków zespołu pracowniczego. Ujawniło się wiele ukrytych lęków. Z drugiej strony, niepełnosprawni kandydaci do pracy mieli o wiele mniej zastrzeżeń i na ogół szybko poczuli, że są akceptowani w przyszłym miejscu swojego zatrudnienia. W wyniku spotkań grupy ekspertów z ewaluatorami szkoleń, doszło do stworzenia Modelu Wsparcia IBB2. Koncepcja ta bierze pod uwagę wszystkie potrzeby na wszystkich poziomach wszystkich uczestniczących systemów (pracodawców, niepełnosprawnych pracowników oraz współpracowników kolegów z pracy). integracyjne ZESPOŁY OPIEKUŃCZE 29

30 new NOWE paths MOŻLIWOŚCI to employment ZATRUDNIENIA in the W social SEKTORZE sector SOCJALNYM ibb 2 PODRĘCZNIK Czynniki sukcesu w procesie integracji na rynku pracy Na podstawie wyników badań i doświadczeń praktycznych, grupa ekspertów wyróżniła następujące zagadnienia jako czynniki sukcesu w procesie integracji niepełnosprawnych opiekunów osób niepełnosprawnych na rynku pracy: Jasny zakres obowiązków i profil kompetencji niepełnosprawnego opiekuna. Ponieważ zawód ten do tej pory nie istniał, związany z nim profil kompetencji powinien być znany wszystkim zaangażowanym stronom. Jest to jedyny sposób, w jaki może być zakreślony zakres obowiązków w kontekście interdyscyplinarnego zespołu pracowniczego. Ewaluacja specyficznych wymagań dotyczących personelu zarządzanie personelem i planowanie zasobów ludzkich. Planowany podział zadań jest testowany pod kątem odpowiednich zadań przypisanych niepełnosprawnemu intelektualnie członkowi zespołu. Odpowiednio do tego prowadzone jest zarządzanie personelem. Jasne rozpoznanie uregulowań prawnych, takich jak zatrudnienie zbiorowe, prawo pracy, wymagany poziom kwalifikacji na poszczególnych stanowiskach itp. Problem ten nie został jeszcze całkowicie rozwiązany w Styrii. Pierwsi niepełnosprawni opiekunowie osób niepełnosprawnych zostali zakwalifikowani zgodnie z odpowiednim zatrudnieniem zbiorowym (grupa 3 osób) jako opiekunowie osób niepełnosprawnych. Jasny przydział ról. Oprócz najważniejszego wyzwania, jakim jest zmiana roli niepełnosprawnego opiekuna osób niepełnosprawnych od klienta do współpracownika współpracownicy również muszą się nauczyć traktować niepełnosprawnego pracownika jako członka zespołu. Doskonalenie kompetencji zespołu w zakresie zarządzania różnorodnością. Może to w znacznym stopniu przyczynić się do stworzenia wielozawodowego zespołu. Jeśli zespół jest w stanie traktować różnorodność jako coś wzbogacającego, wówczas może robić lepszy użytek ze wspólnego potencjału. Zindywidualizowane stadia stażu zawodowego. W zależności od tego, z kogo składa się zespół oraz od zwyczajów panujących w firmie, okresy próbne, przedłużanie kolejnych stadiów, staranniejsze przygotowanie planów pracy zespołowej, strategie budowania zespołu, przydzielanie ról i inne metody mogą zoptymalizować proces rozpoczynania pracy. Stosowanie programu mentorskiego. Jak to powyżej opisano, programy mentorskie są najlepiej przystosowane do wprowadzania osób niepełnosprawnych intelektualnie na rynek pracy. Szczególnie dziedzina zatrudniania wspieranego i istniejąca w Austrii instytucja asystenta w szkoleniach zawodowych stanowią uzasadnienie dla tego podejścia. Dodatkowe wsparcie. Można je zapewnić w miarę potrzeb, jak na przykład asystent poszukiwania pracy, superwizja, tłumaczenie tekstów na wersję łatwą do czytania, itp.

31 MODEL WSPARCIA IBB Tworzenie Modelu Wsparcia IBB2 W oparciu o wyróżnione powyżej zagadnienia, stworzyliśmy poniższą trójmodułową koncepcję wsparcia, umożliwiającą integrację niepełnosprawnych opiekunów osób niepełnosprawnych oraz tworzenie integracyjnych zespołów pracowniczych. określenie podstawowych warunków rozwijanie kompetencji zarządzania różnorodnością tworzenie programu mentorskiego integracyjne ZESPOŁY OPIEKUŃCZE Zapoznanie się z podstawowymi warunkami Jak o tym wyżej była mowa, w zakres czynników sukcesu wchodzi zapoznanie się z podstawowymi warunkami, jako centralnym elementem procesu rozpoczynania pracy. A więc dla niepełnosprawnych opiekunów osób niepełnosprawnych opracowano zakres obowiązków i profil kompetencyjny. Pomaga to wszystkim zaangażowanym stronom określić zakres działania i odpowiednie role społeczne (zobacz rozdział 4.2, str. 24). Oprócz profilu, muszą być określone prawnie ustalone zasady zatrudniania niepełnosprawnych intelektualnie pracowników. Należy przeanalizować zasady zawierania umów zbiorowych, ustawy i zakresy obowiązków dla różnych kategorii zawodowych, np. w dziedzinie opieki zdrowotnej, należy zapoznać się z wymaganiami prawa dotyczącymi odpowiednich ciał zaangażowanych w dostarczanie usług opiekuńczych. Rozwijanie kompetencji zarządzania różnorodnością Integracja osób niepełnosprawnych intelektualnie w zakresie rynku pracy, zwłaszcza w sektorze socjalnym, oraz wynikająca z tego zmiana ról społecznych (od biorcy usług opiekuńczych do dawcy jako członek zespołu pracowniczego) wymaga procesów podnoszenia świadomości społecznej w obrębie zespołu. Tak więc partnerzy projektu zorganizowali warsztaty pracownicze, w których uczestnictwo miało na celu: Wykrywanie nowych możliwości związanych z różnorodnością w moim zespole pracowniczym. Branie pod uwagę obaw i oczekiwań poszczególnych członków zespołu, w celu zmiany dynamiki grupowej i wyciszania lęków. 31

32 new NOWE paths MOŻLIWOŚCI to employment ZATRUDNIENIA in the W social SEKTORZE sector SOCJALNYM ibb 2 PODRĘCZNIK Uświadamianie sobie definicji ról społecznych dzięki otwartemu dyskutowaniu nad zakresami obowiązków i zakresami odpowiedzialności. Uczestnictwo w warsztatach pracowniczych polegało na braniu udziału w dyskusji moderowanej przez trenera różnorodności, dotyczącej różnorodności obecnej w zespole pracowniczym oraz związanych z nią szans i zagrożeń (zobacz rozdział 6.3 Zadania trenera różnorodności, str. 34). Na skutek tej dyskusji nastąpiła ogólna poprawa wzajemnej współpracy. Rozumienie innego członka zespołu, świadome stosowanie szerszego spektrum punktów widzenia oraz podejmowanie refleksji nad przejawianiem się różnych ról społecznych zwiększa przejrzystość relacji oraz kompetencji w zespole. Tworzenie programu mentorskiego w przedsiębiorstwie Jak to opisano w rozdziale Mentoring, na str. 27, program mentorski ukierunkowany jest na asystowanie niedoświadczonym współpracownikom (w naszym przypadku niepełnosprawnym asystentom indywidualnej opieki nad innym niepełnosprawnym) w ich rozwoju zawodowym i osobistym. W oparciu o uczestnictwo w pracowniczych warsztatach różnorodności, proces mentorski wprowadzania niepełnosprawnego pracownika do przedsiębiorstwa jest podzielony na trzy etapy: etap rozpoczynania pracy, etap wymiany doświadczeń i etap końcowy. Czas trwania każdego etapu zależy od osób, które w nim uczestniczą i ich indywidualnych potrzeb. Poniższy wykres przedstawia proces mentorski IBB2 z uwzględnieniem tych trzech stadiów. 32 Proces mentorski zakończenie wymiana doświadczeń między mentorem a podopiecznym (w parach) rozpoczynanie pracy Wybór porozumienia mentorskiego pracownicze warsztaty różnorodności wsparcie udzielane przez trenera różnorodności

33 MODEL WSPARCIA IBB2 Etap rozpoczynania pracy zaczyna się gdy kandydat jest zaakceptowany do przyjęcia i odbywają się warsztaty różnorodności. Niepełnosprawny opiekun osoby niepełnosprawnej wybiera mentora spośród członków zespołu w ciągu dwóch pierwszych tygodni. Ponieważ proces mentorski opiera się na wzajemnym zaufaniu między mentorem a jego podopiecznym, to wybór ten musi dokonać się na zasadzie obustronnej dobrowolności. Zastępcy mentora (np. spośród pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze) powinni również być wybrani, jeśli jest to potrzebne. Trener różnorodności poinformował już zespół pracowniczy o celach i zadaniach procesu mentorskiego i pracowniczego warsztatu różnorodności. Mentor i jego podopieczny organizują spotkanie, na którym jeszcze raz określają swoje role, cele i zadania, w odniesieniu do procesu mentorskiego. Trener różnorodności proponuje wsparcie w tym spotkaniu. integracyjne ZESPOŁY OPIEKUŃCZE Etap wymiany doświadczeń, obejmując cały czynny proces mentorski, służy jako platforma refleksji na temat procesu rozpoczynania pracy. Podopieczny i mentor omawiają bieżące wydarzenia w pracy na cotygodniowych spotkaniach. Mentorzy pomagają podopiecznym w zapoznawaniu się z nowym środowiskiem i stojącymi przed nimi obowiązkami, za pośrednictwem Przekazywania wiedzy formalnej i nieformalnej oraz swego doświadczenia, dzięki czemu wspierają rozwój zawodowy podopiecznych Zachęcania niepełnosprawnych pracowników do podejmowania autonomicznych działań w wybrany przez siebie sposób, przez całą karierę zawodową. W ten sposób mentorzy unikają podejmowania roli pomagacza Uwidoczniania pozytywnej roli, jaką odgrywa niepełnosprawny pracownik w zespole i wspierania zespołu w wybieraniu jasnych i osiągalnych zadań dla niego Uświadamiania zespołowi potrzeb niepełnosprawnego opiekuna osób niepełnosprawnych. Jakość procesu mentorskiego zależy więc w ogromnym stopniu od osobistej odpowiedzialności podopiecznego. Aby osiągnąć cel, jakim jest właściwa i trwała integracja w zakresie nowej pozycji, muszą być wzięte pod uwagę następujące główne aspekty sytuacji: Etap szkoleniowy dla niepełnosprawnych pracowników może, a w niektórych wypadkach powinien, trwać dłużej. Zewnętrzny asystent wspomagający może asystować niepełnosprawnemu pracownikowi podczas uczenia się nowych obowiązków, jeśli jest to potrzebne. 33

34 new NOWE paths MOŻLIWOŚCI to employment ZATRUDNIENIA in the W social SEKTORZE sector SOCJALNYM ibb 2 PODRĘCZNIK Cele i zadania procesu mentorskiego muszą być dla każdego przejrzyste. W celu umożliwienia lepszego zrozumienia sytuacji, podopieczny musi dobrowolnie dzielić się z innymi informacjami o sobie samym, w tym o własnej niepełnosprawności. Podczas toczonych dyskusji na temat tego jak poszczególne osoby widzą swoją rolę i jak są widziane przez innych, może ujawnić się ogromny potencjał niepełnosprawnych pracowników, którzy mogą określić swą nową rolę jako profesjonalni opiekunowie. Trener różnorodności wspiera tandem (podopieczny i mentor) w organizowaniu całego procesu (dwa spotkania w ciągu trzech pierwszych miesięcy). Etap kończący zawiera dwa spotkania z mentorem, w większych odstępach czasowych niż to miało miejsce wcześniej. Wszystkie najważniejsze informacje (formalne i nieformalne) przydatne w radzeniu sobie w codziennym życiu zawodowym, zostały już przekazane, a kompetencje zespołu zostały przedyskutowane i stały się przejrzyste dla wszystkich. Czas trwania procesu mentorskiego IBB2 w dużym stopniu zależy od indywidualnych okoliczności. Zasadniczo jednak proces będzie trwał około dziewięciu miesięcy i powinien się zakończyć spotkaniem podopiecznego z mentorem. Ponieważ na etapie rozpoczynania pracy, w proces mentorski uwikłane są różne osoby wewnętrzne i zewnętrzne (np. asystent wspomagający 1 ), to konieczne jest, aby wszystkie zaangażowane strony skoordynowały swoje działania i zakresy kompetencji. Dzięki modelowi wsparcia przetestowanemu w projekcie IBB2 i powyżej opisanemu, proces rozpoczynania pracy przez niepełnosprawnego opiekuna osób niepełnosprawnych oraz stworzenie integracyjnego zespołu pracowniczego, będą optymalnie wspierane, a w związku z tym pojawią się nowe aspekty świadczenia usług w sektorze socjalnym Zakres odpowiedzialności trenera różnorodności Jak to stwierdzono powyżej, uczestnicy projektu wprowadzili funkcję Trenera Różnorodności, w celu wdrożenia kluczowych elementów modelu wsparcia. Trener różnorodności posiada wiedzę ekspercką i kompetencje w następujących dziedzinach: Różnorodność i zarządzanie różnorodnością Mentoring 34 1 Asystenci wspomagający [Job placement assistants] mogą wspierać niepełnosprawnego asystenta osoby niepełnosprawnej i asystować mu w poszukiwaniu pracy i zdobywaniu zatrudnienia. Ich praca polega na wprowadzeniu pracownika do przedsiębiorstwa przy użyciu wszelkich dostępnych zasobów (pracownicy, pracodawca, granty i inne podobne sposoby finansowania).