Część IV. Państwowy dług publiczny, poręczenia i gwarancje oraz naleŝności Skarbu Państwa

Transkrypt

1 Część IV Państwowy dług publiczny, poręczenia i gwarancje oraz naleŝności Skarbu Państwa Ustawa o finansach publicznych nakłada na Ministra Finansów obowiązek podawania do publicznej wiadomości wartości nominalnej państwowego długu publicznego (PDP), długu Skarbu Państwa (SP) oraz ich relacji do PKB. Jednocześnie w związku z przystąpieniem do Unii Europejskiej Polska sprawozdaje się do Komisji Europejskiej m. in. z zakresu długu instytucji rządowych i samorządowych (general government). Główne kategorie długu wg metodologii krajowej i wg metodologii unijnej* 31.XII.2009 r. relacja do PKB 31.XII.2010 r. relacja do PKB*** w mln zł % w mln zł % Dług Skarbu Państwa ,5 47, ,6 49,6 Państwowy dług publiczny ,4 49, ,3 52,8 Dług sektora General Government** ,3 50, ,8 54,9 * dane wg stanu na dzień 13 maja 2011 r. ** General Government (GG) sektor instytucji rządowych i samorządowych zgodnie z ESA'95 *** PKB w wysokości ,4 mln zł; opublikowany przez Główny Urząd Statystyczny w dniu 13 maja 2011 r. Relacja PDP do PKB wyniosła w 2010 r. 52,8%, oznacza to Ŝe I próg ostroŝnościowy zapisany w ustawie o finansach publicznych (50%) został przekroczony. Relacja do PKB zadłuŝenia sektora general government (gg) wyniosła 54,9%, a więc znalazła się poniŝej progu 60% zapisanego w traktacie z Maastricht (średnia dla UE27 80%, dla strefy euro 85,1%). Główne róŝnice pomiędzy PDP a długiem sektora gg (mln zł) Państwowy dług publiczny ,3 Dostosowanie zakresu sektora ,6 dług funduszy umiejscowionych w BGK (+) ,1 Krajowy Fundusz Drogowy - nabycie aktywów infrastrukturalnych* (+) 8.197,4 SPW w posiadaniu funduszy umiejscowionych w BGK (-) 232,9 Dostosowanie metodologiczne 3.848,2 zobowiązania wymagalne (-) 3.863,1 zobowiązania stale spłacane przez SP za podmioty, którym uprzednio udzielono poręczenia lub gwarancji SP (+) 14,9 Dług wg Traktatu z Maastricht ,8 *zgodnie z wytycznymi Eurostatu w odniesieniu do klasyfikacji sektorowej przedsięwzięć budowy autostrad dane z zakresu zadłuŝenia sektora gg uwzględniają zobowiązania strony rządowej z tytułu budowy dwóch etapów autostrady A1oraz odcinka II autostrady A2. 315

2 1. Państwowy dług publiczny Na koniec 2010 r. PDP wyniósł ,3 mln zł, co oznacza wzrost w stosunku do końca 2009 r. o ,9 mln zł (tj. o 11,6%). W relacji do PKB, PDP wzrósł z 49,8% do 52,8%, a więc o 3 punkty procentowe. Zmiany jakie zaszły w poziomie, strukturze długu publicznego w 2010 r. oraz jego relacji do PKB były wynikiem sytuacji finansowej jednostek sektora finansów publicznych, w tym głównie poziomu potrzeb poŝyczkowych budŝetu państwa i sytuacji makroekonomicznej (tempo wzrostu PKB, poziom kursów walutowych i stóp procentowych). Wielkości i struktura PDP w podziale na sektory finansów publicznych 31.XII.2009r. struktura 31.XII.2010 r. struktura zmiana XII 2010 r. XII 2009 r. w mln zł % w mln zł % w mln zł % Państwowy dług publiczny *) ,4 100,0% ,3 100,0% ,9 11,6% 1. Dług sektora rządowego ,0 93,1% ,4 92,6% ,4 11,0% 1.1. Dług Skarbu Państwa ,8 92,9% ,7 92,4% ,9 11,1% 1.2. Pozostały dług sektora rządowego 1.202,2 0,2% 1.151,7 0,2% -50,5-4,2% 2. Dług sektora samorządowego ,7 5,9% ,6 7,2% ,0 36,1% 2.1. Dług jednostek samorządu terytorialnego i ich związków 2.2. Pozostały dług sektora samorządowego 3. Dług sektora ubezpieczeń społecznych** ,3 5,4% ,4 6,8% ,1 39,1% 2.953,4 0,4% 2.948,2 0,4% -5,4-0,2% 6.959,8 1,0% 2.019,3 0,3% ,4-71,0% * kwota zobowiązań wg tytułów dłuŝnych po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami naleŝącymi do sektora finansów publicznych (tj. po tzw. konsolidacji); ** w skład sektora wchodzą ZUS, KRUS i zarządzane przez nie fundusze oraz NFZ (podział na sektory pozostawiono pomimo braku ustawowych definicji sektorów). Na zmianę długu sektora rządowego dominujący wpływ miał wzrost zadłuŝenia Skarbu Państwa (o ,9 mln zł; tj. 11,1%). Na wysokość zadłuŝenia sektora samorządowego największy wpływ miał wzrost zadłuŝenia jednostek samorządu terytorialnego i ich związków (o ,1 mln zł; tj. 39,1%). Natomiast zmiana zadłuŝenia sektora ubezpieczeń społecznych (o 4.940,4 mln zł; tj. 71,0%) wynika przede wszystkim ze spadku zadłuŝenia funduszy zarządzanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wobec banków komercyjnych. 316

3 Informacje o PDP w podziale na dług krajowy i zagraniczny prezentowane są w dwóch przekrojach, według kryterium miejsca emisji 1 i kryterium rezydenta 2. kryterium miejsca emisji 31.XII.2010 r. struktura kryterium rezydenta 31.XII.2010 r. struktura w mln zł % w mln zł % Państwowy dług publiczny ,3 100,0% ,3 100,0% 1. Dług krajowy ,0 72,7% ,9 56,9% 1.1. Dług z tytułu papierów wartościowych ,1 66,8% ,9 51,0% 1.2. Dług z tytułu kredytów i poŝyczek ,7 5,3% ,7 5,3% 1.3. Pozostały dług *) 3.859,2 0,5% 3.858,3 0,5% 2. Dług zagraniczny ,3 27,3% ,4 43,1% 2.1. Dług z tytułu papierów wartościowych ,0 20,9% ,1 36,7% 2.2. Dług z tytułu kredytów i poŝyczek ,5 6,4% ,5 6,4% 2.3. Pozostały dług *) 7,8 0,0% 8,8 0,0% *) Pozostały dług stanowi zadłuŝenie z tytułu: zobowiązań wymagalnych, przyjętych depozytów oraz zobowiązań z tytułu przedpłat na samochody. 2. Dług Skarbu Państwa W PDP dominującą pozycję stanowi dług Skarbu Państwa (SP) 92,4%. Na koniec 2010 r. ukształtował się on na poziomie ,6 mln zł 3, co oznacza wzrost w stosunku do końca 2009 r. o ,1 mln zł, tj. 11,1%. W tym samym okresie dług SP w relacji do PKB wzrósł z 47% do 49,6%. Dominującym czynnikiem wpływającym się do wzrostu długu Skarbu Państwa, była zmiana długu wynikająca z finansowania potrzeb poŝyczkowych budŝetu państwa w kwocie 65,5 mld zł (finansowanie potrzeb poŝyczkowych budŝetu państwa w 2010 r. odbywało się głównie poprzez emisje SPW na rynku krajowym oraz na rynkach zagranicznych, jak równieŝ przez zwiększenie zadłuŝenia wobec Międzynarodowych Instytucji Finansowych). 1 Kryterium miejsca emisji uwzględnia miejsce zaciągania zobowiązań, niezaleŝnie od tego kto jest wierzycielem. 2 Pojęcia rezydent i nierezydent zostały określone w ustawie z dnia 27 lipca 2002 r. Prawo dewizowe (Dz. U. z 2002 r. nr 141, poz. 1178, z pózn. zm.). 3 Wartość zadłuŝenia SP nie skonsolidowana w ramach sektora finansów publicznych. 317

4 Podobnie jak PDP, zadłuŝenie SP w podziale na dług krajowy i zagraniczny prezentowane jest w dwóch przekrojach, tj. wg kryterium rezydenta i miejsca emisji. zmiana struktura struktura 31.XII.2009 r. 31.XII.2010 r. XII 2010 XII 2009 w mln zł % w mln zł % w mln zł % Dług Skarbu Państwa ,5 100, , ,1 11,1 kryterium miejsca emisji - dług krajowy ,6 73, ,5 72, ,0 9,6 - dług zagraniczny ,9 26, ,0 27, ,1 15,4 kryterium rezydenta - dług krajowy ,8 61, ,4 55,4 73,6 0,0 - dług zagraniczny ,6 38, ,2 44, ,5 29, Dług Skarbu Państwa według kryterium miejsca emisji w 2010 r Dług krajowy Skarbu Państwa w 2010 r. ZadłuŜenie krajowe SP wg kryterium miejsca emisji na koniec 2010 r. wyniosło ,5 mln zł i wzrosło w stosunku do końca grudnia 2009 r. o mln zł; tj. o 9,6%. ZadłuŜenie krajowe SP (w mln zł) Stan na zmiana 31.XII.2009 r. 31.XII.2010r. XII 2010 r. XII 2009 r. w mln zł % ZadłuŜenie krajowe Skarbu Państwa , , ,0 9,6 1. Dług z tytułu SPW , , ,8 9, Rynkowe SPW , , ,2 10,2 - bony skarbowe , , ,5-41,2 - obligacje rynkowe o oprocentowaniu stałym - obligacje rynkowe o oprocentowaniu zmiennym , , ,6 14, , , ,4 26,7 - obligacje rynkowe indeksowane , , ,7 36, Obligacje oszczędnościowe 9.317, , ,0-18, Nierynkowe SPW 210,5 108,1-102,4-48,6 2. Pozostałe zadłuŝenie krajowe SP 249,9 27,1-222,8-89,2 318

5 Największy przyrost zadłuŝenia w 2010 r. nastąpił w rynkowych SPW ,2 mln zł, co było z jednej strony wynikiem przyrostu zadłuŝenia w obligacjach rynkowych o ,6 mln zł (w tym w obligacjach o oprocentowaniu stałym o ,6 mln zł o oprocentowaniu zmiennym o ,4 mln zł oraz indeksowanych o 3.978,7 mln zł), a z drugiej spadku zadłuŝenia w bonach skarbowych o ,5 mln zł. Spadek odnotowano równieŝ w przypadku długu w obligacjach oszczędnościowych (o mln zł) oraz nierynkowych (o 102,4 mln zł). Zmiany długu krajowego Skarbu Państwa według grup wierzycieli W strukturze podmiotowej długu SP (pozwalającej na określenie głównych grup wierzycieli SP) w 2010 r. warto podkreślić następujące zmiany: 1) spadek zadłuŝenia wobec krajowego sektora bankowego o ,0 mln zł, tj. o 10,6%, udział zadłuŝenia wobec tego sektora w długu krajowym spadł z poziomu 31,6% na koniec grudnia 2009 r. do 25,7%; 2) wzrost zadłuŝenia wobec krajowego sektora pozabankowego o ,7 mln zł, tj. o 5,7%, przy równoczesnym spadku jego udziału w długu krajowym z poziomu 50,8% do 49,0%; 3) kontynuacja trendu wzrostowego z 2009 r. zaangaŝowania inwestorów zagranicznych w SPW wyemitowanych na rynek krajowy. Wartość SPW wyemitowanych na rynek krajowy w portfelu inwestorów zagranicznych wzrosła o ,2 mln zł, tj. o 56,8%, jednocześnie udział zadłuŝenia wobec tego sektora w długu krajowym wzrósł z poziomu 17,7% do 25,3% na koniec 2010 r Dług zagraniczny Skarbu Państwa w 2010 r. W 2010 r. zadłuŝenie zagraniczne SP według kryterium miejsca emisji, wyraŝone w złotych polskich, wyniosło mln zł (49.198,0 mln EUR). W stosunku do końca 2009 r. oznacza to wzrost o ,1 mln zł, tj. 15,4%. Zmiana ta była wypadkową: 1) emisji nowych obligacji na rynkach międzynarodowych: - w styczniu emisja 15-letnich obligacji o wartości nominalnej mln EUR, - w marcu emisja 4-letnich obligacji o wartości nominalnej 475 mln CHF oraz 7-letnich obligacji o wartości nominalnej mln EUR, - w lipcu emisja obligacji o wartości nominalnej mln USD i 5-letnim okresie zapadalności, 319

6 - w sierpniu nastąpiło ponowne otwarcie emisji 4-letnich obligacji o wartości nominalnej 150 mln CHF, - we wrześniu emisja obligacji o wartości nominalnej mln EUR i 10-letnim okresie zapadalności. 2) wykupu obligacji o wartości nominalnej 600 mln EUR, 400 mln CHF, mln JPY, 400 mln GBP oraz 400 mln USD, 3) spłaty zaciągniętych kredytów w wysokości 326,4 mln EUR, 4) zaciągnięcia nowych kredytów w międzynarodowych instytucjach finansowych (MIF) 1.785,6 mln EUR, 5) wzrostu zadłuŝenia (po przeliczeniu na PLN) o 394 mln zł w wyniku zmian wartości złotego wobec innych walut, w których nominowane jest zadłuŝenie zagraniczne (silna deprecjacja złotego wobec CHF, JPY i USD oraz aprecjacja wobec EUR). ZadłuŜenie zagraniczne SP (w mln zł) Stan na zmiana 31.XII.2009 r. 31.XII.2010 r. XII 2010 r. XII 2009 r. w mln zł % 1 2** 3*** 4 5 Dług zagraniczny Skarbu Państwa , , ,1 15,4 1. SPW wyemitowane za granicą , , ,5 16,0 - obligacje zagraniczne , , ,7 16,0 - obligacje typu Brady 846,6 880,4 33,8 4,0 2. Kredyty otrzymane , , ,6 13,4 - MIF* w tym: EBI , , , , , ,5 13,7 7,3 - Klub Paryski 326,2 306,7-19,4-6,0 - Pozostali wierzyciele 196,4 189,6-6,8-3,5 320

7 ZadłuŜenie zagraniczne SP (w mln EUR) Stan na zmiana 31.XII.2009 r. 31.XII.2010 r. XII 2010 r. - XII 2009 r. w mln EUR % 1 2** 3*** 4 5 Dług zagraniczny Skarbu Państwa , , ,1 19,8 1. SPW wyemitowane za granicą , , ,2 20,3 - obligacje zagraniczne , , ,0 20,4 - obligacje typu Brady 206,1 222,3 16,2 7,9 2. Kredyty otrzymane 8.448, , ,9 17,7 - MIF* 8.321, , ,7 18,0 w tym: EBI 5.074, ,4 572,2 11,3 - Klub Paryski 79,4 77,5-1,9-2,4 - Pozostali wierzyciele 47,8 47,9 0,1 0,1 Uwagi do powyŝszych tabel: * Międzynarodowe Instytucje Finansowe (Bank Światowy, Europejski Bank Inwestycyjny, Bank Rozwoju Rady Europy). ** w przeliczeniu po kursach z dnia r.: 2,8503 PLN/USD; 4,1082 PLN/EUR oraz 1,4413 EUR/USD. *** w przeliczeniu po kursach z dnia r.: 2,9641 PLN/USD; 3,9603 PLN/EUR oraz 1,3361 EUR/USD. Struktura walutowa zadłuŝenia zagranicznego Stan na 31.XII.2009 r. 31.XII.2010 r. % % EUR 70,6 71,5 USD 13,5 13,8 CHF 7,6 7,9 JPY 7,2 6,9 GBP 1,1 - Na zadłuŝenie zagraniczne SP w 2010 r. składały się głównie dwie pozycje: 1) zadłuŝenie z tytułu SPW, wynoszące ,1mln zł (39.256,7 mln EUR), ZadłuŜenie z tytułu emisji SPW obejmuje dług z tytułu obligacji wyemitowanych na międzynarodowych rynkach kapitałowych oraz obligacji Brady ego (wyemitowanych 321

8 w 1994 r., w ramach realizacji umowy o redukcji i restrukturyzacji polskiego zadłuŝenia wobec banków komercyjnych, zrzeszonych w tzw. Klubie Londyńskim). Na kwotę długu z tytułu emisji obligacji zagranicznych składały się instrumenty wyemitowane w latach Na koniec 2010 r. 65,1% całości emisji stanowiły obligacje nominowane w euro, 16,6% w dolarach amerykańskich, 9,9% we frankach szwajcarskich oraz 8,3% w jenach japońskich. Na kwotę zadłuŝenia z tytułu obligacji Brady ego na koniec 2010 r. składają się dwie obligacje: Par oraz RSTA (łączna wartość nominalna 297,0 mln USD, tj. 880,4 mln zł). 2) zadłuŝenie z tytułu zaciągniętych kredytów ,9 mln zł (9.941,4 mln EUR). Dominującą część zadłuŝenia z tytułu kredytów otrzymanych stanowił dług wobec międzynarodowych instytucji finansowych. Na koniec 2010 r. stanowił on 98,7% całości kredytów zagranicznych SP i wyniósł ,5 mln zł (9.816,1 mln EUR). Wzrósł on w porównaniu z 2009 r. o 4.688,9 mln zł (1.494,7 mln EUR), tj. o 13,7%. Zmiana tego zadłuŝenia była przede wszystkim wypadkową zaciągnięcia nowych (głównie w Europejskim Banku Inwestycyjnym) oraz spłaty wcześniejszych zobowiązań. Stan zadłuŝenia wobec wierzycieli zrzeszonych w Klubie Paryskim na koniec 2010 r. wynosił 306,7 mln zł (77,5 mln EUR). Po spłacie w marcu 2009 r. ostatniej raty tzw. opcji B w ramach Klubu Paryskiego pozostały tylko zobowiązania wobec Japonii (ostateczny termin spłaty przypada w roku 2014). Na koniec omawianego okresu poziom zadłuŝenia z tytułu pozostałych kredytów wyniósł 189,6 mln zł (47,9 mln EUR) i spadł w ciągu roku o 6,8 mln zł, tj. o 3,5% Dług Skarbu Państwa według kryterium rezydenta w 2010 r. Na koniec grudnia 2010 r. zadłuŝenie wobec rezydentów wyniosło ,4 mln zł i wzrosło w porównaniu z grudniem 2009 r. o 73,6 mln zł. W tym samym okresie zadłuŝenie wobec nierezydentów wzrosło o ,5 mln zł, do poziomu ,2 mln zł na koniec 2010 r. W zadłuŝeniu krajowym dominował dług z tytułu krajowych emisji rynkowych SPW (97,4%). Obligacje skarbowe wyemitowane na rynek zagraniczny i obligacje Brady'ego znajdujące się w portfelu rezydentów stanowiły jedynie 2,6% całości krajowego zadłuŝenia. W długu zagranicznym natomiast największy udział stanowi zadłuŝenie z tytułu SPW 87,4% (41,0% przypada na papiery skarbowe wyemitowane na rynek krajowy, a 46,4% na obligacje wyemitowane na rynek zagraniczny i obligacje Brady'ego). Udział kredytów zagranicznych w długu SP wobec nierezydentów wyniósł 12,6%. 322

9 Dług Skarbu Państwa według kryterium rezydenta koniec XII 2009 r. struktura koniec XII 2010 r. struktura zmiana XII 2010 XII 2009 w mln zł % w mln zł % w mln zł % Dług Skarbu Państwa ,5 100,0% ,6 100,0% ,1 11,1% I. Dług krajowy Skarbu Państwa (wobec rezydentów) ,8 61,6% ,4 55,4% 73,6 0,0% 1. Dług z tytułu SPW ,0 61,5% ,3 55,4% 297,3 0,1% 1.1. Rynkowe SPW ,7 60,0% ,0 54,3% 2.097,2 0,6% - bony skarbowe ,9 7,0% ,6 3,5% ,2-44,8% - obligacje skarbowe wyemitowane na rynek krajowy ,4 51,8% ,1 49,4% ,7 6,0% - obligacje skarbowe typu Brady i wyemitowane na rynek zagraniczny 8.014,5 1,3% ,3 1,5% 2.239,8 27,9% 1.2. Obligacje oszczędnościowe 9.296,7 1,5% 7.599,2 1,1% ,5-18,3% 1.3. Obligacje nierynkowe 210,5 0,0% 108,1 0,0% -102,4-48,6% 2. Pozostały dług Skarbu Państwa 249,8 0,0% 26,1 0,0% -223,7-89,5% II. Dług zagraniczny Skarbu Państwa (wobec nierezydentów) ,6 38,4% ,2 44,6% ,5 29,0% 1. Dług z tytułu SPW ,4 32,9% ,3 39,0% ,9 31,6% 1.1. Rynkowe SPW ,1 32,9% ,5 39,0% ,4 31,6% - bony skarbowe 3.261,8 0,5% 3.500,5 0,5% 238,8 7,3% - obligacje skarbowe wyemitowane na rynek krajowy - obligacje skarbowe typu Brady i wyemitowane na rynek zagraniczny ,2 12,4% ,2 17,8% ,9 58,8% ,1 20,0% ,8 20,7% ,7 15,2% 1.2 Obligacje oszczędnościowe 20,3 0,0% 18,8 0,0% -1,5-7,3% 2. Dług z tytułu kredytów ,2 5,5% ,9 5,6% 4.662,6 13,4% 3. Pozostały dług Skarbu Państwa 0,0 0,0% 0,9 0,0% 0, % 323

10 3. Poręczenia i gwarancje Skarbu Państwa w 2010 r Wykorzystanie ustawowego limitu poręczeń i gwarancji Na podstawie art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 8 maja 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne (zwanej dalej ustawą), łączną kwotę, do wysokości której mogą być udzielane przez Skarb Państwa poręczenia i gwarancje, określa corocznie ustawa budŝetowa, przy czym, zgodnie z art. 31 ust. 2 ustawy kwota ta nie obejmuje poręczeń i gwarancji Skarbu Państwa udzielonych na wykonanie zobowiązań objętych juŝ poręczeniem lub gwarancją Skarbu Państwa, w zakresie, w jakim nie powoduje to zwiększenia zobowiązań Skarbu Państwa z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji. W ustawie budŝetowej na rok 2010 limit gwarancji i poręczeń Skarbu Państwa został ustalony na kwotę mln zł. Na podstawie ustawy udzielono poręczeń i gwarancji, które obciąŝyły zapisany w ustawie budŝetowej limit w wysokości ,3 mln zł (52% limitu). NaleŜy podkreślić, iŝ wykazane w 2010 roku wykorzystanie ustawowego limitu poręczeń i gwarancji jest najwyŝszym wykorzystaniem tego limitu od 2001 roku i jednocześnie najwyŝszym, od momentu wejścia w Ŝycie ustawy, kwotowym wykorzystaniem limitu poręczeń i gwarancji Stan zobowiązań Skarbu Państwa z tytułu udzielonych gwarancji i poręczeń Potencjalne zobowiązania w tym: Stan na 31.XII 2009 r. 31.XII 2010 r. w mln zł zmiana XII 2010 XII , , ,8 z tytułu gwarancji zagranicznych , , ,4 z tytułu poręczeń i gwarancji krajowych , , ,8 z tytułu re-poręczenia dla BGK* 0,4 0-0,4 *Potencjalne zobowiązanie z tytułu re-poręczenia dokonania zapłaty odsetek od obligacji, które zostały objęte poręczeniem przez BGK ze środków Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych wygasły w III kwartale 2010 r. Zobowiązania Skarbu Państwa z tytułu udzielonych gwarancji i poręczeń są to zobowiązania potencjalne (niewymagalne), gdyŝ ich wypłata ze środków budŝetu państwa następuje dopiero w momencie, gdy podmiot nie dokona samodzielnej spłaty swoich zobowiązań kredytowych lub zobowiązań wynikających z emisji obligacji. 324

11 Łączne potencjalne (niewymagalne) zobowiązania Skarbu Państwa z tytułu udzielonych gwarancji i poręczeń wyniosły na dzień r ,7 mln zł, w tym: a) z tytułu gwarancji zagranicznych ,7 mln zł Potencjalne zobowiązania Skarbu Państwa z ww. tytułu dotyczą gwarancji udzielonych bankom zagranicznym i międzynarodowym instytucjom finansowym np. MBOiR, EBI, BRRE. W 2010 r. nastąpił wzrost zobowiązań o kwotę ,3 mln zł w wyniku: zwiększenia zobowiązań z tytułu udzielenia nowych gwarancji, zmniejszenia zobowiązań w wyniku spłat rat kapitałowych i odsetek przez samych kredytobiorców i przez budŝet państwa, zmniejszenia zobowiązań z tytułu zmiany kursów walut. b) z tytułu poręczeń i gwarancji krajowych ,0 mln zł Potencjalne zobowiązania z ww. tytułu obejmują poręczenia i gwarancje spłaty kredytów bankowych oraz emisji obligacji. Wzrost zobowiązań z tego tytułu w 2010 r. wyniósł 6.822,8 mln zł i był wynikiem: zwiększenia zobowiązań z tytułu udzielenia nowych poręczeń i gwarancji, zmniejszenia zobowiązań w wyniku spłat rat kapitałowych i odsetek przez samych kredytobiorców. 4. NaleŜności Skarbu Państwa NaleŜności SP Stan na: Zmiana 31.XII.2009r. 31.XII.2010r. XII 2010 XII 2009 w mln zł % Razem , , ,8 19,5 1. NaleŜności podatkowe i niepodatkowe pozostałe do zapłaty , , ,1 12,5 1) NaleŜności podatkowe, w tym: , , ,6 9,4 1.1) Podatki pośrednie , , ,8 10,2 1.2) Podatek dochodowy od osób prawnych 1.125, ,2-12,9-1,1 1.3) Podatek dochodowy od osób fizycznych 3.721, ,3 350,7 9,4 1.4) Podatki zniesione 33,8 23,9-9,9-29,3 2) NaleŜności niepodatkowe, w tym: 5.645, , ,5 23,9 2.1) Wpłaty z zysku od przedsiębiorstw państwowych oraz spółek SP 17,2 45,1 27,9 162,5 2.2) Cło 1.058, ,8-45,5-4,3 2.3) Pozostałe dochody 1) 4.570, , ,1 29,9 2. NaleŜności z tytułu przejściowego wykupienia odsetek od kredytów mieszkaniowych 6.480, ,0-685,6-10,6 325

12 3. NaleŜności z tytułu poŝyczek udzielonych ze środków budŝetu państwa: 1) PoŜyczka dla Funduszu Ubezpieczeń Społecznych 2) PoŜyczki na prefinansowanie dla jednostek sektora finansów publicznych 3) PoŜyczki dla publicznych zakładów opieki zdrowotnej i jednostek badawczo-rozwojowych 6.447, , ,2 92, , , ,5 97,8 108,8 760,4 651,6 598,9 456,9 275,1-181,9-39,8 4) PoŜyczki udzielane sędziom i prokuratorom na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych 288,4 305,3 16,9 5,9 5) PoŜyczka dla KUKE 58,2 125,9 67,7 116,4 6) PoŜyczki udzielone jednostkom samorządu terytorialnego 34,9 32,3-2,6-7,5 4. NaleŜności bieŝące i zaległe z tytułu udzielonych 2) 3) kredytów zagranicznych 4.066, ,9 589,8 14,5 5. NaleŜności z tytułu gwarancji i poręczeń Skarbu Państwa, w tym: 1.023,7 791,4-232,3-22,7 1) z tytułu poręczeń i gwarancji krajowych 864,7 618,5-246,2-28,5 2) z tytułu gwarancji zagranicznych 159,0 172,9 13,9 8,8 6. NaleŜności z tytułu obligacji stanowiących zabezpieczenie obligacji Brady ego (tzw. collateral) 453,0 531,2 78,2 17,3 7. NaleŜności z tytułu udostępnienia środków z kredytów zagranicznych podmiotom krajowym 449,2 385,5-63,7-14,2 8. Inne naleŝności 359,4 351,5-8,0-2,2 1) Obejmują naleŝności z tytułu dochodów budŝetu państwa związanych z realizacją zadań zleconych jst oraz zaległości z tytułu opłat, grzywien, kar i róŝnych innych dochodów. 2) Wyliczeń dokonano po kursach z dnia r.: 2,8503 PLN/USD; 4,1082 PLN/EUR oraz z dnia r.: 2,9641 PLN/USD; 3,9603 PLN/EUR. 3) Wyliczeń dokonano po kursie 21 gr/rt NaleŜności podatkowe i niepodatkowe pozostałe do zapłaty NaleŜności z powyŝszej kategorii obejmują zaległości: płatne w ratach i odroczone; w postępowaniu egzekucyjnym; objęte decyzjami o wstrzymaniu wykonania decyzji ostatecznej; w postępowaniu ugodowym, układowym i upadłościowym; objęte egzekucją sądową; wynikające z decyzji nieostatecznych (bez nadanego rygoru natychmiastowej wykonalności); w stosunku do których nie podjęto Ŝadnych czynności. NaleŜności budŝetu państwa podatkowe i niepodatkowe pozostałe do zapłaty na koniec 2010 r. wzrosły, w porównaniu z końcem 2009 r. o 3.279,1 mln zł, tj. o 12,5%. Na wzrost zaległości w podatku dochodowym od osób fizycznych miała wpływ trudna sytuacja finansowa niektórych podatników, która była przyczyną nieregulowania w terminie zadeklarowanych zobowiązań podatkowych. Natomiast poziom zaległości z tytułu podatku od towarów i usług wynika w głównej mierze z przypisów duŝych kwot podatku wynikających z decyzji wymiarowych, w tym w szczególności decyzji wydanych przez dyrektorów urzędów kontroli skarbowej. Z powodu specyfiki kontroli prowadzonych przez UKS, w ramach postępowań prowadzonych przez 326

13 kontrolę skarbową, wykrywane są: fikcyjne transakcje, przypadki firmanctwa czy przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzące ze źródeł nieujawnionych. Zaległości te naleŝą w znacznej części do tzw. trudnościągalnych lub nieściągalnych. Działania podejmowane przez urzędy skarbowe nie zawsze prowadzą do wyegzekwowania zaległości, z uwagi na to, Ŝe często podmioty zalegające z płatnością swoich naleŝności nie posiadają płynności finansowej lub majątku podlegającego egzekucji (decyzje te dotyczą zobowiązań podatkowych sprzed kilku lat). Ponadto na wzrost zaległości mają równieŝ wpływ niŝej wymienione czynniki: trudna sytuacja finansowa części podatników, notoryczna opieszałość niektórych podatników w regulowaniu zobowiązań podatkowych, oczekujące na realizacje i podlegające weryfikacji w ramach kontroli lub czynności sprawdzających wnioski o zaliczenie nadpłat lub zwrotów VAT na poczet zaległości. Jednocześnie naleŝy zaznaczyć, Ŝe od dnia 1 stycznia 2010 r. zostały zmienione zasady wykonywania rozstrzygnięć podatkowych. W myśl art. 239a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, z późn. zm.) decyzja nieostateczna, nakładająca na stronę obowiązek podlegający wykonaniu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, nie podlega wykonaniu, chyba Ŝe decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności. Spowodowało to znaczny wzrost zaległości objętych wstrzymaniem wykonania decyzji w podatku dochodowym od osób prawnych, podatku dochodowym od osób fizycznych oraz w podatku od towarów i usług, które do chwili rozpatrzenia odwołania nie podlegają egzekwowaniu. NaleŜności pozostałe do zapłaty ogółem z tytułu ceł według stanu na dzień 31 grudnia 2010 r. wynosiły 1.012,8 mln zł i zmniejszyły się o 45,5 mln zł tj. o 4,3% w porównaniu ze stanem na koniec 2009 r. Na zmniejszenie zaległości z tytułu ceł miały wpływ m.in. następujące czynniki: odpis naleŝności z tytułu przedawnień w 2010 r. odpisy te wyniosły 83,1 mln zł (kwota główna wraz z odsetkami) i były niŝsze w porównaniu do 2009 r. o 5,4 mln zł (88,5 mln zł), przypis zaległości powstałych w wyniku nieprawidłości stwierdzonych w trakcie powtórnych kontroli celnych zaległości te wyniosły na koniec 2010 r. 611,4 mln zł (kwota główna wraz z odsetkami), co stanowi 64,3% ogółu zaległości i zmniejszyły się w porównaniu do 2009 r. (633 mln zł) o 21,6 mln zł tj. o 3,4%. 327

14 4.2. NaleŜności Skarbu Państwa z tytułu przejściowego wykupienia ze środków budŝetu państwa odsetek od kredytów mieszkaniowych NaleŜności SP z tego tytułu spadły w porównaniu z grudniem 2009 r. o 685,6 mln zł, tj. o 10,6% i na koniec 2010 r. ukształtowały się na poziomie mln zł. Na spadek tych naleŝności miały wpływ: 1) zmniejszenia o kwotę 761,6 mln zł, w tym: umorzenia zadłuŝenia kredytobiorców (599,1 mln zł), spłaty dokonane przez kredytobiorców (151,1 mln zł) oraz korekty (11,1 mln zł), 2) zwiększenia o łączną kwotę 76 mln zł, w tym: przejściowy wykup odsetek (72,4 mln zł) oraz oprocentowanie przejściowo wykupionych odsetek podlegające skapitalizowaniu na koniec roku (3,6 mln zł) NaleŜności z tytułu poŝyczek udzielonych ze środków budŝetu państwa Pozycja ta obejmuje: 1) NaleŜności z tytułu udzielonej poŝyczki dla Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (10,9 mld zł, wzrost o 5,4 mld zł). Zgodnie z przepisem art. 53 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych FUS moŝe otrzymać z budŝetu państwa nieoprocentowane poŝyczki. 2) NaleŜności z tytułu poŝyczek na prefinansowanie, które na dzień 31 grudnia 2010 r. wyniosły 760,4 mln zł, w tym: a) naleŝności z tytułu poŝyczek udzielonych jednostkom sektora finansów publicznych realizujących programy i projekty finansowane z udziałem funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności 80,5 mln zł, z tego: z tytułu kapitału 80,3 mln zł, z tytułu odsetek 0,2 mln zł. b) naleŝności z tytułu poŝyczek udzielonych przez BGK w ramach finansowania wyprzedzającego niektórych działań Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata ,9 mln zł (saldo przychodów i rozchodów w roku 2010). 3) NaleŜności z tytułu udzielonych poŝyczek dla publicznych zakładów opieki zdrowotnej i jednostek badawczo-rozwojowych, które na dzień 31 grudnia 2010 r. wyniosły 275,1 mln zł i spadły w stosunku do 2009 r. o 181,9 mln zł, tj. o 39,8% głównie w wyniku dokonanych umorzeń. Ww. poŝyczki udzielane są, na podstawie art. 35 c ustawy z dnia r. o pomocy publicznej i restrukturyzacji publicznych zakładów opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2005 r. Nr 78, poz. 684), publicznym zakładom opieki zdrowotnej oraz jednostkom badawczo rozwojowym, do łącznej kwoty mln zł. 328

15 4) NaleŜności z tytułu poŝyczek udzielonych sędziom i prokuratorom na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych na dzień 31 grudnia 2010 r. wyniosły 305,3 mln zł i wzrosły w stosunku do końca 2009 r. o 16,9 mln zł, tj. o 5,9%. Przedmiotowe PoŜyczki udzielone zostały na podstawie art ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2001 r. Nr 98, poz.1070) poŝyczki na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych sędziów, oraz na podstawie art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (Dz. U. z 2008 r., Nr 7, poz. 39) poŝyczki na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych prokuratorów. 5) NaleŜności z tytułu poŝyczek dla KUKE S.A. udzielone w oparciu o ustawę o gwarantowanych przez SP ubezpieczeniach eksportowych w celu zagwarantowania wypłat odszkodowań i kwot gwarancji ubezpieczeniowych. NaleŜności z tego tytułu wg stanu na koniec 2010 r. wyniosły 125,9 mln zł. Wzrost w stosunku do końca roku 2009 o 67,7 mln zł (116,4%) wynikał głównie z udzielenia KUKE S.A. nowej poŝyczki z budŝetu państwa w wysokości 75,6 mln zł. 6) NaleŜności z tytułu udzielonych poŝyczek jednostkom samorządu terytorialnego na dzień 31 grudnia 2010 r. wyniosły 32,3 mln zł i spadły w stosunku do 2009 r. o 2,6 mln zł (7,5%). Zmiana stanu naleŝności wynikała z: udzielenia poŝyczki Gminie Sokolniki, spłat dokonanych przez poszczególne jednostki samorządu terytorialnego. NaleŜności z tytułu poŝyczek udzielonych JST PoŜyczkobiorca Stan w dniu: Zmiana 31. XII XII.2010 w 2010 r. w mln zł Gmina Otmuchów 5,1 4,6-0,5 Gmina Ruciane-Nida 0,5 0,0-0,5 Gmina śórawina 4,0 3,4-0,6 Gmina Brzozie 2,5 2,2-0,4 Gmina Rakszawa 3,3 2,3-0,9 Gmina Jeziora Wielkie 3,1 2,7-0,4 Powiat Kłodzki 16,4 15,3-1,2 Gmina Sokolniki 0,0 1,8 1,8 Ogółem 35,0 32,3-2,6 Skarb Państwa udziela jednostkom samorządu terytorialnego oprocentowanych poŝyczek w ramach postępowania naprawczego i ostroŝnościowego, w zakresie ustalonym w ustawie budŝetowej. 329

16 4.4. NaleŜności Skarbu Państwa z tytułu udzielonych kredytów zagranicznych Stan naleŝności SP z tytułu udzielonych kredytów zagranicznych obejmuje naleŝności w USD, EUR i rublach transferowych. NaleŜności te składają się z naleŝności głównej 3.008,8 mln zł i odsetek 1.647,1 mln zł. Stan naleŝności bieŝących i zaległych SP na koniec 2010 roku w stosunku do końca 2009 roku uległ zmianie wskutek: - spłat zadłuŝenia przez Angolę, Chiny, Czarnogórę, Indonezję, Jemen, Serbię, Uzbekistan i Wietnam, - uruchomienia kolejnych wypłat w ramach kredytów udzielonych Angoli, Chinom, Indonezji oraz Wietnamowi, - udzielenia poŝyczek dla Mołdowy oraz Islandii, - zmian kursu dolara oraz kursu euro, - narosłych odsetek od niespłaconego kapitału NaleŜności Skarbu Państwa z tytułu udzielonych gwarancji i poręczeń NaleŜności z tego tytułu na dzień 31 grudnia 2010 r. wyniosły (wraz z odsetkami ustawowymi) 791,4 mln zł, w tym: - z tytułu poręczeń i gwarancji krajowych 618,5 mln zł; - z tytułu gwarancji zagranicznych 172,9 mln zł. Odnotowany spadek naleŝności Skarbu Państwa w 2010 r. z tytułu udzielonych gwarancji i poręczeń jest wynikiem: - zmniejszenia naleŝności w wyniku prowadzonych działań windykacyjnych wobec dłuŝników Skarbu Państwa, - zmniejszenia naleŝności w wyniku zdjęcia z ewidencji wierzytelności w związku z likwidacją podmiotów-dłuŝników, - zwiększenia naleŝności w wyniku dokonanych płatności ze środków budŝetowych z tytułu udzielonych gwarancji i poręczeń, - zwiększenia naleŝności w wyniku zaewidencjonowania odsetek ustawowych od wierzytelności Skarbu Państwa NaleŜności z tytułu obligacji stanowiących zabezpieczenie obligacji Brady ego (tzw. collateral) Na koniec 2010 r. wartość nominalna naleŝności z tytułu collaterali liczona w USD nie zmieniła się w stosunku do końca 2009 r. i wyniosła 297 mln USD (880,4 mln zł). 330

17 Ze względu na konstrukcję i odległą zapadalność aktualna cena rynkowa tych obligacji jest duŝo niŝsza od ich wartości nominalnej i podlega wahaniom. Wartość rynkowa na koniec 2010 r. wynosiła 179,2 mln USD, tj. 531,2 mln zł a na koniec 2009 r. 158,9 mln USD, tj. 453 mln zł. Zmiana stanu naleŝności SP z tego tytułu wynikała ze zmiany ceny rynkowej obligacji oraz, po przeliczeniu na złote, wzrostu kursu dolara. NaleŜy zaznaczyć, Ŝe chociaŝ formalnie obligacje te stanowią własność SP, to jednak umowa powiernicza zawarta z Federal Reserve Bank of New York nie pozwala na swobodne dysponowanie nimi przez Polskę. Stanowią one bowiem zabezpieczenie spłat kapitału zobowiązań wynikających z obligacji wyemitowanych w wykonaniu porozumienia z Klubem Londyńskim tzw. Brady Bonds. Ewentualne przekazanie części z nich do dyspozycji Polski moŝe nastąpić tylko wtedy, gdy Polska wykupi przed terminem zapadalności i dokona umorzenia równowaŝnej nominalnie części swoich obligacji typu Brady NaleŜności z tytułu udostępnienia środków z kredytów zagranicznych podmiotom krajowym NaleŜności SP z tytułu udostępnienia środków z kredytów zagranicznych podmiotom krajowym pochodzą z odpoŝyczenia środków finansowych z kredytów otrzymanych z międzynarodowych instytucji finansowych (Bank Rozwoju Rady Europy i Bank Światowy). Stan naleŝności uległ zmniejszeniu zgodnie z harmonogramem spłat Inne naleŝności NaleŜności z tytułu udzielonej pomocy publicznej w formie gwarancji i poręczeń Skarbu Państwa dla Stoczni Gdynia na koniec 2010 r. wynosiły 190,2 mln zł i nie uległy zmianie w stosunku do 2009 r. (na mocy decyzji Komisji Europejskiej gwarancje i poręczenia udzielone Stoczni przez Skarb Państwa zostały uznane za niezgodne ze wspólnym rynkiem). Wielkość naleŝności z tytułu wystąpienia RP z Międzynarodowego Banku Inwestycyjnego wyraŝona w EUR nie uległa zmianie w 2010 r. (29,2 mln EUR z tytułu zwrotu opłaconego kapitału statutowego). W ujęciu złotówkowym natomiast spadła o 4,3 mln zł w wyniku aprecjacji wartości złotego w stosunku do EUR. NaleŜności z tytułu kredytów w ramach MBI w Moskwie, Porozumienia Generalnego z Rosją oraz Funduszu Rozwoju Eksportu spadły o 2,2 mln zł do poziomu 20,5 mln zł. 331