Małgorzata Krzywdzik. Program nauczania przedmiotu rytmika w cyklu sześcioletnim

Transkrypt

1 Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia w Kamieniu Pomorskim Małgorzata Krzywdzik Program nauczania przedmiotu rytmika w cyklu sześcioletnim I etap edukacyjny Kamień Pomorski 2016/17

2 I CELE EDUKACYJNE 1. Zainteresowanie dziecka muzyką i rozbudzenie zamiłowania do tej dziedziny Sztuki. 2. Nauczenie zasad notacji, podstawowej terminologii muzycznej i oznaczeń stosowanych w utworach. 3. Zapoznanie ucznia z podstawową wiedzą o muzyce, z formami muzycznymi utworów. 4. Wdrożenie ucznia do systematycznego oraz świadomego przygotowywania się do zajęć lekcyjnych. 5. Kształtowanie i rozwijanie naturalnej potrzeby ekspresji twórczej w połączeniu z kształceniem wyobraźni muzycznej. 6. Kształtowanie i rozwijanie, przez cały cykl nauki, wrażliwości estetycznej i poczucia piękna oraz odczuwania przyjemności i radości z obcowania ze sztuką we wszystkich jej postaciach. 7. Kształtowanie i rozwijanie umiejętności muzykowania zespołowego. 8. Rozwijanie uzdolnień muzycznych ucznia w sposób dostosowany do jego wieku i predyspozycji. 9. Przygotowanie ucznia do publicznych występów estradowych. Przygotowanie ucznia do udziału w imprezach artystycznych również i w roli współorganizatora, organizatora oraz odbiorcy słuchacza innych wykonawców. 10. Przygotowanie najzdolniejszych, najpilniejszych oraz zainteresowanych dalszym kształceniem uczniów absolwentów do drugiego etapu kształcenia. II TREŚCI NAUCZANIA 1. Znajomość podstawowych zasad metody Emila Jacques a Dalcroze a. 2. Znajomość podstawowych zasad notacji muzycznej i podstawowych pojęć z zakresu agogiki, dynamiki i artykulacji. 3. Znajomość podstawowych kroków tańców polskich. 4. Znajomość instrumentarium Orffa. 2

3 III FORMY SPRAWDZANIA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA Osiągnięcia uczniów realizujących przedmiot rytmika są sprawdzane w następujących formach: 1) obserwację aktywności na zajęciach; 2) bieżącego przygotowania do zajęć lekcyjnych prace domowe: pisemne, śpiewane, ustne, ruchowe; 3) postępów czynionych na zajęciach lekcyjnych; 4) wypowiedzi ustne; 5) prace kontrolne dyktanda, testy, kartkówki; 6) przygotowanie do lekcji w postaci np. posiadania odpowiednich przyborów, podręczników, zeszytów itp. Materiał nauczania IV MATERIAŁ NAUCZANIA w podziale na klasy Klasa pierwsza 1) Ćwiczenia uwrażliwiające na zmiany zachodzące w muzyce: a) ćwiczenia uwrażliwiające na zmiany w dynamice, b) przerwa w muzyce, c) ćwiczenia inhibicyjno incytacyjne, d) ćwiczenia uwrażliwiające na ma wysokość melodii i jej kierunek, e) ćwiczenia poczucia tempa, f) ćwiczenia wyrabiające poczucie akcentu metrycznego. 2) Ćwiczenia ruchowe: a) ćwiczenia kształtujące prawidłową postawę dziecka, b) ćwiczenia głowy, szyi, ramion, nóg, tułowia, c) ćwiczenia wspomagające prawidłowe stawianie stóp, d) ćwiczenia wyrabiające ogólną sprawność aparatu ruchowego przy wykonywaniu prawidłowego marszu, skoków, podskoków, biegu. 3

4 3) Ćwiczenia wyrabiające poczucie metryczne, jako podstawa wprowadzenia taktów i taktowania: a) zabawy i ćwiczenia wyrabiające poczucie metryczne i reagowanie na akcent, b) wyrabianie poczucia metrycznego w piosenkach i utworach dziecięcych zróżnicowanych rytmicznie, c) takty: dwu-, trzy-, cztero, pięcio-, sześciomiarowy w ćwierćnutowej jednostce miary i odpowiednie taktowanie. 4) Ćwiczenia kształtujące poczucie czasu trwania wartości rytmicznych nut i pauz: a) realizacja nogami następujących wartości rytmicznych nut i pauz: ćwierćnuta, ósemka, półnuta, cała nuta, półnuta z kropką, pauza ćwierćnutowa i półnutowa, b) realizacja ruchowa jednotaktowych i dwutaktowych tematów rytmicznych, c) ćwiczenia utrwalające wzajemne stosunki czasowe między wartościami rytmicznymi poprzez równoczesną realizację kilku równych wartości przez grupy uczniów. 5) Ćwiczenia taneczne: a) tańce regionalne oparte na chodzeniu, bieganiu, podskokach i zakończone przytupem, takie jak: Kozierajka, Gąsior, Grozik, b) opracowanie układów ruchowych do poznanych na kształceniu słuchu piosnek, c) opracowanie układów ruchowych i tańców do melodii z innych krajów. 6) Muzykowanie na instrumentach perkusyjnych: a) Prawidłowe granie na następujących instrumentach perkusyjnych: kołatka, grzechotka, bębenek, tamburin, marakasy, janczary, pałeczki, tara, pudełko akustyczne, terkotka, b) wykonywanie akompaniamentu do piosenek i fragmentów utworów muzycznych, c) tworzenie akompaniamentu ilustracyjnego zgodnie z nastrojem wiersza lub opowiadania, d) tworzenie instrumentacji do utworów z muzyki klasycznej i muzyki innych narodów. 7) Dyktanda rytmiczne: 4

5 a) rozpoznawanie wartości granych przez nauczyciela, b) zapisywanie dyktanda składającego się z poznanych wartości rytmicznych, c) dopisywanie brakujących wartości w takcie, d) rozsypanka i wybieranka rytmiczna. Opis osiągnięć ucznia na zakończenie nauki w klasie pierwszej Każdy uczeń kończący zajęcia rytmiki w klasie I w cyklu sześcioletnim powinien umieć: a) taktować na dwa, trzy, cztery, pięć i sześć; b) realizować nogami następujące wartości nut i pauz: ósemki, ćwierćnuty, półnuty, półnuty z kropką, całe nuty oraz pauzę ćwierćnutową i półnutowa; c) prawidłowo wykonywać następujące kroki: marsz, bieg, podskoki, przytup; d) rozpoznawać słuchowo oraz zapisywać następujące wartości: ósemki, ćwierćnuty, półnuty, całe nuty oraz pauzy: ćwierćnutowe, pólnutowe, całonutowej; e) nazywać poznane instrumenty perkusyjne oraz grać na nich: kołatka, grzechotki, bębenki, pałeczki, tamburino, marakasy, janczarki, tary, terkotki, pudełka akustyczne; f) prawidłowo reagować ruchem na zmiany zachodzące w dynamice, tempie i kierunku linii melodycznej; g) rozpoznawać metrum po akcencie metrycznym; h) umieć tańczyć Kozierajkę, Grozik i wybrany taniec innych narodów; i) zapisywać dwutaktowe dyktanda rytmiczne składające się z poznanych wartości nut i pauz. Klasa druga Materiał nauczania 1) Ćwiczenia oparte na materiale zrealizowanym w I klasie: a) wyrażanie ruchem zmian tempa, metrum, rytmu i dynamiki, b) udoskonalanie poczucia pulsu metrycznego, c) utrwalani taktowania na 2,3,4,5,6. 5

6 2) Ćwiczenia ruchowe: a) ćwiczenia udoskonalające prawidłową postawę i sprawność aparatu ruchowego dziecka w drugim roku nauczania, b) ćwiczenia przygotowujące do wykonywania drobnych wartości rytmicznych, c) ćwiczenia ekspresyjne z uwzględnieniem pokazywani kierunku linii melodycznej, artykulacji legato staccato, wyrażanie ruchem dynamiki. 3) Ćwiczenia kształtujące poczucie czasu trwania wartości rytmicznych nut i pauz: a) realizacja wartości rytmicznych nut i pauz poznanych w pierwszym roku nauki, b) realizacja ruchowa wartości na pięć (ligatura), całej nuty z kropką, ćwierćnuty z kropką i ósemki, pauzy całonutowej i ósemkowej, c) realizacja i zapis tematów rytmicznych składających się z wartości poznanych w klasie I i II w taktach o ćwierćnutowej jednostce miary, d) realizacja ruchem grup rytmicznych: trioli ósemkowej, szesnastek, dwóch szesnastek i ósemki, ósemki i dwóch szesnastek, szesnastki z ósemką i szesnastką, ósemki z kropką i szesnastki, szesnastki i ósemki z kropką. 4) Ćwiczenia kształtujące poczucie wzajemnych stosunków czasowych między wartościami rytmicznymi: a) rytm uzupełniający ćwierćnutowy i ósemkowy, b) echo rytmiczne. 5) Ćwiczenia z zakresu polifonii: a) równoczesne wykonywanie dwóch rytmów przez dwie grupy uczniów, b) równoczesne wykonywanie przez jednego ucznia dwóch bardzo prostych rytmów oraz tworzenie bardzo prostego kanonu rytmicznego, c) ostinato rytmiczne jako głos towarzyszący przy piosenkach i krótkich dwutaktowych tamatach rytmicznych. 6) Ćwiczenia taneczne: a) tańce oparte na elementach poznanych w klasie I, b) tańce z elementami nowo poznanymi: cwał, zeskok, kołysanie: Krakowiak, Kujawiaczek, Polka Gwiazda, Trojak, Polska Dziadek - do wyboru. 6

7 7) Muzykowanie na instrumentach perkusyjnych: a) wykonywanie akompaniamentu rytmicznego do wybranych piosenek, b) wykonywanie echa rytmicznego, c) tworzenie formy ABA, d) tworzenie instrumentacji do wybranych utworów instrumentalnych muzyki klasycznej, e) improwizowanie rytmu do ruchu. 8) Dyktanda rytmiczne: a) dopisywanie w rytmie brakujących wartości, b) samodzielny zapis czterotaktowego dyktanda. Opis osiągnięć ucznia na zakończenie nauki w klasie drugiej Każdy uczeń kończący zajęcia rytmiki w klasie II w cyklu sześcioletnim powinien umieć: a) taktować na dwa, trzy, cztery, pięć i sześć; b) realizować nogami następujące wartości nut i pauz: całą nutę z kropką, wartość trwającą przez pięć miar, całą nutę, półnutę z kropką, półnutę, ćwierćnutę z kropką i ósemkę, ćwierćnutę, ósemki, szesnastki a ponadto grupy rytmiczne takie jak: dwie szesnastki i ósemka, ósemka i dwie szesnastki, szesnastkę z ósemką i szesnastką, ósemkę z kropką i szesnastką, szesnastkę i ósemkę z kropką, 7

8 triolę ósemkową; c) realizować uzupełniający rytm ósemkowy i ćwierćnutowy; d) realizować echo rytmiczne; e) tworzyć bardzo prosty kanon rytmiczny; f) tworzyć formę ABA; g) tworzyć ostinato rytmiczne do piosenek; h) znać takie tańce jak Krakowiak i Trojak; i) prawidłowo reagować ruchem na zmiany zachodzące w dynamice, tempie i agogice; j) rozpoznawać metrum piosenek i prostych utworów dziecięcych; k) zapisywać czterotaktowe dyktanda rytmiczne składające się z poznanych wartości nut i pauz. Materiał nauczania Klasa trzecia 1) Ćwiczenia oparte na materiale zrealizowanym w I i II klasie. 2) Ćwiczenia ruchowe: a) ćwiczenia udoskonalające prawidłowa postawę i sprawność aparatu ruchowego dla dzieci w trzecim roku nauki, b) ćwiczenia przygotowujące do wykonywania synkop i przedtaktu. 3) Ćwiczenia wyrabiające poczucie metryczne i poczucie czasu trwania wartości nut i pauz w taktach o ósemkowej jednostce miary: a) grupowanie ósemek w taktach 3/8 i 6/8, b) realizacja ruchem i zapis tematów rytmicznych w taktach o ósemkowej jednostce miary z zastosowaniem następujących wartości: trzech ósemek, ćwierćnuty z kropką, ćwierćnuty i ósemki, ósemki oraz ćwierćnuty, podział ósemek na szesnastki w obrębie grup ósemkowych. 4) Realizacja ruchem i zapis rytmów synkopowych: a) synkopa przez łuk pomiędzy taktami, b) synkopa wewnątrz taktu (ósemka ćwierćnuta ósemka, szesnastka - ósemka szesnastka). 8

9 5) Realizacja ruchem przedtaktu. 6) Ćwiczenia kształtujące poczucie wzajemnych stosunków czasowych między wartościami rytmicznymi: a) rytm uzupełniający ćwierćnutowy i ósemkowy wykonany do fragmentów utworów w taktach o ćwierćnutowej jednostce miary oraz tematów rytmicznych do piosnek. 7) Ćwiczenia z zakresu polirytmii: a) równoczesne wykonanie dwóch tematów rytmicznych przez dwie grupy uczniów oraz dwóch prostych tematów rytmicznych przez jednego ucznia, b) ćwiczenia w kanonie realizowane przez dwie grupy uczniów te same ruchy z opóźnieniem jednotaktowym. 8) Łańcuch realizacji tematów rytmicznych w takcie czteromianowym. 9) Ćwiczenia ekspresyjne: a) improwizowanie ruchem np. powtarzanie ruchów po koledze, szukanie ruchu przeciwstawnego, tworzenie ruchu do danego typu muzyki. 10) Ćwiczenia taneczne: a) oparte na elementach poznanych w klasie I i II oraz wzbogacone o nowe kroki i figury: Polonez, Gąsior, Miotlarz do wyboru. 11) Muzykowanie na instrumentach perkusyjnych: a) tworzenie akompaniamentu do znanych piosnek i utworów dziecięcych, b) tworzenie formy ronda i formy ABA, c) echo rytmiczne i łańcuch realizacji. 12) Dyktanda: a) zapis ciągu długich wartości, b) dyktando rytmiczne czterotaktowe oparte na poznanych wartościach łatwe. 9

10 Opis osiągnięć ucznia na zakończenie nauki w klasie trzeciej Każdy uczeń kończący zajęcia rytmiki w klasie III w cyklu sześcioletnim powinien: a) taktować na dwa, trzy, cztery, pięć i sześć; b) realizować ruchowo oraz zapisywać następujące wartości nut i pauz: całą nutę z kropką, wartość trwającą przez pięć miar, całą nutę, półnutę z kropką, półnutę, ćwierćnutę z kropką i ósemkę, ćwierćnutę, ósemki, ósemkę z ćwierćnutą i ósemką, szesnastki, grupy szesnastkowe poznane w klasie II, triolę ósemkową; c) realizować ruchowo i zapisywać tematy rytmiczne w taktach ósemkowych; d) realizować ruchowo i zapisywać synkopę wewnątrz taktu, przez łuk pomiędzy taktami; e) rozpoznawać, zapisywać i zrealizować przedtakt; f) zapisywać i realizować uzupełnienie ósemkowe i ćwierćnutowe do wybranego rytmu; g) znać pojęcie polirytmii; h) realizować łańcuch wartości w takcie na 4czwarte; i) zatańczyć Polonez i znać podstawowe figury w tym tańcu; j) rozpoznawać formę ronda i utworu opartego na budowie ABA, k) rozpoznać i zapisać dyktando rytmiczne 8 taktowe składające się z poznanych wartości nut i pauz. 10

11 V KOMENTARZ DO REALIZACJI PROGRAMU NUACZANIA PRZEDMIOTU RYTMIKA OGÓLNA KONCEPCJA PROGRAMU NAUCZANIA Zajęcia rytmiki są przede wszystkim oparte na ruchu. Ruch jest czynnikiem niezbędnym dla ogólnego rozwoju dziecka, kształtowania mięśni i układu nerwowego. Według metody Dalcroze'a jest on związany z uporządkowanym w czasie rytmem muzycznym. Przy pomocy ruchu dziecko powinno wyrazić swoje przeżycia muzyczne, zaznaczając zmiany dokonujące się w agogice, dynamice, nastroju, kierunku linii melodycznej, artykulacji i konstrukcji formalnej utworu. Uważam, że wszystkie zagadnienia z zakresu tego przedmiotu uczniowie powinni najpierw zarejestrować słuchowo, doświadczyć swoim ciałem, poprzez ruch, gest, a dopiero później poznać w postaci wiadomości teoretycznych ujętych w definicje i zasady. WSKAZÓWKI METODYCZNE Zajęcia rytmiki, zgodnie z treścią niniejszego programu nauczania, odbywają się w klasach I- III cyklu sześcioletniego szkoły muzycznej I stopnia. Jest to przedmiot prowadzony w grupach liczących co najmniej 10 osób, ale nie więcej niż 16. Równie ważnym elementem wpływającym na sposób prowadzenia zajęć jest wiek uczniów. W chwili obecnej, zgodnie z obowiązującymi przepisami, naukę w klasie pierwszej rozpocząć naukę może dziecko w przedziale wiekowym 5-8 lat. Konsekwencją tego jest konieczność takiego doboru metod pracy, aby zarówno uczeń 5/6 -letni mógł pozyskać nową wiedzę oraz umiejętności, a także aby uczeń 8/9 letni nie wyszedł z lekcji znudzony. Przebieg lekcji powinien być bardzo starannie zaplanowany. W czasie lekcji należy uwzględnić następujące elementy w różnych proporcjach, w zależności od tematu: utrwalenie poznanych wcześniej wiadomości oraz udoskonalanie umiejętności powtórzenie w formie praktycznej oraz teoretycznej; ćwiczenia ruchowe będące przerywnikiem, a jednocześnie przygotowujące do wprowadzenia nowych wiadomości oraz umiejętności; wprowadzenie nowych treści zapoznanie uczniów z nową wiedzą/umiejętnościami powinno odbywać się w pierwszej kolejności w formie praktycznej (ruchowej); 11

12 dopiero po upewnieniu się, że uczniowie prawidłowo realizują nowe zadanie nauczyciel wprowadza informacje teoretyczne; elementy zabawy utrwalające nowo poznane zagadnienie; elementy zabawy jako przerywniki w czasie lekcji. Ważnym elementem pracy nauczyciela jest również śpiewanie stanowi ono metodę ułatwiającą wprowadzenie nowych treści (np. piosenka z określoną grupą rytmiczną), ale jest też zabawą i przyjemnością samą w sobie. W związku z ograniczoną ofertą wydawniczą dla uczniów szkół muzycznych I stopnia w zakresie podręczników do przedmiotów ogólnomuzycznych w tym rytmiki, wszystkie informacje z zakresu wprowadzonych wiadomości przekazywane są przez nauczyciela prowadzącego zajęcia w formie krótkich notatek. Notatka taka powinna być zwięzła, zaś jej treść dostosowana do wieku dziecka i jego poziomu rozumienia treści czytanego tekstu. WARUNKI NIEZBĘDNE DO REALIZACJI PROGRAMU NAUCZANIA 1. Cykl zajęć rytmiki w cyklu sześcioletnim trwa przez trzy pierwsze lata nauki dziecka w szkole muzycznej. 2. Planowana tygodniowa ilość godzin dydaktycznych: 1 jednostka lekcyjna, czyli jedno spotkanie w tygodniu trwające 45 minut. 3. Niezbędne pomoce dydaktyczne, które powinny znajdować się w klasie, w której prowadzone są zajęcia rytmiki: b) instrument klawiszowy: Clavinova 1 sztuka c) taboret z regulowaną wysokością 1 sztuka d) tablica w pięciolinię duża - 1 sztuka e) rozszerzony zestaw instrumentów perkusyjnych f) dzwonki chromatyczne 11 sztuk g) magnetofon z możliwością odtwarzania CD 1 sztuka h) płyty CD i) stoliki uczniowskie 8 sztuk j) krzesła dla uczniów 16 sztuk 4. Dostęp do szkolnych urządzeń biurowych, takich jak: kserokopiarka i bindownica. 12

13 VI WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY Celujący: udział w konkursach z rytmiki, przynajmniej bardzo dobre oceny z wykonywanych zagadnień rytmicznych, dyktand i prac pisemnych. Bardzo dobry: opanowanie materiału w stopniu bardzo dobrym, bezbłędne rozpoznawanie, wykonanie i zapisanie poznanych wartości rytmicznych oraz wykonanie rytmu z taktowaniem, bezbłędne zapisywanie dyktand rytmicznych i melodyczno- rytmicznych, umiejętność wykorzystania posiadanej wiedzy przy zapisywaniu dyktand i śpiewaniu ćwiczeń solfeżowych, opanowanie taktowania w stopniu bardzo dobrym na 2,3,4,5,6, realizowanie aparatem ruchowym w perfekcyjny sposób wartości rytmicznych, nut i pauz, rozpoznawanie i tworzenie formy AB, ABA, RONDA, rozpoznawanie poznanych tańców ludowych i narodowych oraz umiejętność wykonywania poszczególnych figur w kolejności bez pomocy nauczyciela, systematyczne przygotowywanie się do lekcji, bardzo dobre oceny z prac pisemnych. Dobry: opanowanie materiału w stopniu dobrym, umiejętność korzystania z pomocy nauczyciela przy zapisywaniu dyktand i śpiewaniu ćwiczeń solfeżowych, dobre oceny z prac pisemnych, 13

14 poprawne taktowanie w tempie umiarkowanym na 2,3,4,5,6, poprawne realizowanie wartości rytmicznych nut i pauz, tworzenie w sposób prawidłowy formy AB, ABA, RONDO, rozpoznawanie poznanych tańców ludowych i narodowych oraz wykonanie ich z małą pomocą nauczyciela. Dostateczny: opracowanie materiału w stopniu dostatecznym, brak umiejętności korzystania z pomocy nauczyciela przy samodzielnym wykonywaniu zadań, słabe oceny z dyktand i prac pisemnych, słabe opanowanie taktowania na 2,3,4,5,6, słaba realizacja aparatem ruchowym wartości rytmicznych nur i pauz, słabe opanowanie podstawowych kroków i figur poznanych tańców ludowych i narodowych. Dopuszczający: opanowanie materiału w stopniu niezadawalającym, sporadycznie poprawne wykonywanie samodzielnych zadań, bardzo słabe oceny z dyktand i prac pisemnych, mylne taktowanie na 2,3,4,5,6, wyrywkowa znajomość realizowania aparatem ruchowym wartości rytmicznych nut i pauz, bardzo słaba znajomość figur z tańców ludowych i narodowych. Niedostateczny: brak opanowania materiału w stopniu zadawalającym, niepoprawne wykonywanie samodzielnych zadań, 14

15 negatywne oceny z dyktand i prac pisemnych, niepoprawne taktowanie na 2,3,4,5,6, nieznajomość realizowania aparatem ruchowym wartości rytmicznych nut i pauz, nieznajomość figur z tańców ludowych i narodowych. 15