PCSK9 początek przełomu w zapobieganiu i leczeniu miażdżycy?
|
|
- Alojzy Marszałek
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Artykuł poglądowy/review article PCSK9 początek przełomu w zapobieganiu i leczeniu miażdżycy? PCSK9 break through in the prevention and treatment of arteriosclerosis? Bohdan Lewartowski Zakład Fizjologii Klinicznej, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa Kardiol Pol 2009; 67: Wstęp Cholesterol jest ważnym składnikiem błon komórkowych oraz prekursorem hormonów sterydowych, kwasów żółciowych i witaminy D. Wobec tego musi on być transportowany z wątroby do komórek różnych tkanek. Cząsteczki cholesterolu są hydrofobowe, więc nie mogą rozpuszczać się w osoczu są przenoszone w postaci związanej z transporterem. Zasadniczym transporterem cholesterolu do tkanek są lipoproteiny o niskiej gęstości (ang. low density lipoproteins, LDL). Jednostka transportująca LDL jest dość złożona (Rycina 1.). Zbudowana jest z kulistej warstwy cząsteczek fosfolipidów, których końce hydrofilne skierowane są na zewnątrz, a hydrofobowe do wewnątrz. Końce hydrofobowe wiążą ok. tysiąca cząsteczek cholesterolu. Na hydrofilnej powierzchni jednostki transportującej zaadsorbowana jest jedna cząsteczka białka apolipoproteiny B (APO B). Na powierzchni błon komórkowych znajdują się receptory LDL (LDLR), które rozpoznają i wiążą APO B (Rycina 1.). Związanie APO B zapoczątkowuje proces endocytozy. Część błony komórkowej zawierająca receptor ulega wgłobieniu, tworząc pęcherzyk otaczający LDLR. Pęcherzyk ten oddziela się od błony komórkowej i zagłębia w cytoplazmie. Niskie ph wnętrza komórki powoduje oddzielenie LDL od receptora, po czym pęcherzyk dzieli się na dwie części. Pęcherzyk zawierający uwolniony LDL łączy się z lizosomem, tworząc wtórny lizosom. Jego enzymy uwalniają cholesterol do cytoplazmy. Pęcherzyk błonowy z uwolnionym receptorem wraca do błony komórkowej, eksponując receptor na jej zewnętrznej powierzchni, gdzie może on ponownie związać LDL [1]. Dla recyrkulacji LDLR niezbędny jest jego fragment zbliżony strukturalnie do nabłonkowego czynnika wzrostu (EGF-A) (Rycina 1.). Jak wynika z danych epidemiologicznych, podwyższone stężenie LDL w osoczu jest istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju miażdżycy i jej powikłań. Lipoproteiny o niskiej gęstości wnikają do błony wewnętrznej tętnicy, gdzie są wychwytywane przez makrofagi na drodze endocytozy ich LDLR i receptorów wymiatających (LDL, które podległy oksydacji) oraz endocytozy fazy płynnej. Wychwyt LDL przez makrofagi stanowi wstęp do ich przekształcenia w komórki piankowate odgrywające ważną rolę w procesie tworzenia blaszki miażdżycowej. Odwrotny proces, tj. transport cholesterolu z makrofagów i przez śródbłonek do krwi, dokonuje się z udziałem receptorów HDL. Tak więc proces miażdżycowy zależy od przenikania LDL do błony wewnętrznej tętnicy, a intensywność tego przenikania uwarunkowana jest stanem śródbłonka i stężeniem LDL w osoczu. Stężenie LDL w osoczu zależy od podaży cholesterolu w diecie, jego endogennej syntezy oraz usuwania LDL z krwi do wątroby. Wychwyt LDL przez hepatocyty uwarunkowany jest ilością ich LDLR. Zwiększenie ilości dostępnych wątrobowych LDLR powoduje obniżenie stężenia LDL w osoczu, a zmniejszenie powoduje hipercholesterolemię. Badania kilku ostatnich lat wskazują, że głównym elementem regulacji dostępności wątrobowych LDLR, a tym samym stężenia LDL we krwi, jest białko określane symbolem PCSK9. PCSK9 Białko PCSK9 (ang. proprotein convertase subtilisin kexin 9) czasem określane jest jako NARC-1 (ang. neural apoptosis-regulated convertase 1) [2]. W jego skład wchodzi szereg domen, poczynając od prodomeny N-końca, po której następuje domena katalityczna, a następnie bogata w cysteinę domena C-końca. PCSK9 przechodzi w sia- Adres do korespondencji: prof. dr hab. n. med. Bohdan Lewartowski, Zakład Fizjologii Klinicznej, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, ul. Marymoncka 99, Warszawa, tel.: , blew@cmkp.edu.pl Praca wpłynęła: Zaakceptowana do druku:
2 PCSK9 początek przełomu w zapobieganiu i leczeniu miażdżycy? 783 PCSK9 LDL błona komórkowa EGF SE ph 5,0 lizosom Rycina 1. Obieg receptorów LDL (LDLR) w hepatocycie. Receptory, które związały LDL, ulegają endocytozie, ale po odłączeniu LDL pod wpływem wewnątrzkomórkowego ph = 5,0 powracają do błony komórkowej. Receptory, z którymi związało się PCSK9, ulegają endocytozie i destrukcji w lizosomach Y LDLR, LDL jednostka transportująca LDL, SE siateczka endoplazmatyczna, EGF fragment LDLR podobny strukturalnie do nabłonkowego czynnika wzrostu, niezbędny dla recyrkulacji LDLR do błony komórkowej i blokowany przez PCSK9 teczce endoplazmatycznej komórki proces autokatalityczny, w którym prodomena zostaje przez domenę katalityczną oddzielona od cząsteczki PCSK9, ale następnie ponownie się z nią wiąże. To autokatalityczne przekształcenie jest niezbędne dla transportu cząsteczki PCSK9 do przestrzeni zewnątrzkomórkowej i do krwi. Ekspresja PCSK9 zachodzi najintensywniej w hepatocytach, a ponadto w jelicie cienkim i w bardzo małym stopniu w nerkach, płucach, śledzionie i grasicy [2]. Krążące PCSK9 wiąże się z LDLR, przede wszystkim hepatocytów. Nie stwierdzono wiązania z LDLR nadnerczy, w których LDLR obficie występują [3, 4]. PCSK9 wiąże się z fragmentem EGF-A LDLR, co powoduje internalizację receptora, podobnie jak to ma miejsce w przypadku związania LDL [5]. Niskie ph (5) wnętrza komórki powoduje zwiększenie o 150 razy powinowactwa PCSK9 do EGF. Ponieważ fragment EGF-A jest niezbędny dla recyrkulacji receptora z endosomu do błony komórkowej, jego związanie przez PCSK9 zatrzymuje LDLR w komórce, powodując ich redystrybucję do lizosomów, w których ulegają one degradacji [6, 7]. Alternatywną drogą działania PCSK9 jest jego wewnątrzkomórkowe wiązanie się z receptorem, który uległ internalizacji na skutek wiązania z LDL, i związanie go z lizosomem [8] (Rycina 1.). W ten sposób PCSK9 powoduje obniżenie gęstości receptorów LDL na powierzchni hepatocytów, a tym samym ogranicza ilość LDL mogących ulec internalizacji i metabolizmowi w tych komórkach. Tak więc wzrost ekspresji PCSK9 pociąga za sobą wzrost stężenia LDL w osoczu, a zahamowanie ekspresji jego spadek. Zaskakujące jest stwierdzenie, że fragment PCSK9 wiążący się z LDL jest oddalony od centrum katalitycznego enzymu. Stwierdzono ponadto, że nieczynna katalitycznie odmiana PCSK9 oddziałuje z LDLR tak samo jak czynna katalitycznie. Tak więc interakcja PCSK9 LDLR nie jest wynikiem proteolitycznego działania tego enzymu [9, 10].
3 784 Bohdan Lewartowski Jego autokatalityczne przekształcenie jest natomiast niezbędne dla wydzielenia zsyntetyzowanego PCSK9 z komórki do przestrzeni zewnątrzkomórkowej i osocza. Mutacje PCSK9 w populacjach ludzkich Zainteresowanie PCSK9 zostało rozbudzone odkryciem, że mutacje tego genu (F216L i S127R) są, obok mutacji genów kodujących LDLR i APO B, zaangażowane w rozwój autosomalnej dominującej hipercholesterolemii prowadzącej do przedwczesnego rozwoju miażdżycy [11]. Obecnie znanych jest już wiele mutacji PCSK9 powodujących nasilenie intensywności destrukcji LDLR (ang. gain of function, GOF) lub jej spadek (ang. loss of function, LOF). Mechanizm tych zmian w wypadku poszczególnych mutacji może być różny. Poszczególne mutanty PCSK9 mogą się różnić stopniem powinowactwa do EGF-A LDLR. Ponadto PCSK9 jest degradowane przez inne proproteinowe konwertazy: PC5/6A oraz furynę (furin). Poszczególne mutanty mogą być przez nie degradowane z różną intensywnością. Wreszcie cząsteczki PCSK9 mogą się łączyć w homodimery i homotrimery o zwiększonej aktywności w degradacji LDLR. Niektóre mutanty PCSK9 wykazują zwiększoną zdolność do tworzenia takich połączeń [1, 12]. W społeczeństwach zachodnich najliczniej występują mutacje typu LOF. U 2,6% Afroamerykanów substytucja aminokwasów Y142X i C679X powoduje 28-procentowy spadek zawartości LDL w osoczu i 88-procentowy spadek ryzyka choroby wieńcowej [13]. Wśród przedstawicieli rasy kaukaskiej występująca w 3,2% mutacja R46L powoduje 15-procentowy spadek zawartości LDL w osoczu i 45-procentowy spadek ryzyka choroby wieńcowej [13] oraz schorzeń tętnic obwodowych [14]. W populacji polskiej substytucję R46L stwierdzono w 2,6%, przy czym osoby będące nosicielami tej mutacji miały zawartość LDL w osoczu o ok. 14% niższą od zawartości u osób nieposiadających tej odmiany PCSK9. W grupie tej stwierdzono zmniejszenie o ok. 50% ryzyka chorobowości w odniesieniu do zawału serca i pozostałych chorób układu sercowo-naczyniowego [15]. W różnych populacjach wykryto ponadto szereg innych mutacji (L253F A433T, Y142x i C679x) związanych z niskim stężeniem LDL i redukcją ryzyka choroby wieńcowej [12]. Ponadto znaleziono osobę, u której stwierdzono 2 inaktywujące mutacje PCSK9, brak tego białka w osoczu oraz niski poziom LDL (14 mg/dl) przy braku jakichkolwiek objawów chorobowych [12]. W różnych populacjach występują również mutacje typu GOF związane z hipercholesterolemią i przedwczesną miażdżycą (S127R, D129G, F216L, D374H). Ciężka forma hipercholesterolemii spowodowana substytucją aminokwasów D374Y występuje względnie często w populacjach Wielkiej Brytanii i Norwegii. U nosicieli tej mutacji miażdżyca i jej powikłania rozwijają się o ok. 10 lat wcześniej niż w całej populacji [16, 17]. Tak więc badania polimorfizmu genu kodującego PCSK9 dostarczyły poważnych argumentów przemawiających za podstawowym znaczeniem tego białka w regulacji zawartości LDL w osoczu u ludzi. Doświadczenia na zwierzętach oraz in vitro na hodowlach komórek zwierzęcych i ludzkich dostarczyły bardziej bezpośrednich dowodów oraz pozwoliły na wyjaśnienie mechanizmów działania PCSK9, które częściowo zostały już powyżej przedstawione. Doświadczenia na zwierzętach Frank-Komenetsky i wsp. [18] stwierdzili, że uciszenie genu PCSK9 u myszy poprzez wstrzyknięcie małego interferującego RNA (sirna) (5 mg/kg) powodowało procentowe zmniejszenie zawartości transkryptu mrna dla PCSK9 w wątrobie oraz ok. 30-procentowy spadek stężenia PSCK9 w surowicy. U szczurów zabieg ten powodował spadek wątrobowego mrna dla PCSK9 o 50 60%, spadek stężenia cholesterolu w osoczu o 50 60% oraz 3 5-krotny wzrost ilości wątrobowych LDLR. U małp podanie 5 mg/kg sirna powodowało po 72 godz. obniżenie zawartości LDL w osoczu o 56% i jego powrót do wyjściowego poziomu po 14 dniach. U małp i myszy stwierdzono spadek stężenia PCSK9 w osoczu. Uciszenie genu PCSK9 nie miało wpływu na HDL i trójglicerydy (TG). Podobne wyniki uzyskano u myszy z wyłączeniem genu PCSK9 typu knock-out. Zwiększeniu liczby LDLR w wątrobie nie towarzyszyło zwiększenie ich mrna, co wskazuje, że było ono wynikiem zahamowania ich destrukcji, a nie zwiększenia ekspresji. Ponadto u myszy tych stwierdzono nasilenie działania statyn obniżającego stężenie cholesterolu we krwi [19]. W innym badaniu zahamowanie ekspresji genu PCSK9 antysensowym oligonukleotydem powodowało obniżenie zawartości LDL w osoczu również u myszy z hipercholesterolemią [20]. Transgeniczne myszy z nadekspresją ludzkiego PCSK9 wydzielały do plazmy znaczne ilości tego białka, co powodowało spadek liczby LDLR w hepatocytach oraz wzrost stężenia cholesterolu do poziomu stwierdzanego u myszy z knock-outem LDLR [21]. Podobne wyniki uzyskano u myszy zainfekowanych adenowirusem konstytutywnie powodującym nadekspresję mysiego PCSK9-Ad. U zwierząt tych stwierdzano 5-krotny wzrost stężenia LDL bez zmian HDL oraz prawie całkowite zniknięcie białka LDLR z wątroby [22]. Nadekspresja PCSK9 u myszy transgenicznych powodowała spadek zawartości LDLR również w wątrobie połączonych z nimi krążeniowo myszy normalnych. Stanowi to dowód, że z LDLR wiąże się PCSK9 krążące we krwi [23]. Regulacja ekspresji i działania PCSK9 Regulacja ekspresji PCSK9 przez cholesterol Bezpośrednim aktywatorem ekspresji LDLR i PCSK9 w komórkach jest czynnik transkrypcyjny SREBPS-2 (ang. sterol regulatory element biding proteins) [24, 25]. Zsyntetyzowany SREBPS-2 zostaje zakotwiczony w siateczce endoplazmatycznej i w otoczce jądra komórkowego w kompleksie z białkiem SCAP (ang. SREBP cleavage activating
4 PCSK9 początek przełomu w zapobieganiu i leczeniu miażdżycy? 785 protein). SCAP jest właściwym sensorem stężenia cholesterolu w przestrzeni siateczki endoplazmatycznej i jego zawartości w jej błonach. Jeżeli stężenie to jest wyższe niż 5%, SCAP przytrzymuje SREBP w ER, a więc nie może on wpływać na ekspresję genów. Wobec tego ekspresja LDLR się zmniejsza, co chroni komórkę przed przeładowaniem cholesterolem. Co prawda, jednocześnie zmniejsza się również ekspresja PCSK, co zmniejsza destrukcję LDLR (skutek odwrotny do zahamowania ekspresji). Wydaje się jednak, że zahamowanie ekspresji przeważa. Jeżeli stężenie cholesterolu spada do 3%, SCAP transportuje SREBP do aparatu Golgiego, gdzie ulega on przekształceniu umożliwiającemu jego transfer do jądra komórkowego. Tam wiąże się on z promotorami różnych genów, m.in. z PCSK9 oraz LDLR, pobudzając ich ekspresję. A więc znowu mamy dwa przeciwstawne efekty: nasilenie ekspresji LDLR i nasilenie ich destrukcji. W tym wypadku zmiana ekspresji LDLR przeważa, wobec czego gęstość LDLR w błonie komórkowej się zwiększa, co umożliwia nasilenie dokomórkowego transportu cholesterolu. Tak więc regulacja poprzez SREBP ekspresji LDLR stanowi mechanizm komórkowej homeostazy cholesterolowej [26 28]. Nie jest jasne, jaki jest sens biologiczny jednoczesnego pobudzania przez SREBP-2 ekspresji PCSK9 i LDLR. Jedną z możliwości jego wyjaśnienia stwarza fakt, że osłabianie przez PCSK9 efektów zmian ekspresji LDLR dotyczy tylko wątroby, ponieważ PCSK9 nie działa na receptory LDL w innych komórkach. W ten sposób PCSK9 może łagodzić skutki zmian ekspresji LDLR hepatocytów przez ich wewnątrzkomórkowy cholesterol w stosunku do poziomu LDL w osoczu. Na przykład dieta bogata w cholesterol zwiększa jego dopływ do wątroby i wychwyt przez hepatocyty. Prowadzi to do zmniejszenia ekspresji LDLR. Gdyby nie było to buforowane przez jednoczesne zmniejszenie destrukcji LDLR na skutek zahamowania ekspresji PCSK9, prowadziłoby do bardzo znacznego ograniczenia usuwania LDL z krwi, co dodatkowo przyczyniłoby się do bardzo dużych wzrostów zawartości cholesterolu w osoczu. Ten mechanizm mógłby działać odwrotnie np. w głodzeniu, kiedy zachodzi wzrost ekspresji LDLR i PCSK. Tak więc byłby to często występujący w ustroju mechanizm samoograniczenia układu spłaszczający skutki zmian jego aktywności. Inna możliwość to ograniczenie czasu przetrwania receptora LDL przez skrócenie cyklu ekspresji i destrukcji, co mogłoby korzystnie wpływać na jego stan czynnościowy [19]. Interakcja PCSK9 ze statynami Statyny aktywują SREBP-2, który pobudza ekspresję zarówno PCSK9, jak i LDLR. Wobec tego statyny pobudzają zarówno tworzenie, jak i destrukcję LDLR. Podobnie jak się to dzieje w wypadku zmniejszenia komórkowej zawartości cholesterolu, pobudzenie ekspresji PCSK9 osłabia efekt pobudzenia ekspresji LDLR i spadku zawartości LDL w osoczu. Wobec tego zahamowanie ekspresji PCSK nasila efekt działania statyn, natomiast zwiększenie tej ekspresji może być przyczyną oporności na statyny [19]. Wpływ stanów zapalnych na ekspresję PCSK9 Infekcje i zapalenia prowadzą do głębokich zaburzeń w metabolizmie lipidów, a w szczególności do obniżonego wychwytu LDL [29]. Wykazano, że infekcja, a nawet jałowe zapalenie, powoduje u myszy wielokrotny wzrost ekspresji PCSK9 w wątrobie i nerkach oraz spadek białka receptorów LDL w wątrobie i wzrost stężenia LDL w osoczu [30]. Wynik ten dostarcza niewątpliwie co najmniej jednego z ogniw łączących procesy zapalne z nasileniem zmian miażdżycowych. Regulacja przez fibraty Ekspresja PCSK9 jest hamowana przez fibraty na poziomie promotora. Ponadto fibraty pobudzają ekspresję dwu innych proproteinowych konwertaz: PC5/6A oraz furyny, które degradują PCSK9 [31]. Blokowanie wiązania PCSK9 z LDLR Oddziaływanie PCSK9 na stężenie LDL w osoczu uwarunkowane jest jego związaniem z domeną EGF-A receptorów LDL. Shan i wsp. [32] otrzymali syntetyczny peptyd EGF-A, który wiązał się z PCSK9, blokując tym samym jego wiązanie z LDLR. W wyniku tego syntetyczny EGF-A zapobiegał degradacji przez PCSK9 receptorów LDL i spadkowi poboru LDL w hodowli hepatocytów HepG2. Plejotropowe działania PCSK9 Zwykle tak bywa, że nowo odkryte czynne białko, poza pierwotnie opisaną funkcją, zaangażowane jest w szereg innych, nieraz licznych zjawisk. Wydaje się, że dotyczy to również PCSK9. Stwierdzono mianowicie, że pobudza ono regenerację hepatocytów w uszkodzonej wątrobie [8] oraz pobudza różnicowanie neuronów [2]. Podsumowanie Badania genetyczne populacji ludzkich oraz doświadczenia na zwierzętach i doświadczenia in vitro na komórkach ludzkich i zwierzęcych dowodzą, że PCSK9 jest głównym regulatorem stężenia LDL w osoczu krwi ludzi i zwierząt, a tym samym ma istotny wpływ na rozwój miażdżycy i jej powikłań. Regulacja polega na wiązaniu się PCSK9 z domeną EGF-A receptorów LDL wątroby, ich internalizacji i destrukcji w lizosomach. W wyniku tego liczba dostępnych receptorów LDL maleje, a tym samym maleje wychwyt LDL przez wątrobę, co prowadzi do wzrostu ich stężenia w osoczu. PCSK9 osłabia hipolipemizujący efekt działania statyn. Doświadczalnie wykazana możliwość hamowania ekspresji PCSK9 przez uciszanie jego genu lub blokowanie jego destrukcyjnego wpływu na LDLR przez syntetyczny EGF-A otwiera drogę do dalszych badań nad wykorzystaniem roli PCSK9 w metabolizmie LDL w zapobieganiu i leczeniu miażdżycy.
5 786 Bohdan Lewartowski Piśmiennictwo 1. Costet P, Krempf M, Cariou B. PCSK9 and LDL cholesterol: unraveling the target to design the bullet. Trends Biochem Sci 2008; 33: Seidah NG, Benjannet S, Wickham L, et al. The secretory proprotein convertase neural apoptosis-regulated convertase 1 (NARC-1): liver regeneration and neuronal differetiation. Proc Natl Acad Sci USA 2003; 100: Grefhorst A, McNutt MC, Lagace TA, Horton JD. Plasma PCSK9 preferentially reduces liver LDL receptors in mice. J Lipid Res 2008; 49: McNutt MC, Lagace TA, Horton JD. Catalytic activity is not required for secreted PCSK9 to reduce low density lipoprotein receptors in HEPG2 cells. J Biol Chem 2007; 282: Qian YW, Schmidt RJ, Zhang Y, et al. Secreted PCSK9 downregulates low density lipoprotein receptor through receptor-mediated endocytosis. J Lipid Res 2007; 48: Zhang DW, Lagace TA, Garuti R, et al. Binding protein convertase subtilisin/kexin type 9 to epidermal growth factor-like repeat A of low density lipoprotein receptor decreases receptor recycling and increases degradation. J Biol Chem 2007; 282: Fisher TS, Lo Surdo P, Pandit S, et al. Effects of ph and low density lipoprotein (LDL) on PCSK9-dependent LDL receptor regulation. J Biol Chem 2007; 282: Zaid A, Roubtsova A, Essalmani R, et al. Protein convertase subtilisin/kexin type 9 (PCSK9): hepatocyte-specific low-density lipoprotein receptor degradation and critical role in mouse liver regeneration. Hepatology 2008; 48: Li J, Tumanut C, Gavigan JA, et al. Secreted PCSK9 promotes LDL receptor degradation independently of proteolytic activity. Biochem J 2007; 406: Peterson AS, Fong LG, Young SG. PCSK9 function and physiology. J Lipid Res 2008; 49: Abifadel M, Varret M, Rabes JP, et al. C. Mutations in PCSK9 cause autosomal dominant hypercholesterolemia. Nat Genet 2003; 34: Pandit S, Wisniewski D, Santoro JC, et al. Functional analysis of sites within PCSK9 responsible for hypercholesterolemia. J Lipid Res 2008; 49: Cohen JC, Boerwinkle E, Mosley TH Jr, Hobbs HH. Sequence variations in PCSK9, low LDL, and protection against coronary heart disease. N Engl J Med 2006; 354: Folsom AR, Peacock JM, Boerwinkle E. Variation in PCSK9, low LDL cholesterol, and risk of peripheral arterial disease. Atherosclerosis 2009; 202: Kostrzewa G, Broda G, Kurjata P, et al. Effect of protein convertase subtilisin/kexin type 9 (PCSK9) 46L gene polymorphism on LDL cholesterol concentration in a Polish adult population. Mol Genet Metab 2008; 94: Naoumova RP, Tosi I, Patel D, et al. Severe hypercholesterolemia in four British families with the D374Y mutations in the PCSK9 gene: long term follow-up and treatment response. Arterioscler Thromb Vasc Biol 2005; 25: Soutar AK, Naoumova RP. Mechanisms of disease: genetic causes of familial hypercholesterolemia. Nat Clin Pract Cardiovasc Med 2007; 4: Frank-Kamenetsky M, Grefhorst A, Anderson NN, et al. Therapeutic RNAi targeting PCSK9 acutely lowers plasma cholesterol in rodents and LDL cholesterol in nonhuman primates. Proc Natl Acad Sci USA 2008; 105: Rashid S, Curtis DE, Garuti R, et al. Decreased plasma cholesterol and hypersensitivity to statins in mice lacking Pcsk9. Proc Natl Acad Sci USA 2005; 102: Graham MJ, Lemonidis KM, Whipple CP, et al. Antisense inhibition of protein convertase subtilisin/kexin type 9 reduces serum LDL in hyperlipidemic mice. J Lipid Res 2007; 48: Lagace TA, Curtis DE, Garuti R, et al. Secreted PCSK9 decreases the number of LDL receptors in hepatocytes and in livers of parabiotic mice. J Clin Invest 2006; 116: Maxwell KN, Breslow JL. Adenoviral-mediated expression of Pcsk9 in mice results in a low density lipoprotein receptor knockout phenotype. Proc Natl Acad Sci USA 2004; 101: Hammer RE, Horton JD. Secreted PCSK9 decreases the number of LDL receptors in hepatocytes and in livers of parabiotic mice. J Clin Invest 2006; 116: Park SW, Moon YA, Horton JD. Post-transcriptional regulation of low density lipoprotein receptor protein by proprotein convertase subtilisin/kexin type 9a in mouse liver. J Biol Chem 2004; 279: Jeong HJ, Lee HS, Kim KS, et al. Sterol-dependent regulation of proprotein convertase subtilisi/kexin type 9 expression by sterol-regulatory element biding protein-2. J Lipid Res 2008; 49: Weber LW, Boll M, Stampfl A. Maintaining cholesterol homeostasis: Sterol regulatory element-binding proteins. World J Gastroenterol 2004; 10: Radhakrishnan A, Goldstein JL, McDonald JG, Brown MS. Switch-like control of SREBP-2 transport triggered by small changes in ER cholesterol: a delicate balance. Cell Metab 2008; 8: Leblond F, Seidah NG, Precourt LP, et al. Regulation of the proprotein convertase subtilisin/kexin type 9 in intestitial epithelial cells. Am J Physiol Gastrointest Liver Physiol 2009; 296: G Khovidhunkit W, Kim MS, Memon RA, et al. Effects of infection on lipid and lipoprotein metabolism: mechanisms and consequences to the host. J Lipid Res 2004; 45: Feingold KR, Moser AH, Shigenaga JK, et al. Inflammation stimulates the expression of PCSK9. Biochem Biophys Res Comm 2008; 374: Kourimate S, Le May C, Langhi C, et al. Dual mechanisms for the fibrate-mediated repression of proprotein convertase subtilisin/kexin type 9. J Biol Chem 2008; 283: Shan L, Pang L, Zhang R, et al. PCSK9 binds to multiple receptors and can be functionally inhibited by an EGF-A peptide. Biochem Biophys Res Comm 2008; 375:
SEMINARIUM 2 15. 10. 2015
SEMINARIUM 2 15. 10. 2015 Od tłuszczu pokarmowego do lipoprotein osocza, metabolizm, budowa cząsteczek lipoprotein, apolipoproteiny, znaczenie biologiczne, enzymy biorące udział w metabolizmie lipoprotein,
Sterydy (Steroidy) "Chemia Medyczna" dr inż. Ewa Mironiuk-Puchalska, WChem PW
Sterydy (Steroidy) Związki pochodzenia zwierzęcego, roślinnego i mikroorganicznego; pochodne lipidów, których wspólnącechą budowy jest układ czterech sprzężonych pierścieni węglowodorowych zwany steranem(cyklopentanoperhydrofenantren)
CHOLESTONE NATURALNA OCHRONA PRZED MIAŻDŻYCĄ. www.california-fitness.pl www.calivita.com
CHOLESTONE NATURALNA OCHRONA PRZED MIAŻDŻYCĄ Co to jest cholesterol? Nierozpuszczalna w wodzie substancja, która: jest składnikiem strukturalnym wszystkich błon komórkowych i śródkomórkowych wchodzi w
dr hab. prof. AWF Agnieszka Zembroń-Łacny DOPING GENOWY 3 CIEMNA STRONA TERAPII GENOWEJ
dr hab. prof. AWF Agnieszka Zembroń-Łacny DOPING GENOWY 3 CIEMNA STRONA TERAPII GENOWEJ KOMÓRKI SATELITARNE (ang. stem cells) potencjał regeneracyjny mięśni HIPERTROFIA MIĘŚNI University College London,
Długotrwały niedobór witaminy C (hipoascorbemia) powoduje miażdżycę oraz osadzanie się lipoproteiny(a) w naczyniach krwionośnych transgenicznych myszy
Długotrwały niedobór witaminy C (hipoascorbemia) powoduje miażdżycę oraz osadzanie się lipoproteiny(a) w naczyniach krwionośnych transgenicznych myszy Nowa publikacja Instytutu Medycyny Komórkowej dr Ratha
Agnieszka Brandt, Matylda Hennig, Joanna Bautembach-Minkowska, Małgorzata Myśliwiec
Agnieszka Brandt, Matylda Hennig, Joanna Bautembach-Minkowska, Małgorzata Myśliwiec Klinika Pediatrii, Diabetologii i Endokrynologii Gdański Uniwersytet Medyczny Hipercholesterolemia rodzinna (FH) najczęstsza
FARMAKOTERAPIA MIAŻDŻYCY
FARMAKOTERAPIA MIAŻDŻYCY Miażdżyca: Przewlekła choroba dużych i średnich tętnic, polegająca na zmianach zwyrodnieniowowytwórczych w błonie wewnętrznej i środkowej tętnic wywołanych przez gromadzenie się:
Analiza mutacji p.d36n i p.n318s oraz polimorfizmu p.s474x genu lipazy lipoproteinowej u chorych z hipercholesterolemią rodzinną.
Analiza mutacji p.d36n i p.n318s oraz polimorfizmu p.s474x genu lipazy lipoproteinowej u chorych z hipercholesterolemią rodzinną. Monika śuk opiekun: prof. dr hab. n. med. Janusz Limon Katedra i Zakład
Znaczenie glikoproteiny PCSK9 w farmakoterapii hipercholesterolemii rodzinnej
Choroby Serca i Naczyń 2013, tom 10, nr 2, 72 77 F A R M A K O T E R A P I A C H O R Ó B U K Ł A D U K R Ą Ż E N I A Redaktor działu: prof. dr hab. n. med. Beata Wożakowska-Kapłon Znaczenie glikoproteiny
zbyt wysoki poziom DOBRE I ZŁE STRONY CHOLESTEROLU Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej 18r.ż. ma cholesterolu całkowitego (>190mg/dl)
HIPERLIPIDEMIA to stan zaburzenia gospodarki lipidowej, w którym występuje wzrost stężenia lipidów (cholesterolu i/lub triglicerydów ) w surowicy krwi. Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej
Gdański Uniwersytet Medyczny I Katedra i Klinika Kardiologii
Gdański Uniwersytet Medyczny I Katedra i Klinika Kardiologii Kierownik: Prof. dr hab. med. Marcin Gruchała ul. Dębinki 7, 80-211 Gdańsk tel./fax (0 58) 346 12 01; tel. 349 25 00, 349 25 04 - sekretariat
Trienyl. - kwas alfa-iinolenowy (C 18:3) - kwas eikozapentaenowy (EPA, C 20:3) - kwas dokozaheksaenowy (DCHA, C 22:6)
Trienyl - kwas alfa-iinolenowy (C 18:3) - kwas eikozapentaenowy (EPA, C 20:3) - kwas dokozaheksaenowy (DCHA, C 22:6) Stosowany w leczeniu przeciwmiażdżycowym i w profilaktyce chorób naczyniowych serca
CORAZ BLIŻEJ ISTOTY ŻYCIA WERSJA A. imię i nazwisko :. klasa :.. ilość punktów :.
CORAZ BLIŻEJ ISTOTY ŻYCIA WERSJA A imię i nazwisko :. klasa :.. ilość punktów :. Zadanie 1 Przeanalizuj schemat i wykonaj polecenia. a. Wymień cztery struktury występujące zarówno w komórce roślinnej,
Transport przez błony
Transport przez błony Transport bierny Nie wymaga nakładu energii Transport aktywny Wymaga nakładu energii Dyfuzja prosta Dyfuzja ułatwiona Przenośniki Kanały jonowe Transport przez pory w błonie jądrowej
Transport pęcherzykowy
Transport pęcherzykowy sortowanie przenoszonego materiału zachowanie asymetrii zachowanie odrębności organelli precyzyjne oznakowanie Transport pęcherzykowy etapy transportu Transport pęcherzykowy przemieszczanie
ROLA WAPNIA W FIZJOLOGII KOMÓRKI
ROLA WAPNIA W FIZJOLOGII KOMÓRKI Michał M. Dyzma PLAN REFERATU Historia badań nad wapniem Domeny białek wiążące wapń Homeostaza wapniowa w komórce Komórkowe rezerwuary wapnia Białka buforujące Pompy wapniowe
Wskaźniki włóknienia nerek
Wskaźniki włóknienia nerek u dzieci z przewlekłą chorobą nerek leczonych zachowawczo Kinga Musiał, Danuta Zwolińska Katedra i Klinika Nefrologii Pediatrycznej Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich
CHOROBY REUMATYCZNE A OBNIŻENIE GĘSTOŚCI MINERALNEJ KOŚCI
CHOROBY REUMATYCZNE A OBNIŻENIE GĘSTOŚCI MINERALNEJ KOŚCI Katarzyna Pawlak-Buś Katedra i Klinika Reumatologii i Rehabilitacji Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu ECHA ASBMR 2018 WIELOCZYNNIKOWY CHARAKTER
Hipercholesterolemia rodzinna - co warto wiedzieć
I Katedra i Klinika Kardiologii Gdański Uniwersytet Medyczny Hipercholesterolemia rodzinna - co warto wiedzieć Dlaczego to takie ważne? Marcin Gruchała Czynniki ryzyka zawału serca 15 152 osób z pierwszym
Czy mamy dowody na pozalipidoweefekty stosowania statyn?
Czy mamy dowody na pozalipidoweefekty stosowania statyn? Zbigniew Gaciong Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny Definicja Plejotropia,
Molekularne i komórkowe podstawy treningu zdrowotnego u ludzi chorych na problemy sercowo-naczyniowe.
Molekularne i komórkowe podstawy treningu zdrowotnego u ludzi chorych na problemy sercowo-naczyniowe. Przewlekła hiperglikemia wiąże sięz uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów:
Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta
Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta Uwaga: Niniejsze zmiany do streszczenia charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta są wersją obowiązującą
Jednostka chorobowa. 3mc 1260. Czas analizy [dni roboczych] Literatura Gen. Cena [PLN] Badany Gen. Materiał biologiczny. Chorobowa OMIM TM.
Jednostka chorobowa Jednostka Oznaczenie Chorobowa OMIM TM testu Badany Gen Literatura Gen OMIM TM Opis/cel badania Zakres analizy Materiał biologiczny Czas analizy [dni roboczych] Cena [PLN] HEMOFILIA
Kwasy tłuszczowe EPA i DHA omega-3 są niezbędne dla zdrowia serca i układu krążenia.
Kwasy tłuszczowe EPA i DHA omega-3 są niezbędne dla zdrowia serca i układu krążenia. Kwasy tłuszczowe omega-3 jak pokazują wyniki wielu światowych badań klinicznych i epidemiologicznych na ludziach, są
Wytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych
Wytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych Jednym z pierwszych i podstawowych zadań lekarza jest prawidłowa i rzetelna ocena ryzyka oraz rokowania pacjenta. Ma
Profil metaboliczny róŝnych organów ciała
Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Uwaga: tkanka tłuszczowa (adipose tissue) NIE wykorzystuje glicerolu do biosyntezy triacylogliceroli Endo-, para-, i autokrynna droga przekazu informacji biologicznej.
Inhibitory proproteinowej konwertazy subtylizyny/keksyny 9 nowym, przełomowym narzędziem terapeutycznym w leczeniu dyslipidemii
Wołowiec Łukasz, Banach Joanna, Rogowicz Daniel, Grochowska Magdalena, Zukow Walery, Sinkiewicz Władysław. Inhibitory proproteinowej konwertazy subtylizyny/keksyny 9 nowym, przełomowym narzędziem terapeutycznym
Dr. habil. Anna Salek International Bio-Consulting 1 Germany
1 2 3 Drożdże są najprostszymi Eukariontami 4 Eucaryota Procaryota 5 6 Informacja genetyczna dla każdej komórki drożdży jest identyczna A zatem każda komórka koduje w DNA wszystkie swoje substancje 7 Przy
Czy mogą być niebezpieczne?
Diety wysokobiałkowe w odchudzaniu Czy mogą być niebezpieczne? Lucyna Kozłowska Katedra Dietetyki SGGW Diety wysokobiałkowe a ryzyko zgonu Badane osoby: Szwecja, 49 261 kobiet w wieku 30 49 lat (1992 i
Nowe terapie choroby Huntingtona. Grzegorz Witkowski Katowice 2014
Nowe terapie choroby Huntingtona Grzegorz Witkowski Katowice 2014 Terapie modyfikujące przebieg choroby Zahamowanie produkcji nieprawidłowej huntingtyny Leki oparte o palce cynkowe Małe interferujące RNA
Wazoprotekcyjne i antydiabetogenne działanie telmisartanu zależne od aktywacji receptora PPAR?
Wazoprotekcyjne i antydiabetogenne działanie telmisartanu zależne od aktywacji receptora PPAR? Receptory aktywowane przez proliferatory peroksysomów Wśród receptorów PPAR wyróżnić można 3 izoformy, mianowicie:
wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki
Genetyka ogólna wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii andw@ibb.waw.pl http://arete.ibb.waw.pl/private/genetyka/ 1. Gen to odcinek DNA odpowiedzialny
OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011
OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011 DLACZEGO DOROSŁY CZŁOWIEK (O STAŁEJ MASIE BIAŁKOWEJ CIAŁA) MUSI SPOŻYWAĆ BIAŁKO? NIEUSTAJĄCA WYMIANA BIAŁEK
Metabolizm cholesterolu
Dieta niskocholesterolowa wskazania, skuteczność, produkty zalecane i zakazane Mimo, iż krążące przez wiele lat mity o szkodliwości cholesterolu obalone zostały w wielu badaniach naukowych, fobia cholesterolowa
Odżywianie organizmu kwasami tłuszczowymi EPA + DHA grupy omega-3 korzystnie zmienia jego strukturę.
11 Odżywianie organizmu kwasami tłuszczowymi EPA + DHA grupy omega-3 korzystnie zmienia jego strukturę. NASZĄ PASJĄ JEST ZDROWIE, NASZĄ INSPIRACJĄ SĄ LUDZIE PRODUCENT: 93-446 Łódź, ul. Placowa 4 www.marinex.com.pl
JAK DZIAŁA WĄTROBA? Wątroba spełnia cztery funkcje. Najczęstsze przyczyny chorób wątroby. Objawy towarzyszące chorobom wątroby
SPIS TREŚCI JAK DZIAŁA WĄTROBA? Wątroba spełnia cztery funkcje Wątroba jest największym narządem wewnętrznym naszego organizmu. Wątroba jest kluczowym organem regulującym nasz metabolizm (każda substancja
Hipercholesterolemia rodzinna (FH) ważny i niedoceniony problem zdrowia publicznego
Hipercholesterolemia rodzinna (FH) ważny i niedoceniony problem zdrowia publicznego Krzysztof Chlebus I Klinika Kardiologii Gdański Uniwersytet Medyczny Hipercholesterolemia Rodzinna przedwczesna choroba
LP Panel tarczycowy 1. TSH 2. Ft3 3. Ft4 4. Anty TPo 5. Anty Tg. W przypadku występowania alergii pokarmowych lub wziewnych
Proszę o wykonanie następujących badań laboratoryjnych (z krwi), na część z nich można uzyskać skierowanie od lekarza*: Dodatkowo: Badania podstawowe: W przypadku podejrzenia nieprawidłowej pracy tarczycy
THE UNFOLDED PROTEIN RESPONSE
THE UNFOLDED PROTEIN RESPONSE Anna Czarnecka Źródło: Intercellular signaling from the endoplasmatic reticulum to the nucleus: the unfolded protein response in yeast and mammals Ch. Patil & P. Walter The
Lipoproteiny osocza. mgr Rafał Świechowski
Lipoproteiny osocza mgr Rafał Świechowski Lipidy Heterogenna grupa związków chemicznych, do których zalicza się: tłuszcze, woski, sterole, rozpuszczalne w tłuszczach witaminy (A, D, E, K), monoacyloglicerole,
Czynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości
Czynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości OTYŁOŚĆ Choroba charakteryzująca się zwiększeniem masy ciała ponad przyjętą normę Wzrost efektywności terapii Czynniki psychologiczne Czynniki środowiskowe
PODRĘCZNIK DLA STUDENTÓW UCZELNI MEDYCZNYCH
Edward Bańkowski PODRĘCZNIK DLA STUDENTÓW UCZELNI MEDYCZNYCH Wydanie trzecie Rozdział 18 Lipoproteiny osocza 18.1. Systematyka lipoprotein osoczowych 220 18.1.1. Metabolizm chylomikronów 221 18.1.2. Metabolizm
Grzegorz Satała, Tomasz Lenda, Beata Duszyńska, Andrzej J. Bojarski. Instytut Farmakologii Polskiej Akademii Nauk, ul.
Grzegorz Satała, Tomasz Lenda, Beata Duszyńska, Andrzej J. Bojarski Instytut Farmakologii Polskiej Akademii Nauk, ul. Smętna 12, Kraków Plan prezentacji: Cel naukowy Podstawy teoretyczne Przyjęta metodyka
HIPERCHOLESTEROLEMIA RODZINNA Jak z nią żyć i skutecznie walczyć?
HIPERCHOLESTEROLEMIA RODZINNA Jak z nią żyć i skutecznie walczyć? KIM JESTEŚMY JESTEŚMY GRUPĄ, KTÓRA ZRZESZA PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI GOSPODARKI LIPIDOWEJ Z CAŁEJ POLSKI HIPERCHOLESTEROLEMIA RODZINNA FAKTY:
PODSTAWY IMMUNOLOGII Komórki i cząsteczki biorące udział w odporności nabytej (cz.i): wprowadzenie (komórki, receptory, rozwój odporności nabytej)
PODSTAWY IMMUNOLOGII Komórki i cząsteczki biorące udział w odporności nabytej (cz.i): wprowadzenie (komórki, receptory, rozwój odporności nabytej) Nadzieja Drela ndrela@biol.uw.edu.pl Konspekt do wykładu
Układ wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy.
Układ wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy. Wydalanie pozbywanie się z organizmu zbędnych produktów przemiany
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
Podstawy mikrobiologii. Wirusy bezkomórkowe formy materii oŝywionej
Podstawy mikrobiologii Wykład 3 Wirusy bezkomórkowe formy materii oŝywionej Budowa wirusów Wirusy nie mają budowy komórkowej, zatem pod względem biologicznym nie są organizmami Ŝywymi! Są to twory nukleinowo
Ocena ekspresji genu ABCG2 i białka oporności raka piersi (BCRP) jako potencjalnych czynników prognostycznych w raku jelita grubego
Aleksandra Sałagacka Ocena ekspresji genu ABCG2 i białka oporności raka piersi (BCRP) jako potencjalnych czynników prognostycznych w raku jelita grubego Pracownia Biologii Molekularnej i Farmakogenomiki
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Gdański Uniwersytet Medyczny Wydział Lekarski. Udział mikrorna w procesie starzenia się ludzkich limfocytów T. Joanna Frąckowiak
Gdański Uniwersytet Medyczny Wydział Lekarski Udział mikrorna w procesie starzenia się ludzkich limfocytów T Joanna Frąckowiak Rozprawa doktorska Praca wykonana w Katedrze i Zakładzie Fizjopatologii Gdańskiego
STRESZCZENIE PRACY DOKTORSKIEJ
mgr Bartłomiej Rospond POSZUKIWANIE NEUROBIOLOGICZNEGO MECHANIZMU UZALEŻNIENIA OD POKARMU - WPŁYW CUKRÓW I TŁUSZCZÓW NA EKSPRESJĘ RECEPTORÓW DOPAMINOWYCH D 2 W GRZBIETOWYM PRĄŻKOWIU U SZCZURÓW STRESZCZENIE
CO NALEŻY WIEDZIEĆ O MIAŻDŻYCY?
Wstęp Miażdżyca jest dziś chorobą bardzo rozpowszechnioną. Schorzenie to należy do chorób cywilizacyjnych, ponieważ wiąże się z trybem życia, jaki prowadzą mieszkańcy krajów rozwiniętych, a zwłaszcza mieszkańcy
Wybrane techniki badania białek -proteomika funkcjonalna
Wybrane techniki badania białek -proteomika funkcjonalna Proteomika: umożliwia badanie zestawu wszystkich (lub prawie wszystkich) białek komórkowych Zalety analizy proteomu w porównaniu z analizą trankryptomu:
października 2013: Elementarz biologii molekularnej. Wykład nr 2 BIOINFORMATYKA rok II
10 października 2013: Elementarz biologii molekularnej www.bioalgorithms.info Wykład nr 2 BIOINFORMATYKA rok II Komórka: strukturalna i funkcjonalne jednostka organizmu żywego Jądro komórkowe: chroniona
WYBRANE SKŁADNIKI POKARMOWE A GENY
WYBRANE SKŁADNIKI POKARMOWE A GENY d r i n ż. Magdalena Górnicka Zakład Oceny Żywienia Katedra Żywienia Człowieka WitaminyA, E i C oraz karotenoidy Selen Flawonoidy AKRYLOAMID Powstaje podczas przetwarzania
LECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N
Załącznik nr 42 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N 25.8 Inne zaburzenia
Temat: Komórka jako podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna organizmu utrwalenie wiadomości.
SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII DLA KLASY I GIMNAZJUM Temat: Komórka jako podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna organizmu utrwalenie wiadomości. Cele: Utrwalenie pojęć związanych z budową komórki;
Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu
Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu 2018-03-15 Czym jest ryzyko sercowo naczyniowe? Ryzyko sercowo-naczyniowe to
POLITECHNIKA ŁÓDZKA INSTRUKCJA Z LABORATORIUM W ZAKŁADZIE BIOFIZYKI. Ćwiczenie 3 ANALIZA TRANSPORTU SUBSTANCJI NISKOCZĄSTECZKOWYCH PRZEZ
POLITECHNIKA ŁÓDZKA INSTRUKCJA Z LABORATORIUM W ZAKŁADZIE BIOFIZYKI Ćwiczenie 3 ANALIZA TRANSPORTU SUBSTANCJI NISKOCZĄSTECZKOWYCH PRZEZ BŁONĘ KOMÓRKOWĄ I. WSTĘP TEORETYCZNY Każda komórka, zarówno roślinna,
Klasyczne (tradycyjne) i nowe czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych
Klasyczne (tradycyjne) i nowe czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych Zasadnicze znaczenie dla opanowania epidemii chorób układu krążenia jest modyfikacja czynników ryzyka rozwoju miażdżycy tętnic
Zawartość. Wstęp 1. Historia wirusologii. 2. Klasyfikacja wirusów
Zawartość 139585 Wstęp 1. Historia wirusologii 2. Klasyfikacja wirusów 3. Struktura cząstek wirusowych 3.1. Metody określania struktury cząstek wirusowych 3.2. Budowa cząstek wirusowych o strukturze helikalnej
Materiał i metody. Wyniki
Abstract in Polish Wprowadzenie Selen jest pierwiastkiem śladowym niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Selen jest wbudowywany do białek w postaci selenocysteiny tworząc selenobiałka (selenoproteiny).
Przemiana materii i energii - Biologia.net.pl
Ogół przemian biochemicznych, które zachodzą w komórce składają się na jej metabolizm. Wyróżnia się dwa antagonistyczne procesy metabolizmu: anabolizm i katabolizm. Szlak metaboliczny w komórce, to szereg
Interakcje między abiotycznymi i biotycznymi czynnikami stresowymi: od teorii do praktyki Elżbieta Kuźniak Joanna Chojak
Katedra Fizjologii i Biochemii Roślin Uniwersytetu Łódzkiego Interakcje między abiotycznymi i biotycznymi czynnikami stresowymi: od teorii do praktyki Elżbieta Kuźniak Joanna Chojak Plan wykładu Przykłady
Czynności komórek nerwowych. Adriana Schetz IF US
Czynności komórek nerwowych Adriana Schetz IF US Plan wykładu 1. Komunikacja mędzykomórkowa 2. Neurony i komórki glejowe jedność architektoniczna 3. Czynności komórek nerwowych Komunikacja międzykomórkowa
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Czy żywność GMO jest bezpieczna?
Instytut Żywności i Żywienia dr n. med. Lucjan Szponar Czy żywność GMO jest bezpieczna? Warszawa, 21 marca 2005 r. Od ponad połowy ubiegłego wieku, jedną z rozpoznanych tajemnic życia biologicznego wszystkich
Spółki Sanofi i Regeneron ogłosiły wstępne pozytywne wyniki badań fazy II nad przeciwciałem przeciwko PCSK9 w hipercholesterolemii
INFORMACJA PRASOWA Spółki Sanofi i Regeneron ogłosiły wstępne pozytywne wyniki badań fazy II nad przeciwciałem przeciwko PCSK9 w hipercholesterolemii Paryż, Francja i Tarrytown, NY 10 listopada 2011 r.
Fizjologia nauka o czynności żywego organizmu
nauka o czynności żywego organizmu Stanowi zbiór praw, jakim podlega cały organizm oraz poszczególne jego układy, narządy, tkanki i komórki prawa rządzące żywym organizmem są wykrywane doświadczalnie określają
starszych na półkuli zachodniej. Typową cechą choroby jest heterogenny przebieg
STRESZCZENIE Przewlekła białaczka limfocytowa (PBL) jest najczęstszą białaczką ludzi starszych na półkuli zachodniej. Typową cechą choroby jest heterogenny przebieg kliniczny, zróżnicowane rokowanie. Etiologia
GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY
GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY Matylda Hennig Odmienności w postępowaniu diagnostycznym i terapeutycznym hipercholesterolemii rodzinnej u dzieci Katedra i Klinika Pediatrii, Diabetologii i Endokrynologii
Mutacje genów LDLR i APOB w hipercholesterolemii rodzinnej
Magdalena Chmara Mutacje genów LDLR i APOB w hipercholesterolemii rodzinnej (rozprawa doktorska) Praca wykonana w Katedrze i Zakładzie Biologii i Genetyki AMG kierownik i promotor: prof. dr hab. n. med.
Hipercholesterolemia zmora dzisiejszych czasów. Co zrobić, by zapobiec jej konsekwencjom w świetle aktualnych zaleceń kardiologicznych
108 Probl Hig Epidemiol 2018, 99(2): 108-113 Hipercholesterolemia zmora dzisiejszych czasów. Co zrobić, by zapobiec jej konsekwencjom w świetle aktualnych zaleceń kardiologicznych Hypercholesterolemia
Ograniczenie ekspresji PCSK9 nowym sposobem zwalczania hipercholesterolemii Reduction of PCSK9 expression a novel lipid lowering therapy
Akademia Medycyny ARTYKUŁ POGLĄDOWY / REVIEW PAPER Otrzymano/Submitted: 29.05.2018 Zaakceptowano/Accepted: 15.10.2018 Ograniczenie ekspresji PCSK9 nowym sposobem zwalczania hipercholesterolemii Reduction
Hormony Gruczoły dokrewne
Hormony Gruczoły dokrewne Dr n. biol. Urszula Wasik Zakład Biologii Medycznej HORMON Przekazuje informacje między poszczególnymi organami regulują wzrost, rozwój organizmu efekt biologiczny - niewielkie
Katarzyna Pawlak-Buś
Katarzyna Pawlak-Buś Klinika Rumatologii i Rehabilitacji Uniwersytetu Medycznego Oddział Reumatologii i Osteoporozy Szpitala im. Józefa Strusia w Poznaniu Canalis at al., N. Engl. J. Med. 2007 Równowaga
Wykład 9: HUMAN GENOME PROJECT HUMAN GENOME PROJECT
Wykład 9: Polimorfizm pojedynczego nukleotydu (SNP) odrębność genetyczna, która czyni każdego z nas jednostką unikatową Prof. dr hab. n. med. Małgorzata Milkiewicz Zakład Biologii Medycznej HUMAN GENOME
Regulacja homeostazy cholesterolu
Praca poglądowa Review Paper Pediatr Endocrino Diabetes Metab 2015;23,1:37-45 DOI: 10.18544/PEDM-21.01.0023 redakcja@pediatricendocrinology.pl www.pediatricendocrinology.pl www.pteidd.pl Polimorfizm genowy
biologia w gimnazjum UKŁAD KRWIONOŚNY CZŁOWIEKA
biologia w gimnazjum 2 UKŁAD KRWIONOŚNY CZŁOWIEKA SKŁAD KRWI OSOCZE Jest płynną częścią krwi i stanowi 55% jej objętości. Jest podstawowym środowiskiem dla elementów morfotycznych. Zawiera 91% wody, 8%
Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko. Syllabus przedmiotowy 2016/ /2019
Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko Syllabus przedmiotowy 2016/2017-2018/2019 Wydział Fizjoterapii Kierunek studiów Fizjoterapia Specjalność ----------- Forma studiów Stacjonarne / Niestacjonarne
Wpływ alkoholu na ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych
Wpływ alkoholu na ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych Badania epidemiologiczne i eksperymentalne nie budzą wątpliwości spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko rozwoju wielu nowotworów złośliwych, zwłaszcza
Uniwersytet Medyczny. Ul. Mazowiecka 6/8; Łódź
Uniwersytet Medyczny Wydział Nauk Biomedycznych i Kształcenia Podyplomowego Międzywydziałowa Katedra Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej Ul. Mazowiecka 6/8; 92-215 Łódź Prof. dr hab.n. med. Anna Gorąca
Noworodek z wrodzoną wadą metabolizmu - analiza przypadku klinicznego
Noworodek z wrodzoną wadą metabolizmu - analiza przypadku klinicznego Marcin Kalisiak Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka Kierownik Kliniki: prof. Ewa Helwich 1 Plan prezentacji co to
Klinika Kardiologii, Katedra Kardiologii i Kardiochirurgii Uniwersytet Medyczny w Łodzi. Dyslipidemie
Dyslipidemie Dr hab. med. prof. nadzw. Małgorzata Lelonek FESC 1 Klasyfikacja kliniczna dyslipidemii 2 1. Hipercholesterolemia a) pierwotna (uwarunkowana genetycznie) hipercholesterolemia rodzinna rodzinny
CHOROBY NOWOTWOROWE. Twór składający się z patologicznych komórek
CHOROBY NOWOTWOROWE Twór składający się z patologicznych komórek Powstały w wyniku wielostopniowej przemiany zwanej onkogenezą lub karcinogenezą Morfologicznie ma strukturę zbliżoną do tkanki prawidłowej,
KURS PATOFIZJOLOGII WYDZIAŁ LEKARSKI
KURS PATOFIZJOLOGII WYDZIAŁ LEKARSKI CELE KSZTAŁCENIA Patologia ogólna łączy wiedzę z zakresu podstawowych nauk lekarskich. Stanowi pomost pomiędzy kształceniem przed klinicznym i klinicznym. Ułatwia zrozumienie
Sama Witamina C Pomaga Obniżyć Cholesterol, ale Dopiero Jej Synergia z Innymi Mikroelementami Otwiera Możliwość Efektywnej Ochrony przed Atakiem Serca
Sama Witamina C Pomaga Obniżyć Cholesterol, ale Dopiero Jej Synergia z Innymi Mikroelementami Otwiera Możliwość Efektywnej Ochrony przed Atakiem Serca dr Aleksandra Niedzwiecki, dr Vadim Ivanov Dr. Rath
The Role of Maf1 Protein in trna Processing and Stabilization / Rola białka Maf1 w dojrzewaniu i kontroli stabilności trna
Streszczenie rozprawy doktorskiej pt. The Role of Maf1 Protein in trna Processing and Stabilization / Rola białka Maf1 w dojrzewaniu i kontroli stabilności trna mgr Tomasz Turowski, promotor prof. dr hab.
TARCZYCA. przed wydzieleniem tak duże ilości
GRUZOŁY WEWNĄTRZWYDZIELNIZE 473 TRZY Tarczyca (glandula thyroidea) jest gruczołem o masie około 40 g, składającym się z dwóch płatów, połączonych węziną. Leży na przedniej powierzchni tchawicy, na wysokości
Symago (agomelatyna)
Ważne informacje nie wyrzucać! Symago (agomelatyna) w leczeniu dużych epizodów depresyjnych u dorosłych Poradnik dla lekarzy Informacja dla fachowych pracowników ochrony zdrowia Zalecenia dotyczące: -
SANPROBI Super Formula
SUPLEMENT DIETY SANPROBI Super Formula Unikalna formuła siedmiu żywych szczepów probiotycznych i dwóch prebiotyków Zdrowie i sylwetka a w super formie Zaburzenia metaboliczne stanowią istotny problem medyczny
Wybrane techniki badania białek -proteomika funkcjonalna
Wybrane techniki badania białek -proteomika funkcjonalna Proteomika: umożliwia badanie zestawu wszystkich (lub prawie wszystkich) białek komórkowych Zalety analizy proteomu np. w porównaniu z analizą trankryptomu:
Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć?
Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć? Beata Cywińska-Durczak SAPL.PCH.18.10.1754 NAFLD (non-alkoholic fatty liver disease)
Źródła energii dla mięśni. mgr. Joanna Misiorowska
Źródła energii dla mięśni mgr. Joanna Misiorowska Skąd ta energia? Skurcz włókna mięśniowego wymaga nakładu energii w postaci ATP W zależności od czasu pracy mięśni, ATP może być uzyskiwany z różnych źródeł
Zgodnie z tzw. modelem interpunkcji trna, cząsteczki mt-trna wyznaczają miejsca
Tytuł pracy: Autor: Promotor rozprawy: Recenzenci: Funkcje białek ELAC2 i SUV3 u ssaków i ryb Danio rerio. Praca doktorska wykonana w Instytucie Genetyki i Biotechnologii, Wydział Biologii UW Lien Brzeźniak
Translacja i proteom komórki
Translacja i proteom komórki 1. Kod genetyczny 2. Budowa rybosomów 3. Inicjacja translacji 4. Elongacja translacji 5. Terminacja translacji 6. Potranslacyjne zmiany polipeptydów 7. Translacja a retikulum
Czynność wątroby. Fizjologia człowieka
Czynność wątroby Fizjologia człowieka Wątroba (hepar) Jest największym gruczołem, Zbudowana jest w 80% z komórek miąższowych hepatocytów, w 16% z komórek siateczkowo-śródbłonkowych gwieździstych Browicza-Kupffera
Wykład 14 Biosynteza białek
BIOCHEMIA Kierunek: Technologia Żywności i Żywienie Człowieka semestr III Wykład 14 Biosynteza białek WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA CENTRUM BIOIMMOBILIZACJI I INNOWACYJNYCH MATERIAŁÓW OPAKOWANIOWYCH