UKŁAD LIMFATYCZNY UKŁAD ODPORNOŚCIOWY. Nadzieja Drela Instytut Zoologii, Zakład Immunologii

Transkrypt

1 UKŁAD LIMFATYCZNY UKŁAD ODPORNOŚCIOWY Nadzieja Drela Instytut Zoologii, Zakład Immunologii

2 Układ limfatyczny Narządy, naczynia limfatyczne, krążące limfocyty Centralne narządy limfoidalne grasica szpik kostny Obwodowe narządy limfoidalne węzły limfatyczne grudki limfatyczne śledziona migdałki wyrostek robaczkowy

3 Układ odpornościowy Układ limfatyczny oraz komórki pełniące funkcje obronne, występujące poza układem limfatycznym: w wątrobie, nerkach, mózgu, skórze, błonach śluzowych związanych z układem pokarmowym, oddechowym i moczowopłciowym. Narządy limfoidalne centralne zapewniają mikrośrodowisko niezbędne do prawidłowego dojrzewania limfocytów. Narządy limfoidalne obwodowe wychwytują antygeny z tkanek i stanowią miejsce kontaktu antygenów z komórkami układu odpornościowego limfocytami. System naczyń limfatycznych i krwionośnych umożliwia krążenie limfocytów i łączy narządy limfatyczne w funkcjonalną całość.

4 przewód limfatyczny grasica węzły mezenteryczne wyrostek robaczkowy adenoidy migdałki przewód piersiowy węzły limfatyczne śledziona kępki Peyera j. cienkie szpik kostny Narządy limfoidalne: centralne (szpik, grasica) obwodowe (węzły chłonne, śledziona, grudki limfatyczne, GALT, NALT, BALT, SALT) naczynia limfatyczne krążące komórki (leukocyty linii limfoidalnej i mieloidalnej) naczynia limfatyczne J. Kuby, Immunology

5 GALT (gut- associated lymphoid tissue) BALT (bronchus-associated lymphoid tissue) NALT (nose-associated lymphoid tissue) LALT (larynx-associated lymphoid tissue) SALT (skin-associated lymphoid tissue) VALT (vascular-associated lymphoid tissue) CALT (conjunctiva-associated lymphoid tissue in the human eye)

6 Tkanka limfoidalna głowy potyliczne zauszne przyuszne policzkowe Szyjne powierzchniowe podżuchwowe Szyjne głębokie

7 Pierścień chłonny gardła (pierścień Waldeyera) Migdałek gardłowy, trzeci migdałek (w cz. nosowej) Migdałek językowy Migdałki trąbkowe (przy ujściu gardłowym trąbki słuchowej) Migdałki podniebienne

8 Funkcje układu odpornościowego obrona bakterie alergie wirusy niedobory odporności pierwotniaki robaki pasożytnicze grzyby nadzór zmutowane komórki choroby uszkodzone i stare nowotworowe komórki własne i autoimmunizacyjne homeostaza współpraca z układem różne zaburzenia nerwowym i hormonalnym funkcji układu odpornościowego

9 1. Jakie komórki zasiedlają narządy limfoidalne? 2. Gdzie powstają komórki zasiedlające narządy limfoidalne? 3. Jak zbudowane są narządy limfoidalne?

10 bazofile neutrofile eozynofile monocyty/makrofagi

11 komórka dendrytyczna limfocyt

12 Hematopoeza J. Kuby Immunology

13 Grasica: centralny narząd limfoidalny i gruczoł wydzielania wewnętrznego Narząd limfonabłonkowy, w którym odbywa się: dojrzewanie limfocytów T indukcja tolerancji pierwotnej produkcja hormonów

14 grasica zdj. E. Kozłowska

15 Budowa grasicy: rozmieszczenie tymocytów

16 Lokalizacja grasicy w klatce piersiowej

17 Inwolucja grasicy zależna od wieku

18 Budowa grasicy (grasica: narząd limfonabłonkowy) Skład zrębu grasicy: torebka i przegrody łącznotkankowe i komórki (nabłonkowe, fibroblasty, makrofagi, komórki dendrytyczne

19 Rozmieszczenie tymocytów w grasicy w zależności od stadium rozwoju

20 Bariera krew-grasica

21 Komórki odpornościowe i główne cechy odporności Odporność wrodzona Odporność nabyta Odpowiedź humoralna Odpowiedź komórkowa Szybka Receptory dla antygenów nie zmieniają się w ciągu życia, a ich specyficzność jest ograniczona Rozwija się powoli Receptory dla antygenów wykształcają się wielokrotnie w ciągu życia i wykazują bardzo dużą specyficzność Pozostawia pamięć

22 Obrona Odporność wrodzona

23 Komórki uczestniczące w odporności wrodzonej: Komórki żerne: neutrofile, makrofagi Komórki tuczne, bazofile, eozynofile Komórki cytotoksyczne: komórki NK

24 Receptory rozpoznające struktury patogenów Peptydoglikany TLR2 LPS TLR4 Flagelina TLR5 TLR3 TLR8 TLR9 dsrna ssrna CpG DNA FAGOLIZOSOM Komórki odporności wrodzonej Rys. E.Kozłowska

25 Stan zapalny R.A.GOLDSBY,T.J.KINDT,B.A.OSBORNE,J.KUBY,,Immunology 2003

26 Obrona Odporność nabyta

27 Typy odpowiedzi w odporności nabytej Odpowiedź humoralna Odpowiedź komórkowa B Produkcja przeciwciał Produkcja cytokin Th Treg Tc Cytotoksyczność Rys. N.Drela, wg J.Kuby Supresja

28 Rys. N.Drela Limfocyty Limfocyt B Limfocyt Th Limfocyt Tc Limfocyt Treg B Th Tc Treg Produkuje przeciwciała Wspomaga i reguluje aktywność innych komórek Zabija komórki docelowe Hamuje aktywność limfocytów T

29 Receptory limfocytów rozpoznające antygeny R.A.GOLDSBY,T.J.KINDT,B.A.OSBORNE,J.KUBY,,Immunology 2003

30 Różnicowanie i funkcje limfocytów T w odporności nabytej PRR KPA Hamowanie reakcji odpornościowej białko MHC antygen receptor dla antygenu cytokiny Treg Odpowiedź komórkowa Udział w obronie przed bakteriami i wirusami cytokiny Th1 IFN-g IL-2 TNF-b Th IL-4 IL-5 IL-10 IL-13 cytokiny Th2 Odpowiedź humoralna Udział w obronie przed robakami pasożytniczymi Rys. N.Drela

31 Obwodowe narządy limfoidalne: węzły chłonne śledziona grudki limfatyczne

32 Węzeł chłonny: typowy narząd limfoidalny

33 Funkcje węzłów limfatycznych Węzły limfatyczne to typowe narządy limfatyczne. filtracja limfy (drobne cząstki stałe, antygeny wolne i zaadsorbowane na powierzchni komórek, mikroorganizmy, komórki nowotworowe) aktywacja limfocytów T i B udział w odpowiedzi immunologicznej

34 Węzeł chłonny podkolanowy zdj. E. Kozłowska

35 Schematyczna, 3-warstwowa budowa węzła chłonnego J. Kuby Immunology

36 Rozmieszczenie limfocytów w węźle chłonnym J. Kuby Immunology

37 Przekrój przez węzeł chłonny J. Kuby Immunology

38 Krążenie limfy

39 Śledziona: narząd krwiolimfoidalny

40 Podstawowe funkcje śledziony Śledziona to narząd krwiolimfoidalny. magazynowanie krwi i krwinek współudział w wytwarzaniu bilirubiny fagocytoza erytrocytów, leukocytów i trombocytów udział w odpowiedzi immunologicznej filtracja krwi

41 śledziona zdj. E. Kozłowska

42 J. Kuby, Immunology, 2007 Budowa śledziony

43 Tkanka limfoidalna związana ze skórą i błonami śluzowymi

44 Tkanka limfoidalna skóry J. Kuby Immunology

45 Tkanka limfoidalna skóry

46 Tkanka limfoidalna błon śluzowych układu pokarmowego J. Kuby Immunology

47 Kępki Peyera zdj. E. Kozłowska

48 Obrona przed patogenami w układzie pokarmowym Kindt T. J., Goldsby R. A., Osborne B. A., Kuby Immunology, New York 2007

49 Budowa grudki limfatycznej

50 Węzły mezenteryczne

51 Krążenie limfy i limfocytów w tkance limfoidalnej związanej z układem pokarmowym

52 Przepuszczalność jelit w rozwoju chronicznego stanu zapalnego jelit

53 Tkanka limfoidalna związana z układem oddechowym

54

55 Jak komórki obronne krążą w organizmie?

56 Schemat krążenia krwi i limfy naczynia limfatyczne żyły żyłki tętnice tętniczki(arteriole) sieć kapilar metaarteriole węzeł limfatyczny osocze naczynia włosowate limfatyczne

57 Miejsca styku układu limfatycznego z układem krwionośnym Przewód piersiowy: zbiera limfę z górnej lewej części ciała oraz części dolnych, wpada do ż.podobojczykowej lewej Przewód limfatyczny prawy: zbiera limfę z górnej prawej części ciała, wpada do ż. podobojczykowej prawej J. Kuby, Immunology

58 Limfocyty powracają do krwi przewodem piersiowym Limfocyty naiwne ze szpiku, napływają do węzłów chłonnych z układu krwionośnego serce Krążenie limfocytów i antygenu węzeł chłonny Antygeny z miejsca infekcji napływają do węzłów chłonnych naczyniami limfatycznymi Miejsce infekcji (zakażona tkanka)

59 Transport limfy i komórek obronnych do węzła limfatycznego J. Kuby, Immunology

60 Krążenie limfy przez węzeł chłonny

61 Krążenie limfy i limfocytów w tkance limfoidalnej związanej z układem pokarmowym

62 Transport patogenów do obwodowych narządów limfoidalnych A.K.ABBAS,A.H.LICHTMAN,,Cellular and Molecular Immunology 2003

63 Splot naczyń włosowatych krwionośnych i limfatycznych w tkankach

64 Przepływ limfy w naczyniach limfatycznych

65 Budowa naczyń limfatycznych Błona wewnętrzna śródbłonek, od strony światła naczynia Błona środkowa tkanka łączna i komórki mięśni gładkich Błona zewnętrzna tkanka łączna, włókna sprężyste Naczynia limfatyczne włosowate zbudowane są z pojedynczej warstwy śródbłonka.

66 Krążenie limfocytów

67 Nadzór

68 Funkcje układu odpornościowego nadzór zmutowane komórki choroby uszkodzone i stare nowotworowe i komórki własne autoimmunizacyjne

69 Proces selekcji autoreaktywnych limfocytów Śmierć z zaniedbania selekcja pozytywna Grasica selekcja negatywna: eliminacja autoreaktywnych limfocytów T Węzeł limfatyczny T h Tc T reg powinowactwo do MHC - wł. peptyd Rys. N.Drela

70 Limfocyty T cytotoksyczne R.A.GOLDSBY,T.J.KINDT,B.A.OSBORNE,J.KUBY,,Immunology 2003

71 Komórki NK R.A.GOLDSBY,T.J.KINDT,B.A.OSBORNE,J.KUBY,,Immunology 2003

72 Homeostaza

73 Funkcje układu odpornościowego homeostaza współpraca z układem różne zaburzenia nerwowym funkcji układu i hormonalnym odpornościowego

74 Homeostaza w układzie odpornościowym Homeostaza, według powszechnej definicji, jest procesem samo-regulującym, którego zadaniem jest utrzymanie stabilności układu/organizmu i doprowadzenie do warunków optymalnych dla zapewnienia przeżycia.

75 środowisko wewnętrzne 3 układy w utrzymaniu homeostazy Układ nerwowy środowisko zewnętrzne Układ hormonalny Układ odpornościowy

76 D Z I Ę K U J Ę... za uwagę!