METODYCZNY PLAN LEKCJI JĘZYKA POLSKIEGO W II KLASIE GIMNAZJUM

Transkrypt

1 METODYCZNY PLAN LEKCJI JĘZYKA POLSKIEGO W II KLASIE GIMNAZJUM Temat: O szkole, przeżyciach okiem pisarza i kamery. Cele ogólne: kształcenie umiejętności kluczowych, zwłaszcza skutecznego porozumiewania się wyrabianie wrażliwości estetycznej i moralnej poprzez kontakt z literaturą i sztuką filmową rozwijanie umiejętności odbioru dzieł literackich i filmowych Cele operacyjne (uczeń potrafi): skutecznie porozumiewać się w zespole z zachowaniem zasad dyskutowania posługiwać się w trakcie analizy pojęciami z zakresu teorii literatury (świat przedstawiony, bohater, środki poetyckie) i teorii filmu (kadr, ujęcie, scena, sekwencja, plan, ruch kamery, aktor, itd.) opisać tworzywo dzieła literackiego i filmowego w aspekcie przeżyć bohaterów, posługując się przy tym odpowiednim dla tworzywa słownictwem zredagować fragment scenopisu filmowego (pięć ujęć) w oparciu o fragment dzieła literackiego posłużyć się (podłączyć, uruchomić, wykorzystać do określonego celu) na lekcji nowoczesnymi środkami medialnymi, takimi jak: magnetowid, telewizor, rzutnik pisma Materiały pomocnicze: zadania dla zespołów kserokopie fragmentów powieści S. Żeromskiego Syzyfowe prace artykuł W. Bobińskiego na temat montażu zamieszczony w podręczniku dla kl. II Świat w słowach i obrazach, s. 268 skrypt W. Wodnickiej Media i edukacja, Zielona Góra 1999 film Petera Weire a Stowarzyszenie umarłych poetów film Młodzi gniewni John a Smith a film Syzyfowe prace Pawła Komorowskiego fotosy, plakaty filmowe słowniki i encyklopedie filmowe, książki o filmie, czasopisma fachowe foliogramy, rzutnik pisma Metody, formy pracy: praca indywidualna i grupowa metoda eksponująca (film), miniwykład, burza mózgów, dyskusja, przekład intersemiotyczny [Integracja ze sztuką] Czas pracy: 90 minut pod red. W. Strykowskiego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2002 Strona 1

2 Etapy lekcji Zaangażowanie ( 5 min.) Badanie ( 10 min.) Przebieg lekcji 1. Zaangażowanie uczniów i motywację do pracy na lekcji wywoła najlepiej prezentacja filmu Młodzi gniewni, fragmentu dotyczącego analizowania w amerykańskiej szkole poezji. Odbiór filmu będzie ukierunkowany. Nauczyciel prosi, aby uczniowie, oglądając film zastanowili się, jaki ma on związek z treścią omawianej ostatnio lektury Syzyfowe prace S. Żeromskiego. Pytania pomocnicze nauczyciela: - Jak nauczycielka mobilizowała uczniów do pracy? - Czy uczniowie poddawali się jej sugestiom? - Co osiągnęli? 2. Uczniowie prezentują swoje wyobrażenia, przypominają treść lektury. [W swobodnych wypowiedziach powinno paść stwierdzenie, że treść obu dzieł dotyczy świata uczuć, przeżyć głównych bohaterów, przeżyć związanych ze szkołą, z nauką języka ojczystego.] 3. Podział uczniów na cztery zespoły. Członkowie poszczególnych grup przypominają, jakie są zadania lidera i sprawozdawcy, a następnie wyłaniają spośród siebie osoby pełniące te funkcje. 3. Nauczyciel podaje temat lekcji i jej główny cel: - Rozwijanie umiejętności analitycznych i krytycznych poprzez opis tworzywa dzieła literackiego i filmowego, a także tworzenie scenopisu. 4. Kolejnym etapem lekcji będzie omówienie motta lekcji i jego związku z treścią lektur. Motto: Sprawił, że ich życie stało się niezwy- Umiejętności kluczowe komunikacja nauczyciel uczniowie prezentacja własnego punktu widzenia sprawne porozumiewanie się negocjacje komunikacja nauczyciel uczniowie sprawne porozumiewanie się Uwagi / media Jest to bardzo istotna część lekcji, w czasie której nauczyciel musi nawiązać właściwy kontakt z uczniami, zaktywizować do pracy. Film pełni funkcję estetyczną, dostarcza przeżyć, wpływa na opinie. [Nauczyciel wykorzystuje film jako przynętę nawiązującą do tematu lekcji.] Przynęta powinna sprawić, że uczniowie chętnie przystąpią do właściwego zadania, a mianowicie do analizy porównawczej dzieła literackiego i filmowego (ich treści i formy), która pozwoli na utrwalenie wiedzy i umiejętności uczniów, a następnie na twórcze działania związane z tworzeniem scenopisu. pod red. W. Strykowskiego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2002 Strona 2

3 Wydruk komputerowy z zadaniami dla grup (funkcja edukacyjna uczy i motywuje do kształcenia) Rzutnik pisma (funkcja narzędziowa) Foliogram, pełniący funkcję informacyjną (i utrwalającą) Plakaty filmowe, fotosy (funkcja eksplikacyjna) Przekształcanie (20 min.) kłe. Ochotnicy w swych wypowiedziach odnoszą się do treści Syzyfowych prac, przypominają przebieg pamiętnej lekcji języka polskiego i wpływu Bernarda Zygiera na klerykowskich gimnazjalistów. Inni uczniowie przypominają treść powieści Stowarzyszenie umarłych poetów N.H.Kleinbauma, zwłaszcza informacje na temat roli nauczyciela Keating a i jego oddziaływania na uczniów. 5. Przed projekcją fragmentu filmu P. Weire a nauczyciel prosi o zapoznanie się z zadaniami dla grup (załącznik), informuje o celu poszczególnych działań, a następnie prezentuje foliogram zawierający informacje dotyczące głównych elementów analizy filmu. Informacje o rodzajach planów filmowych wzbogaca pokazem plakatów filmowych ilustrujących konkretne plany. [Należy uczniom przypomnieć o roli muzyki, szumów i ciszy w utworze filmowym, o łączeniu obrazu i dźwięku.] 6.Uczniowie odczytują polecenia, a następnie oglądają film i analizują jego treść i tworzywo. Pytania pomocnicze, dotyczące treści filmu: - Jak uczniowie reagowali na zachowanie pana Keating a? - Co ich pobudzało do działania? - Jak pracowała kamera? (jej punkty widzenia) - Jaki jest nastrój filmu i co go tworzy? - Dzięki jakim środkom wyrazu reżyser osiągnął efekt zaciekawienia, nastrój filmu? W czasie pracy korzystają ze skryptu Media i edukacja, w którym mogą znaleźć informacje na temat elementów języka filmowego oraz słowni- poprawne posługiwanie się językiem ojczystym skuteczne porozumiewanie się planowanie i organizowanie własnej nauki efektywne współdziałanie w zespole, praca w grupie poszukiwanie, porządkowanie i wykorzystywanie informacji z różnych źródeł rozwiązywanie problemów w twórczy sposób korzystanie ze środków medialnych Nauczyciel motywuje uczniów do wzbogacania słownictwa. Film - pełni funkcję informacyjną, estetyczną i edukacyjną Skrypt Media i edukacja (funkcja informacyjna, edukacyjna) Nauczyciel obserwuje dyskusję w grupie, nakłania do ekspresywnego podejścia do zadania. Ważne jest notowanie wszystkich pomysłów! Nauczyciel występuje jako obserwator, słuchacz; kontroluje, ile wiadomości i doświadczeń po- pod red. W. Strykowskiego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2002 Strona 3

4 Prezentacja (10 min.) Badanie i przekształcanie (25 min.) czek terminów filmowych. Mogą również powtórnie odtworzyć fragment filmu, by pogłębić analizę dzieła. W czasie pracy nad zadaniami uczniowie robią notatki w formie zapisu tabelarycznego. 7. Przed omówieniem efektów pracy zespołowej nauczyciel przypomina o poprawności wypowiedzi i korzystaniu w czasie prezentacji z odpowiednich fragmentów filmu dla potwierdzenia swego zdania. 8. Prezentacje poszczególnych grup, dyskusja i zapis wspólnych wniosków w zeszytach. 9. Nauczyciel wyjaśnia uczniom, że w kolejnej części lekcji będą analizowali fragment dzieła literackiego w odniesieniu do tej samej problematyki, ale innego tworzywa. Określa również kolejny ważny cel, jaki będzie towarzyszył ich działaniom: - Stworzenie scenopisu filmu w oparciu o fragment dzieła literackiego. (magnetowidu) szczególni uczniowie wnoszą do pracy; odpowiada na pytania uczniów, udziela wskazówek. porządkowanie, selekcja zgromadzonych materiałów podejmowanie decyzji, ustalanie sposobu prezentacji treści plakatu wzajemne uczenie się porozumiewanie się w grupie twórcze rozwiązywanie problemów W tej części lekcji nauczyciel jedynie obserwuje pracę w grupie, zaangażowanie uczniów, umiejętność rozwiązywania problemów. 10.Uczniowie zapoznają się z kolejnymi zadaniami dla grup, a następnie czytają fragment powieści Syzyfowe prace i wykonują poszczególne zadania, uzupełniając tabelę. 11. *Liderzy grup organizują pracę, przydzielając poszczególnym osobom zadania. Wspólnie zapoznają się z przyniesionymi materiałami (słownikami, książkami o filmie, itd.), przypominają tekst W.Bobińskiego, wypracowują koncepcję realizacji ostatniego zadania, weryfikując swe pomysły. [ Burza mózgów ] 12. Uczniowie tworzą scenopis filmu w oparciu o fragment tekstu literackiego: sprawna komunikacja współpraca w zespole planowanie dalszych etapów pracy, porządkowanie efektywne współdziałanie w zespole odnoszenie do praktyki zdobytej Wydruki komputerowe z zadaniami dla grup (ułatwiają uczniom planowanie pracy i jej podział) Syzyfowe prace (fragment dotyczący lekcji języka polskiego) Słowniki, encyklopedie filmu, książki o filmie pełnią głównie funkcję stymulującą, inspirującą; wyzwalają kreatywność, wyobraźnię Montaż, czyli zagęszczanie filmowe- pod red. W. Strykowskiego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2002 Strona 4

5 Prezentacja (10 min.) Refleksja (45 min.) - ustalają ujęcia, ich liczbę - analizują rodzaje planów, motywują potrzebę ich użycia - zastanawiają się nad muzyką, dialogami, wykorzystaniem elementu ciszy W rezultacie ćwiczeń pojawiają się próbki scenopisów, które ze względu na ograniczenie czasowe mają dokończyć w domu. 13. Przed prezentacją uczniowie udzielają sprawozdawcy niezbędnych wskazówek związanych z przedstawieniem całej klasie efektów pracy grupy, przypominają zasady sprawnej komunikacji i poprawności językowej. 14. Ogólna refleksja: - Czego nauczyliśmy się na tej lekcji? - Czym się różni język filmu od języka literatury? - Czy tekst S.Żeromskiego był dobrym materiałem do przekształcenia na scenopis? wiedzy ocena własnej pracy (porównanie) i nauki przygotowanie do publicznego wystąpienia przyjmowanie odpowiedzialności za efekty pracy grupowej dostrzeganie własnych osiągnięć sprawna komunikacja go świata W. Bobińskiego (tekst pełni funkcję informacyjną) W tej części lekcji nie następuje prezentacja, ponieważ odbędzie się ona po wykonaniu całego zadania poświęconego analizie i przekładowi intersemiotycznemu tekstu literackiego. Nauczyciel przypomina o czasie prezentacji. Ewaluacja własnej pracy powinna umożliwić uczniom (przy pomocy nauczyciela) określenie możliwości dalszego własnego rozwoju. 15. Słowna ocena i komentarz nauczyciela dotyczący wypowiedzi kolejnych sprawozdawców i efektów pracy poszczególnych grup. 14. Ćwiczenie samokontrolne: - Obejrzyjcie fragment filmu Pawła Komorowskiego Syzyfowe prace i zapiszcie, jakie rodzaje planów, ruchów kamer, czy też inne środki wyrazu wykorzystał reżyser dla zobrazowania przeżyć głównych bohaterów. Wykorzystajcie wiadomości z lekcji. 15. Odczytanie uczniowskich zapisów i ocena ich merytorycznej poprawności. planowanie dalszego uczenia się Film pełni funkcję syntetyzującą i kontrolną; pomaga w usystematyzowaniu wiedzy i umiejętności, w planowaniu dalszego uczenia się. pod red. W. Strykowskiego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2002 Strona 5

6 KARTA PRACY NR 1 Zadania dla zespołów 1. Obejrzyjcie uważnie fragment filmu Petera Weira Stowarzyszenie umarłych poetów. Zwróćcie uwagę na sposób przedstawienia uczuć, przeżyć bohaterów, ich mimikę, gesty, ruch, spojrzenia, sposób poruszania się. 2. Wymieńcie zastosowane w tym filmie specyficzne środki wyrazu, np. różne plany, ruchy kamer, elementy gry aktorskiej, dźwięki, barwy, rodzaje montażu. Określcie ich role. 3. Ustalcie, które elementy tworzywa filmu ułatwiły reżyserowi odmalować świat uczuć i przeżyć bohaterów. 4. Wyjaśnijcie tytuł dzieła, odnosząc się do treści prezentowanego fragmentu. 5. Wszystkie spostrzeżenia umieśćcie w tabeli. 6. Zaprezentujcie efekty swojej pracy, ilustrując je wybranymi fragmentami filmu. KARTA PRACY NR 2 Zadania dla zespołu 1. Przeczytajcie uważnie fragment Syzyfowych prac Stefana Żeromskiego. Zwróćcie uwagę na opis uczuć, przeżyć bohaterów. 2. Wymieńcie zastosowane środki artystycznego wyrazu, np. porównania, przenośnie, epitety. 3. Wypiszcie wyrazy, związki frazeologiczne, które ułatwiły pisarzowi odmalować świat uczuć i przeżyć bohaterów. 4. Wyjaśnijcie tytuł dzieła, odnosząc się do treści prezentowanego fragmentu. 5. Wnioski i zgromadzone słownictwo wpiszcie do tabeli. KARTA PRACY NR 3 Zadania dla zespołu 1. Zaprojektujcie scenopis filmu w oparciu o fragment powieści Syzyfowe prace Stefana Żeromskiego. 2. Ustalcie, ile będzie ujęć, co będą przedstawiały i w jakiej scenerii. 3. Wykorzystajcie informacje zawarte w tekście, a także swoje własne propozycje dotyczące obrazów i ścieżki dźwiękowej. 4. Pamiętajcie o właściwych planach, ruchach kamery i postaci, różnych typach dźwięków. UWAGA! W Waszym filmie mają być wyraźnie wyeksponowane uczucia bohaterów. pod red. W. Strykowskiego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2002 Strona 6

7 Materiały pomocnicze Środki wyrazu Stowarzyszenie umarłych poetów Syzyfowe prace Elementy tworzywa ułatwiające prezentację uczuć i przeżyć bohaterów Interpretacja tytułu pod red. W. Strykowskiego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2002 Strona 7

8 Kamera ujęcie Warstwa obrazowa filmu Warstwa dźwiękowa (dialogi, efekty akustyczne) pod red. W. Strykowskiego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2002 Strona 8

9 Komentarz: Opisane zajęcia warsztatowe zostały przeprowadzone po omówieniu Syzyfowych prac Stefana Żeromskiego i ćwiczeniach w opisywaniu przeżyć wewnętrznych. Miały realizować ważne cele edukacyjne, ale równocześnie zespolić wiedzę i umiejętności w zakresie analizy tworzyw różnych dzieł, które łączy wspólny temat przeżycia chłopców na lekcji języka ojczystego. Czytanie tekstu i odbiór filmu miały jednocześnie pozwolić uczniom dostrzec możliwości tkwiące w różnych środkach przekazu. Nauczyciel uświadamiał uczniom fakt, iż odbiór różnych dzieł wymaga koncentracji uwagi, nastawienia na uczenie się. Nie tylko ich warstwa informacyjna jest ważna, ale także struktura artystyczna. Tylko zrozumienie obu warstw pozwoli odbiorcy na pogłębiony odbiór dzieł. Wykorzystanie na lekcji filmu podniosło na pewno efektywność dydaktycznowychowawczą, budziło motywację do uczenia się i doskonalenia umiejętności. Materiał audiowizualny stał się pretekstem do usystematyzowania wiedzy o filmie. Praca z tekstem literackim natomiast umożliwiała rozwijanie wyobraźni uczniów, wyzwalanie kreatywnych postaw. Połączenie obu tych tworzyw na lekcji dawało szansę na rozwijanie umiejętności odbioru różnych dzieł, dostrzeganie bogactwa otaczającego świata. Praca nad scenopisem filmowym pozwoliła uczniom głębiej sięgnąć w istotę zjawisk, stworzyła nowe możliwości przedstawiania przeżyć ludzkich i ich prezentację za pomocą specyficznych środków wyrazu. Ponadto uzmysłowiła uczniom, że nie wszystkie fragmenty tekstu można przełożyć na język obrazu i to właśnie daje przewagę literaturze nad filmem. Młodzi twórcy bardzo chętnie podejmowali dyskusję w sytuacjach zadaniowych, broniąc własnej wizji filmu, a także roli literatury. Lekcje tego rodzaju rozwijają emocjonalnie, dają szansę bogatego przeżycia, kształtują i poszerzają wrażliwość. Rozbudzają zainteresowania zarówno dla sztuki filmowej, jak i dzieł literackich, które w ostatnich latach spadły w rankingach popularności wśród młodzieży. Myślę, że podobne połączenie analiz wywoła w młodych ludziach refleksję, ukształtuje ich krytycyzm, co w efekcie korzystnie wpłynie na selektywne traktowanie ofert kinowych i wydawniczych. Zalecane pomoce: a) literatura Bobiński W.: Montaż, czyli zagęszczenie filmowego świata w: Świat w słowach i obrazach: podręcznik dla klasy II gimnazjum. Warszawa 2000 Graham I.: Tajemnice nauki. Scena i ekran. Ars Polona 1995 Marzec A., Rzęsikowski S.: Edukacja teatralna, filmowa i radiowa na lekcjach języka polskiego w kl. IV-VIII. Kielce 1994 Werner A.: To jest kino. Warszawa 1999 Wodnicka W.: Język filmu. Skrypt. ODN Zielona Góra b) programy multimedialne Encyklopedia multimedialna. PWN Encyklopedia filmu pod red. W. Strykowskiego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2002 Strona 9