Centrum Doskonałości Analityki i Monitoringu Środowiska (Centre of Excellence in Environmental Analysis and Monitoring CEEAM)

Transkrypt

1 1. STRESZCZENIE PROJEKTU Tytuł projektu Centrum Doskonałości Analityki i Monitoringu Środowiska (Centre of Excellence in Environmental Analysis and Monitoring CEEAM) Problemy do rozwiązania Centrum Doskonałości (CEEAM) powinno uzyskać statut wiodącej instytucji szkoleniowo-badawczej w dziedzinie analityki środowiskowej i monitoringu na terenie Wschodniej i Środkowej Europy. Centrum będzie zatem służyło jako ogniowo łączące naukowców z ERA (Europejski Obszar Badawczy European Research Area) i krajów w stadium przedakcesyjnym (Newly Associated States NAS) w próbach rozwiązywania różnych problemów środowiskowych, szczególnie z zakresu zanieczyszczenia zbiorników wodnych, które dotyczą całego kontynentu europejskiego. Proste, standardowe procedury, służące do analizy i monitoringu wody, powinny stać się nieodzownymi narzędziami, zgodnie z określeniem użytym w opisie Akcji Kluczowej EESD V Programu Ramowego, mogącymi służyć pozyskiwaniu niezbędnych informacji dla rzetelnej oceny stanu środowiska i zachodzących w nim zmian, a tym samym, wprowadzaniu istotnych zmian, zmierzających do przywrócenia jego stanu pożądanego. Innym celem powstania Centrum jest tworzenie podstaw do podejmowania decyzji mających na celu poprawę ochrony środowiska, szczególnie w Polsce. Centrum będzie również służyło włączeniu polskich badaczy w wiodące obszary aktywności badawczej w ramach ERA oraz w dostosowaniu standardów jakości zarządzania nauką do odpowiednich standardów w ERA. Cele naukowe i podejście badawcze Centrum będzie zajmowało się określaniem, definiowaniem i podejmowaniem badań w zakresie kluczowych zagadnień współczesnej analityki środowiskowej, szczególna uwaga zostanie zwrócona na: specjacją, jednoczesnym oznaczaniem wielu analitów, możliwością coraz szerszego zastosowania czujników (w tym także bioczujników) i innych zautomatyzowane urządzeń pomiarowych, jak również poszukiwaniem prostych alternatyw, takich jak wykorzystanie parametrów sumarycznych, dozymetrów pasywnych, itp.

2 Działalność Centrum będzie koncentrowała się na etapie przygotowania próbek (izolacja i/lub wzbogacania analitów) do analiz, które zyskują na znaczeniu wraz ze wzrostem zapotrzebowania na analizy próbek charakteryzujących się coraz bardziej złożonym składem matrycy, takie jak próbki materii ożywionej. Główne techniki analityczne wykorzystywane w rozważanych procedurach to chromatografia gazowa GC, cieczowa HPLC (łącznie z MS) i elektroforeza kapilarna (CE). Centrum będzie również zaangażowane w prace projektowe, konstrukcyjne, których celem jest opracowanie nowoczesnych, zautomatyzowanych urządzeń analitycznych lub odpowiednich modułów. Innym ważnym naukowym celem Centrum będzie dążenie do wdrażania zasad zielonej chemii w chemii analitycznej. W ramach Centrum będą również prowadzone prace projektowe, konstrukcyjne oraz walidacyjne dotyczące nowych rozwiązań aparaturowych Oczekiwane rezultaty Kluczowym zagadnieniem na obecnym etapie rozwoju analityki środowiskowej jak często nazywana jest ta dyscyplina, w celu jej odróżnienia od tradycyjnej chemii analitycznej jest rozpoznanie nowych wyzwań i perspektyw w tej dziedzinie. Książka, autorstwa czołowych ekspertów, penetrująca i określająca nowe granice naszej dyscypliny, powinna stać się użytecznym przewodnikiem dla specjalistów działających na wszystkich poziomach od badaczy po praktyków a także określić trendy edukacyjne i szkoleniowe na poziomie uniwersyteckim, jak również dostarczyć sugestii odnośnie nomenklatury. Powinna ona przyczynić się do rozwoju dyscypliny oraz posłużyć całej społeczności naukowej. Wypracowane procedury analityczne i urządzenia pomogą w badaniu i monitorowaniu stanu środowiska, w szczególności wody, łącznie z transportem zanieczyszczeń powietrzewoda i woda-powietrze. Procedury i urządzenia bazujące na zasadzie zielonej chemii analitycznej powinny przyczynić się do uczynienia chemii analitycznej bardziej przyjazną w stosunku do środowiska. 2. CELE NAUKOWE I TECHNICZNE ORAZ NOWATORSTWO Analityka środowiskowa i monitoring jako część analityki stosowanej, napotykają na coraz to nowe wyzwania w zakresie złożoności matrycy próbek, dążenia do obniżenia granic wykrywalności, wymagań specjacyjnych, a co się tyczy monitoringu możliwie

3 wysokiego poziomu automatyzacji i autonomiczności instrumentów analitycznych. Ta dziedzina nauki znajduje się na etapie autodefinicji, co powinno stać się kluczowym argumentem świadczącym na korzyść integracji działań Centrum z Europejską Przestrzenią Badawczą, jako że integracja taka we wczesnym stadium powinna być znacznie łatwiejsza i obustronnie korzystna. CEEAM będzie miał zatem swój wkład w proces identyfikacji i definicji zadań dyscypliny, jej metod, trendów i wyzwań na podstawie wcześniejszych osiągnięć grupy naukowców zaangażowanych w projekt. Jednoczesne przyswajanie pojęć i koncepcji z krajów technologicznie zaawansowanych (wchodzących w skład ERA) powinno zostać ułatwione z powodu wczesnego etapu rozwoju tej dziedziny. Taka sytuacja, rzec można in statu nascendi, pozwala również ujednolicić podejście badawcze, nomenklaturę i metodologię prowadzonych badań. Mając na uwadze wspomniany wczesny etap rozwoju analityki środowiskowej oraz jej interdyscyplinarny (przewyższający tradycyjną definicję) charakter, główne zadania CEEAM zostały podzielone na szczegółowe cele: - - Ułatwienie wymiany pojęć i pomysłów pomiędzy ERA, z jednej strony, oraz Polską i innymi państwami z grupy NAS, z możliwością rozszerzenia na Europę Wschodnią, z drugiej strony. Tę grupę celów CEEAM, wykorzystującą dotychczasową reputację Centrum w zakresie działań edukacyjnych w dziedzinie analityki środowiskowej, najlepiej można opisać jako działania pomostowe pomiędzy ERA i Polską oraz innymi krajami NAS w swojej dziedzinie. Promocja działań Centrum i rozpowszechnianie wyników jego pracy staną się zatem integralną częścią działania CEEAM. Rozwój prac badawczych w dziedzinie analityki środowiskowej i monitoringu, w szczególności obserwacja stanu zanieczyszczenia wody oraz ich ukierunkowanie na najważniejsze trendy w tej dziedzinie. Działania te będą obejmowały badanie podstaw fizykochemicznych, jak również rozwój i walidację skutecznych, innowacyjnych, prostych metod analitycznych, niezbędnych dla wykrywania i kontroli poziomu stężeń głównych zanieczyszczeń (związków chlorowcoorganicznych, WWA, innych węglowodorów, związków metaloorganicznych) w wodach, z naciskiem na techniki pobierania próbek i ich przygotowania do analiz. Centrum CEEAM skoncentruje swoja uwagę na pobieraniu i przygotowaniu próbek środowiskowych, które to etapy procesu analitycznego zyskują na ważności w miarę przesuwania się od względnie prostych analiz poszczególnych elementów środowiska takich jak powietrze, woda i gleba, w kierunku

4 - - badań próbek materii ożywionej (biota) dla oceny możliwych zagrożeń środowiskowych. Wagę tego obszaru badawczego podkreśla fakt, że bioindykatory (biowskaźniki) wydają są szczególnie stosowne do analizy wody i próbek pokrewnych (np. osady denne). Dodatkowo argumentem świadczącym na rzecz tego obszaru badawczego jest fakt, że odpowiednie techniki przygotowawcze próbek, których przykładem mogą być próbniki pasywne, mogą zastąpić wcześniej stosowane techniki. Dotychczasowe doświadczenie Centrum powinno również ułatwić badanie procesów transportu zanieczyszczeń pomiędzy poszczególnymi elementami środowiska. Stosowane metody oznaczeń końcowych to: chromatografia gazowa (GC), wysokosprawna chromatografia cieczowa (HPLC), wraz ze spektrometrią masową (MS), oraz elektroforeza (CE). Należyta uwaga w programie badawczym zostanie poświęcona monitoringowi, co będzie się przejawiało w pracach badawczo-rozwojowych w zakresie nowych przyrządów/instrumentów analitycznych lub ich modułów dla zautomatyzowanych i autonomicznych analiz wody. Trzecią gałęzią prowadzonych działań będzie biomonitoring, który znajduje się obecnie we wczesnym stadium rozwoju, stąd w tym obiecującym kierunku zostaną podjęte w Centrum wysiłki badawcze. Współpraca młodych badaczy z Polski z badaczami z innych krajów NAS zostało uznane za następny ważny cel Centrum. Regułą stało się bowiem, że kariery naukowe są w Polsce uważane za mało atrakcyjne, stąd duża liczba młodych, dynamicznych badaczy wybiera inne kariery (przemysł, administracja) zamiast kontynuacji własnej obiecującej ścieżki naukowej. Pamiętając o planowanym przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, innym oczywistym celem staje się zdobycie doświadczenia we współpracy z ERA przez polskich naukowców biorących udział w działalności Centrum oraz poprawa ich umiejętności w zakresie zarządzania. Ta współpraca powinna również doprowadzić do poprawy w przepływie osiąganych wyników badawczych do zastosowań praktycznych. Realizację tego drugiego celu powinno być ułatwione przez obecność przedstawiciela przemysłu (z ERA), jako członka Międzynarodowej Komisji Doradców Naukowych (ISAB International Scientific Advisory Board), którym został dr Richard Murray-Smith z Astrazeneca, Global SHE Operations, Laboratoria Środowiskowe Brixham, Wielka Brytania. Wszystkie wymienione cele są ściśle związane z oczekiwanymi korzyściami, które w myśl założeń akcji kluczowej EESD V Programu Ramowego Unii Europejskiej, powinny dostarczyć szybkich, niezawodnych i tanich systemów detekcji oraz narzędzi

5 analitycznych, dla charakteryzowania zanieczyszczeń środowiska oraz oszacowania związanego z nimi ryzyka ekotoksykologicznego. Ulepszonych narzędzi pomiaru i kontroli zanieczyszczenia.... Nowo rozwinięte metody powinny pozwolić na znaczny postęp w dziedzinie oceny stanu jakości wody na każdym etapie jej użytkowania od źródeł wody, wód powierzchniowych, systemów wody pitnej aż do kranów, ścieków itp., obejmując również transport zanieczyszczeń w układzie powietrze-woda i woda-powietrze. Środki przewidziane w pakietach roboczych są zaprojektowane w sposób ułatwiający osiągnięcie założonych celów. Wymiana koncepcji, wkład w lepsze zdefiniowanie i określenie wiodących badań w dziedzinie powinno zostać osiągnięte dzięki zorganizowaniu warsztatów i szkoły letniej, jak również wizyt studialnych, zarówno z CEEAM do ERA, jak i w drugą stronę. Rezultaty podjętych wysiłków zostaną podsumowane w wydanej przez Centrum dwujęzycznej książce (angielsko-polskiej) na temat najważniejszych trendów w analityce środowiskowej. Towarzysząca im działalność promocyjna oraz rozpowszechnianie osiągniętych wyników, internetowa (www) strona domowa, ulotki i udział w targach ekologicznych, będą utrzymywały środowisko naukowe w stałym kontakcie z osiągnięciami i pracami prowadzonymi w Centrum. Działalność ta powinna przyczynić się także do wzrostu społecznego wydźwięku działalności Centrum poprzez zwiększenia jego kooperacji z przemysłem oraz współpracy z władzami lokalnymi w zakresie zagadnień związanych z ochroną środowiska. Praca nad rozwojem nowych metod analitycznych powinna być realizowana poprzez utworzenie międzynarodowego programu studiów doktoranckich, znacznie udoskonalonego przez zapraszanie ekspertów z ERA jako wykładowców, jak również poprzez program staży podoktorskich (post-doc). Szczegóły obu programów będę planowane i korygowane na bieżąco poprzez ww. wizyty studialne profesorów z CEEAM w współpracujących ośrodkach badawczych. Środki te zostały wybrane w sposób właściwie wykorzystujący i wzmacniający silne punkty i istniejący potencjał Centrum, a równocześnie ukierunkowane są na wyeliminowanie i poprawę jego słabych stron. Cech innowacyjności zawarte są w obu głównych obszarach działalności Centrum, tzn. integracja CEEAM z ERA i praca naukowa nad rozwojem narzędzi analitycznych niezbędnych do oceny jakości wody.

6 W pierwszej grupie problemów, sama sytuacja dyscypliny, pozostającej w stanie tworzenia stymuluje kreatywność i innowacyjność. Podczas proponowanych warsztatów omawiane będą najważniejsze problemy analityki środowiskowej, jak również bieżąco obserwowane oraz mogące pojawić się w najbliższej przyszłości trendy, ze skupieniem się przede wszystkim na następujących problemach: Specjacja jako największe wyzwanie w zakresie selektywności analiz. Ważna jest również identyfikacja najważniejszych dziedzin analityki środowiskowej, w których specjacja odgrywa pierwszorzędną rolę. Możliwość wykorzystania parametrów sumarycznych jako interesującej alternatywy dla badań specjacyjnych, w szczególności określenie sytuacji, w których mogą one zostać użyte zamiast oznaczania indywidualnych związków oraz chemometryczne aspekty tego podejścia. Równoczesne oznaczanie wielu analitów w pojedynczej próbce i w jednym cyklu analitycznym. Perspektywy w dziedzinie użytkowania i rozwoju nowych typów urządzeń pasywnych (dozymetry) jako interesującej alternatywy dla bardziej skomplikowanych, metod tradycyjnych. Wzrost zapotrzebowania na wykorzystanie bioindykatorów (biowskaźników), szczególnie bioindykatorów akumulacyjnych, które są pobierane z ich naturalnego biotopu i analizowane ze względu na akumulację pierwiastków i/lub związków. Inne typy bioindykatorów i możliwość ich włączenia w stosowane procedury analityczne znajdują się również w polu zainteresowania Centrum. Możliwość zastosowania czujników w tym również bioczujników w budowanych przyrządach i urządzeniach analitycznych. Rezultaty wynikające z dyskusji warsztatowych, szczególnie z pierwszej, poza posłużeniem jako punkt startowy drugiego bardziej praktycznego warsztatu i szkoły letniej będą wykorzystane przy formułowaniu szczegółowych celów dla badań w zakresie programu stażu podoktorskiego i studiów doktoranckich (tematy i tezy). Dodatkowo aspekty nowatorskie, zostaną wykorzystywane w praktycznych badaniach, będą zawierały zasady zielonej chemii jako nowego podejścia do chemii analitycznej. Szczególna uwaga zostanie zwrócona na możliwości rozwoju metod nie wymagających użycia rozpuszczalników,

7 lub przynajmniej redukcji ilości zużywanych szkodliwych odczynników (poprzez wzrost miniaturyzacji urządzeń). Te aspekty funkcjonowania chemii analitycznej były dotychczas niedoceniane w dziedzinie. Proponowane pakiety robocze są bezpośrednio związane z planowanymi programami badań prowadzonymi przez Centrum, są one jednocześnie ich najbardziej ambitnym zamiarem. Powstanie Centrum Doskonałości daje możliwość poszerzenie programów naukowo badawczych pracowników CEEAM. Planowane rozwiązania nie są jednak zaprojektowane w celu wprowadzania rewolucji w dziedzinie. Środki te bazują na dotychczasowych osiągnięciach i zainteresowaniach naukowych. Zaplanowane działania edukacyjne są związane z profilem naukowym członków CEEAM, którzy nie tylko prowadzą regularne zajęcia uniwersyteckie, ale również specjalizują się w studiach doktoranckich, cześć z nich prowadzona jest w języku angielskim. Reasumując, stworzenie CEEAM powinno pozwolić jego członkom rozwinąć ich indywidualne zainteresowania badawcze na zupełnie nowych poziomach, bliższych głównym zagadnieniom z ERA w sposób bardziej zorganizowany i systematyczny. To skierowanie zainteresowań naukowych w stronę innowacyjności powinno stać się znakiem rozpoznawczym wszystkich działań realizowanych przez CEEAM. 3. PLAN PRACY Wprowadzenie Zaproponowane środki są zaprojektowane w sposób zapewniający maksymalne wykorzystanie dotychczasowego doświadczenia i prac badawczych przyszłego CEEAM, jak również ich stopniowego nasilenia i reorientacje w stronę pełnej integracji z nowoczesnymi podejściami i trendami badawczymi w dziedzinie, chemii analitycznej, które zostały zidentyfikowane przez ekspertów z ERA. Jednocześnie, są one skierowane na wyeliminowanie obecnych słabości, szczególnie w kontaktach pomiędzy nauka i przemysłem, które powinny doprowadzić to wzrostu liczby praktycznych zastosowań wyników prowadzonych badań. We wszystkich pakietach roboczych zostały zidentyfikowane dwa główne kierunki tzn. edukacyjny i naukowy, które są charakterystyczne dla Centrum powstającego na gruncie

8 uniwersyteckim. Nawet harmonogram działań został zaprojektowany w sposób umożliwiający połączenie obu tych aspektów. Na przykład, staż podoktorski (WP4) zacznie się po ukończeniu pierwszego z dwóch warsztatów wchodzących w skład WP1, drugi z tych warsztatów dostarczy bowiem informacji niezbędnych do sprecyzowania zakresu badań poszczególnych stażystów. Podobnie szkoła letnia (WP3) odbędzie się po dwóch latach realizacji międzynarodowego programu studiów doktoranckich (WP2), ten pierwszy pakiet będzie bowiem dawał pole do mniej formalnej dyskusji i dzielenia się opiniami członkom tego drugiego pakietu, jak również dawał możliwości nawiązania kontaktów z ich odpowiednikami, pracującymi na otrzymaniem swoich stopni naukowych w ERA. Cztery pakiety robocze (WP2, WP4, WP5, WP6) mają jasny i bezpośredni wpływ sięgający poza cykl życia CEEAM, tzn. po zakończeniu jego finansowania z Unii Europejskiej, podczas gdy pozostałe (WP1, WP3) powinny mieć pośredni wpływ rzutujący w przyszłość. Rekrutacja uczestników do pakietów roboczych WP2, WP3 i WP4 będzie oparta na konkursie odbywającym się wśród kandydatów wytypowanych przez odpowiednie naukowe instytucje współpracujące z CEEAM. Nadzór nad konkursem będzie sprawowała Międzynarodowa Komisja Doradców Naukowych i będzie on oparty o zasadę równych szans. Główny pakiet roboczy (WP1) zostanie poświęcony zdefiniowaniu i zidentyfikowaniu nowych perspektyw i wyzwań w dziedzinie analityki środowiskowej i monitoringu przy pomocy głównych ekspertów z ERA. WP1 będzie składał się z dwóch warsztatów. Zorganizowanie pierwszego warsztatu, zatytułowanego Nowe horyzonty i wyzwania w zakresie analityki i monitoringu środowiskowego, powinno stać się najpilniejszym zadaniem Centrum tuż po oczekiwanym rozpoczęciu prowadzenia działań (miesiąc 1), warsztat ten powinien odbyć się od czwartego do szóstego miesiąca działania Centrum (spodziewany czas realizacji koniec sierpnia 2003). Będzie on zawierał wykłady plenarne, seminaria i sesje burzy mózgów w grupie, całość zostanie podsumowana w książce, która zostanie wydane w dwóch wersjach językowych (polska i angielska) w formie tradycyjnej jak i płyty CD. Planowana jest również wycieczka naukowa. Przy tej okazji będą omawiane nie tylko trendy występujące w analityce środowiskowej i monitoringu, ale również zostaną podjęte niektóre problemy nomenklatury (ciągle nie jasno określonej w tej dziedzinie).

9 Rezultaty zostaną przekazane do Komisji ds. Nomenklatury IUPAC. Opublikowana książka powinna stać się pomocna w określeniu przyszłych tez doktoranckich i celów badawczych dla doktorów, nie tylko w CEEAM ale również dla instytucji współpracujących z ERA, szczególnie dla tych, których przedstawiciele będą brali udział w warsztacie. Ten pakiet roboczy (szczególnie pierwsza konferencja) powinien stać się kamieniem milowym (zgodnie z nazewnictwem unijnym, tzw. milestone) w całym okresie funkcjonowania CEEAM, stąd jego zamysł został tu szczegółowo przedstawiony. Druga konferencja, zatytułowana Nowoczesne techniki pomiarowe w analityce środowiskowej będzie korzystała z osiągnięć pierwszego warsztatu. Będzie ona natomiast krótsza od pierwszej konferencji (jeden tydzień) i będzie zawierała praktyczne ćwiczenia metod wybranych podczas pierwszego warsztatu, będzie ona realizowana wyłącznie siłami pracowników CEEAM. Trzech zaproszonych z ERA ekspertów będzie przewodniczyć sesjom podsumowującym, konsultacjom i studiom przypadków. Książka z pierwszej konferencji posłuży jako podręcznik dla uczestników. Podręcznik do ćwiczeń zostanie również przygotowany przez pracowników Centrum. Badania zostaną przeprowadzone przy wykorzystaniu sprzętu CEEAM (stanowiącego wyposażenie Katedry Chemii Analitycznej Wydziału Chemicznego Politechniki Gdańskiej). Prace eksperymentalne obejmują również przygotowanie przynajmniej dwóch urządzeń własnej konstrukcji. WP2 obejmuje zorganizowanie międzynarodowego programu studiów doktoranckich z zakresu analityki środowiskowej i monitoringu. Cechą charakterystyczną tych studiów (prowadzonych w języku angielskim) powinno być zaproszenie głównych specjalistów z Unii Europejskiej, krajów stowarzyszonych (Islandia, Lichtenstein, Norwegia, Izrael, Szwajcaria) oraz krajów kandydujących w czterech cyklach 15 godzinnych wykładów przypadających na jeden rok akademicki. Biorąc pod uwagę potencjał ludzki CEEAM rozważana jest możliwość przyjęcia grupy pięciu obcych doktorantów z całej Europy, w celu podjęcia przez nich wspólnej pracy z 20 polskimi kandydatami. Dla niektórych studentów ze Wschodniej Europy Politechnika Gdańska może ufundować stypendia, na które środki będą pochodziły z innych źródeł niż CEEAM. Pożądane jest jednakże zapewnienie wsparcia dla najlepszych studentów (dwóch z każdej grupy, po pierwszym roku), w formie wyposażenia ich w przenośny komputer (laptop). Politechnika Gdańska zapewni również możliwość nauki języka polskiego obcojęzycznym studentom (w miarę potrzeb). Praca naukowa tych studentów będzie jednym ze sposobów osiągnięcia celów naukowych przez CEEAM.

10 WP3 dotyczy stworzenia letniej szkoły dla doktorantów (i prawdopodobnie dla wybitnych studentów) Proponowany tytuł organizowanej szkoły Chemometryczne aspekty w analityce i monitoringu środowiska. W przeciwieństwie do zajęć regularnych doktorantów, ten pakiet poświecony będzie integracji i tworzeniu sieci doskonałości w przyszłości. W zamyśle niniejszego projektu 30 jego uczestników pochodzić będzie z laboratoriów analitycznych w ERA, Europie Wschodniej i Polsce w proporcjach 10:10:10. Taki podział ułatwi wymianę pomysłów oraz możliwość uzyskania bliższych kontaktów naukowych. W ramach pakietu planowane są wykłady, seminaria i sesje plakatowe. Trzech ekspertów z Unii, krajów kandydujących i stowarzyszonych oraz dwóch polskich (CEEAM) specjalistów z młodszej generacji stanowić będzie zaplecze wykładowców szkoły. Najlepsza prezentacja plakatowa zostanie nagrodzona. WP4 dotyczy stażu podoktorskiego pod tytułem Badania analityczne ekosystemu wodnego (osady denne, materiały ożywione w środowisku wodnym). Podjęte wysiłki zostaną skupione na wypracowaniu konkretnych rozwiązań zgodnych z zakresem naukowym CEEAM. Otrzymane z Unii Europejskiej dofinansowanie pozwoli nam na wysłanie jednego doktora na staż podoktorski oraz przyjęcie dwóch młodych badaczy z ERA na okres 9 miesięcy w laboratoriach Katedry Chemii Analitycznej Wydziału Chemicznego PG. Jest to program inaugurujący, który powinien aktywować podobne działania w przyszłości. Rozpoczęcie programu wymiany doktorantów związane jest z pozytywnym zakończeniem pierwszego warsztatu, którego rezultaty powinny wpłynąć na sformułowanie szczegółowego profilu badawczego doktorantów oraz odpowiednich zadań naukowych. WP5 zostanie poświęcony wzrostowi skuteczności prowadzenia działalności CEEAM w ramach sieci doskonałości. Pakiet roboczy zostanie zorganizowany w trzech cyklach. W ramach wymiany doświadczeń i nawiązywania ścisłych kontaktów międzynarodowych zorganizowanych zostanie osiem wizyt z CEEAM i cztery do CEEAM. Każda z tych krótkich wizyt pozwoli na wymianę doświadczeń na temat obecnie prowadzonych badań naukowych oraz umożliwi prześledzenie nowoczesnych form administrowania nauką, stosowanych przez jednostki naukowe ERA. Przy tej okazji powstanie również możliwość przeprowadzenia wykładu lub seminarium dla lokalnego środowiska naukowego. Szczególny nacisk zostanie tu położony na współpracę nauka przemysł i doskonalenie procesu wdrożeniowego osiągniętych rezultatów dla społeczeństwa. Niektóre z wizyt młodszych naukowców

11 z CEEAM (miesięczne) będą poświęcone szkoleniom w zakresie konkretnych technik analitycznych w celu ich późniejszego zastosowania w Centrum. WP6 dotyczy promocji i możliwie szerokiego upowszechnienia wyników osiągniętych w wyniku działalności Centrum. Trzema głównymi adresatami wysiłków podjętych w ramach działalności Centrum będą: środowisko naukowe w Polsce i zagranicą, lokalne władze i przemysł pozarządowe organizacje zaangażowane w działalność proekologiczną. Czynności podjęte w ramach niniejszego pakietu powinny w znacznym stopniu rzutować na rozpowszechnienie wyników pracy CEEAM. Wszystkie zadania należące do szóstego pakietu roboczego będą realizowane przy każdej nadarzającej się okazji, kiedy którykolwiek z członków CEEAM będzie brał udział w konferencji, seminarium, itp. organizowanym przez instytucje zewnętrzne. Pakiet roboczy WP7 dotyczy koordynacji wszystkich działań Centrum. Obejmuje on działania dyrektora Centrum, jego zastępcy, asystentki, przewodniczących Zespołów Roboczych (Task Force) oraz Międzynarodowej Naukowej Komisji Doradczej Ich obustronne podległości i funkcjonowanie zostały bliżej przedstawione w sekcji C6. Funkcje ISAB w odniesieniu do poszczególnych pakietów roboczych są przedstawione w odpowiednich tabelach opisujących poszczególne zadania Centrum. Krytyczny czynnik stanowi właściwe przygotowanie i przeprowadzenie WP1, szczególnie pierwszego warsztatu, który stanowi kamień węgielny (zgodnie z nomenklaturą unijną, tzw. cornerstone ) dla wszystkich planowanych działań Centrum. W celu zapewnienia sukcesu jego realizacji, przygotowania powinny zostać rozpoczęte w pierwszym miesiącu działalności, w celu uzyskania konstruktywnej oceny ze strony ISAB na pierwszym zorganizowanym spotkaniu. Zaproszenie głównych wykładowców i liderów dyskusji powinny zostać ustalone w trzecim miesiącu. W tym samym czasie strona domowa CEEAM powinna być w pełni dostępna, w celu zapewnienia efektywnego przepływu informacji. Dodatkowe czynności zmierzające do zaproszenie wykładowców powinny zostać zakończone po upływie dwóch, trzech tygodni po konferencji. Sprawozdanie zostanie sporządzone w dwa miesiące po warsztacie. Taka procedura postępowania zapewni publikacje książki pod koniec pierwszego roku działania Centrum.