Fizjologia człowieka

Transkrypt

1 Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski zb.jastrzebski@op.pl

2 Temat wykładu 2 Homeostaza organizmu. Bodźce zewnętrzne i wewnętrzne czynniki wpływające na stałośćśrodowiska. Rola receptorów w kodowaniu informacji o bodźcach.

3 Homeostaza Def. Homeostaza polega na regulowaniu wszystkich funkcji organizmu, by utrzymać jego stałość, która zapewnia optymalne warunki działania. A. Jaskólska [2005] Podstawy Fizjologii Wysiłku Fizycznego z Zarysem Fizjologii Człowieka. Wyd. AWF Wrocław, str.20

4 1. Co wpływa na utrzymanie? Temperatura ciała, ph krwi i płynów ustrojowych, Ciśnienie osmotycze, Objętość płynów ustrojowych, A. Jaskólska [2005] Podstawy Fizjologii Wysiłku Fizycznego z Zarysem Fizjologii Człowieka. Wyd. AWF Wrocław, str.20

5 Co wpływa na utrzymanie? StęŜenie związków chemicznych w płynach ustrojowych, Ciśnienie tętnicze krwi, Ciśnienie parcjalne tlenu i dwutlenku węgla we krwi. A. Jaskólska [2005] Podstawy Fizjologii Wysiłku Fizycznego z Zarysem Fizjologii Człowieka. Wyd. AWF Wrocław, str.20

6 2. Fizjologiczne mechanizmy utrzymania homeostazy Fizjologiczne mechanizmy opierają się na sprzęŝeniu zwrotnym (feedback), A. Jaskólska [2005] Podstawy Fizjologii Wysiłku Fizycznego z Zarysem Fizjologii Człowieka. Wyd. AWF Wrocław, str.20-22

7 Fizjologiczne mechanizmy utrzymania homeostazy Dodatnim w wyniku tego sprzęŝenia zwrotnego występuje reakcja na bodziec, poprzez pogłębienie wartości nieprawidłowej dla innego, A. Jaskólska [2005] Podstawy Fizjologii Wysiłku Fizycznego z Zarysem Fizjologii Człowieka. Wyd. AWF Wrocław, str.20-22

8 Fizjologiczne mechanizmy utrzymania homeostazy Wyprzedzającym (wczesnym) w wyniku tego sprzęŝenia zwrotnego występuje reakcja na zmiany parametru kontrolowanego, pomimo Ŝe w chwili odpowiedzi wartość parametru pozostaje jeszcze w zakresie wartości akceptowalnych, A. Jaskólska [2005] Podstawy Fizjologii Wysiłku Fizycznego z Zarysem Fizjologii Człowieka. Wyd. AWF Wrocław, str.20-22

9 Fizjologiczne mechanizmy utrzymania homeostazy Ujemnym w wyniku tego sprzęŝenia zwrotnego następuje zmiana wartości parametru na zbliŝoną do punktu stałego. Zasadniczo osiągnięcie wartości punktu nastawczego jest niemoŝliwie, toteŝ wartości zawsze wymagają regulacji. A. Jaskólska [2005] Podstawy Fizjologii Wysiłku Fizycznego z Zarysem Fizjologii Człowieka. Wyd. AWF Wrocław, str.20-22

10 Termoregulacja Mechanizmy termoregulacji umoŝliwiają dostosowywanie ciepła wytworzonego w ustroju i ciepła wymienionego pomiędzy organizmem a środowiskiem do potrzeb bilansu cieplnego organizmu, co pozwala na utrzymywanie względnie stałej temperatury wewnętrznej. Podstawą działania tych mechanizmów jest ujemne sprzęŝenie zwrotne ze zmiennym poziomem nastawienia set pointu". H. Kaciuba-Uściłko [2001] Termoregulacja.[W;] j. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str

11 Wymiana ciepła między organizmem a otoczeniem konwekcji - czyli przenoszenia ciepła na skutek ruchu cieczy lub gazu ze środowiska cieplejszego do zimniejszego, przewodzenia, które zaleŝy od róŝnicy temperatury pomiędzy powierzchniami pozostającymi w bezpośrednim kontakcie, H. Kaciuba-Uściłko [2001] Termoregulacja.[W;] j. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.420

12 Wymiana ciepła między organizmem a otoczeniem promieniowania - emitowanego nie tylko przez słońce i urządzenia grzewcze, ale równieŝ przez powierzchnię ciała, parowania potu, które odgrywa główną rolę w eliminacji ciepła zarówno przy obciąŝeniu ciepłem egzogennym (ekspozycje do gorąca), jak i endogennym(np. wysiłek fizyczny). H. Kaciuba-Uściłko [2001] Termoregulacja.[W;] j. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.420

13 Wymiana ciepła między organizmem a otoczeniem Promieniowanie Parowanie potu Przewodzenie Ciepło we krwi Gruczoły potowe Ciepło wytwarzane w mięśniach H. Kaciuba-Uściłko [2001] Termoregulacja.[W;] j. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.421

14 Głównymi elementami układu termoregulacji są: 1) termoreceptory obwodowe i termodetektory, 2) dwuczęściowy ośrodek termoregulacji w podwzgórzu, H. Kaciuba-Uściłko [2001] Termoregulacja.[W;] j. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str

15 Głównymi elementami układu termoregulacji są: 3) efektory układu termoregulacji, dzięki którym usuwany jest nadmiar ciepła z organizmu w warunkach obciąŝenia ciepłem egzogennym lub endogennym, bądź zwiększa się jego produkcja przy ekspozycji do zimna. H. Kaciuba-Uściłko [2001] Termoregulacja.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str

16 Rola podwzgórza w kontroli temperatury wewnętrznej. H. Kaciuba-Uściłko [2001] Termoregulacja.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.423

17 Temperatura ciała Pomimo sprawnego działania mechanizmów termoregulacji temperatura wewnętrzna podlega zmianom w ciągu doby, osiągając wyŝsze wartości w ciągu dnia (najwyŝsze pomiędzy godziną 18 a 21), a najniŝsze we wczesnych godzinach porannych (godz. 6). H. Kaciuba-Uściłko [2001] Termoregulacja.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str

18 Temperatura ciała Amplituda tych zmian dochodzić moŝe nawet do 1 C, lecz średnio wynosi 0,5 C. U kobiet na okołodobowe zmiany temperatury wewnętrznej nakładają się fluktuacje związane z cyklem menstruacyjnym. H. Kaciuba-Uściłko [2001] Termoregulacja.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str

19 Temperatura ciała Okołodobowe fluktuacje temperatury rektalnej u kobiet w dwóch fazach cyklu menstruacyjnego. Linia pogrubiona - faza folikularna (F.F.), linia cienka - faza lutealna (F.L.). Zaznaczono średnie temperatury w ciągu doby dla obydwu faz cyklu. H. Kaciuba-Uściłko [2001] Termoregulacja.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str. 429

20 Zaburzenia mechanizmów termoregulacji Hipotermia - Upośledzenie działania termoregulacji w skrajnych warunkach termicznych środowiska prowadzi do obniŝenia temperatury wewnętrznej, które mogą mieć dramatyczne skutki dla zdrowia, a nawet Ŝycia człowieka. H. Kaciuba-Uściłko [2001] Termoregulacja.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str.428

21 Zaburzenia mechanizmów termoregulacji Hipertermia - Upośledzenie działania termoregulacji w skrajnych warunkach termicznych środowiska prowadzi do podwyŝszenia temperatury wewnętrznej, które mogą mieć dramatyczne skutki dla zdrowia, a nawet Ŝycia człowieka. H. Kaciuba-Uściłko [2001] Termoregulacja.[W;] J. Górski.Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego. PZWL, str

22 Rola krwi Wyrównywanie ciśnienia osotyczne we wszystkich tkankach, Wyrównywanie stęŝenia jonów wodoru(ph) we wszystkich tkankach, Wyrównuje róŝnice temperatur występujące między poszczególnymi narządami i tkankami, Tworzy zaporę między drobnoustrojami, W. Z. Traczyk [2005] Fizjologia Człowieka w Zarysie.PZWL,str.260

23 Rola krwi Eliminuje za pomocą przeciwciał i układu dopełniacza substancje obce, Transportuje tlen z płuc do tkanek, Transportuje dwutlenek węgla z tkanek do płuc, Transportuje produkty energetyczne, Transportuje hormony, Magazynuje hormony. W. Z. Traczyk [2005] Fizjologia Człowieka w Zarysie.PZWL,str.260

24 Bibliografia: Fizjologia Człowieka w Zarysie W. Z. Traczyk,2005 Fizjologiczne podstawy Wysiłku fizycznego J. Górski, 2001 Podstawy Fizjologii Wysiłku Fizycznego z Zarysem Fizjologii Człowieka A. Jaskólski, A. Jaskólska, 2009