Wykład nr 5 Organizacja i realizacja zajęć wychowania fizycznego w warunkach trudnych

Transkrypt

1 Wykład nr 5 Organizacja i realizacja zajęć wychowania fizycznego w warunkach trudnych dr hab. Halina Guła- Kubiszewska, prof. AWF Warunki trudne Spowodowane przez nauczyciela Spowodowane przez czynniki niezależne od nauczyciela Spowodowane przez nauczyciela Złe przygotowanie nauczyciela do zawodu Złe przygotowanie nauczyciela do lekcji Przyczyny związane ze zdrowiem Przyczyny związane z nastawieniem do pracy i do ucznia Spowodowane przez czynniki niezależne od nauczyciela Stan bazy do wychowania fizycznego w szkole Stan i ilość sprzętu sportowego, przyborów i przyrządów Plan pracy szkoły Warunki związane ze środowiskiem naturalnym Zalecane warunki i sposób realizacji podstawy programowej Rozporządzenie MEN z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z dnia 15 stycznia 2009 r.) Przedszkole i oddział przedszkolny co najmniej jedną piątą czasu należy przeznaczyć na zabawę (w tym czasie dzieci bawią się swobodnie, przy niewielkim udziale nauczyciela); co najmniej jedną piątą czasu (w przypadku młodszych dzieci - jedną czwartą czasu), dzieci spędzają w ogrodzie przedszkolnym, na boisku, w parku itp. (organizowane są tam gry i zabawy ruchowe, zajęcia sportowe, obserwacje przyrodnicze, prace gospodarcze, porządkowe i ogrodnicze itd.); I etap edukacyjny Wychowanie fizyczne. Zaleca się, aby zajęcia z dziećmi prowadzone były na boisku, w sali gimnastycznej itp. Czas realizacji tego obszaru kształcenia ma być przeznaczony na rozwijanie sprawności fizycznej uczniów. II etap edukacyjny wychowanie fizyczne: wychowanie fizyczne pełni ważne funkcje edukacyjne, rozwojowe i zdrowotne, szkoła powinna rozwijać własną ofertę programową w odniesieniu do zajęć wychowania fizycznego, w tym zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych, w realizacji zajęć należy odwoływać się do wiedzy dotyczącej biologii człowieka, zapobiegania chorobom oraz umiejętności psychospołecznych, uzyskanych w nauce innych przedmiotów,

2 zajęcia wychowania fizycznego powinny być prowadzone w sali sportowej, w specjalnie przygotowanym pomieszczeniu zastępczym bądź na boisku szkolnym, szczególnie zalecane są zajęcia ruchowe na zewnątrz budynku szkolnego, w środowisku naturalnym, szkoła powinna także zapewnić urządzenia i sprzęt sportowy niezbędny do zdobycia przez uczniów umiejętności i wiadomości oraz rozwinięcia sprawności określonych w podstawie programowej, III i IV etap edukacyjny Wychowanie fizyczne Szkoła, uwzględniając wymagania określone w podstawie programowej, powinna rozwijać własną ofertę programową w odniesieniu do zajęć wychowania fizycznego, w tym zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych. W realizacji zajęć należy odwoływać się do wiedzy dotyczącej biologii człowieka, zapobiegania chorobom oraz umiejętności psychospołecznych, uzyskanych na innych zajęciach, a zwłaszcza biologii, wiedzy o społeczeństwie, wychowaniu do życia w rodzinie, edukacji dla bezpieczeństwa i przedsiębiorczości. Szkoła zapewnia warunki realizacji określonych w podstawie programowej wymagań szczegółowych, które należy traktować jako wskaźniki rozwoju dyspozycji osobowych niezbędnych do: 1) uczestniczenia w kulturze fizycznej w okresie nauki szkolnej, a także po jej zakończeniu; 2) inicjowania i współorganizowania aktywności fizycznej; 3) dokonywania wyboru form aktywności fizycznej przez całe życie; 4) kształtowania prozdrowotnego stylu życia oraz dbałości o zdrowie. Zajęcia wychowania fizycznego powinny być prowadzone w sali sportowej, w specjalnie przygotowanym pomieszczeniu zastępczym bądź na boisku szkolnym. Szczególnie zalecane są zajęcia ruchowe na zewnątrz budynku szkolnego, w środowisku naturalnym. Szkoła powinna także zapewnić urządzenia i sprzęt sportowy niezbędny do zdobycia przez uczniów umiejętności i wiadomości oraz rozwinięcia sprawności określonych w podstawie programowej. Występujące trudności materialne i organizacyjne towarzyszące nauczycielowi w czasie realizacji lekcji, są różnorodne i najczęściej i są bardzo typowe (Lachowicz L. 1985, Strzyżewski S ): ćwiczenia na korytarzu ćwiczenia w sali zastępczej liczna grupa dwie, trzy grupy uczestników w sali gimnastycznej mała ilość sprzętu i przyborów Warunki trudne i utrudnione Nieznaczne odchylenia od przedstawionego powyżej stanu powodują że warunki do prowadzenia zajęć można uznać za utrudnione. Przy większych odstępstwach lub braku niektórych czynników możemy mówić o warunkach trudnych. Np. brak krytej sali i boisk sportowych na powietrzu nawet przy posiadaniu odpowiedniej ilości sprzętu powoduje że śmiało możemy mówić o trudnych warunkach pracy. I odwrotnie, nic nam nie przyjdzie z pięknej, dużej sali jeżeli nie

3 będziemy mieli wystarczającej ilości sprzętu pomocniczego. Utrudnieniem można nazwać taką sytuację gdy brakuje nam takiego sprzętu który można wykonać własnymi siłami szkoły lub uczniów ( szarfy, woreczki). Trudności i utrudnienia występujące w pracy nauczyciela wf mogą być różnorakie i nie da się ich wszystkich wymienić. Mogą one występować np. w zależności od środowiska w którym pracuje nauczyciel, tradycji w lokalnej społeczności, zaradności nauczyciela. KORYTARZ SZKOLNY najczęściej jest to pomieszczenie gdzie są nie zabezpieczone okna, drzwi z klamkami do sal lekcyjnych oraz wiszące lampy. Jeżeli dodamy do tego najczęściej nieprzystosowaną,śliską podłogę to mamy obraz niebezpieczeństw zagrażających uczniom w czasie lekcji. Na zajęciach prowadzonych na korytarzu należy unikać ćwiczeń bieżnych, wyścigów zespołowych i indywidualnych, rzutów piłkami, skoków wzwyż oraz stosowania przyborów powodujących hałas. Najlepiej prowadzić zajęcia z gimnastyki, ćwiczenia ze współćwiczącym, zabawy i gry ruchowe w miarę statyczne, niektóre ćwiczenia muzyczno-ruchowe i tańce, z lekkiej atletyki np. przyjmowanie pozycji startowej. Bardzo ważną sprawą podczas prowadzenia lekcji na korytarzu jest zdyscyplinowanie ćwiczących!!! SALA ZASTĘPCZA- jest to najczęściej pomieszczenie zaadaptowane do zajęć wf ze względu na dużą powierzchnię. Takie pomieszczenie wymaga od nauczyciela sprawdzenia jego przydatności do prowadzenia zajęć, jego ograniczeń i przeszkód ( słupy, schody, okna itp.). Sale zastępcze umożliwiają z reguły wniesienie i ustawienie do ćwiczeń kozłów, skrzyni, ławeczek czy materaców a także używanie piłek. Często zamontowane są tam również drabinki przyścienne. Oprócz ćwiczeń stosowanych na korytarzu i odpowiednio rozszerzonych,w salach zastępczych można stosować np. obwód stacyjny, ćwiczenia na wymienionych wyżej przyrządach, nauczanie techniki gry z piłką w koszykówce, piłce ręcznej i siatkówce. Ze względu na rodzaj miejsca ćwiczeń należy stosować nieco zaostrzoną dyscyplinę zachowania się i ćwiczenia w stosunku do zwykłej, panującej na typowym obiekcie sportowym. Sale zastępcze umożliwiają ustawienie sprzętu do ćwiczeń: materaców, ławeczek, skrzyń, kozłów itp. Zastosowanie większości typowych przyborów. Są w nich często zamocowane drabinki przyścienne LICZNA GRUPA jeżeli grupa ćwicząca liczy zbyt wiele osób jest to utrudnieniem przede wszystkim organizacyjnym i wychowawczym. Przepisy stanowią że jeżeli w klasie grupa dziewcząt lub chłopców liczy mniej niż 15 osób to można ją na lekcji wf połączyć z drugą z innej klasy w tym samym wieku. Dyrektorzy szkół skwapliwie korzystają z tej możliwości i w praktyce nauczyciel może prowadzić zajęcia z pojedynczą grupą tylko w przypadku nieparzystej liczby oddziałów w danym wieku. Aby lekcja z grupą liczącą np. 30 osób mogła się powieść, należy podjąć pewne środki. Przede wszystkim lekcję trzeba tak zorganizować aby wszyscy ćwiczący przez cały czas byli zajęci ćwiczeniami i spowodować ich emocjonalne zaanga-żowanie w to co wykonują. Należy wykluczyć bierność ćwiczących i czas martwy w ćwiczeniach. Najlepiej w takich lekcjach stosować masowe gry i zabawy, współzawodnictwo

4 zespołowe i indywidualne, gry sportowe i różne zawody rozgrywane w 2-3 zas- tępach na zmianę, ćwiczenia ze współćwiczącym, ćwiczenia porządkowe i dyscyplinujące. DWIE KLASY W SALI GIMNASTYCZNEJ taka sytuacja oznacza dla obu prowadzących ograniczenie miejsca zasobu ćwiczeń. Lekcję trzeba tak prowadzić aby obie grupy sobie nie przeszkadzały. Należy wyłączyć ćwiczenia które mogłyby zaburzyć porządek grupie sąsiedniej lub narazić innych uczniów na niebezpieczeństwo ( np. zbicie piłki siatkowej, ćwiczenie zagrywki siatkarskiej w stronę drugiej grupy). W czasie przerw między ćwiczeniami i objaśniania nowych zadań, swoją grupę należy ustawiać plecami do drugiej klasy aby nie rozpraszały swojej uwagi. Z drugim nauczycielem należy ustalić odmienną sygnalizację. Najczęściej gdy na sali gimnastycznej są dwie klasy, dzieli się ją w poprzek albo wzdłuż (można wykonywać wtedy skoki ).Można też podzielić się czasem lekcji obie grupy ćwiczą wtedy po ok. 20 min.można również połączyć obie klasy razem i zorganizować ćwiczenia w formie współzawodnictwa, zawodów. DWIE KLASY W SALI GIMNASTYCZNEJ taka sytuacja oznacza dla obu prowadzących ograniczenie miejsca zasobu ćwiczeń. Lekcję trzeba tak prowadzić aby obie grupy sobie nie przeszkadzały. Należy wyłączyć ćwiczenia które mogłyby zaburzyć porządek grupie sąsiedniej lub narazić innych uczniów na niebezpieczeństwo ( np. zbicie piłki siatkowej, ćwiczenie zagrywki siatkarskiej w stronę drugiej grupy). W czasie przerw między ćwiczeniami i objaśniania nowych zadań, swoją grupę należy ustawiać plecami do drugiej klasy aby nie rozpraszały swojej uwagi. Z drugim nauczycielem należy ustalić odmienną sygnalizację. Najczęściej gdy na sali gimnastycznej są dwie klasy, dzieli się ją w poprzek albo wzdłuż (można wykonywać wtedy skoki ).Można też podzielić się czasem lekcji obie grupy ćwiczą wtedy po ok. 20 min.można również połączyć obie klasy razem i zorganizować ćwiczenia w formie współzawodnictwa, zawodów. Piśmiennictwo 1/ Strzyżewski S. (1992) Wychowanie fizyczne poza salą gimnastyczną, WSiP, Warszawa 2/ Strzyżewski S. (1992) Prowadzenie WF w zastępczej Sali gimnastycznej i na korytarzu, Lider nr 5. 3/ Dembińska A. (1977) Organizacja lekcji wf w warunkach trudnych, WFiHS nr 4. 4/ Lachowicz L. (1985) lekcja WF w trudnych warunkach, WFiHS, nr Piśmiennictwo na temat warunków trudnych w kulturze fizycznej 1. Lekcje wf w trudnych warunkach zamieścił L. Lachowicz w WFiHSz/85/1. Nakreślił pojęcie warunków trudnych w opinii obiegowej i scharakteryzował ogólnie możliwości zrealizowania programu nauczania w tychże warunkach. 2. Organizacja lekcji wf w warunkach trudnych A. Dębińska w WFiHSz/77/4 o prowadzeniu lekcji z zakresu gimnastyki, gier i zabaw, tańców, rytmiki w sali lekcyjnej.

5 3. W trudnych warunkach W. Piszczek w WFiHSz/83/5.przedstawia swoją propozycję dla szkoły, która posiada bardzo dobrą bazę, ale korzysta z niej wiele klas równocześnie. 4. W trudnych warunkach W. Pańczyk w WFiHSz/85/6 -brak sali gimnastycznej zmusza nauczycieli wf do prowadzenia zajęć w terenie, z uwzględnieniem różnorodnych form ruchu na każdą porę roku jak i zajęć możliwych do realizacji w obiektach zastępczych. 5. Zastosowanie liny na lekcjach wf prowadzonych w warunkach trudnych W. Poznecka w WFiZ/93/2 ćwiczenia z liną. 6. Zasób ćwiczeń kształtujących z przyborem plastikową butelką M. Janowska w Liderze/95/5. 7. Propozycje gier i zabaw z przyborami nietypowymi D. Grafik i D. Olex w WFiZ/99/2. Autorki zachęcają do wykorzystywania gumowych balonów, krzeseł, gumy, wstążki, kłębków włóczki jako sposób radzenia sobie z brakiem przyborów w szkole do prowadzenia zajęć z wf. 8. Wychowanie fizyczne poza salą gimnastyczną S. Strzyżewski, WsiP, Warszawa 1997.