Podstawy kształcenia ustawicznego. Poradnik. Prosta Sprawa KwalifikacjetoPodstawa.pl

Transkrypt

1 Prosta Sprawa KwalifikacjetoPodstawa.pl Poradnik Podstawy kształcenia ustawicznego Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2 Prosta Sprawa Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

3 Rozdział 1

4

5

6 Publikacja bezpłatna współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 2010 Wydawnictwo ego Realizator projektu Prosta sprawa - kwalifikacje to podstawa : EGO - Centrum Edukacji i Doradztwa Opracowanie: Piotr Błędowski Monika Nowakowska Instytut Nauk Społeczno-Ekonomicznych Recenzja: dr Monika Wróbel Projekt i skład komputerowy: Katarzyna Jerzmanowska, Bartosz Tomczak Przygotowanie do druku i druk: Grey Studio Paweł Myszkowski Nakład 4000 egz. Łódź 2010 ISBN

7 Piotr Błędowski Monika Nowakowska Podstawy kształcenia ustawicznego Poradnik

8 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

9 Prawdziwy sukces to nie kariera, lecz pozostanie panem swojego losu i możliwość decydowania, co będzie się robić w życiu, za które tylko my odpowiadamy. William Wharton

10 Przedmowa Poradnik Podstawy kształcenia ustawicznego stanowi opracowanie, w którym Czytelnik znajdzie różnorodne informacje związane z problematyką kształcenia ustawicznego. Przedstawione zagadnienia odnoszące się do tej formy kształcenia mają charakter zarówno teoretyczny, jak i praktyczny. Czytelnik będzie mógł zapoznać się nie tylko z różnymi ideami dotyczącymi kształcenia ustawicznego (oraz działaniami, które są pokrewne kształceniu ustawicznemu np. ideą kształcenia się przez całe życie), ale otrzyma również duży zasób przydatnych informacji, które w razie potrzeby i chęci będzie mógł wykorzystać w codziennym życiu. Celem niniejszego opracowania jest również zachęcenie jego odbiorców, aby zdecydowali się na podjęcie działań zmierzających do podniesienia/uzupełnienia swojej wiedzy ogólnej oraz umiejętności zawodowych co jest możliwe właśnie za pośrednictwem tych form aktywności edukacyjnej, które określa się mianem kształcenia ustawicznego. Jednocześnie, należy podkreślić, że w poradniku Podstawy kształcenia ustawicznego szczególny nacisk został położony na tzw. formalne kształcenie ustawiczne osób dorosłych, które w Polsce jest realizowane głównie w takich instytucjach edukacyjnych jak szkoły dla dorosłych. W niniejszym poradniku zawarte zostały wiadomości dotyczące historii oraz tradycji kształcenia osób dorosłych w Polsce i na świecie. Opisano tutaj także związki kształcenia ustawicznego z ideą uczenia się przez całe życie (ang. lifelong learning) oraz z szeroko rozumianą edukacją osób dorosłych. Ponadto, Czytelnik będzie miał również możliwość zapoznania się z koncepcjami i definicjami kształcenia ustawicznego zawartymi w dokumentach strategicznych krajów Unii Europejskiej oraz w dokumentach regulujących tę problematykę w Polsce. Takie zestawienie ma na celu umożliwić Czytelnikowi dostrzeżenie podobieństw oraz różnic, jakie występują między Polską a innymi krajami europejskimi w rozumieniu i definiowaniu kształcenia ustawicznego oraz umożliwi rozróżnienie działań, które zalicza się w zakres kształcenia ustawicznego. Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

11 W kolejnej części poradnika omówiono rolę, jaką pełni kształcenie ustawiczne we współczesnym świecie oraz znaczenie tej formy kształcenia dla całego procesu edukacji osób dorosłych. Te rozważania poparto wynikami badań dotyczących problematyki kształcenia ustawicznego, które prowadzone były zarówno w Polsce, jak i na świecie. Następny rozdział poświęcono instytucjom, które w Polsce prowadzą działania w zakresie kształcenia ustawicznego osób dorosłych. Dokonano w nim dokładnej charakterystyki placówek edukacyjnych, którymi są szkoły dla dorosłych. Tak dokładny opis tych instytucji jest uzasadniony, gdyż w Polsce to właśnie nauka w szkołach dla dorosłych stanowi podstawową formę kształcenia ustawicznego oraz edukacji osób dorosłych. Dzięki poradnikowi, Czytelnik będzie mógł również zapoznać się z obowiązującymi w polskim systemie edukacji zasadami, określającymi możliwość podejmowania przez osoby dorosłe nauki w formach szkolnych. W następnym rozdziale omówiono rodzaje egzaminów przeprowadzanych w poszczególnych typach szkół dla dorosłych. Ponadto, w opracowaniu zostały opisane również możliwości podejmowania kształcenia ustawicznego przez osoby zarejestrowane w urzędach pracy. W tym względzie główny nacisk położono na rozmaite aspekty finansowania kształcenia ustawicznego oraz wymieniono najważniejsze kryteria, jakie muszą spełniać osoby ubiegające się o środki pieniężne z urzędów pracy, które chcą wziąć udział w szkoleniach, podjąć studia podyplomowe itd. W celu upowszechnienia idei kształcenia ustawicznego osób dorosłych wśród Czytelników tego poradnika szczegółowo przedstawione zostały także prawa oraz obowiązki pracodawców wobec pracowników, którzy decydują się na rozpoczęcie bądź kontynuowanie nauki w formach szkolnych lub pozaszkolnych. Praktyczny wymiar poradnika został również zapewniony poprzez zamieszczenie w nim szczegółowej bazy placówek kształcenia ustawicznego, jakie są zlokalizowane w województwie łódzkim. Autorzy niniejszego opracowania mają nadzieję, że zawarte w nim wiadomości okażą się przydatne wszystkim tym, którzy pragną podjąć lub kontynuować naukę, lecz do tej pory z różnych względów się na to nie zdecydowali. Ponadto celem poradnika jest również takie przedstawienie idei kształcenia ustawicznego, które przyczyni się do szerokiego upowszechnienia tej formy zdobywania wiedzy oraz kwalifikacji. Przedmowa

12 Spis treści Przedmowa 6 1. Historia kształcenia osób dorosłych w Europie Historia kształcenia osób dorosłych w Polsce Kształcenie ustawiczne, edukacja dorosłych czy lifelong learning? Rozumienie i definicje polskie oraz europejskie Pojęcia i terminy stosowane w państwach europejskich Kształcenie ustawiczne pojęcia, terminy oraz podstawy prawne obowiązujące w Polsce Kształcenie ustawiczne i jego znaczenie w Europie i w Polsce Instytucje nadzorujące działania z zakresu kształcenia ustawicznego w Polsce Instytucje oraz systemy kształcenia ustawicznego w Polsce Instytucje kształcenia ustawicznego szkoły dla dorosłych Typy szkół dla dorosłych Typy egzaminów w szkołach dla dorosłych Osoby zarejestrowane w urzędzie pracy a kształcenie ustawiczne Szkolenia osób zarejestrowanych w urzędach pracy Szkolenia w trybie indywidualnym Szkolenia w trybie grupowym Pożyczki szkoleniowe Dofinansowanie studiów podyplomowych Stypendia dla osób zarejestrowanych w urzędach pracy, które podejmują dalszą naukę Dofinansowanie kosztów egzaminów, uzyskania licencji, dyplomów, zaświadczeń Staże dla osób bezrobotnych zarejestrowanych w urzędzie pracy Przygotowanie zawodowe osób zarejestrowanych w urzędzie pracy 69 8 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

13 9. Kształcenie ustawiczne prawa i obowiązki pracodawców i pracowników Regulacje prawne kształcenia ustawicznego obowiązujące pracodawców i pracowników Prawa i obowiązki pracowników kształcących się w formach szkolnych na podstawie skierowania od pracodawcy Prawa i obowiązki pracowników kształcących się w formach pozaszkolnych na podstawie skierowania od pracodawcy Prawa i obowiązki pracowników kształcących się w formach szkolnych bez skierowania od pracodawcy Prawa i obowiązki pracowników kształcących się w formach pozaszkolnych bez skierowania od pracodawcy Kształcenie ustawiczne a Ustawa o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców Podsumowanie 80 Wykaz placówek kształcenia ustawicznego 82 Bibliografia 132 Strony internetowe 134 Legenda do wykazu placówek kształcenia ustawicznego 135 9

14 1. Historia kształcenia osób dorosłych w Europie Poniżej przedstawiono pokrótce historię działań wchodzących w zakres kształcenia osób dorosłych, które dawniej miały miejsce w państwach europejskich. Takie zestawienie najważniejszych informacji ma na celu umożliwić dokonanie porównania z tymi praktykami, które w przeszłości stosowano w Polsce (opisanymi w rozdziale 2 poradnika). W ten sposób Czytelnik będzie mógł się przekonać, że edukacja osób dorosłych nie stanowi pewnego rodzaju mody właściwej dla XXI wieku, gdyż duże znaczenie przypisywano jej już w minionych stuleciach. Dynamiczny rozwój działań związanych z procesem edukacji osób dorosłych przypadł w Europie na drugą połowę XVIII wieku 1. Wzrost znaczenia wszelkich inicjatyw zmierzających do poprawy poziomu wykształcenia dorosłych warstw społeczeństwa stanowił efekt gwałtownych przemian społeczno-gospodarczych, które zostały zapoczątkowane w Anglii, i które rozszerzyły się następnie na inne kraje europejskie. Ów cykl przemian przeszedł do historii pod nazwą Rewolucji Przemysłowej. Jego skutki, w tym również dla sfery oświaty i edukacji, były niezwykle poważne. Widoczne stało się to zwłaszcza w Anglii, gdzie rozwój nowoczesnych (jak na tamte czasy) technologii spowodował konieczność zatrudnienia w przemyśle większej liczby wysoko wykwalifikowanych robotników. Oczywiste stało się, że zapotrzebowanie na lepiej wykształconą siłę roboczą można zaspokoić tylko w jeden sposób poprzez szkolenie i kształcenie dorosłych pracowników. W efekcie zapoczątkowane zostały kursy dla pracowników zakładów przemysłowych prowadzone początkowo w formie spotkań i dyskusji, których tematyka pozwalała zapoznać się robotnikom ze wszelkimi nowinkami technicznymi oraz nowymi rozwiązaniami stosowanymi przy budowie i obsłudze maszyn. Milowym krokiem w zakresie kształcenia i edukacji osób dorosłych stało się otwarcie w 1798 roku w angielskim mieście Nottingham pierwszej szkoły, której uczniami mogły być wyłącz- 1 Radziejowska E., Edukacja ustawiczna jako utopia, s.1. (data dostępu ). 10 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

15 nie osoby dorosłe. Utworzenie tej szkoły zapoczątkowało powoływanie podobnych instytucji edukacyjnych dla dorosłych, które na początku XIX wieku zaczęły coraz liczniej funkcjonować na terenie Wielkiej Brytanii 2. O roli, jaką odegrała Anglia w rozwoju działań z zakresu edukacji dorosłych, świadczy też fakt, że to właśnie tutaj powstał w 1873 roku pierwszy na świecie uniwersytet powszechny 3. Działalność edukacyjna tej instytucji polegała na organizowaniu publicznych wykładów, w których mogli uczestniczyć wszyscy chętni bez względu na swój stan majątkowy i społeczny oraz bez względu na wiek. Z upływem czasu uniwersytety powszechne zaczęły funkcjonować również w innych miastach angielskich. Pod koniec XIX wieku tego typu placówki edukacyjne zaczęły być także tworzone poza terytorium Wielkiej Brytanii w USA, Indiach czy Australii. W Europie uniwersytety powszechne rozpoczęły swoją działalność w pierwszej kolejności w Austrii (1880), Niemczech (1896) oraz we Francji (1898). Na ziemiach polskich pierwszy uniwersytet powszechny (Uniwersytet Ludowy im. A. Mickiewicza) powstał w Galicji, na terenie zaboru austriackiego (1898). Zajęcia organizowane w ramach uniwersytetów powszechnych były prowadzone zgodnie z pewnymi regułami. Przykładowo uczestnicy wykładów pisali a następnie przedstawiali publicznie wypracowania na określony temat. Po odczycie następowała dyskusja, w trakcie której omawiano przedstawione zagadnienie i wymieniano opinie na jego temat. Oprócz podstawowego zadania, jakim było przekazywanie wiedzy i informacji, uniwersytety powszechne spełniały szereg innych funkcji, m.in. popularyzowały wśród dorosłych kształcenie autoedukację oraz upowszechniały wszelkiego rodzaju aktywność kulturalną. W rozwoju systemu kształcenia dorosłych, obok uniwersytetów powszechnych, istotną rolę odegrały również uniwersytety ludowe. Zaczęły one powstawać w drugiej połowie XIX wieku w Danii, a później również na terenach innych państw skandynawskich. Początkowo działalność uniwersytetów ludowych była skierowana do młodzieży mieszkającej na wsi, jednak wraz z upływem czasu udział w zajęciach zaczęli brać także dorośli. Funkcjonowanie uniwersytetów ludowych szybko stało się popularne w innych państwach europejskich, w tym również na ziemiach polskich. We Francji kształcenie osób dorosłych zyskało na popularności w wieku XIX. W roku 1833 na terenie całego kraju przeprowadzono reformę systemu szkolnictwa, w ramach której rozpoczęto m.in. powoływanie instytucji mających prowadzić zajęcia dla osób dorosłych, które nie ukończyły edukacji na poziomie elementarnym. Upowszechnianie idei kształcenia dorosłych stało się we Francji możliwe dzięki wsparciu tego pomysłu przez właścicieli zakładów przemysłowych. Tak samo jak w przypadku Wielkiej Bry- 2 Popławski Z., Edukacja dorosłych. Wymóg współczesności, czy chęć indywidualnego rozwoju?, [w:] Kozubska A., Zduniak A. (red.), Kształcenie zawodowe w teorii i praktyce edukacyjnej, t.1, Poznań 2006, s Scisłowicz S., Z dziejów samokształcenia w Polsce i na świecie do połowy XX w., [w:] Toruńskie Studia Dydaktyczne, Nr 3/1993, Toruń 1993, s.64. Rozdział 1 11

16 tanii zostało to spowodowane rosnącym zapotrzebowaniem francuskiego przemysłu na robotników o wyższych niż do tej pory kwalifikacjach. Inną cenną inicjatywą, którą zapoczątkowano w tym czasie we Francji, było upowszechnianie edukacji wśród mieszkańców wsi. Na terenach wiejskich zaczęto zakładać szkoły elementarne, które początkowo kształciły dzieci i młodzież, jednak w stosunkowo szybkim czasie objęły działalnością edukacyjną również osoby dorosłe. Podsumowując informacje dotyczące historii działań podjętych w Europie, które zapoczątkowały proces kształcenia i edukacji osób dorosłych, należy zwrócić uwagę na fakt, że w poprzednich stuleciach podział na nauczanie dzieci i młodzieży oraz kształcenie dorosłych nie stanowił istotnego kryterium. O wiele bardziej istotne w dostępie do edukacji były: pochodzenie społeczne oraz majątek. Jest to ważne, gdyż pozwala zrozumieć, że działania polegające na upowszechnieniu idei edukacji wśród robotników lub działania podjęte w celu podniesienia poziomu ich wykształcenia, objęły ich nie ze względu na określony wiek, lecz ze względu na przynależność do określonej grupy społecznej, której członkowie niezależnie od wieku byli pozbawieni elementarnych podstaw edukacji. Co więcej, znaczna liczba tych działań, miała na celu podniesienie kwalifikacji zawodowych osób pracujących, podczas gdy zdobywanie przez nie wiedzy ogólnej stanowiło niejako uboczną korzyść tych działań. Wobec powyższych stwierdzeń można zatem przyjąć, że działania opisane w niniejszym rozdziale nawet jeżeli nie mogą zostać jednoznacznie zaliczone do kategorii kształcenia ustawicznego osób dorosłych, tak jak jest ono rozumiane współcześnie, z pewnością w olbrzymim stopniu przyczyniły się do rozwoju tej formy kształcenia. 12 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

17 Rozdział 1 13

18 2Historia 2. kształcenia osób dorosłych w Polsce W wyniku rozbiorów, które dotknęły Polskę pod koniec XVIII wieku, terytorium naszego kraju zostało podzielone pomiędzy Rosję, Austrię oraz Prusy. Państwa zaborcze dokonały szeregu zmian administracyjnych, w tym również struktury szkolnictwa i edukacji oraz programów nauczania w polskich szkołach 4, na zajętych przez siebie obszarach. Zgodnie z wytycznymi nowych władz zlikwidowano wiele dotychczas działających szkół, a w tych, którym pozwolono funkcjonować, ograniczono lub całkowicie zlikwidowano lekcje języka polskiego. Surowo karane były wszelkie formy nauki i edukacji zarówno dzieci oraz młodzieży, jak i osób dorosłych, które organizowano bez oficjalnego zezwolenia władz. W okresie rozbiorów kształcenie osób dorosłych było prowadzone w sposób nieformalny i niejawny, poprzez organizowanie tzw. tajnych kompletów 5. Były to zajęcia organizowane dla niewielkiej liczby osób w miejscach, gdzie mogły one bez obaw o własne bezpieczeństwo uczestniczyć w procesie kształcenia (np. w prywatnych mieszkaniach). Niezwykle ważne w omawianym okresie było tworzenie instytucji, które prowadziły tajne kształcenie osób dorosłych 6. W roku 1882 zorganizowano kursy samokształceniowe przeznaczone dla kobiet. Gdy w roku 1885 ujednolicono program zajęć realizowanych w ramach tych kursów, zostały one przekształcone w tzw. Uniwersytet Latający 7, czyli działającą potajemnie szkołę wyższą. Od roku 1890 w zajęciach prowadzonych na Uniwersytecie oprócz kobiet uczestniczyli również dorośli mężczyźni. W roku 1898 na terenie Galicji powołano do działania Uniwersytet Ludowy im. Adama Mickiewicza 8. Powstanie tej uczelni nawiązywało do idei kształcenia wszystkich warstw społeczeństwa niezależnie od wieku, płci, czy stanu majątkowego która w tamtym okresie była niezwykle popularna w Europie. W roku (data dostępu ). 5 Draus J., Terlecki R., Historia wychowania. Wiek XIX i XX, Kraków 2006, t.2, s Tamże, s Por. Ścisłowicz S., Z dziejów samokształcenia w Polsce i na świecie do połowy XX wieku, [w:] Toruńskie Studia Dydaktyczne, Nr 3/1993, Toruń 1993, s Tamże, s Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

19 na terenie zaboru rosyjskiego miały miejsce strajki i demonstracje, które były efektem wystąpień rewolucyjnych, jakie w tym czasie ogarnęły Rosję. Władze rosyjskie stłumiły rewolucję, jednak równocześnie zostały zmuszone do ustępstw na rzecz polskiego społeczeństwa, w tym do zreformowania systemu szkolnictwa i edukacji. Ustępstwa polegały w tym przypadku na zalegalizowaniu działań niektórych, dotychczas tajnych i nielegalnych, polskich instytucji szkoleniowych. Ponadto władze carskie umożliwiły zakładanie nowych placówek oświatowych, co było jednak możliwe tylko pod ścisłą kontrolą rosyjskich urzędników. W roku 1906 pozwolenie na oficjalną działalność zyskał Uniwersytet dla Wszystkich 9, którego nadrzędny cel stanowiła walka z analfabetyzacją i niskim poziomem wiedzy robotników. Dzięki takim działaniom upowszechniano wśród warstw robotniczych społeczeństwa ideę edukacji oraz samokształcenia jako formy zdobywania wiedzy. Po odzyskaniu przez Polskę suwerenności kwestia organizacji szkolnictwa i edukacji społeczeństwa, w tym również osób dorosłych, stała się jednym z najbardziej poważnych problemów dla nowych władz polskich. Okres zaborów negatywnie wpłynął na poziom wykształcenia Polaków, tymczasem odbudowa państwa polskiego wymagała posiadania dobrze wykwalifikowanych pracowników w rozmaitych sektorach przemysłu. Znaczącą rolę w kształceniu osób dorosłych odegrały w tym czasie pozaszkolne formy nauki, organizowane przez takie organizacje, jak powołane w roku 1923 w Warszawie Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego (TUR). Działania Towarzystwa skupiały się głównie na edukacji robotników oraz propagowaniu wśród nich samokształcenia. Zajęcia organizowane przez działaczy TUR miały formę kursów, praktyk oraz staży zawodowych i dokształcających. Funkcjonowanie Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego zostało zawieszone w okresie II wojny światowej. Po zakończeniu okupacji odbudowane TUR przez krótki czas działało jako niezależne stowarzyszenie, po czym w roku 1948 połączyło się z Towarzystwem Uniwersytetów Ludowych tworząc Towarzystwo Uniwersytetów Robotniczych i Ludowych (TURiL) 10. Wraz z wybuchem II wojny światowej działalność oświatowa oraz edukacyjna zostały poddane całkowitej kontroli ze strony władz niemieckich. Na terenach włączonych do Rzeszy polskie szkolnictwo zostało całkowicie zlikwidowane, a dzieci i młodzież zmuszono do uczęszczania do szkół niemieckich. Na terenie Generalnego Gubernatorstwa likwidacji uległo szkolnictwo na poziomie wyższym i średnim. Zezwolono na działalność szkół podstawowych oraz zawodowych, jednak ich program został w znacznym stopniu zawężony. Podobnie wyglądała sytuacja na obszarach zajętych przez ZSRR nie zlikwidowano szkół podstawowych oraz zawodowych, ale zmodyfikowano realizowane w nich programy nauczania. W tej sytuacji Polacy zaczęli potajemnie organizować sys- 9 Towarzystwo Wiedzy Powszechnej-historia. (data dostępu ). 10 Tamże (data dostępu ). Rozdział 2 15

20 tem kształcenia, który obejmował wszystkie poziomy nauczania. Zajęcia lekcyjne odbywały się często w prywatnych mieszkaniach lub też dobrze zakonspirowanych lokalach. Dodatkowo wykorzystano decyzje władz niemieckich i radzieckich, które pozwoliły na funkcjonowanie szkół podstawowych i zawodowych. W warunkach konspiracji prowadzono w pomieszczeniach i warsztatach tych szkół nielegalne kursy doszkalające dla dorosłych. W czasie wojny bardzo popularne wśród polskiej młodzieży i dorosłych były również zajęcia organizowane przez tajne uczelnie wyższe. Wykładowcy m.in. Uniwersytetu Warszawskiego, Politechniki Lwowskiej, Uniwersytetu Jagiellońskiego czy Akademii Górniczo-Hutniczej potajemnie prowadzili dla studentów wykłady i seminaria, umożliwiając im zdobycie wiedzy i wyższego wykształcenia. Po zakończeniu działań wojennych nowe władze Polski rozpoczęły odbudowę polskiego systemu edukacji, podejmując jednocześnie starania, by treści przekazywane w szkołach i placówkach oświatowych były zgodne z ideologią komunistyczną. Wszystkie instytucje edukacyjne zostały ściśle podporządkowane wytycznym administracji centralnej. Taki los spotkał m.in. utworzone w 1948 roku Towarzystwo Uniwersytetów Robotniczych i Ludowych prowadzące działania z zakresu oświaty i kształcenia osób dorosłych. Władze komunistyczne upatrywały w działalności TURiL zagrożenia dla swoich interesów, wobec czego w roku 1950 zostało ono rozwiązane, a w jego miejsce powołano całkowicie zależne od aparatu państwowego Towarzystwo Wiedzy Powszechnej 11. W latach powojennych dynamicznie rozwijały się pozaszkolne formy kształcenia osób dorosłych, określane mianem kursów doskonalenia zawodowego. Tego rodzaju kursy prowadziła m.in. organizacja Instytutów Naukowych Rzemiosła (INR), której historia sięga już roku Organizacja ta ulegała na przestrzeni dziesięcioleci szeregowi przemian, by od roku 1962 kontynuować swoją działalność pod nazwą Zakładów Doskonalenia Zawodowego, podczas gdy centrala tej organizacji zyskała miano Związku Zakładów Doskonalenia Zawodowego (ZZDZ) 13. Do roku 1989 zajęcia z zakresu nauczania i doskonalenia umiejętności zawodowych były prowadzone także przez zakłady pracy oraz przyzakładowe placówki oświatowe. Po zakończeniu II wojny światowej Ministerstwo Oświaty podjęło szereg inicjatyw, które polegały na tworzeniu i wspieraniu szkół dla pracujących osób dorosłych. Należy jednak zauważyć, że instytucje edukacyjne ograniczały swoje działania do przekazania osobom dorosłym tylko najbardziej elementarnych zasobów wiedzy oraz umiejętności niezbędnych do pracy zawodowej. Zgodnie z prowadzonymi statystykami, w latach szkoły podstawowe kształcące osoby dorosłe, które jednocześnie pracowały zarobkowo, ukończyło blisko 1 milion absolwentów. W tym samym okresie kształcenie o charakterze kursowym na poziomie edukacji początkowej (program nauczania klas I-IV szkoły podsta- 11 Towarzystwo Wiedzy Powszechnej-historia. (data dostępu ). 12 Tamże (data dostępu ). 13 Tamże (data dostępu ). 16 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

21 wowej) sfinalizowało ponad 40 tysięcy osób. W latach odnotowano również znaczny udział dorosłych w kształceniu prowadzonym na poziomie średnim, zarówno w liceach, jak i technikach. W porównaniu z okresem bezpośrednio po zakończeniu wojny, liczba uczniów w liceach oraz technikach dla osób dorosłych i pracujących wzrosła z poziomu 146,5 tysięcy do około 488 tysięcy osób. Przy czym, zdecydowaną większość stanowili tutaj uczniowie szkół technicznych 14. Po roku 1980 nastąpił gwałtowny spadek znaczenia szkół dla osób pracujących. Sytuacja ta była spowodowana coraz mniejszym zainteresowaniem osób dorosłych tą formą zdobywania wiedzy i uzupełniania wykształcenia oraz brakiem wsparcia tych instytucji ze strony władz centralnych. Istotnym czynnikiem był również obniżający się poziom nauczania i kształcenia prowadzonego w szkołach dla pracujących. W efekcie likwidacji uległa blisko połowa tego typu placówek, a liczba dorosłych, którzy do nich uczęszczali zmniejszyła się o prawie 350 tysięcy osób 15. Rok 1989 przyniósł w Polsce istotne zmiany w sferze nauki i kształcenia osób dorosłych. Upadek ustroju komunistycznego oraz liczne procesy gospodarczo-społeczne (prywatyzacja, rosnące bezrobocie, demokratyzacja zasad życia społecznego), które dokonały się w tym czasie spowodowały, iż przemianie uległa również mentalność Polaków. Zaczęli oni bowiem dostrzegać konieczność oraz korzyści płynące z podnoszenia poziomu własnego wykształcenia oraz zdobywania nowych i doskonalenia posiadanych kwalifikacji zawodowych. Ponadto, coraz liczniej zaczęły powstawać instytucje szkoleniowe, które skierowały swoją ofertę do osób dorosłych i tym samym umożliwiły im podjęcie, czy też kontynuowanie nauki na różnych szczeblach edukacji. Konsekwencje, jakie spowodował wzrost znaczenia kształcenia osób dorosłych, zostały opisane w następnych rozdziałach tego poradnika. 14 Eurybase The Information Database on Educational Systems In Europe, Organizacja systemu edukacji w Polsce 2007/2008, s Tamże, s.115. Rozdział 2 17

22 3Kształcenie 3. ustawiczne, edukacja dorosłych czy lifelong learning? Rozumienie i definicje polskie oraz europejskie W efekcie notowanego od roku 1990 dynamicznego rozwoju rynku usług edukacyjnych oraz integracji Polski ze strukturami Unii Europejskiej, nastąpiła konieczność wyraźnego ujednolicenia działań oraz pojęć związanych z nauką osób dorosłych, tak by związane z nią zagadnienia były podobnie rozumiane przez wszystkich zainteresowanych. Problem ten nie został całkowicie rozwiązany, aż do chwili obecnej, czego przykładem jest chociażby zagadnienie kształcenia ustawicznego, które w większości państw UE jest rozumiane w nieco inny sposób, niż w Polsce. W rozdziale tym dokonano zatem przybliżenia i uporządkowania pojęć stosowanych w poniższym opracowaniu. Równocześnie, aby nie wprowadzać zbyt dużej liczby definicji autorzy niniejszego poradnika ograniczyli rozważania terminologiczne do tych pojęć, które są spotykane najczęściej, i które są zawarte w najważniejszych polskich i europejskich dokumentach strategicznych Pojęcia i terminy stosowane w państwach europejskich Rozważania teoretyczne należy rozpocząć od przedstawienia aktualnego ujęcia terminu kształcenie ustawiczne, które funkcjonuje w państwach Unii Europejskiej. Zgodnie z definicją przyjętą przez Komisję Europejską w roku 2001 kształcenie ustawiczne to ( ) wszelkie formy nauki podejmowane przez całe życie, mające na celu doskonalenie, pogłębianie wiedzy, umiejętności i kompetencji z perspektywy osobistej (indywidualnej), obywatelskiej, społecznej i/lub zawodowej 16. W przypadku omawianego pojęcia często przytacza się również definicję przyjętą podczas konferencji Organizacji Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO). W tym ujęciu kształcenie ustawiczne jest rozumiane jako ( ) kompleks procesów oświatowych (formalnych, nieformalnych i incydentalnych), które niezależnie od treści, poziomu i metod umożliwiają uzupełnianie wykształcenia w formach 16 Making a European Area of lifelong learning reality, Communication from the Commission, listopad 2001, European Commission, [za:] Witek K.W., Idea kształcenia ustawicznego w działaniach organizacji międzynarodowych. (data dostępu ). 18 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

23 szkolnych i pozaszkolnych, dzięki czemu osoby dorosłe rozwijają swoje zdolności, wzbogacają wiedzę, udoskonalają kwalifikacje zawodowe lub zdobywają nowy zawód, zmieniają swoje postawy i zachowania, aktywnie uczestniczą w społecznym, ekonomicznym i kulturalnym rozwoju 17. Definicja przyjęta przez UNESCO rozróżnia formalne, nieformalne i incydentalne procesy oświatowe. Można zatem stwierdzić, że również samo kształcenie może przyjąć charakter: formalny, nieformalny lub incydentalny. W niniejszym poradniku 18 : kształcenie formalne rozumiane jest jako ( ) system oparty na stałych pod względem czasu i treści formach nauki (klasy, stopnie, szkoły, programy i podręczniki), prowadzący od nauczania początkowego do uniwersytetu i włączający - obok kursów wykształcenia ogólnego - wiele programów specjalnych oraz instytucji stacjonarnego kształcenia technicznego i zawodowego ; kształcenie nieformalne rozumiane jest jako ( ) świadoma i zorganizowana działalność o charakterze kształcenia i wychowywania, prowadzona poza ustawowym formalnym systemem szkolnym, umożliwiająca określonej grupie uczestników osiągnięcie założonych celów kształcenia ; kształcenie incydentalne jest natomiast rozumiane jako trwający przez całe życie niezorganizowany i niesystematyczny proces nabywania przez człowieka wiadomości, sprawności, przekonań i postaw na podstawie codziennego doświadczenia oraz wpływów wychowawczych otoczenia. Należy również zauważyć, że definicja UNESCO różnicuje kształcenie prowadzone w formach szkolnych od kształcenia prowadzonego w formach pozaszkolnych. W niniejszym poradniku 19 : kształcenie w formach szkolnych jest rozumiane jako formy uzyskiwania i uzupełniania formalnego wykształcenia przez osoby dorosłe w szkołach dla dorosłych, przez którą na podstawie ustawy o systemie oświaty rozumie się szkołę, w której stosuje się odrębną organizację kształcenia i do której przyjmowane są osoby mające 18 lat, a także kończące 18 lat w roku kalendarzowym, w którym przyjmowane są do szkoły ; kształcenie w formach pozaszkolnych jest rozumiane jako formy uzyskiwania i uzupełniania wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w placówkach kształcenia ustawicznego, placówkach kształcenia praktycznego oraz ośrodkach dokształcania i doskonalenia zawodowego. Jednocześnie w większości państw europejskich pojęcie kształcenie ustawiczne jest coraz częściej zastępowane terminem uczenia się przez całe życie (ang. lifelong learning). Działanie określane mianem ( ) lifelong learning powinno dotyczyć uczenia się od 17 Recommendation on the development of adult education, General Conference Nairobi, UNESCO, 26 listopada 1976, [za:] Kędzierska B., Kształcenie ustawiczne jako priorytetowa koncepcja wszystkich krajów europejskich. (data dostępu ). 18 Definicje przytoczone [za:] Okoń W., Słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Słownik Europejskiego Funduszu Społecznego. (data dostępu ). Rozdział 3 19

24 fazy przedszkolnej do późnej emerytalnej, włączając w to całe spektrum uczenia się formalnego (w szkołach i innych placówkach systemu edukacji), pozaformalnego (w instytucjach poza systemem edukacji) i nieformalnego (naturalnego). Ponadto, powinno się ono odnosić do wszelkiej, trwającej przez całe życie, aktywności uczenia się, mającej na celu rozwój wiedzy, kompetencji i umiejętności w perspektywie osobistej, obywatelskiej, społecznej oraz zorientowanej na zatrudnienie. Zasadniczym odniesieniem w tym względzie powinna być osoba jako podmiot uczenie się, co podkreślać ma znaczenie prawdziwej równości szans jakości w procesie uczenia się 20. Przedstawione w powyższym podrozdziale definicje kształcenia ustawicznego oraz koncepcji lifelong learning są niezwykle obszerne, a w ich zakres można zaliczyć bardzo dużą liczbę zróżnicowanych form aktywności. Dokonując porównania tych definicji można jednak dostrzec pewne wspólne elementy. Otóż efektem podjęcia działań określanych mianem kształcenia ustawicznego lub lifelong learning jest zwiększenie poziomu wiedzy oraz doskonalenie posiadanych umiejętności i kompetencji osobistych, społecznych lub związanych z zatrudnieniem (kompetencji zawodowych) wśród osób, które w tych działaniach uczestniczą. Jednocześnie korzyści płynące z podjęcia tego typu działań dotyczą wszelkich aspektów życia uczestników, a nie tylko np. pracy zawodowej. Ponadto, zarówno kształcenie ustawiczne, jak i lifelong learning mają w tym przypadku charakter długotrwałego, rozłożonego w czasie procesu, który w praktyce trwa przez cały okres życia jednostki Kształcenie ustawiczne pojęcia, terminy oraz podstawy prawne obowiązujące w Polsce W Polsce kształcenie ustawiczne oraz działania wchodzące w jego zakres są rozumiane w nieco inny sposób, niż w zachodnich państwach europejskich. Na podstawie definicji, które zostaną przedstawione poniżej, Czytelnik będzie mógł dostrzec, że w Polsce kształcenie ustawiczne jest pojęciem zdecydowanie węższym, a działania w jego ramach są znacznie bardziej sprecyzowane i sformalizowane. W Polsce działania z zakresu kształcenia ustawicznego reguluje przede wszystkim: Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 roku (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późniejszymi zmianami), w której kształcenie ustawiczne zostało zdefiniowane jako kształcenie w szkołach dla dorosłych, a także uzyskiwanie i uzupełnianie wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych przez osoby, które spełniły obowiązek szkolny Rezolucja Rady Unii Europejskiej z dnia 27 czerwca 2002 roku, [za:] Neczaj-Świderska R., Uczenie się jako jedno z życiowych wyzwań współczesnego człowieka. (data dostępu ). 21 Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz z późniejszymi zmianami, art. 3 pkt. 17). 20 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

25 Drugim, co do stopnia ważności dokumentem prawnym, odnoszącym się do omawianej problematyki jest: Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 roku (Dz. U. z 2004 r. Nr 99, poz z późniejszymi zmianami), w której kształcenie ustawiczne zostało zdefiniowane jako kształcenie w szkołach dla dorosłych, a także uzyskiwanie i uzupełnianie wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w odniesieniu do bezrobotnych, poszukujących pracy, pracowników i pracodawców 22. Jak zasygnalizowano powyżej, Ustawa o systemie oświaty oraz Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy stanowią najważniejsze akty prawne regulujące problematykę kształcenia ustawicznego w Polsce. Jednak należy w tym miejscu zaznaczyć, że zapisy określające zasady odnoszące się do pewnych form kształcenia ustawicznego można znaleźć m.in. w: Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej W sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych 23, Rozporządzeniu Ministra Edukacji i Nauki W sprawie uzyskiwania i uzupełniania przez osoby dorosłe wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych 24, Ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym 25, czy też Ustawie O łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców 26. Ze względu na praktyczny charakter niniejszego poradnika zrezygnowano jednak ze szczegółowej analizy poszczególnych zapisów dotyczących kształcenia ustawicznego zawartych w ww. dokumentach. Dokonując wyróżnienia i podsumowania najważniejszych pojęć oraz terminów, które mają kluczowe znaczenie dla tematyki kształcenia ustawicznego, w ramach tego opracowania przyjęto, że: kształcenie ustawiczne to kształcenie w szkołach dla dorosłych, a także uzyskiwanie i uzupełnianie wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych przez osoby, które spełniły obowiązek szkolny 27 ; szkoła dla dorosłych to szkoła, w której stosuje się odrębną organizację kształcenia i do której przyjmowane są osoby mające 18 lat, a także kończące 18 lat w roku kalen- 22 Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 99, poz z późniejszymi zmianami, art. 4, pkt. 2b). 23 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych z dnia 12 października 1993 r. (Dz. U. z 1993 r., Nr 103, poz. 472 z późniejszymi zmianami). 24 Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki w sprawie uzyskiwania i uzupełniania przez osoby dorosłe wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych z dnia 3 lutego 2006 r. (Dz. U. z 2006 r., Nr 31, poz. 216) 25 Ustawa prawo o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 r (Dz. U. z 2005 r., Nr 164, poz z późniejszymi zmianami). 26 Ustawa o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców z dnia 1 lipca 2009 r. (Dz. U. z 2009 r., Nr 125, poz. 1035). 27 Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. (Dz. U. z 2004 r., Nr 256, poz z późniejszymi zmianami). Rozdział 3 21

26 darzowym, w którym przyjmowane są do szkoły 28. W ten sposób do szkół dla dorosłych zalicza się: szkołę podstawową dla dorosłych, gimnazjum dla dorosłych, liceum (w tym liceum profilowane i liceum uzupełniające) dla dorosłych, technikum (w tym technikum uzupełniające) dla dorosłych, szkołę policealną dla dorosłych; kształcenie ustawiczne w formach szkolnych to formy uzyskiwania i uzupełniania formalnego wykształcenia przez osoby dorosłe w szkołach dla dorosłych ( ) 29. Jednocześnie w niniejszym poradniku do szkolnych form kształcenia (oprócz szkół dla dorosłych) zaliczono szkoły wyższe, które prowadzą studia, studia podyplomowe oraz studia doktoranckie 30 ; kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych to formy uzyskiwania i uzupełniania wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w placówkach kształcenia ustawicznego, placówkach kształcenia praktycznego oraz ośrodkach dokształcania i doskonalenia zawodowego 31. Trzeba w tym miejscu podkreślić, że powyższa definicja nie wyczerpuje wszystkich możliwości kształcenia ustawicznego osób dorosłych, jakie są dostępne na rynku edukacyjnym. Do form pozaszkolnych należy również zaliczyć np. szkolenia organizowane przez urzędy pracy dla osób bezrobotnych lub specjalistyczne kursy zawodowe, które są organizowane przez różnego rodzaju instytucje szkoleniowe. Ponadto należy pamiętać, że placówki kształcenia ustawicznego i praktycznego oprócz działalności kursowej (pozaszkolne formy kształcenia) prowadzą również szkoły dla dorosłych (które w tym przypadku są szkolnymi formami kształcenia). 28 Tamże. 29 Słownik Europejskiego Funduszu Społecznego. (data dostępu ). 30 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych z dnia 12 października 1993 r. (Dz. U. z 1993 r., Nr 103, poz. 472 z późniejszymi zmianami) oraz Pismo Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego Barbary Kudryckiej z 17 stycznia 2008 r. skierowane do redakcji Monitora Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w odpowiedzi na zapytanie redakcji sygn. DP /07/JS. 31 Słownik Europejskiego Funduszu Społecznego. (data dostępu ). 22 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

27 Rozdział 1 23

28 4Kształcenie 4. ustawiczne i jego znaczenie w Europie i w Polsce Kształcenie ustawiczne odgrywa współcześnie bardzo ważną rolę w rozwoju społeczeństw i całych państw. W wyniku przemian, które nastąpiły w ostatnich dziesięcioleciach, zmianie uległ model organizacji społecznej. Współczesne społeczeństwa opierają się głównie na dostępie do wiedzy i informacji. Inaczej mówiąc, głównym czynnikiem rozwoju zarówno wspólnot ludzkich, jak i tworzących je jednostek, jest zdobywanie i przyswajanie wiedzy i informacji. Jest to możliwe za pośrednictwem ciągłego procesu nauki i kształcenia. Szczególnie ważne jest, aby w tym procesie uczestniczyły osoby dorosłe, które edukację zakończyły dawno temu, przerwały ją i nie zdobyły odpowiedniego wykształcenia lub też po prostu chcą zdobyć nowe kwalifikacje czy zaktualizować swoją wiedzę. Należy bowiem podkreślić, że współcześnie osoby, które są pozbawione określonych umiejętności oraz wiedzy, a także dostępu do informacji są w szczególny sposób zagrożone bezrobociem, wykluczeniem oraz innymi negatywnymi zjawiskami społecznymi. Postęp technologiczny, zmieniające się warunki życia oraz szybka dezaktualizacja wiedzy i kwalifikacji zawodowych nabytych w przeszłości, to główne powody, dla których ludzie są zmuszeni, by wciąż się uczyć i w ten przystosować się do otaczającego ich świata i sprawnie w nim funkcjonować. W tym względzie coraz bardziej istotną rolę pełnią działania, których omówienie jest celem niniejszego poradnika, i które określa się mianem kształcenia ustawicznego. Kształcenie ustawiczne stanowi w ostatnich latach jeden z priorytetów działań państw skupionych w strukturach Unii Europejskiej. Jak bardzo istotna jest ta problematyka dla rozwoju krajów europejskich świadczy chociażby fakt, że rok 1996 został decyzją Komisji Europejskiej ogłoszony Europejskim Rokiem Edukacji Ustawicznej. Efektem tego wydarzenia było powstanie licznych publikacji naukowych, w których opisywano tę problematykę, rozpatrywano związane z nią zagadnienia oraz wskazywano prognozowane i pożądane kierunki rozwoju edukacji ustawicznej osób dorosłych w przyszłości. Ponadto 24 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

29 przygotowano szereg dokumentów, które zawierały szczegółowe wytyczne dla państw członkowskich UE w zakresie rozwoju i promocji formy kształcenia określanej mianem ustawicznej. W wyniku takich inicjatyw rządy państw zachodnich podjęły szereg działań, które w zamierzeniu miały doprowadzić do wzrostu uczestnictwa osób dorosłych w procesie kształcenia i edukacji. Z perspektywy minionych lat można stwierdzić, że ta idea zdobyła w Europie dużą popularność, a jej praktycznym wymiarem stało się zwiększenie poziomu wykształcenia zachodnich społeczeństw oraz wzrost partycypacji dorosłych w różnych formach kształcenia i zdobywania wiedzy. Świadczą o tym chociażby wyniki prac badawczych przeprowadzonych przez wyspecjalizowane instytucje. Przykładowo badanie Uczenie się dorosłych przegląd tematyczny 32 przeprowadzone na zlecenie Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) w roku 2002 wykazało, że największym poziomem uczestnictwa osób dorosłych w kształceniu ustawicznym mogą się pochwalić Szwajcaria (w roku 2002 w różnych formach kształcenia ustawicznego uczestniczyło blisko 13% obywateli), Dania (10%), Wielka Brytania (8,4%) czy Finlandia (7,6%). Do krajów o najniższym poziomie udziału osób pełnoletnich w kształceniu ustawicznym zostały zaliczone m.in. Austria (2,0%), Portugalia (1,8%) oraz Węgry (1,5%). Pod względem stopnia upowszechnienia kształcenia ustawicznego Polska sytuuje się bardzo nisko w rankingu międzynarodowym. Według danych pochodzących z omawianego badania, udział dorosłych Polaków w tej formie kształcenia w roku 2002 wyniósł zaledwie 1,5%. Ponadto analizy przeprowadzone w trakcie procesu badawczego pozwoliły na stwierdzenie, że: uczestnictwo Polaków w różnego typu szkoleniach jest stosunkowo niewielkie. Jednocześnie szkolenia organizowane w Polsce trwają zdecydowanie dłużej niż w krajach, gdzie poziom tego uczestnictwa jest wysoki; w przypadku Polski uwagę zwraca bardzo niski poziom uczestnictwa osób bezrobotnych oraz poszukujących pracy w kierowanych do tych grup szkoleniach; podobnie jak w innych krajach, w Polsce osoby w wieku od 55 do 64 lat znacznie rzadziej uczestniczą w kształceniu ustawicznym, niż osoby w przedziale wiekowym lata. Ponadto, w kształceniu ustawicznym uczestniczą zazwyczaj osoby, które już posiadają wysoki poziom wykształcenia (np. osoby, które ukończyły zwykły tryb studiów a następnie podejmują studia podyplomowe). Natomiast osoby o niższym poziomie wykształcenia o wiele rzadziej uczestniczą w procesie podnoszenia swoich kwalifikacji oraz poszerzania wiedzy. Ta sytuacja jest w znacznej mierze spowodowana faktem, iż w dostępie do różnych form kształcenia napotykają one na o wiele bardziej poważne bariery (brak wsparcia finansowego, brak motywacji) niż osoby wyżej wykształcone (które uzyskują wyższe zarobki i są w stanie samodzielnie sfinansować swój dalszy proces edukacji); 32 Badanie OECD Uczenie się dorosłych przegląd tematyczny. (data dostępu ). Rozdział 4 25

30 praktycznie we wszystkich krajach europejskich podstawowymi przyczynami, dla których osoby dorosłe nie uczestniczą w kształceniu ustawicznym są brak czasu, zbyt duża liczba obowiązków w pracy oraz brak odpowiednich środków finansowych; uwagę zwraca fakt, że w Polsce kształceniu ustawicznemu osób dorosłych wciąż przypisuje się zbyt małą wagę (w porównaniu do kształcenia dzieci i młodzieży). Jest to zjawisko szczególnie niepokojące w obliczu kryzysu gospodarczego oraz niekorzystnych tendencji demograficznych (zbyt mała liczba młodych osób na rynku pracy powoduje konieczność zatrzymania w jego obszarze starszych roczników, które bez uzupełnienia swojej wiedzy oraz podniesienia lub zdobycia nowych kwalifikacji zawodowych nie są w stanie efektywnie pracować w warunkach wciąż postępującego rozwoju technologicznego). Należy jednak podkreślić, że na przestrzeni ostatnich lat w Polsce odnotowano w tym względzie znaczącą poprawę. Coraz częściej podejmowane są działania, mające na celu upowszechnienie kształcenia ustawicznego wśród osób dorosłych zwłaszcza poprzez kampanie informacyjne finansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Ponadto zwraca uwagę fakt, że różnorodne formy kształcenia ustawicznego są w naszym kraju dostępne dla coraz większej liczby osób, które wcześniej z różnych powodów były pozbawione możliwości udziału w tego typu inicjatywach. Na przykład osoby bezrobotne mogą liczyć na wsparcie finansowe ze strony urzędów pracy przy podejmowaniu nauki, a duża liczba kursów, szkoleń, czy też opłat w szkołach dla dorosłych jest finansowana ze środków unijnych lub z budżetu państwa. Nie bez znaczenia pozostają tutaj również starania organów rządowych i administracji centralnej, które koncentrują się na zwróceniu uwagi pracodawców, jak bardzo istotne jest wspieranie pracowników w procesie rozwoju oraz edukacji, a także na uświadomieniu im, że wysłanie osoby dorosłej na kurs czy studia podyplomowe może przynieść przedsiębiorstwu same korzyści. Należy jednocześnie podkreślić, że pomimo opisanych powyżej pozytywnych działań i przedsięwzięć, ich skala oraz zakres wciąż pozostają na niezadowalającym poziomie, a ich efekty są niewystarczające. Ciekawe wnioski dotyczące kształcenia ustawicznego w Europie i w Polsce zostały również sformułowane w opracowaniu przygotowanym przez Polskie Forum Strategii Lizbońskiej pt. Kształcenie ustawiczne w Polsce. Korzyści i bariery rozwoju 33. W ramach powyższego studium zwrócono uwagę na takie kwestie jak: polskie społeczeństwo cechuje się stosunkowo wysokim poziomem wykształcenia. Jednak po zakończeniu nauki w formalnym systemie edukacji (w szkole, której ukończenie powoduje uzyskanie określonego wykształcenia), Polacy rzadko podejmują z własnej inicjatywy działania edukacyjne, które wchodzą w zakres kształcenia ustawicznego; 33 Matysiak A., Kształcenie ustawiczne w Polsce. Korzyści i bariery rozwoju, [w:] Niebieskie Księgi 2003, nr 8, Gdańsk Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

31 w Polsce zbyt małą rolę w kształceniu ustawicznym osób dorosłych odgrywają pracodawcy oraz przedsiębiorstwa i zakłady pracy. Niepokojący jest zwłaszcza fakt, że w uzupełnianie wiedzy i podnoszenie kwalifikacji nie inwestują firmy małe i średnie. Najczęstszym tego powodem są niewystarczające środki finansowe na podjęcie tego typu działań; wśród głównych powodów, dla których dorośli Polacy nie podejmują kształcenia ustawicznego, jest deklarowany przez nich brak takiej potrzeby. Podobnie odpowiadają na pytanie o brak działań w zakresie kształcenia (wspierania kształcenia) swoich pracowników zatrudniający ich przedsiębiorcy 34. Może to świadczyć o tym, że w polskim społeczeństwie, świadomość konieczności kształcenia osób dorosłych oraz płynących z niego korzyści jest wciąż bardzo niska; istotną barierą rozwoju kształcenia ustawicznego w naszym kraju jest wciąż niewystarczający dostęp do informacji związanych z problematyką kształcenia ustawicznego, np. zasadami jego podejmowania, czy prawami i obowiązkami osób dorosłych związanymi z tą formą aktywności. Istotną przeszkodą są także bariery natury technicznej, chociażby zbyt mała dostępność Internetu (zwłaszcza na terenach wiejskich), który stanowi jeden z najbardziej efektywnych kanałów przepływu informacji; w przypadku społeczeństwa polskiego, udział w różnorodnych formach edukacji, obniża się wraz z wiekiem. Inaczej mówiąc, im starsza jest dana osoba, tym mniejsze jest prawdopodobieństwo, że uczestniczy lub będzie uczestniczyć w jakiejś formie edukacji lub kształcenia. Jak już sygnalizowano na wstępie, korzyści płynące z powszechności kształcenia ustawicznego osób dorosłych są niezaprzeczalne i niezwykle ważne zarówno w odniesieniu do całych społeczeństw, jak i pojedynczych osób. Efektywny proces nauki i kształcenia osób pełnoletnich skutkuje wyższym poziomem wykształcenia całego społeczeństwa oraz zwiększeniem się kwalifikacji zawodowych jego członków. W ten sposób zyskuje chociażby gospodarka danego państwa, która oparta na wysoko wykwalifikowanych pracownikach staje się bardziej efektywna i konkurencyjna, lepiej sobie radzi w okresie kryzysu, a jej podmioty (np. firmy lub przedsiębiorstwa) generują większy dochód. To z kolei wpływa na poprawę warunków materialnych obywateli tego państwa. Wiedza oraz umiejętności nabyte w trakcie działań zaliczanych do kształcenia ustawicznego to również wymierne korzyści dla poszczególnych osób, które decydują się na tego rodzaju aktywność. Należy tutaj wspomnieć chociażby o fakcie, że wyższy poziom wykształcenia i większy zasób kwalifikacji skutkuje większą szansą znalezienia pracy oraz uzyskiwaniem większego wynagrodzenia. Ponadto aktualizacja bądź zdobycie nowych umiejętności mogą okazać się niezwykle przydatne w już wykonywanym 34 Tamże, s. 12. Rozdział 4 27

32 zawodzie (np. mogą skrócić czas wykonywania pewnych czynności zawodowych lub zwiększyć ich efektywność). Trzeba również zauważyć, że takie działania są doceniane przez pracodawców, co może przynieść efekt w postaci awansu, otrzymania bardziej odpowiedzialnych i ciekawszych zadań, bądź podwyżki. Kształcenie ustawiczne odgrywa również olbrzymią rolę w przypadku osób, które pozostają bez pracy. W sytuacji, gdy na rynku pracy nie ma zapotrzebowania na przedstawicieli profesji, którą wykonuje taka osoba, odbycie szkolenia, kursu, czy też zdobycie nowego zawodu (np. poprzez ukończenie szkoły policealnej lub technikum dla dorosłych) może mieć kluczowe znaczenie dla jej przyszłości. Podjęcie kształcenia ustawicznego przez osoby bezrobotne jest tym bardziej ułatwione, że urzędy pracy dysponują odpowiednimi środkami finansowymi, które są przeznaczone na pokrycie kosztów podniesienia kwalifikacji zawodowych osób bezrobotnych (poprzez odbycie przez nie różnych form tego typu kształcenia). Należy również wspomnieć, że osoby które pozostają bez zatrudnienia znajdują się często w uprzywilejowanej sytuacji, jeśli chodzi o rekrutację uczestników szkoleń współfinansowanych ze środków unijnych, co zostanie dokładniej omówione w dalszej części niniejszego poradnika. Jednocześnie należy pamiętać, że brak aktywności edukacyjnej osób dorosłych może skutkować niezwykle poważnymi konsekwencjami negatywnymi. Chodzi tutaj mianowicie o to, że realia współczesnego świata w dużym stopniu wymagają podnoszenia poziomu swoich kwalifikacji i zdobywania wiedzy. Postęp technologiczny sprawia, że w przypadku części profesji umiejętności zawodowe nabyte w przeszłości ulegają bardzo szybkiej dezaktualizacji. Osoby, których wiedza lub umiejętności są przestarzałe mają lub w najbliższej przyszłości mogą mieć poważne problemy z utrzymaniem/zdobyciem zatrudnienia, nie wspominając o możliwościach poprawy swojej sytuacji materialnej, w postaci awansu lub podwyżki. Co więcej, wprowadzanie nowych technologii powoduje, że rośnie zapotrzebowanie na osoby o wyższych kwalifikacjach i szerszym zakresie wiedzy, podczas gdy osoby słabiej wyedukowane są zagrożone marginalizacją i bezrobociem na rynku pracy, a co za tym idzie, również wykluczeniem społecznym. Wobec przedstawionych w powyższych rozdziale informacji oraz wniosków, widoczne staje się, że kształcenie ustawiczne dorosłych nabrało w ostatnich latach olbrzymiego znaczenia. Można wręcz stwierdzić, że podejmowanie rozmaitych form tego typu kształcenia stanowi w dzisiejszych czasach nie tylko pożądany, ale wręcz konieczny przejaw aktywności osób dorosłych. 28 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

33 Rozdział 1 29

34 5Instytucje 5. nadzorujące działania z zakresu kształcenia ustawicznego w Polsce Regulacje oraz nadzorowanie działań, które wchodzą w zakres kształcenia ustawicznego są w Polsce ustawowym obowiązkiem licznych instytucji państwowych funkcjonujących na poziomie centralnym, wojewódzkim lub powiatowym. Za koordynowanie działań różnych placówek prowadzących kształcenie ustawiczne odpowiedzialne są m.in.: Ministerstwo Edukacji Narodowej, które np. ustala formę i tryb prowadze- ÂÂ nia kształcenia ustawicznego przez centra kształcenia praktycznego, centra kształcenia ustawicznego lub szkoły dla dorosłych; Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, które jest organem kontrolują- ÂÂ cym uczelnie wyższe (które zgodnie z przyjętymi definicjami są w niniejszym opracowaniu zaliczane do instytucji prowadzących kształcenie ustawiczne w formach szkolnych tj. studia, studia podyplomowe, studia doktoranckie); Ministerstwo Gospodarki, które np. określa zasady oraz formy kształcenia ÂÂ ustawicznego osób bezrobotnych i poszukujących pracy, decyduje o wysokości zwrotu kosztów szkoleń osób, które są zagrożone zwolnieniem z pracy; Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, które np. sprawuje kontrolę nad ÂÂ publicznymi służbami zatrudnienia (urzędy pracy), a w ten sposób ustala zasady organizacji szkoleń dla osób bezrobotnych czy koordynuje działania z zakresu poradnictwa zawodowego dla osób poszukujących pracy; inne ministerstwa, które np. mogą wydawać rozporządzenia dotyczące kwa- ÂÂ lifikacji i standardów obowiązujących w danym zawodzie (który można zdobyć przez ukończenie szkoły dla dorosłych danego typu); wojewódzkie kuratoria oświaty, które np. sprawują nadzór pedagogiczny ÂÂ nad szkołami dla dorosłych, decydują o przyznaniu akredytacji placówkom i ośrodkom prowadzącym kształcenie ustawiczne osób dorosłych. 30 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

35 Bardzo istotną rolę w zakresie kształcenia ustawicznego pełnią w Polsce wojewódzkie oraz powiatowe urzędy pracy, gdyż prowadzone przez nie działania dają możliwość zdobycia zatrudnienia osobom pozostającym bez pracy. Do zadań urzędów wojewódzkich należą między innymi: prowadzenie analiz oraz badań rynku pracy (np. struktury zawodów generujących długotrwałe bezrobocie oraz zawodów deficytowych i nadwyżkowych); rekomendowanie oraz wdrażanie inicjatyw, które mają na celu dopasowanie kształcenia zawodowego do istniejących w danym województwie potrzeb rynku pracy; koordynacja poradnictwa zawodowego oraz informacji zawodowej dla osób, które pozostają bez pracy. Do zadań powiatowych urzędów pracy można natomiast zaliczyć: przyznawanie oraz wypłacanie osobom bezrobotnym świadczeń pieniężnych, które są przeznaczone na dofinansowanie szkoleń tych osób, np. w celu zdobycia zawodu, na który istnieje zapotrzebowanie lub zyskania nowych umiejętności zawodowych, które zwiększą szanse na zdobycie zatrudnienia. Szczegółowe informacje dotyczące wsparcia finansowego dostępnego osobom bezrobotnym zostaną zawarte w dalszej części poradnika; organizowanie i prowadzenie szkoleń, podnoszących kwalifikacje zawodowe osób bezrobotnych; prowadzenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych, na poziomie powiatu. Takie działania mają na celu lepsze dopasowanie oferty szkoleniowej urzędów pracy do wymagań regionalnego rynku pracy. Chociaż wymienione w powyższym rozdziale instytucje same nie prowadzą działań zaliczanych w zakres kształcenia ustawicznego (wyjątkiem są w tym przypadku szkolenia osób bezrobotnych organizowane przez urzędy pracy) to właśnie one, poprzez wydawanie rozporządzeń oraz wdrażanie określonych przepisów, wywierają znaczny wpływ na tę formę uzupełniania wiedzy ogólnej i podnoszenia kwalifikacji przez osoby pełnoletnie. W następnym rozdziale wymienione oraz krótko scharakteryzowane zostaną te instytucje, które w Polsce umożliwiają osobom dorosłym rozpoczęcie lub kontynuowanie procesu kształcenia. Ponadto, w rozdziale 6 zostaną opisane systemy, w których osoby dorosłe mogą uczestniczyć w kształceniu ustawicznym. Rozdział 5 31

36 6Instytucje 6. oraz systemy kształcenia ustawicznego w Polsce W Polsce funkcjonuje bardzo wiele różnego rodzaju instytucji, których oferta edukacyjno-szkoleniowa skierowana jest do osób dorosłych. Instytucje te można podzielić wg kryterium aktu prawnego, na podstawie którego prowadzą one swoją działalność: 1. Instytucje prowadzące działalność na podstawie Ustawy o systemie oświaty to: szkoły dla dorosłych; placówki (centra) kształcenia ustawicznego; placówki (centra) kształcenia praktycznego; ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego. 2. Instytucje prowadzące działalność na podstawie innych przepisów i aktów prawnych (np. Prawa o szkolnictwie wyższym, Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy ): urzędy pracy (ich rola została opisana w rozdziale 5 niniejszego poradnika); szkoły wyższe, uniwersytety oraz wszechnice, uniwersytety społeczne, uniwersytety ludowe, uniwersytety trzeciego wieku ; placówki naukowe, ośrodki badawczo-rozwojowe; instytucje/ośrodki szkoleniowe, ośrodki dokształcania/doskonalenia kadr, stowarzyszenia, fundacje, spółki, spółdzielnie i inne. Ponadto, instytucje prowadzące w Polsce kształcenie ustawiczne osób dorosłych można podzielić, ze względu na formę prowadzonego przez nie kształcenia. Na tej podstawie można wyróżnić instytucje prowadzące kształcenie w formach szkolnych (np. szkoły dla dorosłych) oraz instytucje prowadzące kształcenie w formach pozaszkolnych (np. instytucje szkoleniowe prowadzące kursy dla dorosłych). Istota tego podziału została już opisana w rozdziale 3 niniejszego poradnika. W tym miejscu zostaną więc przedstawione najważniejsze informacje dotyczące poszczególnych instytucji prowadzących kształcenie ustawiczne osób dorosłych. 32 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

37 Szkoły dla dorosłych W Polsce osoby dorosłe, po uprzednim spełnieniu obowiązku szkolnego, mogą kontynuować proces edukacji w szkołach dla dorosłych oferujących kształcenie na różnych poziomach i w różnych systemach: dziennym, wieczorowym lub zaocznym (systemy kształcenia ustawicznego zostaną opisane w drugiej części rozdziału). Struktura szkół dla dorosłych odpowiada strukturze szkół dla dzieci i młodzieży. Należy pamiętać, że szkoły dla dorosłych działają na podstawie Ustawy o systemie oświaty, mogą mieć charakter publiczny lub niepubliczny, a organem nadzorującym dla tego typu instytucji jest kuratorium oświaty w danym województwie. Kształcenie ustawiczne w szkołach dla dorosłych (czyli w formach szkolnych) obejmuje naukę w: 1. szkołach podstawowych dla dorosłych; 2. gimnazjach dla dorosłych; 3. zasadniczych szkołach zawodowych dla dorosłych; 4. liceach ogólnokształcących dla dorosłych; 5. liceach profilowanych dla dorosłych; 6. liceach uzupełniających dla dorosłych; 7. technikach dla dorosłych; 8. technikach uzupełniających dla dorosłych; 9. szkołach policealnych dla dorosłych. Ze względu na fakt, iż szkoły dla dorosłych stanowią najważniejsze instytucje kształcenia ustawicznego osób dorosłych w ramach polskiego systemu oświaty, ich szczegółowy opis zostanie przedstawiono w rozdziale 7 niniejszego opracowania. Placówki kształcenia ustawicznego centra kształcenia ustawicznego Podobnie, jak szkoły dla dorosłych, centra kształcenia ustawicznego (CKU) funkcjonują na podstawie Ustawy o systemie oświaty z roku Współcześnie CKU, będące placówkami kształcenia osób dorosłych o charakterze publicznym, bądź niepublicznym, funkcjonują na terenie wszystkich województw. Ich statutowa działalność polega na prowadzeniu kształcenia, dokształcania oraz doskonalenia kwalifikacji zawodowych osób dorosłych w formach szkolnych (szkoły dla dorosłych prowadzone przez CKU) lub pozaszkolnych (kursy zawodowe organizowane przez CKU, po których ukończeniu uczestnik może przystąpić do egzaminu pozwalającego na uzyskanie tytułu zawodowego). Ponadto centra kształcenia ustawicznego współpracują z urzędami pracy (na szczeblu zarówno wojewódzkim, jak i powiatowym) w kwestii organizowania szkoleń oraz kursów, przeznaczonych dla osób bezrobotnych, w celu ich przekwalifikowania zawodowego. Rozdział 6 33

38 Do najważniejszych zadań centów kształcenia ustawicznego w zakresie nauki i kształcenia osób dorosłych należy zaliczyć 35 : przygotowywanie oraz rozpowszechnianie materiałów metodyczno-dydaktycznych właściwych dla prowadzonego kształcenia; przygotowanie oferty kształcenia ustawicznego, skierowanej do uczestników tego typu kształcenia w celu zwiększenia ich szans na znalezienie zatrudnienia oraz współpraca w tym zakresie z pracodawcami; prowadzenie praktycznej nauki zawodu wynikającej z programu nauczania właściwego dla danego zawodu. Placówki kształcenia praktycznego centra kształcenia praktycznego Centra kształcenia praktycznego (CKP) to instytucje prowadzące działania w zakresie praktycznej nauki zawodu (wynikające z programu nauczania właściwego dla danego zawodu) oraz prowadzące kształcenie ustawiczne osób dorosłych w formach pozaszkolnych. Do najważniejszych zadań CKP należy zaliczyć 36 : organizowanie oraz prowadzenie zajęć praktycznych dla uczniów szkół zawodowych; organizowanie oraz prowadzenie kształcenia ustawicznego osób dorosłych w formach pozaszkolnych (kursy i szkolenia przeznaczone dla osób dorosłych); organizowanie oraz prowadzenie zajęć o charakterze uzupełniającym w zakresie praktycznej nauki zawodu dla pracowników młodocianych; przygotowywanie oraz rozpowszechnianie materiałów metodyczno-dydaktycznych na potrzeby prowadzonego kształcenia; przygotowywanie oferty kształcenia praktycznego; współpracę z urzędami pracy, w zakresie organizowania i prowadzenia szkoleń przeznaczonych dla osób zarejestrowanych jako bezrobotne oraz współpracę z pracodawcami, w zakresie organizowania i prowadzenia kształcenia ustawicznego pracowników. Ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego W ramach polskiego systemu oświaty, oprócz wymienionych powyżej instytucji (centra kształcenia ustawicznego i centra kształcenia praktycznego), funkcjonują również ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego (ODiDZ). Celem ich działalności jest teoretyczne dokształcanie pracowników młodocianych oraz prowadzenie kształcenia ustawicznego osób dorosłych, realizowanego w formach pozaszkolnych. Dodatkowo wszystkie tego typu ośrodki są zobligowane do współpracy z urzędami pracy, w za- 35 Por. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej W sprawie publicznych placówek kształcenia ustawicznego, publicznych placówek kształcenia praktycznego oraz publicznych ośrodków dokształcania i doskonalenia zawodowego z dnia 15 czerwca 2009 roku (Dz. U. z 2009 r., Nr 99, poz. 828). 36 Tamże. 34 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

39 kresie prowadzenia szkoleń i kursów dla osób bezrobotnych zarejestrowanych w tych urzędach. Ponadto ODiDZ prowadzą swoją działalność z uwzględnieniem potrzeb pracodawców w zakresie kształcenia ustawicznego pracowników. Szkoły wyższe, uniwersytety Te instytucje, o charakterze publicznym lub niepublicznym, funkcjonują na podstawie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, a ich ukończenie daje możliwość uzyskania tytułu: licencjata, inżyniera, magistra lub doktora. Wśród uczelni wyższych można również dokonać podziału na uczelnie akademickie (posiadają uprawnienia do nadawania tytułu doktora) oraz uczelnie zawodowe (prowadzą studia pierwszego lub drugiego stopnia, bądź jednolite studia magisterskie nie mają uprawnień do nadawania tytułu doktora). Szkoły wyższe oraz uniwersytety pozostają pod nadzorem Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, jednak posiadają one szeroki zakres autonomii. Uniwersytety oraz szkoły wyższe prowadzą studia, studia podyplomowe oraz studia doktoranckie (które to są w niniejszym poradniku zaliczane do form kształcenia ustawicznego osób dorosłych) w systemach: dziennym, wieczorowym, zaocznym lub na odległość (w przeszłości istniała również możliwość ukończenia studiów w trybie eksternistycznym, jednak ten system nie jest współcześnie stosowany). Koszt studiów prowadzonych w systemie dziennym na uczelniach państwowych pokrywany jest ze środków pochodzących z budżetu państwa. Natomiast inne formy studiowania np. studia w systemie wieczorowym czy studia podyplomowe prowadzone są odpłatnie. Wszechnice, uniwersytety społeczne, uniwersytety ludowe, uniwersytety trzeciego wieku Współcześnie tego typu instytucje często prowadzą działalność przy zwykłych szkołach wyższych, jednak zakres ich funkcjonowania jest nieco inny. Przykładowo uniwersytety ludowe najczęściej działają na obszarach wiejskich oraz w małych miasteczkach, natomiast uniwersytety Trzeciego wieku prowadzą zazwyczaj działania edukacyjne skierowane do osób w podeszłym wieku emerytów, umożliwiając im udział w zajęciach o charakterze wykładów akademickich. W przypadku Polski ww. instytucje są również powoływane do działania przy domach kultury, stowarzyszeniach i fundacjach. Placówki (instytuty) naukowe, ośrodki badawczo-rozwojowe Są to instytucje powoływane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej oraz Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego do prowadzenia badań oraz działalności naukowej. Jednocześnie instytucje te mogą prowadzić płatne szkolenia, kursy czy studia podyplomowe dla osób dorosłych. Rozdział 6 35

40 Instytucje oraz ośrodki szkoleniowe, ośrodki dokształcania i doskonalenia kadr, stowarzyszenia, fundacje, spółki, spółdzielnie i inne Tego rodzaju podmioty prowadzą działalność edukacyjną poprzez organizowanie różnego rodzaju kursów, szkoleń, odczytów i seminariów najczęściej na zasadach komercyjnych (tzn. osoby dorosłe mogą w nich brać udział odpłatnie). Równocześnie tego typu podmioty mogą również prowadzić różnego typu szkoły dla osób dorosłych, przykładowo na przestrzeni ostatnich lat w Polsce dużą popularnością zaczęły się cieszyć szkoły policealne dla osób dorosłych. Pracodawcy W typologii zaproponowanej na początku rozdziału szóstego, dotyczącej podmiotów, które w Polsce mogą prowadzić działania z zakresu kształcenia ustawicznego, nie uwzględniono roli pracodawców w tym procesie. Pracodawcy oraz zakłady pracy mogą prowadzić dla swoich pracowników kursy czy też szkolenia o charakterze wewnętrznym. Takie formy kształcenia ustawicznego osób dorosłych mają niezwykle zróżnicowany charakter. Przykładowo, jedną z form tak definiowanego kształcenia ustawicznego jest przeprowadzenie szkolenia młodszych pracowników w przedsiębiorstwie przez mistrza w zawodzie. Innym przykładem są szkolenia organizowane w wielkich korporacjach prowadzone dla pracowników przez osobę wchodzącą w skład kadry menedżerskiej. Ponadto, polskie akty prawne nakładają na pracodawców szereg zarówno obowiązków, jak i uprawnień wobec pracowników, którzy podjęli się podnoszenia poziomu swojej wiedzy ogólnej oraz kwalifikacji zawodowych, za pośrednictwem kształcenia ustawicznego. Ze względu na fakt, iż takie regulacje są niezwykle szczegółowe, przedstawiono je w osobnym 9 rozdziale niniejszego poradnika. W Polsce kształcenie ustawiczne osób dorosłych może być prowadzone w systemie: dziennym, wieczorowym, zaocznym, eksternistycznym, systemie kształcenia na odległość lub mieszanym. Kształcenie ustawiczne w systemie: dziennym zajęcia w szkołach dla dorosłych są, tak jak w szkołach dla dzieci i mło- dzieży prowadzone w godzinach porannych i popołudniowych; wieczorowym zajęcia w szkołach dla dorosłych prowadzone są w godzinach popołudniowych i wieczornych, tak by osoby dorosłe miały możliwość pogodzenia pracy zawodowej z nauką oraz uczestnictwa w zajęciach. W niektórych przypadkach zajęcia prowadzone w systemie wieczorowym mogą odbywać się nie we wszystkie, lecz w wybrane dni tygodnia; 36 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

41 zaocznym zajęcia w szkołach dla dorosłych są prowadzone w wybrane piątki, soboty oraz niedziele danego miesiąca. W przypadku zajęć prowadzonych w systemie zaocznym odbywają się one w ww. dni od godzin porannych aż do godzin wieczornych; eksternistycznym w polskim systemie edukacji możliwe jest ukończenie pewnych typów szkół dla dorosłych w systemie eksternistycznym. Należy jednak zaznaczyć, że ten tryb nauki oraz uzyskiwania wykształcenia jest w Polsce coraz rzadziej stosowany. Kształcenie w systemie eksternistycznym polega na ukończeniu nauki w szkole w krótszym czasie (niż jest to przewidziane w programie nauczania właściwym dla szkoły danego typu), bez konieczności uczęszczania na zajęcia. W tym przypadku wymagane jest przystąpienie oraz zdanie egzaminów z tych przedmiotów, które obowiązują w programie nauczania właściwym dla określonego typu szkoły. Należy jednak podkreślić, że prawo do ukończenia szkoły w systemie eksternistycznym przysługuje osobom, które nie są aktualnie uczniami/słuchaczami szkół dla dorosłych. Podstawą do ukończenia nauki w tym systemie jest zatem proces samokształcenia osoby dorosłej, wspomagany przez odpowiednie kursy czy szkolenia przygotowujące do egzaminów eksternistycznych; kształcenie na odległość najprościej ten tryb kształcenia można opisać jako system, ( ) w którym przekazywanie treści kształcenia oraz sprawdzanie efektów i przebiegów tego kształcenia odbywa się z zastosowaniem dostępnych technik komunikacyjnych, w szczególności poczty, poczty głosowej, poczty elektronicznej, telewizji lub Internetu, bez stałego i bezpośredniego kontaktu nauczającego i uczącego się 37. W ten sposób kształcenie na odległość może odbywać się za pośrednictwem: -- poczty (np. kursy korespondencyjne); -- telefonii stacjonarnej lub komórkowej (np. kursy języków obcych, choć w praktyce nauka w ten sposób prowadzona jest bardzo rzadko); -- telewizji satelitarnej i kablowej (np. szkolenia w wielkich korporacjach, w praktyce również rzadko stosowane); -- Internetu (tzw. e-learning z wykorzystaniem łączy internetowych oraz poczty elektronicznej). System kształcenia na odległość zdobywa na świecie coraz większą popularność, jednak w Polsce jego efektywność jest wciąż niezadowalająca, co stanowi efekt m.in. mniej powszechnego dostępu do Internetu, zwłaszcza na terenach wiejskich, który w przypadku kształcenia na odległość stanowi główny kanał komunikacji i przepływu informacji. Dodatkowo wielu osobom, zwłaszcza starszym, swobodne posługiwanie się komputerem i Internetem wciąż sprawia zbyt duże trudności, by podjęli się oni kształcenia na odległość. Istotny jest również 37 Kształcenie dorosłych, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2009, s.15. Rozdział 6 37

42 fakt, iż w niektórych przypadkach kształcenie na odległość jest wręcz niemożliwe, np. w przypadku niektórych zawodów, które są nauczane w szkołach dla dorosłych (np. na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej lub technikum). Zdobycie pewnych zawodów jest często poprzedzone nabyciem przez uczniów określonych umiejętności praktycznych, które można uzyskać jedynie w odpowiednich warunkach nauki (np. nauka odbywająca się w warsztatach szkolnych lub specjalistycznych pracowniach, która ma miejsce pod kontrolą doświadczonych instruktorów). Kształcenie na odległość posiada swoje zalety (np. pozwala na oszczędność czasu, umożliwia pogodzenie pracy zawodowej z nauką), jednak wobec opisanych powyżej trudności, stanowi dobre rozwiązanie w odniesieniu do nabywania lub uzupełniania wiedzy ogólnej, lecz nie do zdobycia zawodu i związanych z jego wykonywaniem kwalifikacji i umiejętności; mieszanym system mieszany łączy w sobie wybrane elementy niektórych spośród ww. systemów. W ten sposób część zajęć edukacyjnych może odbywać się w systemie dziennym lub wieczorowym, natomiast część wiedzy może zostać przekazana uczestnikom procesu kształcenia z wykorzystaniem poczty, bądź Internetu na odległość. 38 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

43 Rozdział 1 39

44 7Instytucje 7. kształcenia ustawicznego szkoły dla dorosłych W polskim systemie oświaty szkoły dla dorosłych są najważniejszymi instytucjami prowadzącymi formalne kształcenie ustawiczne osób powyżej 18 roku życia. Zakres ich działalności oraz funkcjonowania określone zostały przede wszystkim w takich aktach prawnych, jak: Ustawa z dnia 7 września 1991 roku, O systemie oświaty, (Dz.U. z 2004 roku, Nr 256, poz z późniejszymi zmianami), oraz Rozporządzenie Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 20 lutego 2004 roku, W sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do szkół publicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych (Dz. U. z 2004 roku, nr 26, poz.232). Należy przypomnieć, że szkoły dla dorosłych to instytucje edukacyjne o charakterze publicznym lub niepublicznym, które umożliwiają osobom dorosłym uzupełnianie bądź uzyskiwanie wiedzy ogólnej oraz umiejętności i kwalifikacji zawodowych. Dla tych typów szkół stosuje się odrębną organizację kształcenia, a przyjmowane są do nich osoby mające 18 lat lub kończące 18 lat w roku kalendarzowym, w którym są one przyjmowane do szkoły (odstępstwem od tej reguły są szkoły podstawowe dla dorosłych oraz gimnazja dla dorosłych co zostanie opisane szerzej w dalszej części poniższego rozdziału). Jak wspomniano, szkoły dla dorosłych mogą mieć charakter: publiczny nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna, gdyż jest finansowana z bu- dżetu państwa (szkoły publiczne zapewniają bezpłatną naukę w zakresie ramowych programów nauczania właściwych dla szkoły danego typu), a rekrutacja do tego typu szkół jest prowadzona w oparciu o zasadę powszechnej dostępności. Szkoły o charakterze publicznym realizują programy nauczania, które uwzględniają podstawę programową kształcenia ogólnego. W przypadku liceów profilowanych realizowana jest również podstawa programowa w profilach kształcenia ogólnozawodowego, natomiast szkoły, które prowadzą kształcenie zawodowe realizują także podstawę programową kształcenia w określonym zawodzie. Ponadto, w szkołach o charakterze publicznym 40 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

45 obowiązuje ramowy program nauczania. Kolejnym wyróżnikiem szkół publicznych jest fakt, iż są one zobowiązane do oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów wg zasad, które są ustalane przez ministra właściwego ds. oświaty i wychowania. Dodatkowo szkoły publiczne umożliwiają uzyskanie świadectw lub dyplomów państwowych. Ich zakładanie oraz prowadzenie należy do obowiązków jednostek samorządu terytorialnego (JST); niepubliczny szkoły tego typu mogą być zakładane oraz prowadzone przez osoby prawne (inne niż JST) oraz osoby fizyczne, po uzyskaniu wpisu do ewidencji prowadzonej przez JST lub ministra właściwego ds. kultury i dziedzictwa narodowego. Jednocześnie szkoła niepubliczna może otrzymać status szkoły publicznej (i dzięki temu nadawać świadectwa lub dyplomy państwowe) po spełnieniu odpowiednich warunków, m.in. musi realizować określone programy nauczania (uwzględniające odpowiednie podstawy programowe), stosować ustalone zasady klasyfikowania i oceniania uczniów (takie jak w przypadku opisanych powyżej szkół o charakterze publicznym) oraz zasady organizowania i przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów (wyjątek stanowią tutaj egzaminy wstępne), prowadzić dokumentację przebiegu procesu nauczania (ustaloną dla szkół publicznych), a także zyskać pozytywną opinię kuratora oświaty w danym województwie; Zarówno szkoła podstawowa, jak i gimnazjum, mogą być tylko szkołami publicznymi lub szkołami niepublicznymi o charakterze szkół publicznych Typy szkół dla dorosłych Jak wspomniano, struktura szkół dla dorosłych funkcjonujących w ramach polskiego systemu oświaty odpowiada strukturze szkół dla dzieci i młodzieży. W ten sposób osoby dorosłe mają możliwość podjęcia bądź kontynuowania nauki oraz kształcenia na wszystkich poziomach edukacji. Osoby podejmujące kształcenie w szkołach dla dorosłych otrzymują status słuchacza. Poniżej zostały wyróżnione oraz krótko scharakteryzowane typy szkół dla dorosłych. W następnym podrozdziale zawarto opis egzaminów/sprawdzianów obowiązujących w szkołach dla dorosłych, tak by Czytelnik miał możliwość zapoznania się z najważniejszymi informacjami dotyczącymi tej formy sprawdzenia wiedzy, nabytej w instytucjach oświatowych. Wśród szkół dla dorosłych funkcjonujących w Polsce należy wymienić następujące placówki: Szkoła podstawowa dla dorosłych. 1. Nauka w tego typu szkole trwa jeden rok szkolny, czyli dwa semestry i jest prowadzona wg programu nauczania uwzględniającego określoną podstawę programową. W chwili obecnej, szkoły dla dorosłych Rozdział 7 41

46 stanowią w Polsce jedynie niewielki procent placówek kształcenia ustawicznego osób dorosłych w formach szkolnych. Ta sytuacja stanowi pochodną znikomego zapotrzebowania na kształcenie osób pełnoletnich na tym poziomie. Do szkół dla dorosłych przyjmowane są osoby pełnoletnie, czyli takie które ukończyły 18 rok życia. Należy jednak zaznaczyć, że szkoły podstawowe dla dorosłych mogą przyjąć również osoby niepełnoletnie, w przypadku gdy takie osoby wykazują znaczne opóźnienia w nauce i jednocześnie nie rokują ukończenia szkoły podstawowej dla dzieci i młodzieży. Od roku 1999 nie funkcjonują 8-letnie szkoły podstawowe dla dorosłych, których program nauczania obejmował kształcenie w zakresie klas VII-VIII (w wyjątkowych wypadkach również kształcenie z zakresu klasy VI). W chwili obecnej kształcenie w szkołach podstawowych dla dorosłych obejmuje zakres nauczania klasy VI szkoły podstawowej (stanowiącej odpowiednik klasy VI szkoły podstawowej dla dzieci i młodzieży). Aby uzyskać promocję (z semestru pierwszego na drugi) słuchacz tego typu szkoły jest zobowiązany uzyskać oceny minimum dopuszczające ze wszystkich przedmiotów, które są nauczane w szkole. Jeśli osoba dorosła otrzyma na koniec semestru ocenę niedostateczną, wtedy przysługuje jej egzamin poprawkowy z przedmiotu, którego naukę ukończyła z takim stopniem. Jeśli słuchacz szkoły podstawowej dla dorosłych, wobec niezadowalających wyników w nauce, musi powtórzyć semestr powtarza tylko te przedmioty, z których uzyskał ocenę negatywną, natomiast oceny pozytywne zostają przepisane. Aby możliwe stało się ukończenie szkoły podstawowej dla dorosłych oraz uzyskanie odpowiedniego świadectwa słuchacz musi otrzymać na zakończenie drugiego semestru nauki oceny pozytywne (tj. minimum dopuszczające) ze wszystkich przedmiotów oraz przystąpić do egzaminu końcowego (pod koniec drugiego semestru), który odpowiada egzaminowi dla klas VI w przypadku szkół dla dzieci i młodzieży. Osoba, która pozytywnie ukończy naukę w szkole podstawowej dla dorosłych, uzyskuje świadectwo ukończenia tego typu szkoły i może kontynuować naukę np. w gimnazjum. W trakcie rekrutacji do szkół podstawowych dla dorosłych najczęściej wymaganymi dokumentami są: świadectwo ukończenia ostatniej dotychczasowej klasy szkoły podstawowej, zdjęcia legitymacyjne, podanie o przyjęcie do szkoły, kserokopia dowodu osobistego (co oczywiście nie dotyczy osób niepełnoletnich), orzeczenie o trudnościach w nauce i dokument stwierdzający, że dana osoba nie rokuje ukończenia nauki w szkole podstawowej dla dzieci i młodzieży (dotyczy osób niepełnoletnich, które ubiegają się o przyjęcie do szkoły podstawowej dla dorosłych). Gimnazjum dla dorosłych. 2. Okres nauki w gimnazjum dla dorosłych trwa 3 lata, czyli 6 semestrów. Osoba, która może zostać przyjęta do tego typu szkoły musi mieć ukończone 18 lat (w przypadku osób, które nie ukończyły 18 roku życia, możliwe jest przyjęcie do gimnazjum dla dorosłych, po uprzednim wyra- 42 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

47 żeniu zgody przez kuratorium oświaty w danym województwie) oraz ukończoną 6-klasową szkołę podstawową lub ukończoną 6 klasę w dawnej, 8-klasowej szkole podstawowej. Jednocześnie o przyjęcie do gimnazjum dla dorosłych (do klas II lub III) mogą ubiegać się osoby, które wcześniej ukończyły I lub II klasę gimnazjum, a następnie przerwały proces edukacji. Zasady określające promowanie słuchaczy w tego typu szkołach pomiędzy semestrami oraz latami nauki są analogiczne, jak w opisanych powyżej szkołach podstawowych dla dorosłych. W celu uzyskania świadectwa ukończenia nauki w gimnazjum osoba dorosła musi w 6, ostatnim semestrze nauki, otrzymać oceny pozytywne (minimum dopuszczające) ze wszystkich przedmiotów. Ponadto, w 6 semestrze słuchacz musi przystąpić do obowiązkowego egzaminu gimnazjalnego. W trakcie rekrutacji do gimnazjum dla dorosłych wymagane dokumenty to najczęściej: świadectwo ukończenia 6 klasy szkoły podstawowej (w przypadku osób, które uczęszczały do 8-letnich szkół podstawowych) lub świadectwo ukończenia szkoły podstawowej (w przypadku osób, które uczęszczały do 6 letnich szkół podstawowych), zdjęcia legitymacyjne, kserokopia dowodu osobistego (w przypadku osób pełnoletnich), zgoda na podjęcie nauki w gimnazjum dla dorosłych wydana przez kuratorium oświaty w danym województwie (w przypadku osób niepełnoletnich, które ubiegają się o przyjęcie do gimnazjum dla dorosłych), podanie o przyjęcie do szkoły. Zasadnicza szkoła zawodowa dla dorosłych. 3. W zasadniczej szkole zawodowej dla dorosłych nauka trwa 2 lata (4 semestry) lub 3 lata (6 semestrów), zależnie od zawodu, w którym kształci się słuchacz. W szkołach zawodowych prowadzących kształcenie na poziomie zasadniczym, nauka obejmuje zarówno kształcenie o charakterze ogólnym, jak i kształcenie zawodowe, które jest realizowane zgodnie z programem nauki dla określonego zawodu. Ukończenie nauki w zasadniczej szkole zawodowej dla dorosłych skutkuje uzyskaniem wykształcenia zasadniczego zawodowego oraz umożliwia zdobycie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu. Ponadto, słuchacz może kontynuować proces kształcenia w uzupełniających liceach ogólnokształcących, bądź technikach uzupełniających. Do zasadniczych szkół zawodowych dla dorosłych mogą zostać przyjęte osoby, które ukończyły 8-letnią szkołę podstawową lub gimnazjum. Kryteria przyjęć do zasadniczych szkół zawodowych dla dorosłych są zróżnicowane. W przypadku absolwentów szkół podstawowych o przyjęciu do ZSZ decydują najczęściej: średnia ocen na świadectwie ukończenia szkoły podstawowej i/lub rozmowa kwalifikacyjna (w przypadku gdy kandydatów jest mniej niż wolnych miejsc w danej placówce rozmowa kwalifikacyjna nie jest przeprowadzana, a o przyjęciu decyduje po prostu zgłoszenie osoby dorosłej). W odniesieniu do absolwentów gimnazjów o przyjęciu do ZSZ decyduje średnia ocen na świadectwie gimnazjalnym i/lub wyniki uzyskane podczas egzaminu Rozdział 7 43

48 gimnazjalnego. Jednocześnie, jeżeli liczba kandydatów do zasadniczej szkoły zawodowej dla dorosłych jest duża, wtedy taka placówka ma prawo przeprowadzić egzamin decydujący o przyjęciu do szkoły. Oprócz świadectw ukończenia: gimnazjum lub szkoły podstawowej oraz wyników odpowiedniego typu egzaminu w trakcie rekrutacji do zasadniczych szkół zawodowych dla dorosłych wymagane są takie dokumenty, jak: podanie o przyjęcie do szkoły, zdjęcia legitymacyjne, zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do nauki i/lub wykonywania danego zawodu, kserokopia dowodu osobistego. 4. Technikum dla dorosłych. W szkołach tego typu nauka trwa 4 lata (8 semestrów). Technika dla dorosłych są szkołami, w których realizowane jest kształcenie ogólne (zgodne z ramowym planem nauczania dla tego typu szkół oraz podstawą programową z zakresu kształcenia ogólnego) oraz kształcenie zawodowe (prowadzone na podstawie programu nauczania dla danego zawodu). Ukończenie technikum dla dorosłych umożliwia słuchaczowi uzyskanie wykształcenia średniego oraz dyplomu, który potwierdza posiadane przez niego kwalifikacje zawodowe. Uzyskanie tego dyplomu jest możliwe w przypadku przystąpienia i zdania przez kandydata egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. Jednocześnie osoba dorosła, która ukończyła naukę w technikum dla dorosłych ma możliwość uzyskania świadectwa dojrzałości po przystąpieniu i zdaniu egzaminu maturalnego. O przyjęcie do technikum dla dorosłych mogą starać się osoby pełnoletnie, które ukończyły szkołę na poziomie gimnazjum. O przyjęciu do technikum dla dorosłych decydują wyniki egzaminu gimnazjalnego, średnia ocen na świadectwie ukończenia gimnazjum, wyniki egzaminów kwalifikacyjnych (przeprowadzanych w przypadku dużej liczby kandydatów), bądź wyniki rozmów kwalifikacyjnych. Szczegółowe zasady rekrutacji oraz przyjęcia do szkoły, są najczęściej zapisane w jej statucie. Dokumenty, które są zazwyczaj wymagane od kandydatów w procesie rekrutacji to: podanie o przyjęcie do szkoły, świadectwo ukończenia gimnazjum lub 8-letniej szkoły podstawowej, zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do nauki i/lub wykonywania danego zawodu, zdjęcia legitymacyjne, kserokopia dowodu osobistego. Technikum uzupełniające dla dorosłych. 5. W technikach uzupełniających dla dorosłych nauka trwa 3 lata (6 semestrów), a o przyjęcie do tego typu szkół mogą ubiegać się osoby dorosłe, które ukończyły wcześniej szkołę zawodową na poziomie zasadniczym. Tak samo, jak w przypadku technikum dla dorosłych, w technikum uzupełniającym proces nauczania jest prowadzony z uwzględnieniem kształcenia ogólnego oraz kształcenia zawodowego (które jest realizowane wg wytycznych zawartych w programie nauczania danego zawodu). Ponadto, tak samo jak w przypadku techników, ukończenie techników uzupełniających 44 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

49 dla dorosłych powoduje, że ich absolwent uzyskuje wykształcenie średnie oraz ma możliwość otrzymania dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe (po zdaniu egzaminu) oraz zdobycia świadectwa dojrzałości (po zdaniu egzaminu maturalnego). W trakcie rekrutacji do techników uzupełniających potrzebnymi dokumentami są: podanie o przyjęcie do szkoły, świadectwo ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej, świadectwo lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do nauki i/lub wykonywania danego zawodu, kserokopia dowodu osobistego. O przyjęciu do technikum uzupełniającego dla dorosłych mogą decydować: wyniki egzaminu wstępnego lub rozmowy kwalifikacyjnej (organizowanych w przypadku większej liczby kandydatów niż wolnych miejsc), średnia ocen na świadectwie ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej lub po prostu zgłoszenie się kandydata. 6. W liceach profilowanych osoby dorosłe kształcone są w profilach ogólnozawodowych. Do liceów profilowanych dla dorosłych mogą zostać przyjęte osoby pełnoletnie, które ukończyły 8-letnią szkołę podstawową lub gimnazjum. Ukończenie liceum profilowanego dla dorosłych powoduje, że jego absolwent zyskuje wykształcenie średnie oraz ma możliwość otrzymania świadectwa dojrzałości (po zdaniu egzaminu maturalnego). O przyjęciu do liceum profilowanego dla dorosłych mogą decydować średnia ocen na świadectwie ukończenia 8-letniej szkoły podstawowej (w przypadku absolwentów szkół podstawowych), wyniki egzaminu gimnazjalnego i/lub średnia ocen na świadectwie ukończenia gimnazjum (w przypadku absolwentów gimnazjów), wyniki egzaminu wstępnego/ rozmowy kwalifikacyjnej (przeprowadzanych w przypadku większej ilości kandydatów niż wolnych miejsc) lub przedstawienie przez kandydata wymaganych dokumentów. O kryteriach przyjęcia decyduje dyrekcja danej szkoły. Od osób ubiegających się o rozpoczęcie/kontynuowanie procesu kształcenia w liceum profilowanym dla dorosłych wymagane są najczęściej takie dokumenty, jak: świadectwo ukończenia 8-letniej szkoły podstawowej lub świadectwo ukończenia gimnazjum, wyniki egzaminu gimnazjalnego, podanie o przyjęcie do szkoły, zdjęcia legitymacyjne, kserokopia dowodu osobistego. Liceum ogólnokształcące dla dorosłych. 7. W liceach ogólnokształcących dla dorosłych okres nauki trwa 3 lata (6 semestrów) i obejmuje kształcenie w zakresie ogólnym. Ukończenie tego typu szkoły powoduje uzyskanie wykształcenia na poziomie średnim oraz daje po zdaniu egzaminu maturalnego możliwość otrzymania świadectwa dojrzałości. O przyjęcie do liceum ogólnokształcącego dla dorosłych mogą się ubiegać absolwenci 8-letniej szkoły podstawowej, bądź absolwenci gimnazjum. O tym, czy dana osoba dorosła zostanie przyjęta do liceum ogólnokształcącego dla dorosłych mogą decydować takie czynniki jak: średnia Rozdział 7 45

50 ocen na świadectwie ukończenia 8-letniej szkoły podstawowej (w przypadku absolwentów szkół podstawowych), wyniki egzaminu gimnazjalnego i/lub średnia ocen na świadectwie ukończenia gimnazjum (w przypadku absolwentów gimnazjów), wyniki egzaminu wstępnego/rozmowy kwalifikacyjnej (przeprowadzanych w przypadku większej ilości kandydatów niż wolnych miejsc) lub przedstawienie przez kandydata wymaganych dokumentów. O kryteriach przyjęcia decyduje dyrekcja danej szkoły. Od osób ubiegających się o rozpoczęcie bądź kontynuowanie procesu kształcenia w liceum ogólnokształcącym dla dorosłych wymagane są najczęściej takie dokumenty, jak: świadectwo ukończenia 8 letniej szkoły podstawowej lub świadectwo ukończenia gimnazjum, wyniki egzaminu gimnazjalnego, podanie o przyjęcie do szkoły, zdjęcia legitymacyjne, kserokopia dowodu osobistego. 8. Liceum uzupełniające dla dorosłych. Szkoły tego typu przeznaczone są dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, którzy pragną kontynuować proces edukacji. Nauka w liceum uzupełniającym dla dorosłych trwa 2 lata (4 semestry). Osoba, która ukończyła liceum uzupełniające dla dorosłych legitymuje się wykształceniem średnim i dodatkowo ma możliwość otrzymania świadectwa dojrzałości, w przypadku gdy zda egzamin maturalny. O przyjęciu do liceum uzupełniającego dla dorosłych mogą decydować: wyniki egzaminu wstępnego/ rozmowy kwalifikacyjnej (przeprowadzane w przypadku większej ilości kandydatów niż wolnych miejsc w szkole), średnia ocen na świadectwie ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej lub postępowanie rekrutacyjne, polegające na dostarczeniu przez kandydata kompletu wymaganych dokumentów. W trakcie rekrutacji od osób, które ubiegają się o przyjęcie do liceum uzupełniającego dla dorosłych wymagane są takie dokumenty, jak: podanie o przyjęcie do szkoły, świadectwo ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej, zdjęcia legitymacyjne, kserokopia dowodu osobistego. Szkoła policealna dla dorosłych. 9. Okres nauki w szkołach policealnych dla dorosłych trwa nie dłużej niż 2,5 roku i nie krócej niż 1 rok. O przyjęcie do tego typu szkoły mogą się ubiegać pełnoletni absolwenci szkół, których ukończenie daje wykształcenie średnie (technikum, technikum uzupełniające, liceum, liceum profilowane, liceum uzupełniające). Jednocześnie należy pamiętać, że w przypadku rekrutacji do szkół policealnych, nie jest wymagana matura/świadectwo dojrzałości. Absolwenci szkół policealnych dla dorosłych mogą uzyskać dyplom potwierdzający posiadanie kwalifikacji zawodowych (po zdaniu egzaminu). Należy też wspomnieć, że osoby, które kończą naukę w szkole policealnej dla dorosłych i jednocześnie mają świadectwo dojrzałości/maturę (np. zdały odpowiedni egzamin jeszcze przed rozpoczęciem nauki w szkole policealnej dla 46 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

51 dorosłych) mogą kontynuować proces edukacji na uczelniach wyższych. Osoba dorosła może zostać przyjęta do tego typu szkoły na podstawie: średniej ocen na świadectwie ukończenia szkoły dającej wykształcenie średnie, wyniku rozmowy kwalifikacyjnej (o ile jest ona przeprowadzana. W szkołach policealnych dla dorosłych praktycznie nie stosuje się również egzaminów wstępnych). Do dokumentów, które są wymagane od kandydatów do szkół policealnych dla dorosłych najczęściej zalicza się: świadectwo ukończenia szkoły dającej wykształcenie średnie, zdjęcia legitymacyjne, podanie o przyjęcie do szkoły, zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do nauki i/lub wykonywania danego zawodu (dotyczy to niektórych spośród zawodów nauczanych w tym typie szkoły). W powyższym podrozdziale krótko scharakteryzowano szkoły dla dorosłych, które funkcjonują w Polsce, z uwzględnieniem wymagań jakie stawia się kandydatom do określonych typów szkół oraz dokumentów, które są najczęściej wymagane w podczas rekrutacji. Trzeba jednak dodać, że zarówno sam proces rekrutacji, jak i kryteria przyjęcia do określonej szkoły są w niektórych przypadkach różne od tych, które zostały wymienione powyżej. Przykładowo część szkół dla dorosłych wymaga kserokopii książeczki wojskowej (w przypadku mężczyzn), kopii dowodu osobistego lub kopii skróconego aktu urodzenia. Jedne szkoły potrzebują do przeprowadzenia rekrutacji oryginalnego świadectwa ukończenia poprzedniej szkoły, natomiast inne zadowolą się otrzymaniem kserokopii. Podobnie jest w przypadku kryteriów, które decydują o przyjęciu do danej szkoły. W części szkół organizowane są egzaminy kwalifikacyjne (wstępne) lub rozmowy kwalifikacyjne, natomiast inne przyjmują słuchaczy na podstawie średniej ocen z przedmiotów na świadectwie ukończenia poprzedniej szkoły (wszystkich lub tylko niektórych w zależności od typu szkoły lub zawodu, w których kandydat chce się kształcić), wyników egzaminu (np. egzaminu gimnazjalnego), kolejności zgłoszeń (daty dostarczenia kompletu niezbędnych dokumentów). Trzeba podkreślić, że najlepszym źródłem informacji odnośnie warunków podejmowania nauki oraz zasad obowiązujących podczas rekrutacji są same szkoły. Decyzja o wyborze konkretnej placówki powinna zatem zostać poprzedzona kontaktem telefonicznym ze szkolnym sekretariatem lub odwiedzeniem strony WWW szkoły, na której najczęściej znajdują się tego typu informacje. Ważną kwestią jest z pewnością finansowanie nauki w szkołach dla dorosłych. Jak już wspomniano, nauka jest bezpłatna w tych placówkach, które mają charakter publiczny, przy czym odnosi się to do zajęć lekcyjnych, które są realizowane w oparciu o program nauczania właściwy dla danego typu szkoły, natomiast niektóre zajęcia o charakterze ponadprogramowym (oferowane wprawdzie przez nieliczne szkoły dla dorosłych) mogą mieć charakter odpłatny. Trudno natomiast jest podawać rzetelne dane dotyczące kosztów nauki w szkołach dla dorosłych o charakterze niepublicznym, gdyż są one zróżnicowane w zależności od szkoły, a w niektórych przypadkach ustalane Rozdział 7 47

52 indywidualnie. Należy jednak zwrócić uwagę, że w porównaniu z poprzednimi latami, koszty kształcenia uległy znacznemu obniżeniu, szkoły stosują różnorodne promocje finansowe (np. bezpłatny rok lub semestr nauki, obniżenie czesnego lub wpisowego itd.), by zachęcić potencjalnych kandydatów. W ten sposób, podobnie jak w przypadku wątpliwości związanych z postępowaniem rekrutacyjnym i przyjęciem do szkoły, najlepszym wyjściem jest skontaktowanie się z daną szkołą i uzyskanie informacji o kosztach nauki oraz ewentualnych możliwościach obniżenia opłat za kształcenie Typy egzaminów w szkołach dla dorosłych W poniższym podrozdziale dokładnie opisane zostaną sprawdziany oraz egzaminy, do których przystępują osoby pełnoletnie po zakończeniu nauki w danym typie szkoły dla dorosłych. Takie przedstawienie jest uzasadnione, gdyż to właśnie egzaminy stanowią najważniejszą formę sprawdzenia wiedzy słuchaczy oraz pozwalają stwierdzić czy kształcenie osoby dorosłej w danej szkole zostało zakończone w sposób pozytywny i przyswoiła ona wymagany zakres wiedzy oraz umiejętności. Sprawdzian (egzamin) po szkole podstawowej dla dorosłych Sprawdzian po szkole podstawowej dla dorosłych (przeprowadzany pod koniec drugiego semestru) ma charakter obowiązkowy, co oznacza, że po zakończeniu nauki osoby dorosłe, które kształciły się w tego typu placówce edukacyjnej muszą do niego przystąpić. Osobom, które do takiego sprawdzianu nie przystąpią, nie zostanie wydane świadectwo ukończenia szkoły. Wyniki sprawdzianu nie mają wpływu na końcowe oceny uzyskane przez słuchacza szkoły (te które są wystawione na świadectwie ukończenia szkoły). Sprawdzian po szkole podstawowej dla dorosłych ma zatem charakter wyłącznie informacyjny i nie można go nie zdać. Osoby, które w danym roku nie przystąpiły do sprawdzianu, muszą powtórzyć drugi (ostatni) semestr nauki oraz przystąpić do sprawdzianu w kolejnym terminie (w następnym roku). Osoby dorosłe, które z powodów zdrowotnych lub losowych nie przystąpiły do sprawdzianu (oraz są w stanie to udokumentować) mogą zdawać sprawdzian w terminie dodatkowym (w terminie do 20 sierpnia danego roku) ustalonym przez dyrektora Centralnej Komisji Edukacyjnej (CKE), w miejscu ustalonym przez dyrektora Okręgowej Komisji Edukacyjnej (OKE). Sprawdzian ten ma zbadać, w jakim stopniu słuchacze posiedli wiedzę i umiejętności z zakresu: czytania, pisania, rozumowania, korzystania z informacji, wykorzystywania 48 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

53 wiedzy w praktyce. Zadania na sprawdzianie mają charakter pisemny, a wszystkie osoby zdające otrzymują identyczny arkusz pytań wraz z kartą, na której zaznaczane są odpowiedzi. Zadania mają formę pytań otwartych (słuchacz sam formułuje prawidłową jego zdaniem odpowiedź) lub zamkniętych (słuchacz dokonuje wyboru jednej spośród przedstawionych odpowiedzi). Na rozwiązanie zadań słuchacz ma 60 minut. Suma punktów uzyskanych przez osobę zdającą stanowi wynik egzaminu. Wynik ten nie jest odnotowywany na świadectwie ukończenia szkoły, natomiast słuchacz otrzymuje od dyrekcji szkoły zaświadczenie o osiągniętym przez siebie wyniku. Egzamin gimnazjalny po ukończeniu gimnazjum dla dorosłych Podobnie jak sprawdzian po szkole podstawowej dla dorosłych, egzamin po gimnazjum dla dorosłych ma charakter obowiązkowy. Wszyscy słuchacze, którzy kończą naukę w tym typie szkoły muszą do niego przystąpić. Jeśli osoba dorosła kończąca gimnazjum nie przystąpi do tego egzaminu, nie zostanie jej wydane świadectwo ukończenia szkoły. W tym przypadku słuchacz gimnazjum dla dorosłych będzie również musiał powtórzyć ostatni semestr nauki oraz przystąpić do egzaminu w kolejnym terminie. Słuchacze gimnazjów dla dorosłych, którzy nie przystąpili do egzaminu końcowego z powodu problemów zdrowotnych lub wypadków losowych (oraz są w stanie to udokumentować), mają prawo zdawać ten egzamin w dodatkowym terminie wyznaczonym przez dyrektora CKE (egzamin w terminie dodatkowym musi odbyć się do 20 sierpnia danego roku). Kolejne podobieństwo między sprawdzianem po szkole podstawowej dla dorosłych a egzaminem po gimnazjum dla dorosłych jest takie, że również ta druga forma sprawdzenia wiedzy słuchaczy ma charakter informacyjny. Należy jednak pamiętać, że wyniki egzaminu gimnazjalnego są brane pod uwagę podczas przyjmowania kandydatów do szkół ponadgimnazjalnych. Egzaminu po gimnazjum dla dorosłych nie można nie zdać nawet w przypadku, gdy słuchacz otrzyma z niego zero punktów. Wyniki egzaminu gimnazjalnego nie mają również wpływu na oceny z poszczególnych przedmiotów, uzyskane na zakończenie nauki przez słuchacza szkoły. Egzamin gimnazjalny jest przeprowadzany w styczniu lub kwietniu danego roku, przy czym decyzję o jego dokładnej dacie podejmuje dyrektor CKE. Ma on formę pisemną, a zawarte w nim zadania mają charakter otwarty lub zamknięty. Egzamin gimnazjalny składa się z trzech części (każda z nich odbywa się innego dnia): część humanistyczna, obejmuje wiadomości oraz umiejętności z zakresu: języka polskiego, historii, wiedzy o społeczeństwie, plastyki, muzyki. Na rozwiązanie zadań w tej części egzaminu zdający ma 120 minut; Rozdział 7 49

54 część matematyczno-przyrodnicza, obejmuje wiadomości oraz umiejętności z zakresu: matematyki, biologii, fizyki, geografii i astronomii. Na rozwiązanie zadań w tej części egzaminu zdający ma 120 minut; część trzecia obejmuje wiedzę oraz umiejętności z zakresu nowożytnego języka obcego (angielskiego, francuskiego, hiszpańskiego, niemieckiego, rosyjskiego lub włoskiego). Na rozwiązanie zadań w tej części egzaminu zdający ma 90 minut. Każda z ww. części egzaminu zawiera zarówno pytania zamknięte, jak i otwarte. Wynikiem egzaminu jest suma punktów uzyskanych przez słuchacza z zadań zamkniętych i otwartych, osobna dla każdej części egzaminu. Wynik egzaminu nie jest odnotowywany na świadectwie ukończenia szkoły, natomiast słuchacz gimnazjum dla dorosłych otrzymuje od CKE osobne zestawienie, w którym przedstawione są uzyskane przez niego wyniki. Egzamin dojrzałości stara matura 38 Możliwość zdawania egzaminu dojrzałości, czyli tzw. starej matury mają absolwenci średnich szkół ponadpodstawowych dla dorosłych (czyli absolwenci szkół średnich starego typu, które funkcjonowały przed wprowadzeniem szkół na poziomie gimnazjalnym, np. osoby które ukończyły 4-letnie liceum dla dorosłych na podstawie programowej 8-letniej szkoły podstawowej). W celu zdawania egzaminu dojrzałości niezbędne jest również posiadanie skierowania wydanego przez wojewódzkiego kuratora oświaty. Po raz ostatni egzamin dojrzałości w ponadpodstawowych szkołach średnich dla dorosłych został przeprowadzony w sesji zimowej roku szkolnego 2008/2009, czyli w styczniu 2009 r. Osoby, które ukończyły ww. typy szkół, i które przystąpiły do egzaminu dojrzałości w zimowej sesji roku szkolnego 2008/2009 (czyli w styczniu 2009 r.) oraz nie zdały określonych przedmiotów podczas egzaminu dojrzałości, mogą w ciągu 2 lat (czyli do sesji zimowej w roku szkolnym 2010/2011, do stycznia 2011 r.) ponownie przystąpić do tego egzaminu, w zakresie tych przedmiotów, z których otrzymały one ocenę negatywną. Absolwenci ponadpodstawowych szkół średnich, którzy nie przystąpili do starej matury do stycznia 2009 r., mają jeszcze możliwość przystąpienia do egzaminu dojrzałości, w okresie 2 lat od sesji zimowej roku szkolnego 2008/2009 (tj. od stycznia 2009 r.), czyli do sesji zimowej w roku szkolnym 2010/2011 (tj. do stycznia 2011 r.). 38 Por. Ministerstwo Edukacji Narodowej Departament Kształcenia Ogólnego i Wychowania, Pismo o sygnaturze DKOW-1/ZF /08. (data dostępu r.) oraz Centrum Kształcenia Ustawicznego w Łodzi. (data dostępu r.). 50 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

55 Egzamin dojrzałości przeprowadzany jest dla osób dorosłych w dwóch terminach: w sesji zimowej (styczeń danego roku) lub wiosennej (maj i czerwiec danego roku). Absolwent średniej szkoły ponadpodstawowej, który chce przystąpić do egzaminu dojrzałości (np. w Centrum Kształcenia Ustawicznego), musi odpowiednio wcześniej zadeklarować taki zamiar i w odpowiednim terminie złożyć w danej placówce odpowiednie dokumenty, takie jak: skierowanie lub zgoda kuratora oświaty, świadectwo ukończenia ponadpodstawowej szkoły średniej dla dorosłych danego typu, zdjęcia legitymacyjne. Dodatkowo należy w formie pisemnej zadeklarować, jakie przedmioty chce się zdawać w ramach egzaminu dojrzałości. Egzamin dojrzałości obejmuje zdawanie: ÂÂ w formie pisemnej: obowiązkowo: języka polskiego, obowiązkowo do wyboru jednego z następujących przedmiotów: matematyka, historia, biologia, chemia, fizyka, geografia, język obcy; ÂÂ w formie ustnej: absolwent liceum dla dorosłych przystępuje do zdawania trzech przedmiotów: języka polskiego, języka obcego oraz przedmiotu dodatkowego (do wyboru: drugi język obcy, matematyka, historia, wiedza o społeczeństwie, fizyka z astronomią, chemia, biologia z higieną i ochroną środowiska, psychologia, informatyka, geografia, pedagogika z historią wychowania); absolwent szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe przystępuje do zdawania dwóch przedmiotów: języka polskiego oraz przedmiotu dodatkowego (do wyboru: drugi język obcy, historia, geografia, biologia, biologia z higieną i ochroną środowiska, matematyka, fizyka, chemia, informatyka, wiedza o społeczeństwie). Zasady egzaminu dojrzałości w formie pisemnej: osoba dorosła, przystępująca do zdawania języka polskiego jest zobowiązana napisać wypracowanie na jeden z czterech zaproponowanych tematów; osoba dorosła, przystępująca do zdawania biologii lub historii jest zobowiązana napisać wypracowanie na jeden z trzech zaproponowanych tematów; osoba dorosła, przystępująca do zdawania matematyki, fizyki, chemii lub geografii jest zobowiązana rozwiązać trzy spośród pięciu zaproponowanych zadań; osoba dorosła, przystępująca do zdawania języka obcego jest zobowiązana rozwiązać test, który składa się z pytań otwartych i zamkniętych; pisemny etap egzaminu trwa maksimum 300 minut (5 godzin). Rozdział 7 51

56 Bez względu na wyniki, jakie dana osoba uzyskała z części pisemnej egzaminu, ma ona prawo przystąpić do jego części ustnej. Egzamin ustny polega na udzieleniu przez osobę zdającą odpowiedzi na 3 wylosowane pytania. Ta część egzaminu trwa maksymalnie 20 minut. Możliwe jest uzyskanie zwolnienia z ustnego etapu egzaminu dojrzałości (dzieje się tak np. w przypadku osoby, która w części ustnej zadeklarowała zdawanie egzaminu z języka obcego i jednocześnie posiada certyfikat znajomości tego języka, który zwalnia ją z konieczności udziału w egzaminie. Egzamin maturalny nowa matura 39 Ten typ egzaminu zastąpił starą maturę, czyli egzamin dojrzałości. Egzamin maturalny mogą zdawać absolwenci, zarówno ponadgimnazjalnych, jak i ponadpodstawowych szkół średnich. Osobami uprawnionymi do przystąpienia do tego egzaminu są zatem osoby dorosłe, które ukończyły 3-letnie licea ogólnokształcące, 3-letnie licea profilowane, 2-letnie uzupełniające licea ogólnokształcące, 4-letnie technika, 3-letnie uzupełniające technika oraz osoby, które ukończyły np. 4-letnie liceum ogólnokształcące na podstawie programowej 8-letniej szkoły podstawowej. Egzamin maturalny nowego typu, podobnie jak stara matura, składa się z części pisemnej oraz części ustnej. Ponadto egzamin ten dzieli się na przedmioty, które trzeba zdawać obowiązkowo oraz przedmioty, które zdaje się dodatkowo (można wybrać jeden, dwa lub trzy przedmioty dodatkowe). Nowa matura jest przeprowadzana w sesji wiosennej roku szkolnego, rozpoczynającej się od dnia 4 maja i trwającej do końca tego miesiąca. Pisemny etap egzaminu obejmuje: przedmioty obowiązkowe: język polski, język obcy, matematyka (każdy z tych przedmiotów jest zdawany na poziomie podstawowym); przedmioty dodatkowe (do wyboru): biologia, chemia, fizyka i astronomia, filozofia, geografia, język obcy, historia sztuki, historia muzyki, język łaciński i kultura antyczna, informatyka, wiedza o społeczeństwie, wiedza o tańcu, matematyka, język mniejszości etnicznej, język polski, język kaszubski. Każdy z ww. przedmiotów może być przez słuchacza zdawany na poziomie podstawowym lub rozszerzonym. Osoba, która wybiera jako przedmiot dodatkowy język polski, matematykę, bądź język obcy (wybrany jako przedmiot obowiązkowy), zdaje z tego przedmiotu egzamin na poziomie rozszerzonym. Etap ustny egzaminu obejmuje: obowiązkowe zdawanie języka polskiego bez określonego poziomu; 39 Egzamin maturalny od 2010 roku, Centralna Komisja Egzaminacyjna, Warszawa pl/images/stories/aneks_inf_mat/aneksy_2010/aneks_2010.pdf (data dostępu ). 52 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

57 obowiązkowe zdawanie języka obcego nowożytnego (możliwość wyboru języka: angielskiego, francuskiego, hiszpańskiego, niemieckiego, rosyjskiego, włoskiego). W przypadku egzaminu maturalnego należy pamiętać o tym, że: w przypadku wyboru języka obcego jako przedmiotu dodatkowego, zdający musi przystąpić do egzaminu z tego języka zarówno w części pisemnej, jak i ustnej; całościowa ocena egzaminu maturalnego jest wyrażona w procentach. Absolwent otrzyma świadectwo dojrzałości w przypadku, gdy w części pisemnej i ustnej z każdego przedmiotu obowiązkowego otrzyma minimum 30% punktów, które są możliwe do uzyskania na zdawanym przez niego poziomie (podstawowym lub rozszerzonym); osoba, która nie zdała egzaminu maturalnego z danego przedmiotu (lub przedmiotów), ma możliwość ponownego przystąpienia do egzaminu z tego przedmiotu (przedmiotów) w okresie nie dłuższym niż pięć lat od daty pierwszego egzaminu. Po upływie tego okresu musi przystąpić do zdawania całego egzaminu maturalnego; osoba, która otrzymała świadectwo maturalne, ma prawo ponownego przystąpienia do egzaminu z danego przedmiotu (przedmiotów), gdy chce poprawić uzyskany przez siebie wynik egzaminu lub chce zdać egzamin z przedmiotów dodatkowych; osoba dorosła, która ze względów zdrowotnych lub wydarzeń losowych nie może przystąpić do egzaminu maturalnego w terminie obowiązującym, może zwrócić się do dyrektora szkoły o wyznaczenie dodatkowego terminu przystąpienia do egzaminu (musi to zrobić najpóźniej w dniu egzaminu, do którego nie może przystąpić). Wniosek jest następnie rozpatrywany przez dyrektora OKE i w przypadku decyzji pozytywnej wyznacza on termin i miejsce egzaminu dodatkowego. Egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe egzamin zawodowy Egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe, podobnie jak egzamin dojrzałości oraz egzamin maturalny, nie ma charakteru obowiązkowego. Oznacza to, że osoba dorosła może, ale nie musi do niego przystąpić. Do egzaminu zawodowego mogą przystąpić absolwenci tych szkół dla dorosłych, które prowadzą kształcenie zawodowe. Inaczej mówiąc zdawać ten egzamin mogą osoby dorosłe, które ukończyły zasadniczą szkołę zawodową, technikum albo szkołę policealną. W przypadku osób dorosłych, egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe jest przeprowadzany jeden raz w roku szkolnym w okresie od początku czerwca do końca sierpnia. Dokładny termin jest ustalany przez dyrektora CKE. Niezależnie od typu szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe, którą ukończyła osoba dorosła przystępująca do egzaminu zawodowego, egzamin ten składa się zawsze z: części pisemnej (która składa się z dwóch etapów); części praktycznej. Rozdział 7 53

58 Pisemna część egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe trwa 120 minut, ma charakter testowy i jest przeprowadzana w szkole, którą ukończyła osoba dorosła przystępująca do egzaminu. Część pisemna egzaminu jest podzielona na dwa etapy. Etap pierwszy obejmuje sprawdzenie posiadanej przez słuchacza wiedzy oraz umiejętności właściwych dla zawodu, którego naukę ukończył. Etap drugi obejmuje sprawdzenie posiadanych przez słuchacza wiedzy i umiejętności z zakresu prowadzenia działalności gospodarczej oraz zatrudnienia. Część praktyczna egzaminu jest przeprowadzana w szkole, CKU lub CKP. O wyborze miejsca decyduje dyrektor OKE, w zależności od tego czy dana placówka posiada odpowiednie wyposażenie. Praktyczna część egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe nie może trwać krócej niż 180 minut i dłużej niż 240 minut. Ta różnica jest zależna od zawodu, w którym przeprowadzany jest egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe 40. W tej części egzaminu słuchacz wykonuje określone zadanie egzaminacyjne, które ma na celu sprawdzić umiejętności praktyczne, jakie powinna posiadać dana osoba w zakresie kwalifikacji w danym zawodzie. Należy pamiętać, że przebieg części praktycznej różni się w zależności od typu szkoły, którą ukończyła osoba dorosła kształcąca się w danym zawodzie. W przypadku absolwentów zasadniczych szkół zawodowych (oraz szkół policealnych prowadzących kształcenie w tych samych zawodach co zasadnicza szkoła zawodowa), część praktyczna egzaminu zawodowego polega na wykonaniu określonego zadania egzaminacyjnego na odpowiednio wyposażonym stanowisku egzaminacyjnym. W przypadku absolwentów techników (oraz techników uzupełniających) lub szkół policealnych (które prowadzą kształcenie w zawodach innych niż te, w których kształcą szkoły zawodowe na poziomie zasadniczym) część praktyczna egzaminu polega na: przygotowaniu projektu (wykonania określonych prac), lub przygotowaniu projektu (określonych prac) oraz wykonania określonych prac (zawartych w projekcie) na odpowiednio przygotowanym stanowisku egzaminacyjnym. Absolwent ukończy zdawanie egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe z wynikiem pozytywnym, jeżeli: w części pisemnej w etapie pierwszym uzyska min. 50% punktów możliwych do uzyskania, w etapie drugim uzyska min. 30% punktów możliwych do uzyskania; w części praktycznej uzyska min. 75% punktów możliwych do zdobycia. 40 Dokładne dane dotyczące czasu trwania praktycznej części egzaminu są określone w informatorach dotyczących przebiegu i organizacji egzaminu dla danego zawodu. 54 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

59 Egzaminy eksternistyczne Osobnego omówienia wymagają egzaminy eksternistyczne, które w systemie eksternistycznego kształcenia ustawicznego osób dorosłych umożliwiają ukończenie danego typu szkoły dla dorosłych. Pomyślne zdanie egzaminów eksternistycznych skutkuje uzyskaniem przez osobę dorosłą świadectwa ukończenia szkoły, bez konieczności uczęszczania na zajęcia lekcyjne. Ogólnie rzecz biorąc system eksternistyczny polega na zdaniu egzaminów z określonych zajęć edukacyjnych (przedmiotów), które są opisane w planie nauczania dla danego typu szkoły. Przystąpić do egzaminów eksternistycznych mogą osoby pełnoletnie, które jednocześnie nie są słuchaczami żadnego typu szkoły dla dorosłych. Osoby niepełnoletnie mogą również ukończyć dany typ szkoły w systemie eksternistycznym warunkiem jest udokumentowany zły stan zdrowia lub trudna sytuacja życiowa, które nie pozwalają na odbywanie regularnych zajęć szkolnych. Egzaminy eksternistyczne opierają się w dużym stopniu na samokształceniu osób zainteresowanych tą formą ukończenia szkoły. Należy jednak wiedzieć, że w ofercie edukacyjnej np. CKU, znajdują się kursy przygotowujące do egzaminów eksternistycznych. W Polsce pomyślne zdanie egzaminów eksternistycznych pozwala na ukończenie: 6-letniej szkoły podstawowej dla dorosłych. Egzaminy eksternistyczne z zakresu szkoły podstawowej mogą w tym przypadku zdawać osoby dorosłe, które nie ukończyły 6-letniej szkoły podstawowej lub zakończyły naukę w klasie niższej niż klasa VI w przypadku 8-letniej szkoły podstawowej; gimnazjum dla dorosłych. Egzaminy eksternistyczne z zakresu gimnazjum dla dorosłych mogą zdawać osoby dorosłe, które ukończyły 6-letnią szkołę podstawową lub ukończyły klasę VI VIII w 8-letniej szkole podstawowej; liceum ogólnokształcącego dla dorosłych. Egzaminy eksternistyczne z zakresu liceum ogólnokształcącego dla dorosłych mogą zdawać osoby dorosłe, które ukończyły gimnazjum lub 8-letnią szkołę podstawową. Egzaminy eksternistyczne odbywają się dwa razy w roku: podczas zimowej sesji egzaminacyjnej, tj. w terminie od 1 lutego do ostatniego dnia lutego; podczas jesiennej sesji egzaminacyjnej, tj. w terminie od 1 października do 31 października. Osoby ubiegające się o przystąpienie do egzaminów eksternistycznych muszą odpowiednio wcześniej zadeklarować taki zamiar oraz złożyć w siedzibie OKE w mieście, w którym zamieszkują, komplet wymaganych dokumentów: wniosek o dopuszczenie do egzaminów eksternistycznych (z zaznaczeniem typu szkoły, którą zdający chce w ten sposób ukończyć); Rozdział 7 55

60 świadectwo ukończenia właściwej klasy lub szkoły (omówione powyżej); oświadczenie, że dana osoba dorosła nie jest słuchaczem żadnego typu szkoły; kserokopię dowodu osobistego, z numerem PESEL oraz datą urodzenia. Po złożeniu kompletu dokumentów osoba dorosła ubiegająca się o przystąpienie do egzaminów eksternistycznych oczekuje na decyzję OKE. Jeżeli decyzja ta jest pozytywna, osoba zainteresowana nie później niż w terminie 30 dni do rozpoczęcia sesji egzaminacyjnej jest zobowiązana złożyć w siedzibie OKE: pisemne zobowiązanie określające przedmioty, z których zamierza zdawać egzaminy w trakcie danej sesji; potwierdzenie wniesienia opłaty za uczestnictwo w egzaminach eksternistycznych (lub też wniosek o zwolnienie z tego typu opłat). Egzaminy eksternistyczne z zakresów przedmiotowych obowiązujących w ww. typach szkół mają formę pisemną. Czas trwania egzaminu eksternistycznego wynosi: w przypadku szkoły podstawowej 90 minut; w przypadku gimnazjum 120 minut; w przypadku liceum ogólnokształcącego od 120 do 150 minut. Osoba, która przystąpiła do egzaminów eksternistycznych: otrzymuje świadectwo ukończenia szkoły podstawowej dla dorosłych, jeżeli otrzymała oceny pozytywne z egzaminów eksternistycznych z: języka polskiego, języka obcego nowożytnego, historii i społeczeństwa, matematyki, przyrody, informatyki; otrzymuje świadectwo ukończenia gimnazjum dla dorosłych, jeżeli otrzymała oceny pozytywne z egzaminów eksternistycznych z: języka polskiego, języka obcego nowożytnego, historii, wiedzy o społeczeństwie, matematyki, fizyki i astronomii, biologii, chemii, geografii, informatyki; otrzymuje świadectwo ukończenia liceum ogólnokształcącego dla dorosłych, jeżeli otrzymała oceny pozytywne z egzaminów eksternistycznych: z języka polskiego, języka obcego nowożytnego, historii, wiedzy o społeczeństwie, matematyki, fizyki i astronomii, biologii, chemii, geografii, informatyki, podstaw przedsiębiorczości, technologii informacyjnej. W powyższym podrozdziale zostały dokładnie scharakteryzowane te formy sprawdzenia wiedzy, do których muszą lub mogą przystąpić osoby dorosłe, które ukończyły dany typ szkoły dla dorosłych. Należy jednak zwrócić uwagę Czytelnika, że wszelkie dodatkowe informacje dotyczące poszczególnych egzaminów może on uzyskać za pośrednictwem Ministerstwa Edukacji Narodowej, CKE oraz OKE w Łodzi. 56 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

61 Ważne Ministerstwo Edukacji Narodowej Al. J. Ch. Szucha 25, Warszawa tel strona internetowa: adres Departament Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego tel.: Centralna Komisja Edukacyjna ul. Łucka 11, Warszawa tel fax strona internetowa: adres ckesekr@cke.edu.pl Okręgowa Komisja Edukacyjna w Łodzi ul. Praussa 4, Łódź tel , fax strona internetowa: adres komisja@komisja.pl Rozdział 7 57

62 8Osoby 8. zarejestrowane w urzędzie pracy a kształcenie ustawiczne W poniższym rozdziale zawarto najważniejsze informacje, dotyczące praw oraz obowiązków osób zarejestrowanych w urzędach pracy, które zdecydowały się na podjęcie jednej z form kształcenia ustawicznego. Czytelnik będzie miał możliwość zapoznania się m.in. z zasadami finansowania poszczególnych form kształcenia, zasadami ubiegania się o zwrot kosztów kursów i szkoleń oraz rolą, jaką w procesie kształcenia ustawicznego odgrywają urzędy pracy. Informacje zawarte w poniższym rozdziale zostały przygotowane na podstawie danych pochodzących z Powiatowego Urzędu Pracy Nr 1 w Łodzi oraz aktów prawnych obowiązujących urzędy pracy w Polsce. W odniesieniu do poszczególnych podrozdziałów należy wskazać, że ze szkoleń, dofinansowania kosztów studiów podyplomowych czy kosztów egzaminów, licencji, itd. oraz uzyskania pożyczki na cele szkoleniowe mogą skorzystać: osoby bezrobotne, lub ÂÂ osoby poszukujące pracy, które: ÂÂ są w okresie wypowiedzenia stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn, które dotyczą zakładu pracy; są zatrudnione u pracodawcy, wobec którego ogłoszono upadłość, lub który jest w stanie likwidacji (nie dotyczy to stanu likwidacji w celu prywatyzacji); otrzymują świadczenie socjalne przysługujące na urlopie górniczym, lub górniczy zasiłek socjalny (określone w odrębnych przepisach); uczestniczą w zajęciach prowadzonych przez Centrum Integracji Społecz- nej lub indywidualnym programie integracji (o którym mowa w odrębnych przepisach dotyczących pomocy społecznej); są żołnierzami rezerwy; pobierają rentę szkoleniową; pobierają świadczenie szkoleniowe (które jest przyznawane przez praco- dawcę na wniosek pracownika i przysługuje przy rozwiązaniu stosunku pracy lub stosunku służbowego na czas udziału pracownika w szkoleniach, w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy); 58 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

63 podlegają ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie, na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników jako domownik lub małżonek rolnika, jeżeli zamierzają podjąć zatrudnienie, inną pracę zarobkową lub działalność gospodarczą poza rolnictwem; są pracownikami lub osobami wykonującymi inną pracę zarobkową w wieku 45 lat i powyżej, są zainteresowane pomocą w rozwoju zawodowym i zarejestrowane w urzędzie pracy. W następnych podrozdziałach możliwości kształcenia ustawicznego, udostępniane w różnych formach przez urzędy pracy, będą rozpatrywane w odniesieniu do osób bezrobotnych zarejestrowanych w ewidencji urzędów pracy Szkolenia osób zarejestrowanych w urzędach pracy Osoby znajdujące się w ewidencji urzędów pracy 41 mogą brać udział w organizowanych dla nich szkoleniach będących pozaszkolną formą kształcenia, której celem jest zdobycie, uzupełnienie oraz doskonalenie kwalifikacji zawodowych, niezbędnych do wykonywania pracy oraz nabycie umiejętności aktywnego poszukiwania zatrudnienia. Na szkolenie może zostać skierowana osoba bezrobotna zarejestrowana w urzędzie pracy, zwłaszcza gdy: nie posiada kwalifikacji zawodowych; w jej przypadku występuje konieczność zmiany lub uzupełnienia kwalifikacji; utraciła zdolność do wykonywania pracy w zawodzie dotychczas wykonywanym; nie posiada umiejętności aktywnego poszukiwania pracy. Szkolenia oferowane przez urząd pracy mogą mieć charakter: indywidualny; grupowy. Wyżej wymienione typy szkoleń różnią się od siebie, a ich szczegółowy opis został zamieszczony w kolejnych podrozdziałach Szkolenia w trybie indywidualnym Osoba bezrobotna, która jest zarejestrowana w urzędzie pracy, ma prawo złożyć wniosek o skierowanie jej na samodzielnie wybrane przez nią szkolenie jednak musi uzasadnić, że odbycie takiego szkolenia jest w jej przypadku celowe, tzn. przyczyni się do znalezienia i podjęcia pracy lub jest niezbędne do rozpoczęcia własnej działalności gospodarczej. Szkolenia te są nadzorowane przez urząd pracy i finansowane, bądź 41 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r., Nr 69, poz. 415 z późniejszymi zmianami). Rozdział 8 59

64 współfinansowane ze środków Funduszu Pracy, przy czym decyzję o skierowaniu na szkolenie czy dofinansowaniu szkolenia podejmuje starosta powiatowy 42. Starosta może skierować osobę bezrobotną na wskazane przez nią szkolenie, gdy: uzasadni ona celowość takiego szkolenia; oraz koszt szkolenia finansowanego z Funduszu Pracy nie przekracza 300% przeciętnego wynagrodzenia. Skierowanie na szkolenie organizowane w trybie indywidualnym przysługuje osobie bezrobotnej nie częściej niż jeden raz w trakcie roku kalendarzowego. Przed złożeniem wniosku o sfinansowanie szkolenia w trybie indywidualnym osoba bezrobotna musi zadecydować, czy po ukończeniu takiego szkolenia: podejmie pracę najemną. W tym przypadku poza wnioskiem o skierowanie na szkolenie w trybie indywidualnym zainteresowany zobowiązany jest do złożenia w urzędzie pracy oświadczenia przyszłego pracodawcy o zamiarze zatrudnienia osoby, która ukończy takie szkolenie oraz dwóch egzemplarzy umowy wypełnionej przez instytucję szkoleniową (w której będzie się szkoliła osoba składająca wniosek o dofinansowanie 43 ); rozpocznie własną działalność gospodarczą. Osoba ubiegająca się o sfinansowanie szkolenia w trybie indywidualnym powinna przygotować deklarację o zamiarze podjęcia działalności gospodarczej po ukończeniu szkolenia wraz z charakterystyką działalności, którą planuje podjąć. Ww. dokumenty musi przedłożyć doradcy zawodowemu (w urzędzie pracy), który po zapoznaniu się z nimi może wydać opinię pozytywną lub negatywną. Jeżeli opinia jest pozytywna, osoba starająca się o dofinansowanie szkolenia, składa komplet wymaganych dokumentów: wniosek o skierowanie na szkolenie organizowane w trybie indywidualnym, deklarację o zamiarze podjęcia działalności gospodarczej po zakończeniu szkolenia, opis planowanej działalności gospodarczej, dwa egzemplarze umowy wypełnionej przez instytucję szkoleniową. Przy kwalifikowaniu osób bezrobotnych na szkolenia w trybie indywidualnym mogą być brane pod uwagę następujące czynniki: poziom oraz kierunek wykształcenia (ukończone szkoły, ukończone kursy i szkolenia, posiadanie wykształcenia zawodowego lub ogólnego, itd.); doświadczenie zawodowe (liczba lat przepracowanych na określonym stanowisku 42 Należy jednak pamiętać, że starosta powiatowy ww. decyzję podejmuje jedynie formalnie. W praktyce osobą decydującą jest tutaj reprezentujący starostę powiatowego dyrektor urzędu pracy. 43 Instytucja szkoleniowa musi być również wpisana do rejestru instytucji szkoleniowych prowadzonego przez wojewódzki urząd pracy. 60 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

65 i w określonym zawodzie, liczba lat przepracowanych w poszczególnych miejscach zatrudnienia, itd.); umiejętności zawodowe posiadane przez osobę bezrobotną, które odnoszą się do tematyki szkolenia, o którego dofinansowanie stara się ta osoba; udział w poprzednich szkoleniach organizowanych przez urząd pracy (o ile taka sytuacja miała miejsce); od kiedy dana osoba jest zarejestrowana w urzędzie pracy. Osoba, która widnieje w ewidencji urzędu pracy jako bezrobotna krócej niż 3 miesiące ma prawo wnioskować o dofinansowanie szkolenia organizowanego w trybie indywidualnym dopiero, gdy odbyła pierwszą wizytę u pośrednika pracy, a on nie przedstawił jej odpowiedniej oferty zatrudnienia. Dodatkowo tematyka szkolenia organizowanego w trybie indywidualnym nie może pokrywać się z tematyką szkolenia organizowanego w tym samym czasie w trybie grupowym przez urząd pracy. Szkolenie w trybie indywidualnym, o którego dofinansowanie stara się osoba bezrobotna musi mieć formę kursu i być realizowane wg planu nauczania obejmującego przeciętnie nie mniej niż 30 godzin zegarowych w ciągu tygodnia. Szkolenie tego typu nie powinno przekraczać okresu 6 miesięcy. Jedynie w przypadkach uzasadnionych programem szkolenia dotyczącym danego zawodu, może trwać powyżej 6 miesięcy, jednak nie dłużej niż rok. W odniesieniu do osób, które nie posiadają kwalifikacji zawodowych, szkolenie organizowane w trybie indywidualnym powinno trwać nie dłużej niż rok, a w przypadku uzasadnionym programem szkolenia nie dłużej niż dwa lata. Jeżeli szkolenie ma charakter zawodowy, to w przypadku określonych zawodów musi ono zostać poprzedzone badaniami zdrowotnymi oraz/lub psychologicznymi, których koszt pokrywa Fundusz Pracy. Jeżeli osoba bezrobotna z własnej winy (bez uzasadnienia) przerwie szkolenie, wtedy traci status osoby bezrobotnej oraz jest zobowiązana zwrócić koszty szkolenia poniesione przez urząd pracy. Należy jednak zaznaczyć, że sytuacja ta nie odnosi się do osoby, która przerwała uczestnictwo w szkoleniu na skutek znalezienia zatrudnienia. W trakcie odbywania szkolenia, osobie bezrobotnej przysługuje stypendium szkoleniowe. W roku 2009 wysokość tego świadczenia była następująca: stypendium w wysokości 100% zasiłku dla bezrobotnych, o ile spełniony został warunek, że liczba godzin szkolenia jest nie mniejsza niż 150 godzin miesięcznie. Rozdział 8 61

66 W przypadku, gdy szkolenie ma wymiar godzin niższy niż 150 godzin miesięcznie, wtedy wysokość stypendium szkoleniowego jest ustalana w sposób proporcjonalny do rzeczywistej liczby godzin szkolenia; stypendium w wysokości 120% zasiłku dla bezrobotnych, pod warunkiem, że osoba bezrobotna biorąca udział w szkoleniu: -- posiadała wykształcenie najwyżej gimnazjalne, lub -- nie posiadała kwalifikacji zawodowych, lub -- była osobą powyżej 50 roku życia, lub -- posiadała prawo do zasiłku. W tym miejscu bardzo ważna jest informacja, że w okresie pobierania stypendium szkoleniowego osobom bezrobotnym nie przysługuje zasiłek dla bezrobotnych. Okres pobierania zasiłku zostaje skrócony o okres pobierania stypendium. Co więcej, osobie bezrobotnej nie przysługuje stypendium szkoleniowe, jeżeli w okresie, gdy odbywa ona szkolenie, przysługuje jej z tego tytułu inne świadczenie pieniężne, które stanowi równowartość (lub jest wyższe od) stypendium szkoleniowego. Jeżeli osoba bezrobotna podjęła zatrudnienie w okresie, w którym uczestniczyła w szkoleniu, wtedy może je ukończyć oraz nie ponosi jego kosztów za okres, w którym podjęła zatrudnienie. W takim przypadku osobie, która w trakcie trwania szkolenia podjęła zatrudnienie, przysługuje stypendium szkoleniowe w wysokości 20% zasiłku dla bezrobotnych, od ostatniego dnia miesiąca, w którym podjęła ona zatrudnienie aż do dnia zakończenia szkolenia Szkolenia w trybie grupowym Szkolenia prowadzone w trybie grupowym są inicjowane oraz organizowane przez urząd pracy oraz finansowane ze środków Funduszu Pracy. Ich celem jest zwiększenie szans osób zarejestrowanych w urzędzie pracy na znalezienie zatrudnienia oraz podniesienie kwalifikacji zawodowych, w przypadku gdy osoby te: nie posiadają kwalifikacji zawodowych; muszą zmienić lub uzupełnić i zaktualizować dotychczas posiadane kwalifikacje zawodowe; utraciły zdolność do pracy w dotychczas wykonywanym zawodzie; nie posiadają umiejętności z zakresu aktywnego i skutecznego poszukiwania pracy. Jednocześnie urząd pracy dokonując kwalifikacji danej osoby bezrobotnej na szkolenie bierze pod uwagę: poziom oraz kierunek wykształcenia (ukończone szkoły, ukończone kursy i szkolenia, posiadanie wykształcenia zawodowego lub ogólnego, itd.); doświadczenie zawodowe (liczba lat przepracowana na określonym stanowisku- 62 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

67 /w określonym zawodzie, liczba lat przepracowanych w poszczególnych miejscach zatrudnienia, itd.); umiejętności zawodowe posiadane przez osobę bezrobotną, które odnoszą się do tematyki szkolenia, o którego dofinansowanie stara się ta osoba; udział w poprzednich szkoleniach organizowanych przez urząd pracy (o ile taka sytuacja miała miejsce); okres czasu, od jakiego dana osoba jest zarejestrowana w urzędzie pracy. W roku 2009 osobom skierowanym na szkolenie w trybie grupowym przysługiwało stypendium szkoleniowe w takim samym wymiarze, jak osobom skierowanym na szkolenie w trybie indywidualnym (opisane w podrozdziale 8.2 niniejszego poradnika). Od stycznia 2010 roku osoby bezrobotne, które zostaną skierowane na szkolenie grupowe organizowane przez urząd pracy będą mogły ubiegać się o przyznanie im stypendium szkoleniowego w wysokości 120% zasiłku dla bezrobotnych, w przypadku gdy liczba godzin szkolenia nie będzie mniejsza niż 150 godzin miesięcznie. W przypadku, gdy liczba godzin szkolenia będzie niższa niż 150 godzin miesięcznie, wtedy wysokość stypendium będzie ustalana proporcjonalnie. W przypadku niektórych szkoleń (zwłaszcza zawodowych), przed ich rozpoczęciem osoba bezrobotna musi zostać skierowana na badania lekarskie i/lub psychologiczne, których koszt pokrywa Fundusz Pracy. Podobnie jak w przypadku szkoleń organizowanych w trybie indywidualnym, osobom, które uczestniczą w szkoleniach grupowych i pobierają z tego tytułu stypendium szkoleniowe nie przysługuje zasiłek dla bezrobotnych. Okres pobierania zasiłku zostaje skrócony o czas pobierania stypendium szkoleniowego. Osobie bezrobotnej nie przysługuje stypendium szkoleniowe, jeżeli w okresie gdy odbywa ona szkolenie, przysługuje jej z tego tytułu inne świadczenie pieniężne, które stanowi równowartość (lub jest wyższe od) stypendium szkoleniowego. Jeżeli dana osoba z własnej winy nie ukończy szkolenia, wtedy zobowiązana jest do zwrotu jego kosztów. Ponadto traci ona status osoby bezrobotnej i zostaje wyrejestrowana z ewidencji urzędu pracy na okres: 120 dni w przypadku pierwszej odmowy ukończenia szkolenia lub rozpoczęcia uczestnictwa w nim, jeżeli została na to szkolenie skierowana; 180 dni w przypadku drugiej odmowy ukończenia szkolenia lub rozpoczęcia uczestnictwa w nim, jeżeli została na to szkolenie skierowana; 270 dni w przypadku trzeciej i każdej następnej odmowy ukończenia szkolenia lub rozpoczęcia uczestnictwa w nim, jeżeli została na to szkolenie skierowana. Rozdział 8 63

68 Należy jednak pamiętać, że powyższe przepisy nie są stosowane w odniesieniu do osób, które nie ukończyły szkolenia w związku z podjęciem pracy. Jeżeli uczestnik szkolenia podjął zatrudnienie w trakcie jego trwania, może ukończyć szkolenie i nie ponosi z tego powodu żadnych kosztów, za okres w którym podjął zatrudnienie. Jednocześnie osoba, która podczas trwania szkolenia podjęła pracę, ma prawo do otrzymywania stypendium szkoleniowego w wysokości 20% zasiłku dla bezrobotnych w okresie od ostatniego dnia miesiąca, w którym rozpoczęła pracę do chwili zakończenia szkolenia Pożyczki szkoleniowe Osoba bezrobotna, zarejestrowana w urzędzie pracy, ma prawo starać się o przyznanie świadczenia finansowego w postaci pożyczki szkoleniowej. Tego typu pożyczka pochodzi ze środków Funduszu Pracy i jest przeznaczona na sfinansowanie kosztów szkolenia osoby bezrobotnej, która podejmuje szkolenie bez skierowania z urzędu pracy. Pożyczka szkoleniowa może zostać udzielona w wysokości do 400% przeciętnego wynagrodzenia, które obowiązuje w dniu podpisania umowy o przyznanie pożyczki. Pożyczka szkoleniowa jest nieoprocentowana, a czas jej spłacania nie może być dłuższy niż 18 miesięcy od dnia zakończenia szkolenia (który jest zapisany w umowie o udzielenie pożyczki). Jeżeli pożyczka szkoleniowa zostanie przeznaczona na inne cele niż sfinansowanie szkolenia lub osoba, która otrzymała taki rodzaj wsparcia finansowego nie podejmie lub nie ukończy szkolenia, pożyczka ulega natychmiastowemu zwrotowi wraz z ustawowymi odsetkami. Osoba, która ubiega się o przyznanie pożyczki szkoleniowej powinna złożyć wniosek o przyznanie takiej pożyczki oraz dokumenty poświadczające, że szkolenie, które zostanie sfinansowane dzięki tej pożyczce umożliwi jej podjęcie zatrudnienia (np. może to być zobowiązanie przedsiębiorcy, że przyjmie daną osobę do pracy, pod warunkiem że ukończy ona określone szkolenie i zdobędzie wymagane kwalifikacje zawodowe). Wniosek o udzielenie pożyczki szkoleniowej musi zawierać: nazwę szkolenia, które ma zostać sfinansowane z pożyczki szkoleniowej, kwotę pożyczki, o którą wnioskuje osoba zainteresowana, uzasadnienie tematyki szkolenia, czas i miejsce odbywania szkolenia, nazwę oraz adres instytucji organizującej szkolenie, proponowaną formę zabezpieczenia zwrotu pożyczki szkoleniowej. Do tak przygotowanego wniosku należy w załączyć: zaświadczenie, że odbycie szkolenia sfinansowanego z pożyczki szkole- 64 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

69 niowej umożliwi tej osobie podjęcie zatrudnienia (np. ww. zobowiązanie), deklarację o wykorzystaniu pożyczki zgodnie z jej przeznaczeniem (sfinansowanie szkolenia), zaświadczenia poręczycieli. Pożyczka szkoleniowa może zostać wykorzystana wyłącznie w celu: pokrycia kosztów szkolenia opłaty dla instytucji szkoleniowej; pokrycia kosztów przejazdu, zakwaterowania i wyżywienia w przypadku gdy szkolenie odbywa się w innej miejscowości niż ta, w której jest zameldowana osoba uczestnicząca w szkoleniu; pokrycia kosztów za wykonanie badań zdrowotnych i/lub psychologicznych w przypadku, jeżeli tego typu badania są wymagane przed rozpoczęciem określonego szkolenia; pokrycia kosztów uczestnictwa w egzaminach, których zdanie umożliwi osobie uczestniczącej w szkoleniu otrzymanie tytułów zawodowych, uprawnień zawodowych, świadectw, dyplomów, itd. Jeżeli wniosek o udzielenie pożyczki szkoleniowej zostanie zaakceptowany, między starostą powiatowym 44 a osobą bezrobotną zostaje zawarta umowa, w której szczegółowo zostają określone: kwota udzielonej pożyczki szkoleniowej, harmonogram udzielania pożyczki (wpłata jednorazowa lub wpłata w ratach) termin oraz miejsce odbycia szkolenia, harmonogram spłaty pożyczki szkoleniowej, sposób zabezpieczenia zwrotu pożyczki szkoleniowej, zobowiązanie do przekazania urzędowi informacji o rozpoczęciu i zakończeniu szkolenia oraz zobowiązanie do przedstawienia dokumentów, które umożliwią rozliczenie pożyczki szkoleniowej. Następnie pożyczka szkoleniowa zostaje przyznana w całości lub w ratach. Po zakończeniu szkolenia finansowanego z pożyczki szkoleniowej osoba, której udzielono takiego wsparcia, jest zobligowana do dokonania rozliczenia z urzędem pracy. W tym celu musi złożyć w ww. instytucji następujące dokumenty: potwierdzenie dokonania opłaty za odbyte szkolenie; potwierdzenie poniesienia innych kosztów związanych ze szkoleniem (zakwaterowanie, opłaty za pomoce naukowe, koszty przejazdów itd.); potwierdzenie ukończenia szkolenia. 44 W przypadku decyzji dotyczących współfinansowania szkoleń, udzielania pożyczek szkoleniowych itd. decyzję podejmuje starosta powiatowy, którego przedstawicielem w tym względzie jest dyrektor urzędu pracy. W ten sposób teoretycznie decyzje podejmuje starosta powiatowy, jednak praktycznie jest ona zależna od urzędu pracy. Rozdział 8 65

70 8.5. Dofinansowanie studiów podyplomowych Osoba zarejestrowana w urzędzie pracy może otrzymać z Funduszu Pracy dofinansowanie kosztów odbycia studiów podyplomowych. Tego typu wsparcie finansowe może wynieść 100% kosztu danych studiów podyplomowych, jednak nie może przekroczyć 300% przeciętnego wynagrodzenia. Osoba zainteresowana uzyskaniem dofinansowania studiów podyplomowych musi złożyć w urzędzie pracy wniosek o udzielenie tego rodzaju wsparcia. Dodatkowo powinna załączyć zaświadczenie z uczelni, na której ma zamiar podjąć studia, w którym zawarte zostaną m.in. nazwa studiów, wysokość opłaty za studia oraz sposób uregulowania opłaty (wpłata jednorazowa, wpłaty w ratach), długość trwania studiów. Jeżeli wniosek zostanie rozpatrzony w sposób pozytywny, między bezrobotnym a urzędem pracy zawarta zostanie umowa, na mocy której określone zostaną warunki udzielenia dofinansowania (wysokość dofinansowania, sposób udzielenia dofinansowania). Po podpisaniu umowy urząd przelewa na konto uczelni, która organizuje studia podyplomowe, kwotę dofinansowania. Kwota ta jest przelewana jednorazowo lub w ratach, w zależności od obowiązującego na uczelni systemu regulowania opłat. W przypadku osób bezrobotnych, które ubiegają się o dofinansowanie studiów podyplomowych, muszą zostać spełnione warunki: muszą być zarejestrowane w ewidencji urzędu pracy; muszą posiadać wykształcenie wyższe, które umożliwia podjęcie studiów podyplomowych; w okresie 12 miesięcy przed złożeniem wniosku o dofinansowanie studiów podyplomowych nie odrzuciły (bez uzasadnionych powodów) przedstawionej im odpowiedniej oferty pracy, stażu, szkolenia, przygotowania zawodowego, itd.; nie porzuciły ostatniego miejsca pracy ani nie zostały z niego zwolnione w trybie dyscyplinarnym; nie mają finansowych zobowiązań wobec Funduszu Pracy (np. nieuregulowana spłata pożyczki szkoleniowej). Osobie bezrobotnej, która otrzymała dofinansowanie kosztów studiów podyplomowych przysługuje stypendium w wysokości 20% zasiłku dla bezrobotnych, w okresie uczestniczenia w zajęciach przewidzianych w programie studiów. Również osobie bezrobotnej, która w trakcie trwania dofinansowanych studiów podyplomowych znalazła zatrudnienie przysługuje stypendium w wysokości 20% zasiłku dla bezrobotnych, aż do dnia zakończenia studiów, który został określony w umowie do- 66 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

71 tyczącej warunków dofinansowania. Jednocześnie, gdy w trakcie trwania studiów dana osoba znajdzie zatrudnienie ich dofinansowanie nie ulega zawieszeniu/zakończeniu. W przypadku, gdy osoba bezrobotna, której zostało przyznane dofinansowanie studiów podyplomowych ze swojej winy nie podejmie ich lub nie ukończy jest zobowiązana do dokonania zwrotu kosztów tych studiów Stypendia dla osób zarejestrowanych w urzędach pracy, które podejmują dalszą naukę Stypendium dla osób zarejestrowanych w urzędzie pracy, może zostać przyznane tym osobom, które chcą poszerzyć lub uzupełnić swoją wiedzę ogólną oraz podnieść poziom kwalifikacji zawodowych. Stypendium z tytułu podjęcia nauki może zostać przyznane osobom bezrobotnym, które: nie posiadają kwalifikacji zawodowych; w terminie 12 miesięcy od dnia zarejestrowania się w urzędzie pracy podjęły naukę w: -- szkole ponadgimnazjalnej dla dorosłych (publicznej lub niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej), lub -- szkole wyższej (na studiach niestacjonarnych). Należy jednocześnie wiedzieć, że tego rodzaju stypendium przysługuje osobom bezrobotnym, których dochód przypadający na osobę w rodzinie nie przekracza wysokości dochodu, który w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej uprawniałby je do otrzymywania świadczeń z pomocy społecznej. Stypendium dla osób bezrobotnych kontynuujących naukę wynosi 100% zasiłku dla bezrobotnych i jest wypłacane przez okres 12 miesięcy od dnia rozpoczęcia nauki, natomiast w przypadku przerwania nauki wypłacanie tego świadczenia zostaje wstrzymane. Jeżeli w trakcie nauki osoba bezrobotna podejmie zatrudnienie, przysługuje jej stypendium w wysokości 20% zasiłku dla bezrobotnych, licząc od dnia, w którym podjęła naukę Dofinansowanie kosztów egzaminów, uzyskania licencji, dyplomów, zaświadczeń Podobnie jak w przypadku sytuacji omówionych w poprzednich podrozdziałach, o dofinansowanie kosztów uzyskania licencji (oraz innych zaświadczeń potwierdzających zdobycie/poszerzenie wiedzy lub zdobycie/poszerzenie kwalifikacji i umiejętności zawodowych) oraz kosztów egzaminów mogą ubiegać się zarówno osoby bezrobotne, jak i poszukujące pracy. Koszt takiego dofinansowania nie może jednak przekroczyć Rozdział 8 67

72 wysokości przeciętnego wynagrodzenia. Ponadto, tego typu dofinansowanie przysługuje osobie zainteresowanej nie więcej niż jeden raz w ciągu roku kalendarzowego. Osoba, która chce uzyskać ww. dofinansowanie powinna: złożyć wniosek o przyznanie dofinansowania; uzasadnić celowość odbycia egzaminu lub uzyskania licencji, zaświadczenia, dyplomu (np. wykazać, że umożliwi jej to zdobycie zatrudnienia lub podjęcie własnej działalności gospodarczej). Jeżeli taki wniosek zostanie rozpatrzony pozytywnie, wtedy urząd pracy zawiera z daną osobą umowę, w której określone zostają m.in.: nazwa oraz termin odbycia egzaminu/uzyskania licencji; nazwa oraz adres instytucji, która przeprowadza egzamin/udziela licencji; sposób sfinansowania kosztów odbycia egzaminu/uzyskania licencji; zobowiązanie do zwrotu kosztów poniesionych przez urząd pracy, w przypadku gdy dana osoba nie przystąpi do egzaminu/zrezygnuje z ubiegania się o uzyskanie licencji; zobowiązanie do poinformowania urzędu pracy o wyniku egzaminu lub uzyskaniu licencji oraz dostarczenia dokumentu poświadczającego zdanie egzaminu/ uzyskanie licencji Staże dla osób bezrobotnych zarejestrowanych w urzędzie pracy Jedną z pozaszkolnych form podnoszenia kwalifikacji zawodowych, zaliczanych do działań wchodzących w zakres kształcenia ustawicznego, są staże organizowane przez urzędy pracy dla osób bezrobotnych. Poprzez tę formę kształcenia osoba bezrobotna może nabyć umiejętności praktyczne, które są niezbędne do podjęcia przez nią pracy. Istotą stażu jest wykonywanie określonych zadań (czynności zawodowych) w miejscu pracy, bez nawiązania stosunku pracy. Staż jest organizowany na okres nie krótszy niż 3 miesiące i nie dłuższy niż pół roku dla osób, które są w szczególnej sytuacji na rynku pracy: osób bezrobotnych, które nie ukończyły 25 roku życia (mogą zostać skierowane na staż trwający od 3 do 12 miesięcy); osób bezrobotnych, które w okresie 12 miesięcy od dnia zakończenia nauki w szkole wyższej nie ukończyły 27 roku życia (mogą zostać skierowane na staż trwający od 3 do 12 miesięcy); osób bezrobotnych, które ukończyły 50 rok życia; osób bezrobotnych, które są jednocześnie niepełnosprawne; osób długotrwale bezrobotnych; osób bezrobotnych, które nie posiadają kwalifikacji zawodowych, doświadczenia zawodowego lub wykształcenia średniego; kobiet, które po urodzeniu dziecka nie podjęły ponownie zatrudnienia; 68 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

73 osób bezrobotnych, które wychowują samotnie co najmniej jedno dziecko do 18 roku życia. Odbycie przez osobę bezrobotną stażu, ma miejsce na podstawie umowy zawieranej pomiędzy starostą 45, a danym pracodawcą, który wyraża zgodę na przyjęcie osoby bezrobotnej na staż. W tej umowie zawarte zostają m.in. nazwa stanowiska odbywania stażu, okres i miejsce odbywania stażu, zakres obowiązków osoby odbywającej staż, kwalifikacje i umiejętności zawodowe, które poprzez odbycie stażu nabędzie osoba bezrobotna, dane osoby, która zostaje przydzielona bezrobotnemu w charakterze opiekuna. W okresie odbywania stażu osobie bezrobotnej przysługuje stypendium (od dnia roku wysokość tego stypendium będzie wynosiła 120% kwoty zasiłku dla bezrobotnych). Dodatkowo pracodawca, u którego osoba bezrobotna odbywa staż, jest zobowiązany udzielić jej urlopu w wymiarze 2 dni wolnych od pracy, przypadających na każde 30 dni kalendarzowych odbywania stażu. Za dni wolne osobie bezrobotnej przysługuje stypendium. Po zakończeniu stażu pracodawca jest również zobowiązany do wystawienia opinii zawierającej informacje na temat przebiegu stażu oraz tych praktycznych umiejętności zawodowych, które osoba bezrobotna uzyskała poprzez odbycie tej formy kształcenia Przygotowanie zawodowe osób zarejestrowanych w urzędzie pracy Bardzo podobną formą podnoszenia kwalifikacji zawodowych, jak opisany w podrozdziale 8.6 staż, jest przygotowanie zawodowe osób bezrobotnych oraz poszukujących pracy 46. Przygotowanie zawodowe może być realizowane w formie: przyuczenia do pracy osób dorosłych, które trwa od 3 do 6 miesięcy, a jego celem jest uzyskanie określonych umiejętności i kwalifikacji zawodowych, które są niezbędne do praktycznego wykonywania określonych zadań zawodowych, lub praktycznej nauki, która umożliwia osobom dorosłym przystąpienie do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe lub egzaminu czeladniczego. Przygotowanie zawodowe prowadzone jest w oparciu o umowę, zawieraną pomiędzy urzędem pracy a pracodawcą lub pomiędzy urzędem pracy, pracodawcą i instytucją 45 Podobnie, jak w przypadku decyzji dotyczących dofinansowania szkoleń, tak również w kwestii odbywania stażu przez osoby bezrobotne praktyczne działania w tym kierunku są podejmowane przez urząd pracy, ale formalna umowa zawierana jest za zgodą starosty powiatowego. 46 Dotyczy to osób, które otrzymują świadczenia socjalne przysługujące na urlopie górniczym lub górniczy zasiłek socjalny, uczestniczą w zajęciach w Centrum Integracji Społecznej lub indywidualnym programie integracji, są żołnierzami rezerwy, pobierają rentę szkoleniową, pobierają świadczenia szkoleniowe po rozwiązaniu stosunku pracy lub stosunku służbowego na czas udziału pracownika w szkoleniach, w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy. Rozdział 8 69

74 szkoleniową. Przygotowanie zawodowe nie może trwać dłużej niż 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo. Każda forma przygotowania zawodowego odbywa się zgodnie z programem ukierunkowanym na uzyskanie wiedzy teoretycznej oraz umiejętności praktycznych 47, które są niezbędne do wykonywania zadań zawodowych. Odbycie przygotowania zawodowego niesie ze sobą korzyści, zarówno dla pracodawcy, jak i dla osoby, która podejmuje się takiej formy kształcenia. Przykładowo uczestnikowi przygotowania zawodowego przysługuje stypendium w wartości 100% zasiłku dla bezrobotnych (o ile liczba godzin wynosi nie mniej niż 150 godzin miesięcznie. Wysokość stypendium jest obliczana proporcjonalnie, jeżeli wymiar godzinowy jest niższy) lub 120% zasiłku dla bezrobotnych (w przypadku, gdy uczestnik posiada wykształcenie gimnazjalne lub niższe, nie posiada kwalifikacji zawodowych, jest osobą powyżej 50 roku życia lub posiada prawo do zasiłku). Dodatkowo, za każde 30 dni kalendarzowe odbywania przygotowania zawodowego jego uczestnikowi przysługuje urlop w wymiarze 2 dni wolnych. Należy jednak pamiętać, że za okres, w którym pobierane jest stypendium, nie przysługuje zasiłek dla bezrobotnych. Ponadto, jeżeli uczestnik z własnej winy przerwał przygotowanie zawodowe lub nie przystąpił do egzaminu, zostaje on pozbawiony statusu bezrobotnego 48 oraz ma obowiązek zwrotu kosztów tego przygotowania. Pracodawca, który organizuje i prowadzi przygotowanie zawodowe otrzymuje z Funduszu Pracy refundację kosztów poniesionych na rzecz osoby odbywającej przygotowanie. Refundacja obejmuje np. materiały i surowce, odzież roboczą czy posiłki regeneracyjne. Ponadto, takiemu pracodawcy przysługuje jednorazowa premia wypłacana ze środków Funduszu Pracy, jeżeli uczestnik odbywający u niego przygotowanie zawodowe ukończy realizowany w jego ramach program. 47 Zdobywanie umiejętności praktycznych odbywa się u pracodawcy i obejmuje minimum 80% okresu przygotowania zawodowego. 48 Ponowne zarejestrowanie w urzędzie pracy może mieć miejsce dopiero po upływie 6 miesięcy od przerwania realizowanego programu przygotowania zawodowego, bądź dnia nieprzystąpienia do egzaminu. 70 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

75 Rozdział 1 71

76 9Kształcenie 9. ustawiczne prawa i obowiązki pracodawców i pracowników Współcześnie bardzo ważne w kontekście pracy zawodowej jest ciągłe podnoszenie swoich kwalifikacji oraz zdobywanie, uzupełnianie i aktualizowanie posiadanej wiedzy. Jest to proces niezwykle istotny chociażby dlatego, że ułatwia wykonywanie pracy zawodowej i jednocześnie przyczynia się do rozwoju przedsiębiorstwa. Jednocześnie kształcenie ustawiczne osób dorosłych, które już od jakiegoś czasu funkcjonują na rynku pracy, wykonują określony zawód, pracują na danym stanowisku, jest w chwili obecnej wręcz wymaganą formą aktywności edukacyjnej. Ta sytuacja ma kilka przyczyn, w tym przede wszystkim: osoba, która pragnie zmienić stanowisko (lub w niektórych przypadkach nawet zawód) musi posiadać odpowiednie kwalifikacje/wiedzę, które są niezbędne do zatrudnienia na tym stanowisku, czy wykonywania tego zawodu; posiadanie określonych kwalifikacji jest wymagane w przypadku zatrudnienia danej osoby w zawodzie regulowanym, którego wykonywanie jest możliwie tylko w przypadku posiadania określonych kwalifikacji (potwierdzonych posiadaniem dyplomu, certyfikatu, świadectwa, okresem stażu pracy w zawodzie lub zdaniem wymaganego egzaminu). Aby zdobyć te kwalifikacje trzeba z reguły wziąć udział w szkoleniu, kursie lub ukończyć szkołę dla dorosłych danego typu; pracodawcy stawiają swoim pracownikom coraz wyższe wymagania dotyczące posiadanych przez nich umiejętności i wiedzy. Pracownicy muszą podejmować rozmaite formy nauki oraz zdobywania/doskonalenia umiejętności, tak by nie obawiać się o stabilność własnego zatrudnienia. W tym przypadku widać również, że kształcenie ustawiczne osób dorosłych przebiega równolegle z wykonywaniem pracy zawodowej. W następnych podrozdziałach zostaną szczegółowo opisane wzajemne prawa oraz obowiązki pracodawców oraz pracowników, w zakresie realizowania i finansowania różnych form kształcenia ustawicznego, służących podniesieniu poziomu ogólnej wiedzy oraz umiejętności zawodowych pracowników. 72 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

77 9.1. Regulacje prawne kształcenia ustawicznego obowiązujące pracodawców i pracowników Obecnie prawa i obowiązki pracodawców i pracowników wynikające z podjęcia przez tę drugą grupę rozmaitych form kształcenia są określone w takich aktach prawnych, jak: ÂÂ art. 94, pkt.6 Kodeksu Pracy, w którym zawarte zostało sformułowanie, że do obowiązków pracodawcy należy zaliczyć ułatwienie pracownikom podnoszenia swoich kwalifikacji; ÂÂ Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 12 października 1993 roku W sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i kształcenia ogólnego dorosłych; ÂÂ Ustawa Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lipca 2009 roku O łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego. W myśl ww. rozporządzenia pracownik może zdobywać i uzupełniać wiedzę ogólną, umiejętności oraz kwalifikacje zawodowe w formach szkolnych (w szkołach dla dorosłych oraz w szkołach wyższych) lub może kształcić się, dokształcać oraz doskonalić w formach pozaszkolnych (kursy, szkolenia, praktyki zawodowe). Pracownik może podnosić poziom swojego ogólnego wykształcenia oraz kwalifikacji zawodowych: na podstawie skierowania uzyskanego z zakładu pracy/ od pracodawcy; bez takiego skierowania. Powyższe rozróżnienie jest istotne, gdyż w zależności od tego, czy pracownik podejmuje kształcenie w formach szkolnych czy pozaszkolnych oraz czy posiada skierowanie od pracodawcy, czy też kształci się na własną rękę przysługują mu odmienne prawa i obowiązki. W następnych podrozdziałach zawarte zostały informacje dotyczące wzajemnych praw i obowiązków pracodawców i pracowników. Informacje te zostały przytoczone z uwzględnieniem podziału na formy kształcenia oraz fakt posiadania bądź nieposiadania skierowania od pracodawcy. W ostatnim podrozdziale zawarte zostały informacje dotyczące możliwości pracodawców w zakresie zdobywania środków finansowych przeznaczonych na szkolenie pracowników w okresie kryzysu ekonomicznego., Rozdział 9 73

78 9.2. Prawa i obowiązki pracowników kształcących się w formach szkolnych na podstawie skierowania od pracodawcy Pracownik, który uzyskał skierowanie oraz rozpoczyna kształcenie/naukę w formach szkolnych podpisuje ze swoim pracodawcą umowę, w ramach której szczegółowo określone zostają prawa oraz obowiązki obu stron, zarówno pracownika, jak i pracodawcy. Prawa pracownika dotyczą w tym przypadku zwłaszcza: refundacji kosztów nauki i szkolenia (w tym również kosztów zakwaterowania, kosztów dojazdu, itd.); przysługującego mu wymiaru urlopu szkoleniowego oraz przysługującego mu wymiaru zwolnienia z części dnia pracy. W odniesieniu do wymiaru urlopu pracownikowi, który podejmuje kształcenie/naukę w formach szkolnych na podstawie skierowania od pracodawcy przysługuje: 6 dni roboczych urlopu w przypadku pracowników, którzy przystępują w szkołach ponadpodstawowych (wszystkich typów) do egzaminów końcowych (dotyczy to sytuacji, gdy dana osoba kończy szkołę ponadpodstawową poprzez przystąpienie do egzaminów eksternistycznych); 6 dni roboczych urlopu w przypadku pracowników, którzy przystępują w szkołach ponadpodstawowych do egzaminu dojrzałości; 12 dni roboczych urlopu w każdym roku szkolnym w przypadku pracowników, którzy kształcą się w szkołach ponadpodstawowych w systemie zaocznym. Okres urlopu jest w tym przypadku przeznaczony na udział pracownika w obowiązkowych konsultacjach; 21 dni roboczych urlopu w każdym roku studiów na uczelni wyższej przysługuje pracownikom, którzy kształcą się na uczelniach wyższych w systemie wieczorowym Urlop musi zostać wykorzystany na udział w zajęciach obowiązkowych oraz naukę i przystąpienie do egzaminów. Dodatkowo podczas ostatniego roku studiów pracownikowi przysługuje kolejnych 21 dni urlopu, które muszą zostać wykorzystane na przygotowanie pracy magisterskiej (licencjackiej), a także przygotowanie się oraz przystąpienie do egzaminu magisterskiego (licencjackiego). Pracownikowi, który podjął kształcenie w formach szkolnych na podstawie skierowania od pracodawcy przysługuje również: jeżeli kształci się on w szkole podnadpodstawowej w systemie wieczorowym zwolnienie z części dnia pracy (nie może przekraczać 5 godzin w ciągu tygodnia), w przypadku gdy czas pracy uniemożliwia punktualne przybycie na zajęcia; jeżeli kształci się on w systemie mieszanym: w przypadku zajęć prowadzonych w systemie dziennym zwolnienie z pracy prze- 74 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

79 znaczone na udział pracownika w zajęciach obowiązkowych; w przypadku zajęć prowadzonych w systemie wieczorowym oraz zaocznym zwolnienie z pracy w wymiarze czasu proporcjonalnym do czasu trwania nauki w każdym z wymienionych powyżej systemów kształcenia. Kolejną korzyścią w przypadku osób kształcących się w formach szkolnych na podstawie skierowania od pracodawcy jest fakt, iż wszelkie urlopy oraz zwolnienia z czasu pracy są płatne zgodnie z zasadami stosowanymi przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy. Na początku niniejszego podrozdziału wspomniano, iż pracodawca kierując swojego pracownika na kształcenie w formach szkolnych, podpisuje z nim umowę. Jest to istotne, gdyż na podstawie takiego właśnie porozumienia pracodawca może przyznać osobie zatrudnionej w swoim przedsiębiorstwie określone świadczenia, takie jak: zwrot kosztów przejazdu, zakwaterowania oraz wyżywienia, jeśli kształcenie odbywa się w miejscowości innej niż miejsce pracy i miejsce zamieszkania pracownika. Taki zwrot kosztów odbywa się na zasadach obowiązujących przy podróżach służbowych na terenie kraju; zwrot kosztów poniesionych na zakup podręczników oraz innych pomocy naukowych; udzielenie dodatkowego urlopu przeznaczonego na naukę w szkole lub na przygotowanie się i przystąpienie do egzaminów; pokrycie kosztów nauki, które są pobierane przez szkołę, jeśli nauka w danej szkole jest płatna. Zwrot kosztów nauki może być w tym przypadku dokonany w całości lub w określonej wysokości jest to zależne od ustaleń pomiędzy pracodawcą a pracownikiem. W przypadku wymienionych powyżej świadczeń, ich zakres może być negocjowany, jednak ostateczna decyzja w tym względzie zawsze należy do pracodawcy. Każdy pracownik, który został skierowany do podnoszenia swoich kwalifikacji oraz poziomu ogólnej wiedzy w formach szkolnych przez pracodawcę i otrzymał od niego świadczenie w jednej z ww. form, jest zobowiązany do wykonywania pracy na rzecz tego pracodawcy w okresie zapisanym w umowie (który nie może być jednak dłuższy niż 3 lata). Pracownik, który podjął jedną ze szkolnych form kształcenia ustawicznego na podstawie skierowania, posiada wobec swojego pracodawcy nie tylko prawa, ale również obowiązki. Należy tutaj zaznaczyć, że jeżeli pracownik, który otrzymał od swojego pracodawcy ww. świadczenia przed terminem, który został zapisany w umowie: rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem lub Rozdział 9 75

80 którego stosunek pracy wygaśnie wskutek porzucenia przez niego pracy, lub z którym pracodawca rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy ma obowiązek zwrotu kosztów, które poniósł pracodawca w związku z jego nauką. Pracodawca może odmówić przyznawania swojemu pracownikowi określonych świadczeń, jeżeli osoba ta powtarza rok lub semestr nauki na skutek niezadowalających wyników w nauce. Takie wstrzymanie świadczeń może obowiązywać przez cały rok lub semestr, w którym pracownik jest zmuszony powtórzyć naukę. W przypadku gdy pracownik uzyskał od swojego pracodawcy określone świadczenia, jest zobowiązany do ich zwrotu (w całości lub w części), jeżeli bez uzasadnionych powodów przerwie kształcenie lub nie podejmie nauki w szkole, pomimo wcześniejszego zobowiązania. Pracownik nie musi zwracać swojemu pracodawcy kosztów, które poniósł on na jego kształcenie (w przypadku, gdy nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy), jeśli: stosunek pracy został rozwiązany na skutek szkodliwego wpływu pracy na zdrowie pracownika, (jednak ten fakt musi zostać potwierdzony orzeczeniem lekarskim); pracodawca nie przeniósł pracownika na inne stanowisko/nie skierował go do wykonywania innej pracy, ze względu na stan zdrowia oraz kwalifikacje zawodowe w terminie określonym w orzeczeniu lekarskim; stosunek pracy został rozwiązany na skutek inwalidztwa lub utraty zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy przez pracownika; stosunek pracy został rozwiązany w efekcie przeprowadzenia się pracownika do innej miejscowości, co zostało spowodowane zmianą pracy jego małżonka; stosunek pracy został rozwiązany w efekcie zawarcia przez pracownika związku małżeńskiego z osobą pochodzącą z innej miejscowości i przeprowadzeniem się pracownika do tej miejscowości Prawa i obowiązki pracowników kształcących się w formach pozaszkolnych na podstawie skierowania od pracodawcy Pracownik, który został przez swojego pracodawcę skierowany na podnoszenie swoich kwalifikacji i poziomu wiedzy w formach pozaszkolnych, może zawrzeć z nim umowę regulującą prawa i obowiązki obu stron. Takiemu pracownikowi przysługuje: do 2 dni roboczych urlopu w miesiącu, przeznaczonych na udział w obowiązko- wych konsultacjach na kursach zaocznych; do 6 dni roboczych urlopu. Wymiar urlopu jest tutaj uzależniony od decyzji pra- codawcy (który decyduje o jego długości w zależności od czasu trwania szkoleń 76 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

81 i egzaminów). Urlop ten musi zostać poświęcony na przygotowanie się oraz przystąpienie do egzaminów: -- na kursach i seminariach prowadzonych w systemie wieczorowym i zaocznym; -- w ramach staży zawodowych oraz specjalizacyjnych. Ponadto, pracownikowi kształcącemu się w formach pozaszkolnych na podstawie skierowania przysługuje zwolnienie z części dnia pracy, jeśli czas pracy uniemożliwia pracownikowi punktualne przybycie na zajęcia (nie może ono jednak przekroczyć wymiaru 5 godzin tygodniowo). Zarówno urlop, jak i zwolnienia z części dnia pracy są płatne, według takich samych zasad, jakie obowiązują podczas obliczania wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy. Jednocześnie pracownikowi przysługuje (jeżeli umowa zawarta pomiędzy nim a pracodawcą nie stanowi inaczej) zwrot kosztów uczestnictwa w kształceniu w formach pozaszkolnych (dojazdu, wyżywienia, zakwaterowania, itd.). Zawarcie umowy między pracownikiem dokształcającym się na podstawie skierowania w formach pozaszkolnych a pracodawcą (określającej prawa i obowiązki obu stron) nie jest konieczne, jeżeli pracodawca nie uzależnił wydania skierowania od zobowiązania się pracownika do przepracowania określonego czasu na rzecz tego pracodawcy po zakończeniu nauki. W tym przypadku należy jednak pamiętać, że jeżeli pracownik przerwie kształcenie bez uzasadnionych powodów (lub mimo wcześniejszego zobowiązania wcale go nie podejmie), jest zobowiązany (na wniosek pracodawcy) zwrócić całość lub część kosztów poniesionych w tym względzie przez pracodawcę Prawa i obowiązki pracowników kształcących się w formach szkolnych bez skierowania od pracodawcy Pracownik, który podejmuje kształcenie w formach szkolnych i jednocześnie nie posiada skierowania od swojego pracodawcy może otrzymać urlop oraz zostać zwolniony z części dnia pracy, przy czym za okres ten nie otrzymuje wynagrodzenia. Wymiar urlopu lub zwolnienia z części dnia pracy są w tym przypadku ustalane indywidualnie pomiędzy pracodawcą a pracownikiem. Okres bezpłatnego urlopu jest jednak zaliczany do okresu zatrudnienia. Pracodawca może również udzielić pracownikowi określonych świadczeń (opisanych w podrozdziale 9.3 poradnika), przy czym w tym przypadku pracownik, który kształci się w formach szkolnych bez skierowania od pracodawcy posiada wobec niego określone zobowiązania (wymienione w podrozdziale 9.3). Rozdział 9 77

82 9.5. Prawa i obowiązki pracowników kształcących się w formach pozaszkolnych bez skierowania od pracodawcy Pracownik, który podejmuje kształcenie w formach pozaszkolnych i jednocześnie nie posiada skierowania od swojego pracodawcy ma prawo: ubiegać się o przyznanie mu urlopu bezpłatnego; ubiegać się o zwolnienie z części dnia pracy bez prawa do wynagrodzenia. Długość udzielonego urlopu oraz zwolnienia z części dnia pracy jest ustalana indywidualnie na drodze porozumienia między pracownikiem a pracodawcą, a jej wymiar jest zaliczany do okresu zatrudnienia Kształcenie ustawiczne a Ustawa o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców Ustawa z dnia 1 lipca 2009 roku O łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców umożliwia przedsiębiorcom otrzymanie dofinansowania do szkoleń oraz studiów podyplomowych swoich pracowników. Na mocy ww. ustawy firmy, które odczuwają skutki światowego kryzysu ekonomicznego mają możliwość zawierania ze starostą powiatowym umów o przyznanie im środków finansowych pochodzących z Funduszu Pracy. W ten sposób dofinansowane mogą zostać: szkolenia pracowników skierowanych na szkolenia za okres nieprzekraczający 6 miesięcy; koszt studiów podyplomowych pracowników skierowanych za okres nieprzekraczający 12 miesięcy. Wysokość tego dofinansowania może wynieść 80% kosztów poniesionych prze pracodawcę na szkolenia/studia podyplomowe pracowników, jednak nie może przekroczyć 300% przeciętnego wynagrodzenia pracownika w poprzednim kwartale. Aby uzyskać tego typu dofinansowanie przedsiębiorca, który znalazł się w przejściowych trudnościach finansowych musi: 49 utworzyć fundusz szkoleniowy ; opracować program naprawczy (w którym określi działania, jakie zamierza podjąć by poprawić kondycję finansową firmy); zawrzeć z pracownikiem skierowanym na szkolenia/studia podyplomowe umowę, 49 Jest to fundusz przeznaczony na finansowanie lub współfinansowanie kształcenia ustawicznego pracowników i pracodawców. Szczegółowe zasady tworzenia funduszu szkoleniowego zostały opisane w Ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. O promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U Nr 99 poz. 1001). 78 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

83 w której szczegółowo zostaną zdefiniowane prawa oraz obowiązki obu stron; złożyć wniosek o przyznanie dofinansowania, który musi zawierać: -- informacje o pracodawcy (nazwa oraz adres firmy); -- informacje o szkoleniach/studiach podyplomowych, które mają zostać objęte dofinansowaniem (ich kierunek, liczba skierowanych pracowników, kalkulacja kosztów); -- wysokość dofinansowania z Funduszu Pracy, o jakie wnioskuje; -- uzasadnienie celowości odbycia szkoleń/studiów podyplomowych przez pracowników; -- do ww. wniosku należy dołączyć: -- zaświadczenie o spełnianiu warunków określonych w ww. ustawie (potwierdzenie złej kondycji finansowej przedsiębiorstwa wystawiane za pośrednictwem terenowego biura Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych przez ministrów skarbu i gospodarki lub marszałków województw); -- zaświadczenie, że pracownicy przedsiębiorstwa nie korzystają ze wsparcia płacowego finansowanego ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych lub z innego świadczenia z tytułu zatrudnienia, szkolenia albo studiów podyplomowych, finansowanego ze środków publicznych; -- dokument potwierdzający utworzenie funduszu szkoleniowego; -- oświadczenie o wysokości pomocy de minimis otrzymanej w okresie ostatnich trzech lat. Na rozpatrzenie przedstawionych dokumentów starosta powiatowy ma 14 dni, w przypadku decyzji pozytywnej między starostą a przedsiębiorcą zawierana jest umowa określająca warunki otrzymania dofinansowania. W umowie tej określone zostaną m.in. wysokość dofinansowania, które otrzyma pracodawca, wysokość dofinansowania składek na ubezpieczenia społeczne pracowników, termin dostarczenia staroście listy pracowników skierowanych na szkolenia/studia podyplomowe, warunki wypowiedzenia umowy (np. w przypadku wykorzystania dofinansowania niezgodnie z przeznaczeniem), harmonogram przekazania dofinansowania na szkolenia/studia oraz składki na ubezpieczenie społeczne, harmonogram przekazania dofinansowania na stypendia dla pracowników. Stypendia, wynoszące 100% zasiłku dla bezrobotnych, mogą jednak otrzymać tylko Ci pracownicy, którzy zgodzili się na zmniejszenie wymiaru czasu pracy lub objęcie ich przestojem w produkcji co musi zostać zapisane w umowie zawieranej pomiędzy pracodawcą a pracownikiem, który jest kierowany na szkolenie/studia podyplomowe. Ponadto w umowie muszą również znaleźć się zapisy regulujące zasady zwrotu kosztów szkolenia lub studiów, w przypadku gdy pracownik z własnej winy nie ukończy ich lub jeśli w trakcie szkolenia/studiów pracownik zostanie zwolniony w trybie dyscyplinarnym W tym przypadku pracodawca musi zwrócić staroście koszty szkolenia/studiów podyplomowych pracownika. Rozdział 9 79

84 10Podsumowanie 10. Współcześnie znaczenie kształcenia ustawicznego w procesie edukacji osób dorosłych stale wzrasta. Nie tylko dlatego, że zdobywanie wiedzy ogólnej oraz ciągłe podnoszenie poziomu swoich kwalifikacji stało się wymogiem ze strony pracodawców, ale również dlatego, że osoby, które się go podejmują odnoszą z tego tytułu znaczne korzyści. Osobom zatrudnionym ta forma kształcenia umożliwia bardziej efektywne wykonywanie pracy zawodowej, daje podstawy do ubiegania się o awans lub podwyżkę, natomiast osobom bezrobotnym daje możliwość zaistnienia na rynku pracy poprzez nabycie lub aktualizację posiadanych umiejętności, niezbędnych do wykonywania określonego zawodu. Ponadto korzyści te mają charakter nie tylko indywidualny, ale przyczyniają się także do rozwoju całych grup społecznych, a w konsekwencji całych społeczeństw. Wszelkie działania mające na celu upowszechnienie kształcenia ustawicznego osób dorosłych w Polsce są niezwykle istotne. To właśnie dzięki nim dorośli mogą przekonać się, że kształcić się, a w ten sposób rozwijać, nie tylko trzeba, ale po prostu warto. Formą upowszechnienia idei oraz różnorodnych form kształcenia ustawicznego jest w zamierzeniu autorów również niniejszy poradnik, stanowiący połączenie rozważań teoretycznych z dużą liczbą rozwiązań o charakterze praktycznym. Czytelnik ma możliwość nie tylko zapoznać się z różnymi aspektami tej formy zdobywania wiedzy i umiejętności, ale również zdobyć przydatne mu informacje, z których będzie mógł skorzystać, decydując się na rozpoczęcie, czy też ponowne podjęcie procesu nauki i kształcenia. Podsumowując można tutaj przytoczyć zdanie jednego ze starożytnych filozofów, Seneki, który dostrzegając, jak ważne jest zdobywanie wiedzy, dokształcanie się i przyswajanie nowych umiejętności, również w okresie dorosłego życia, stwierdził: Na naukę nigdy nie jest za późno. Autorzy opracowania mają nadzieję, że również Czytelnik będzie miał samodzielnie możliwość poznania, jak bardzo prawdziwe jest powyższe stwierdzenie. 80 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

85 Rozdział 1 81

86 Wykaz placówek kształcenia ustawicznego Nazwa placówki Typ placówki * Charakter placówki * A A B B Aleksandrów Prywatne Zaoczne Liceum Ogólnokształcące w Aleksandrowie Aleksandrów Łódzki Technikum Uzupełniające dla Dorosłych Szkoła Policealna dla Dorosłych Ogólnokrajowa Niepubliczna Placówka Doskonalenia PARTNER Zespół Szkół Zawodowych Beldno Centrum Szkoleń i Doskonalenia Zawodowego "Career Dimensions Polska - Grow Up School" Bełchatów Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Prywatne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Prywatne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Zaoczne Liceum Ogólnokształcące "Cosinus" w Bełchatowie Zaoczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Zaoczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Interlogos s.c Zaoczne Liceum Profilowane dla Dorosłych Zaoczne Liceum Profilowane dla Dorosłych Zaoczne Technikum dla Dorosłych Zaoczne Technikum dla Dorosłych Interlogos s.c Prywatne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcąca dla Dorosłych Prywatne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Zaoczne Liceum Uzupełniające dla Dorosłych Zaoczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące "Cosinus" w Bełchatowie Zaoczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Interlogos s.c Zaoczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych LOGOS Zaoczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące w Bełchatowie Zaoczne Technikum Uzupełniające Zaoczne Technikum Uzupełniające dla Dorosłych Zaoczne Technikum Uzupełniające dla Dorosłych Interlogos s.c Zaoczne Technikum Uzupełniające dla Dorosłych Elitarna Szkoła Służb Ochrony i Biznesu "Cobra" w Bełchatowie Policealna Szkoła Centrum Nauki i Biznesu "Żak" Policealna Szkoła Ekonomiczno - Administracyjno - Prawna Policealna Szkoła w Bełchatowie Zaoczna Policealna Szkoła "Cosinus" w Bełchatowie Zaoczna Policealna Szkoła Zawodowa LOGOS Zaoczna Szkoła Policealna Interlogos s.c Zaoczna Policealna Szkoła dla Dorosłych Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych Centrum Kształcenia Oświatowo-Kursowego "EDUKAR" Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

87 Adres Telefon Strona www Adres Aleksandrów szkolalogos.republika.pl Łęczycka Łęczycka Listopada 154/ Łęczycka A A B Wojszyce cdp-poland.com.pl Edwarfów piontek.edu.pl szkola@piontek.edu.pl Dąbrowskiego twoja-szkola.pl os. Dolnośląskie 112A lo-edukacja.pl info@bezplatneszkoly.pl Czapliniecka cosinus.pl pytania@cosinus.pl Lipowa szkolygabor.pl szkolygabor@o2.pl Mielczarskiego interlogos.edu.pl kontakt@interlogos.edu.pl Lipowa szkolygabor.pl szkolygabor@o2.pl Słowackiego Lipowa szkolygabor.pl szkolygabor@o2.pl Mielczarskiego interlogos.edu.pl kontakt@interlogos.edu.pl Dąbrowskiego twoja-szkola.pl os. Dolnośląskie 112A lo-edukacja.pl info@bezplatneszkoly.pl Edwarfów piontek.edu.pl szkola@piontek.edu.pl Lipowa szkolygabor.pl szkolygabor@o2.pl Czapliniecka cosinus.pl pytania@cosinus.pl Mielczarskiego interlogos.edu.pl kontakt@interlogos.edu.pl os. Dolnośląskie 204A szkolalogos.republika.pl szkolalogos@wp.pl Czapliniecka Sienkiewicza Lipowa szkolygabor.pl szkolygabor@o2.pl Mielczarskiego interlogos.edu.pl kontakt@interlogos.edu.pl Słowackiego Słowackiego Czapliniecka zak.edu.pl Edwarfów piontek.edu.pl szkola@piontek.edu.pl Lipowa szkolygabor.pl szkolygabor@o2.pl Czapliniecka cosinus.pl pytania@cosinus.pl os. Dolnośląskie 204A szkolalogos.republika.pl szkolalogos@wp.pl Mielczarskiego interlogos.edu.pl kontakt@interlogos.edu.pl Słowackiego Edwarfów piontek.edu.pl szkola@piontek.edu.pl Ketlinga B * legenda kodów znajduje się na stronie

88 Nazwa placówki Typ placówki * Charakter placówki * B B B Ośrodek Kształcenia Ustawicznego BSTO Ośrodek Szkoleniowy Bełchatowsko Kleszczowskiego Parku Przemysłowo Technologicznego Sp. z o.o. Ośrodek Szkoleniowy Stowarzyszenia Elektryków Polskich Oddział Piotrkowski Filia w Bełchatowie Centrum Kształcenia Praktycznego w Bełchatowie Ośrodek Kształcenia Ustawicznego Centrum Kształcenia Kwalifikacyjnego Ośrodek Kształcenia Zawodowego Ośrodek Szkoleniowy STOKROTKA Placówka Szkoleniowa Centrum Nauki i Biznesu "Żak" Ośrodek Szkoleniowy SEP Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna Centrum Kształcenia Ustawicznego i Praktycznego Ośrodek Kształcenia Ustawicznego Agencja Usług Oświatowych L-MOT Oddział Bełchatów Bełchatowskie Centrum Edukacji Centrum Nauczania Pierwszej Pomocy PARAMEDIKUS Filip Jaśkiewicz Niepubliczna Placówka Oświatowa "MOTOHOUSE" Niepubliczna Placówka Oświatowa Computer Service Center Nowator s.c Policealna Szkoła Zawodowa "Żak" Zespół Szkół dla Dorosłych "LIDER" Błaszki Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Błaszkach Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Błaszkach Bolimów Szkoła Policealna dla Dorosłych Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Bolimowie Bratoszewice Ośrodek Dokształcania i Doskonalenia Zawodowego Zespół Szkół nr Zespół Szkół Rolniczych B B Budzewice-Kolonia Prywatna Szkoła Policealna w Poświętnem Brzeziny Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Spółki Oświatowej "PRYMUS" Zaoczne liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące Poradnia psychologiczno-pedagogiczna Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

89 Adres Telefon Strona www Adres Fabryczna Ciepłownicza Czapliniecka sep.piotrkow.pl Czapliniecka belchatow.bai.pl Fabryczna slobelchatow@interia.pl Słowackiego 3/ pl. Wolności zdz.lodz.pl E. Plater Czapliniecka zak.edu.pl Czapliniecka Czapliniecka Kolejowa Fabryczna pl. Narutowicza lmot@om.pl Słowackiego Turkusowa 5/ paramedikus.pl cparamedikus@gmail.com Czapliniecka alicjapelczar@wp.pl Edwarfów 148C Kwiatowa Czapliniecka zak.edu.pl Słowackiego szkolalider.eu szkolalider@gmail.com Pomorska Pomorska Sokołowska 24 Sokołowska zsp-bolimow.pl lebol@poczta.onet.pl pl. Staszica zsrbratoszewice.neostrada.pl zsrbratoszewice@szkoly.lodz.pl Łódzka bratoszewice2.republika.pl zs1bratoszewice@szkoly.lodz.pl pl. Staszica Brudzewice-Kolonia zsrbratoszewice.neostrada. pl Konstytucji 3 Maja prymus.edu.lodz.pl soprymus@vp.pl Okrzei free.of.pl/z/zlo Konstytucji 3 Maja Okrzei Konstytucji 3 Maja Konstytucji 3 Maja Konstytucji 3 Maja brzezinyzsp2.republika.pl B B B B B * legenda kodów znajduje się na stronie

90 B B C D D D D D D G G G G Bujny Nazwa placówki Typ placówki * Charakter placówki * Szkoła Policealna w ZSR CKP w Bujnach Burzenin Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Burzeninie Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Burzeninie Czernocin Technikum dla Dorosłych Szkoła Policealna Dąbrowa Zaoczne Technikum Rolnicze Szkoła Policealna Dąbrowice Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Dąbrowicach Dobryszyce Technikum dla Dorosłych Technikum Uzupełniające dla Dorosłych Zespół Szkół Rolniczych w Dobryszycach Domaniewice Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Domaniewicach Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Domaniewicach Drzewica Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych "Żak" w Drzewicy Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych "Żak" w Drzewicy Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Opocznie Działoszyn Szkoła Policealna w Zespole Szkół Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Technikum Uzupełniające Gidle Ośrodek Szkoleniowy Operatorów Maszyn Leśnych Głowno Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Policealne Studium Ekonomiczne dla Dorosłych Szkoła Policealna dla Dorosłych Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Głownie Zespół Szkół nr Głuchów Szkoła Policealna dla Dorosłych Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Głuchowie Godzianów Policealna Szkoła Zawodowa dla Dorosłych w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Godzianowie Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

91 Adres Telefon Strona www Adres Piotrkowska zsrckpbujny.com Polna Polna Poniatowskiego 5 Poniatowskiego 5 Dąbrowa Dąbrowa Kłodawska Szkolna zsrdobryszyce.republika.pl zsr_dobryszyce@pro.onet.pl Szkolna zsrdobryszyce.republika.pl zsr_dobryszyce@pro.onet.pl Szkolna zsrdobryszyce.republika.pl zsr_dobryszyce@pro.onet.pl Główna 13 A Główna 13 A Szkolna 18 Szkolna 18 Staszica pppopoczno@poczta.onet.pl Grota - Roweckiego szkola.curie.webpark.pl szkola.curie@wp.pl Grota - Roweckiego Grota - Roweckiego szkola.curie.webpark.pl szkola.curie@wp.pl Niesulów katowice.lasy.gov.pl/gidle gidle@katowice.lasy.gov.pl pl. Wolności 11/ pl. Wolności 11/ Kopernika 24/26 pl. Wolności 11/ Kopernika 24/26 Kopernika 26A poradniapp.prv.pl poradniagl@poczta.onet.pl Kopernika 24/ cebertowicz.glowno.pl szkola@cebertowicz.glowno.pl pl. Uniwersytecki zspgluchow.w.interia.pl zspgluchow@interia.pl pl. Uniwersytecki zspgluchow.w.interia.pl zspgluchow@interia.pl Godzianów 170 Godzianów zsp.godzianow.w.interia.pl zsp.godzianow@poczta.onet.pl B B C D D D D D D G G G G * legenda kodów znajduje się na stronie

92 G G I K K K K K K K K Gorzkowice Nazwa placówki Typ placówki * Charakter placówki * Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Gorzkowicach Niepubliczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Gorzkowicach Niepubliczna Szkoła Policealna dla Dorosłych w Gorzkowicach Grębień Zespół Szkół Samorządowych w Grębieniu Inowłódz Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Kamieńsk Technikum Uzupełniające dla Dorosłych Centrum Kształcenia Ustawicznego Dorosłych SkanBHP Kleszczów Ośrodek Doskonalenia Zawodowego "ADEPT" Kocierzowy Niepubliczna Placówka Kształcenia Ustawicznego Pszczelarzy Koluszki Zaoczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące w Koluszkach Zaoczne Technikum Uzupełniające w Koluszkach Technikum Uzupełniające dla Dorosłych Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Niepubliczna Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna "Progres" Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr Konstantynów I Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Konstantynowie Łódzkim Policealne Studium Zawodowe w Konstantynowie Łódzkim Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna w Konstantynowie Łódzkim Powiatowy Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli Centrum Języków Obcych JODAR ERGO-BHP Szkolenia. Audyty. Doradztwo PC Point Powiatowy Zespół Edukacyjny Konstantynów Kotliny Agencja Prawa Pracy i Bhp "URBAŃSKI" Ksawerów Prywatne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Prywatne Liceum Uzupełniające dla Dorosłych Technikum Uzupełniające Prywatne Policealne Studium Zawodowe Zespół Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego w Widzewie Kutno Zasadnicza Szkoła Zawodowa dla Dorosłych ZDZ Centrum Kształcenia w Kutnie Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych ZDZ Centrum Kształcenia w Kutnie V Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Kutnie Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

93 Adres Telefon Strona www Adres Kościelna Kościelna Kościelna Grębień Spalska Spalska Szkolna Kiełmina 42 C skanbhp.pl Główna arreks.com.pl arreks@arreks.com.pl Kocierzowy mchirz.pl Wigury Wigury Wigury Korczaka Listopada progres.atm.pl sekretariat@progres.atm.pl Wigury zsp1koluszki.of.pl Lutomierska ilokonstdoros@wp.pl Kilińskiego Kilińskiego pppkonst.webd.pl pppkonst@interia.pl Kilińskiego Sucharskiego jodar.pl jodar@home.pl Bociania Sucharskiego 13/ Kilińskiego pzekonst.pl pzekonst@pzekonst.pl.pl Kotliny 26 C uslugi-bhp.pl uslugi-bhp@post.pl Tymiankowa Tymiankowa Szkolna 12 Tymiankowa Szkolna zsrcku_widzew@op.pl Kościuszki zdz-kutno.pl centrum@zdz-kutno.pl Kościuszki zdz-kutno.pl centrum@zdz-kutno.pl Staszica ckukutno.pl ckukutno@wp.pl G G I K K K K K K K K * legenda kodów znajduje się na stronie

94 Nazwa placówki Typ placówki * Charakter placówki * L Ł Ł Ł Ł Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych ZDZ Centrum Kształcenia w Kutnie V Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Kutnie Technikum Uzupełniające dla Dorosłych ZDZ Centrum Kształcenia w Kutnie Technikum Uzupełniające nr 5 dla Dorosłych w Kutnie Policealna Szkoła Zawodowa dla Dorosłych ZDZ Centrum Kształcenia w Kutnie Szkoła Policealna ZDZ Szkoła Policealna dla Dorosłych Centrum Kształcenia Ustawicznego w Kutnie Zakład Doskonalenia Zawodowego Centrum Kształcenia w Kutnie Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Niepubliczna Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Niepubliczne Centrum Doskonalenia Nauczycieli Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli przy Centrum Kształcenia w Kutnie ZDZ Ośrodek Kształcenia Zawodowego w Kutnie Uniwersytet Oświaty Pozaszkolnej "Wurex" Sp. z o.o. w Kutnie Wyższa Szkoła Gospodarki Krajowej w Kutnie Lututów Zaoczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące Szkoła Policealna dla Dorosłych Zespół Szkół Rolniczych w Lututowie Łask Ośrodek Kształcenia Zawodowego Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Łasku Cech Rzemiosł Liga Obrony Kraju - Ośrodek Szkolenia Kierowców Ośrodek Kształcenia Ustawicznego "Atena" Łęczyca Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Łęczycy Policealna Szkoła Zawodowa dla Dorosłych ZDZ z siedzibą w Łęczycy Centrum Kształcenia Praktycznego w Łęczycy ARS TECHNICA Ośrodek Szkoleniowo-Doradczy Tomasz Jaworski ZDZ Ośrodek Kształcenia Zawodowego w Łęczycy Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Łęczycy Łęki Szlacheckie Prywatne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Łękach Szlacheckich Łowicz Zaoczne Liceum Ogólnokształcące ZDZ z siedzibą w Łowiczu Zaoczne Liceum Uzupełniające w Łowiczu Zaoczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące ZDZ z siedzibą w Łowiczu Zaoczne Technikum Uzupełniające ZDZ z siedzibą w Łowiczu Zaoczne Uzupełniające Technikum Mechaniczne ZDZ z siedzibą w Łowiczu Zaoczne Uzupełniające Technikum Przemysłu Spożywczego ZDZ z siedzibą w Łowiczu Technikum Uzupełniające w ZSP nr 2 RCKU Prywatne Policealne Studium Zawodowe w Łowiczu Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

95 Adres Telefon Strona www Adres Kościuszki zdz-kutno.pl Staszica ckukutno.pl Kościuszki zdz-kutno.pl Staszica ckukutno.pl Jagiełły zdz-kutno.pl centrum@zdz-kutno.pl Wyszyńskiego zdz-kutno.pl centrum@zdz-kutno.pl Staszica ckukutno.pl ckukutno@wp.pl Staszica ckukutno.pl ckukutno@wp.pl Jagiełły zdz-kutno.pl centrum@zdz-kutno.pl Dąbrowskiego pppkutno.prv.pl Wyszyńskiego psychoporadnia.pl Wyszyńskiego zdz.kutno.pl centrum@zdz-kutno.pl Jagiełły zdz-kutno.pl centrum@zdz-kutno.pl Wyszyńskiego kutno.zdz.pl Grunwaldzka wurex7@wp.pl Lelewela wsgk.com.pl wsgk@wsgk.com.pl Klonowska zsrlututow.internetdsl.pl zsrlut-sekretariat@wp.pl L Klonowska zsrlututow.internetdsl.pl zsrlut-sekretariat@wp.pl Słowackiego okzlask@neostrada.pl Batorego republika.pl/ppplask ppplask@op.pl Kościuszki Żeromskiego lok.org.pl Mickiewicza 4 A al. Jana Pawła II zsz.pnet.pl tl2@poczta.onet.pl Bitwy nad Bzurą zdz-kutno.pl centrum@zdz-kutno.pl Ozorkowskie Przedmieście Bitwy nad Bzurą 39/ Bitwy nad Bzurą Kaliska leczyca.pl/ppp/ Łęki Szlacheckie 61 Zgoda al. Sienkiewicza dydakta.lowicz.pl szkoly@dydakta.lowicz.pl Zgoda zdz_szkoly_lowicz@wp.pl Zgoda zdz_szkoly_lowicz@wp.pl Zgoda zdz_szkoly_lowicz@wp.pl Zgoda zdz_szkoly_lowicz@wp.pl Blich zsp2lowicz.pl blich@zsp2lowicz.pl Kaliska 5 A cspradix@o2.pl Ł Ł Ł Ł * legenda kodów znajduje się na stronie

96 Nazwa placówki Typ placówki * Charakter placówki * Ł Zaoczna Policealna Szkoła Zawodowa ZDZ z siedzibą w Łowiczu Zaoczne Studium Policealne w Łowiczu Szkoła Policealna w ZSP nr 2 RCKU Kolegium Nauczycielskie Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych Ośrodek Kształcenia Zawodowego Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Mazowiecka Wyższa Szkoła Humanistyczno-Pedagogiczna Łódź Policealna Szkoła Informatyczna dla Dorosłych s.c. Cenzus Policealne Studium Ekonomiczne Łódzkiego Stowarzyszenia na rzecz Porozumienia z Europą Zaoczna Policealna Szkoła Ochrony Fizycznej Osób i Mienia "Cosinus" Policealne Studium Zawodowe Zasadnicza Szkoła Fryzjerska Łódzkiej Korporacji Oświatowej Zasadnicza Szkoła Samochodowa dla Dorosłych Zasadnicza Szkoła Zawodowa dla Dorosłych Spółki Oświatowej Prymus Niepubliczna Zasadnicza Szkoła Zawodowa Publiczne Zaoczne Liceum Ogólnokształcące "Cosinus" AP Edukacja- Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Łodzi Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych "Atut" Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Łódzkiego Stowarzyszenia na rzecz Porozumienia z Europą Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Łódzkiej Korporacji Oświatowej Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych przy Centrum Edukacyjno-Dydaktycznym "OMEGA" w Łodzi Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych s.c. Cenzus Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych s.c. "Bakałarz" Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Spółki Oświatowej PRYMUS s.c. M.Sikora M.Kopeć Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Spółki Oświatowej Scholasticus Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Łodzi Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Łodzi Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych "Profesja" Prywatne Liceum Ogólnokształcące "Alternatywa" Prywatne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Prywatne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych "ALFA" Prywatne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych "Szansa" Społeczne Liceum dla Dorosłych LYKEION Wieczorowe Liceum Ogólnokształcące "Cosinus" Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

97 Adres Telefon Strona www Adres Zgoda al. Sienkiewicza dydakta.lowicz.pl Blich zsp2lowicz.pl Stanisławskiego knlowicz.pl Stanisławskiego nkjo.netlook.pl Zgoda zdz.lodz.pl Podrzeczna 28 B Akademicka 1/ mwshp.lowicz.pl sekretariat@mwshp.lowicz.pl al. Piłsudskiego cenzus_@poczta.fm Ł Współzawodnicza proeuropa.edu.pl info@proeuropa.edu.pl Wólczańska cosinus.pl lodz@cosinus.pl Różyckiego Jaracza Kopernika Sienkiewicza prymus.edu.lodz.pl soprymus@vp.pl Kopernika Wólczańska cosinus.pl lodz@cosinus.pl Piotrkowska apedukacja.pl a.kaleta@apedukacja.pl al. Piłsudskiego liceumdladoroslych.edu.pl Kruczkowskiego lodd.pl lodd@lodd.pl Jurczyńskiego 1/ piontek.edu.pl szkola@piontek.edu.pl Podhalańska 2 A Rajdowa Zakładowa Współzawodnicza proeuropa.edu.pl info@proeuropa.edu.pl Jaracza lko_jaracza70@op.pl Wólczańska 121/ ced-omega.edu.pl omega@ced-omega.edu.pl al. Piłsudskiego cenzus_@poczta.fm Paderewskiego Sienkiewicza prymus.edu.lodz.pl prymus_lodz@wp.pl Mokra Piotrkowska 138/ Sienkiewicza Obornicka 11/ Piotrkowska profesja.edu.pl lodz@profesja.edu.pl Warecka psi.alternatywa.prv.pl alternatywa_lodz@op.pl Jaracza 44/ Pomorska alfaschool@poczta.onet.pl Gajcego 7/ freebsd@op.pl Rajdowa lykeion.edu.pl lykeion@lykeion.edu.pl Wólczańska cosinus.pl pytania@cosinus.pl * legenda kodów znajduje się na stronie

98 Nazwa placówki Typ placówki * Charakter placówki * Zaoczne Liceum Ogólnokształcące "Cosinus" Zaoczne Liceum Ogólnokształcące "Cosinus" II Zaoczne Liceum Ogólnokształcące "Cosinus" III Zaoczne Liceum Ogólnokształcące "Cosinus" V Wieczorowe Liceum Ogólnokształcące Zaoczne Liceum Ogólnokształcące Liceum Profilowane dla Dorosłych przy Europejskim Studium Zawodowym "anagra" Fryzjerskie Technikum Uzupełniające dla Dorosłych Technikum Budowlane dla Dorosłych Łódzkiej Korporacji Oświatowej w Łodzi Technikum dla Dorosłych "OMEGA" w Łodzi Technikum dla Dorosłych Spółki Oświatowej Prymus Technikum Samochodowe dla Dorosłych Zakładu Doskonalenia Zawodowego w Łodzi Publiczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych "Żak" Publiczne Zaoczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące "Cosinus" AP Edukacja- Liceum Ogólnokształcące Uzupełniające dla Dorosłych w Łodzi Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące "Alternatywa" Liceum Uzupełniające dla Dorosłych "Szansa" "Profesja" Liceum Uzupełniające dla Dorosłych Prywatne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych "ALFA" Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych przy Centrum Edukacyjno-Dydaktycznym "OMEGA" w Łodzi Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące "Cosinus" VIII Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych "Atut" Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych LYKEION Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Łódzkiej Korporacji Oświatowej Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych s.c. "Bakałarz" Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Spółki Oświatowej PRYMUS Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Łodzi Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Łodzi Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące Łódzkiego Stowarzyszenia na rzecz Porozumienia z Europą Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące Spółki Oświatowej Scholasticus Wieczorowe Liceum Uzupełniające "Cosinus" VIII Zaoczne Liceum Uzupełniające "Cosinus" VI Zaoczne Liceum Uzupełniające "Cosinus" VII Uzupełniające Ogólnokształcące Liceum Budowlane Technikum Uzupełniające dla Dorosłych "Żak" Technikum Fryzjerskie Uzupełniające dla Dorosłych przy Europejskim Studium Zawodowym "anagra" Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

99 Adres Telefon Strona www Adres Łozowa cosinus.pl pytania@cosinus.pl Gdańska cosinus.pl pytania@cosinus.pl Zamknięta cosinus.pl pytania@cosinus.pl Wici cosinus.pl pytania@cosinus.pl Różyckiego Różyckiego Piotrkowska anagra.pl sekretariat@anagra.pl Piotrkowska 138/ akademia-zdrowia.pl lodz@akademia-zdrowia.pl Jaracza al. Piłsudskiego ced-omega.edu.pl omega@ced-omega.edu.pl Sienkiewicza prymus.edu.lodz.pl Łąkowa zdz.lodz.pl Piotrkowska zak.edu.pl lodz@zak.edu.pl Wólczańska cosinus.pl pytania@cosinus.pl Piotrkowska apedukacja.pl lodz@apedukacja.pl Obornicka 11/ Warecka psi.alternatywa.prv.pl alternatywa_lodz@op.pl Gajcego 7/ Piotrkowska profesja.edu.pl Pomorska alfaschool@poczta.onet.pl Wólczańska 121/ ced-omega.edu.pl omega@ced-omega.edu.pl Gdańska cosinus.pl pytania@cosinus.pl al. Piłsudskiego liceumdladoroslych.edu.pl Podhalańska 2 A Rajdowa Jurczyńskiego 1/ piontek.edu.pl szkola@piontek.edu.pl Zakładowa Rajdowa lykeion.edu.pl lykeion@lykeion.edu.pl Jaracza Paderewskiego Sienkiewicza prymus.edu.lodz.pl Sienkiewicza Kruczkowskiego lodd.pl lodd@lodd.pl Współzawodnicza proeuropa.edu.pl info@proeuropa.edu.pl Mokra Wólczańska cosinus.pl pytania@cosinus.pl Łozowa cosinus.pl pytania@cosinus.pl Zamknięta cosinus.pl pytania@cosinus.pl Różyckiego Piotrkowska zak.edu.pl lodz@zak.edu.pl Piotrkowska anagra.pl sekretariat@anagra.pl * legenda kodów znajduje się na stronie

100 Nazwa placówki Typ placówki * Charakter placówki * Technikum Uzupełniające dla Dorosłych "Educatorium" Technikum Uzupełniające Samochodowe dla Dorosłych ZDZ w Łodzi Uzupełniające Technikum Budowlane dla Dorosłych Łódzkiej Korporacji Oświatowej w Łodzi Uzupełniające Technikum dla Dorosłych "OMEGA" w Łodzi Uzupełniające Technikum dla Dorosłych Spółki Oświatowej Prymus Zaoczne Technikum Zawodowe dla Dorosłych w Łodzi Technikum Uzupełniające Publiczna Policealna Szkoła Nowoczesnych Technologii dla Dorosłych w Łodzi Publiczna Szkoła Policealna Fryzjerska "Żak" Publiczna Szkoła Policealna Fryzjerska "Żak" Publiczna Szkoła Policealna Kosmetyczna "Żak" Publiczna Zaoczna Policealna Szkoła Administracji "Cosinus" Publiczna Zaoczna Policealna Szkoła Informatyki "Cosinus" Academus Policealna Szkoła Grafiki i Zaawansowanych Technologii Informatycznych AP Edukacja- Policealna Szkoła Zawodowa w Łodzi Dwuletnia Szkoła Policealna VIP Edukacja Szkoła Policealna Elitarna Szkoła Służb Ochrony "DELTA" im. mjr Luciena Victora Ott Elitarna Szkoła Służb Ochrony i Biznesu "COBRA" Niepubliczne Studium Medyczne Policealna Szkoła "ALFA" Policealna Szkoła Administracji "Żak" Policealna Szkoła Archiwistyczna Łódzkiej Korporacji Oświatowej Policealna Szkoła Bezpieczeństwa i Higieny Pracy "Żak" Policealna Szkoła Budownictwa "Żak" Policealna Szkoła Ekonomiczno - Administracyjno - Prawna Policealna Szkoła Elektryczna "Alternatywa" Policealna Szkoła Fryzjerska dla Dorosłych przy Europejskim Studium Zawodowym "anagra" Policealna Szkoła Fryzjerska Łódzkiej Korporacji Oświatowej Policealna Szkoła Fryzjerska mgr Iwony Tomas Policealna Szkoła Fryzjerska "Żak" Policealna Szkoła Informatyczna dla Dorosłych s. c. Cenzus Policealna Szkoła Informatyczna "Alternatywa" Policealna Szkoła Informatyki "Żak" Policealna Szkoła Kosmetyczna Łódzkiej Korporacji Oświatowej Policealna Szkoła Kosmetyczna mgr Iwona Tomas Policealna Szkoła Kosmetyczna "Żak" Policealna Szkoła Logistyki i Spedycji "Żak" Policealna Szkoła Mechaniczna "Alternatywa" Policealna Szkoła Rolnicza "Alternatywa" Policealna Szkoła Technik Multimedialnych i Organizacji Reklamy "Żak" Policealna Szkoła Turystyki "Żak" Policealna Szkoła Zawodowa dla Dorosłych Policealna Szkoła Zawodowa nr 1 dla Dorosłych w Łodzi Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

101 Adres Telefon Strona www Adres Przybyszewskiego 73/ educatorium.pl Łąkowa zdz.lodz.pl szkola_zdz@tlen.pl Jaracza al. Piłsudskiego ced-omega.edu.pl omega@ced-omega.edu.pl Sienkiewicza prymus.edu.lodz.pl Sienkiewicza Różyckiego Narutowicza nowoczesnaszkola.edu.pl Piotrkowska zak.edu.pl Piotrkowska zak.edu.pl lodz@zak.edu.pl Piotrkowska zak.edu.pl lodz@zak.edu.pl Wólczańska cosinus.pl pytania@cosinus.pl Wólczańska cosinus.pl pytania@cosinus.pl Wólczańska academus.edu.lodz.pl academus@edu.lodz.pl Piotrkowska Piotrkowska studiumvip.pl sekretariat@studiumvip.pl Żeromskiego szkola-edukacja.pl sekretariat@szkola-edukacja.pl Żeromskiego deltasc.com.pl deltasc@deltasc.com.pl Kilińskiego 159/ cobra.edu.pl Pomorska Pomorska 16 Piotrkowska zak.edu.pl lodz@zak.edu.pl Jaracza Piotrkowska zak.edu.pl lodz@zak.edu.pl Piotrkowska zak.edu.pl lodz@zak.edu.pl Jurczyńskiego 1/ piontek.edu.pl szkola@piontek.edu.pl Warecka psi.alternatywa.prv.pl alternatywa_lodz@op.pl Piotrkowska anagra.pl sekretariat@anagra.pl Jaracza Kościuszki kosmetyka.pl biuro@kosmetyka.pl Piotrkowska zak.edu.pl lodz@zak.edu.pl al. Piłsudskiego Warecka psi.alternatywa.prv.pl alternatywa_lodz@op.pl Piotrkowska zak.edu.pl lodz@zak.edu.pl Jaracza al. Kościuszki kosmetyka.pl biuro@kosmetyka.pl Piotrkowska zak.edu.pl lodz@zak.edu.pl Piotrkowska zak.edu.pl lodz@zak.edu.pl Warecka psi.alternatywa.prv.pl alternatywa_lodz@op.pl Warecka psi.alternatywa.prv.pl alternatywa_lodz@op.pl Piotrkowska zak.edu.pl lodz@zak.edu.pl Piotrkowska zak.edu.pl lodz@zak.edu.pl Sienkiewicza prymus.edu.lodz.pl Piotrkowska 138/ akademia-zdrowia.pl lodz@akademia-zdrowia.pl * legenda kodów znajduje się na stronie

102 Nazwa placówki Typ placówki * Charakter placówki * Policealna Szkoła Zawodowa Spółki Oświatowej Prymus Policealna Szkoła Zawodowa Spółki Oświatowej PRYMUS Policealne Studium dla Dorosłych "Atut" Policealne Studium Ekonomiczne Policealne Studium Ekonomiczne Łódzkiego Stowarzyszenia na rzecz Porozumienia z Europą Profesja-Policealna Szkoła Rozwoju Zawodowego Prywatna Policealna Szkoła Fryzjerstwa AWANGARDA Prywatna Policealna Szkoła Kosmetyczna AWANGARDA Prywatna Policealna Szkoła Kosmetyczna dla Dorosłych Retkińskie Studium Policealne Szkoła Detektywów i Ochrony Fizycznej Osób i Mienia Rutkowski i Czerwiński Szkoła Kosmetyczna Alicji Szymańskiej Szkoła Policealna dla Dorosłych "OMEGA " w Łodzi Szkoła Policealna dla Dorosłych w Łodzi Szkoła Policealna Kosmetyczna dla Dorosłych przy Europejskim Studium Zawodowe "anagra" Zaoczna Policealna Szkoła Administracji "Cosinus" Zaoczna Policealna Szkoła Hotelarstwa "Cosinus" Zaoczna Policealna Szkoła Informatyki "Cosinus" Zaoczna Policealna Szkoła Obsługi Turystycznej "Cosinus" Zaoczna Policealna Szkoła Technik Pracy Biurowej"Cosinus" Zaoczna Szkoła Policealna dla Dorosłych "Educatorium" Akademia Liderów Policealna Szkoła Trenerów i Menedżerów oraz Doradztwa Osobowości Jednoroczna Policealna Szkoła Umiejętności Twórczych w Łodzi Policealna Szkoła Zawodowa "Żak" Profesja-Policealna Szkoła Doskonalenia Zawodowego Studium Psychologii Szkoła Wizażu, Makijażu, Stylizacji "Cztery Pory Roku" i Polsko - Amerykańska Szkoła Makijażu Zawodowe Studium Biomasażu z Elementami Rehabilitacji Społeczna Policealna Szkoła Bezpieczeństwa i Higieny Pracy Społeczna Policealna Szkoła Odzieżowa Społeczna Zaoczna Policealna Szkoła Optyczna Społeczne Studium Masażu dla Dorosłych Policealne Studium Zawodowe "Szkoła Projektowania i Reklamy" Policealne Studium Plastyczne Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych Agencja Ochrony Pracy PERFECT Centrum Kształcenia Kosmetycznego Centrum Psychologiczno - Terapeutyczne Centrum Szkolenia Menedżerów i Sprzedawców J.C Centrum Szkoleniowe Spółki Oświatowej "TOP" EGO - Centrum Edukacji i Doradztwa Electronics Computer & Service Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

103 Adres Telefon Strona www Adres Sienkiewicza prymus.edu.lodz.pl Sienkiewicza prymus.edu.lodz.pl Zakładowa Rajdowa Współzawodnicza proeuropa.edu.pl info@proeuropa.edu.pl Piotrkowska profesja.edu.pl lodz@profesja.edu.pl al. Kościuszki awangarda.edu.pl awangardalodz@poczta.onet.pl al. Kościuszki awangarda.edu.pl awangardalodz@poczta.onet.pl Kilińskiego szkolakosmetyczna.com.pl Wyszyńskiego szkoly-misiak.neostrada.pl szkoly@lomisiak.edu.pl Piotrkowska zak.edu.pl lodz@zak.edu.pl Gdańska studium-kosmetyczne.lodz.pl Siedlecka 7/ ced-omega.edu.pl omega@ced-omega.edu.pl Sienkiewicza Piotrkowska anagra.pl sekretariat@anagra.pl Wólczańska cosinus.pl pytania@cosinus.pl Wólczańska cosinus.pl pytania@cosinus.pl Wólczańska cosinus.pl pytania@cosinus.pl Wólczańska cosinus.pl pytania@cosinus.pl Wólczańska cosinus.pl pytania@cosinus.pl Przybyszewskiego 73/ educatorium.pl sekretariat@educatorium.pl Odyńca akademialiderow.pl szkola@akademialiderow.pl Pomorska 83/ policealne.ipt.pl policealne.lodz@ipt.pl Piotrkowska zak.edu.pl lodz@zak.edu.pl Piotrkowska profesja.edu.pl lodz@profesja.edu.pl Pojezierska 45/ polska-psychologia.edu.pl akademia@polska-psychologia.edu.pl Piotrkowska wizaz.net.pl Piotrkowska 138/ akademia-zdrowia.pl lodz@akademia-zdrowia.pl Kopcińskiego 5/ szsz-sop.pl Kopcińskiego 5/ szsz-sop.pl Kopcińskiego 5/ szsz-sop.pl Próchnika stom-lodz.pl stom42@wp. Targowa wssip.edu.pl info@wssip.edu.pl Gandhiego plastyklodz.pl Jurczyńskiego 1/ piontek.edu.pl szkola@piontek.edu.pl Wólczańska 55/ aop-perfect.com biuro@aop-perfect.com al. Kościuszki Próchnika Tatrzańska 51/ ciekaweszkolenia.com jc@ciekaweszkolenia.com Siemiradzkiego Szczecińska centrumego.com ego@centrumego.com Zielona ecs.lodz.pl biuro@ecs.lodz.pl * legenda kodów znajduje się na stronie

104 Nazwa placówki Typ placówki * Charakter placówki * Kurs Języka Polskiego dla Obcokrajowców Market Service - Placówka Oświatowa Ośrodek Szkolenia Pozaszkolnego Ligi Obrony Kraju w Łodzi Ośrodek Szkoleniowy NT Group Systemy Informatyczne Studium Nowoczesnych Technologii Szkoleniowo - Wdrożeniowych Sp. z o.o Szkoła Języka Angloamerykańskiego "LE*H" Zakład Kształcenia Technicznego "MP" Ośrodek Szkoleniowy przy Centrum Edukacyjno-Dydaktycznym "OMEGA" w Łodzi Szkoła Języka Angielskiego Joanny Stasiak Szkoła Języków Obcych ABC Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego Stowarzyszenie Włókienników Polskich Centrum Kształcenia Ustawicznego w Łodzi "ATOS" Sp. z o.o. Specjalistyczny Ośrodek Szkolenia "WIEDZA" Wojewódzki Ośrodek Kształcenia Zawodowego i Języków Obcych Akademia Liderów Centrum Szkoleniowo- Dydaktyczne Centrum Edukacyjno - Szkoleniowe "Pro-Futuro" Centrum Kształcenia Zawodowego "BIOS" Centrum Szkolenia Kursowego Przedsiębiorstwa Racjonalizacji Pracy DOCTUS Sp. z o.o CORRECT Studium Języków Europejskich, SUE Salon Usług Edukacyjnych Firma Szkoleniowa SET Niepubliczna Placówka Oświatowa "Beaver" Ośrodek Doskonalenia i Dokształcania Zawodowego "ABiS" Ośrodek Doskonalenia Kadr Technicznych Łódzkiej Rady Federacji Stowarzyszeń Naukowo Technicznych-NOT w Łodzi Ośrodek Kształcenia Centrum Rozwoju i Integracji Społecznej Sp. z o.o Ośrodek Kształcenia Zawodowego nr 1 w Łodzi Ośrodek Kształcenia Zawodowego nr 3 ZDZ w Łodzi Ośrodek Szkoleniowy "VALOR" Instytut Nieruchomości Ośrodek Szkoleniowy przy Cechu Rzemiosł Budowlanych, Drzewnych i Mineralnych w Łodzi Ośrodek Szkoleniowy przy Wojewódzkim Uniwersytecie Robotniczym Ośrodek Szkoleniowy Stowarzyszenia Oświatowców Polskich Placówka Kształcenia Ustawicznego Spółki Oświatowej PRYMUS PROFESJA - Centrum Kształcenia Kadr Prywatna Szkoła Języków Obcych "SUCCESS" STRZELMISTRZ Centrum Szkolenia Strzeleckiego Studium VIP Ośrodek Szkoleniowy przy Cechu Rzemiosł Różnych Europejska Akademia Mody Fundacja Uwolnienie Krajowa Izba Mody Kształcenia Ustawicznego Spółki Oświatowej PRYMUS Leader School ESEE Europejski System Edukacji Elearningowej Katarzyna Rojkowska Ośrodek Dokształcania i Doskonalenia ABiS Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

105 Adres Telefon Strona www Adres Piotrkowska Sienkiewicza 82/ marketservice.com.pl al. Kościuszki Traugutta 21/ ntg.pl Giewont studiumnt.pl Karpia 56/ Adamieckiego marekparol@go2.pl Wólczańska 121/ ced-omega.edu.pl omega@ced-omega.edu.pl Czajkowskiego 8/6 widzew.net sjajs@wp.pl Bednarska Kopcińskiego wckp.lodz.pl wcdnikp@wckp.lodz.pl pl. Komuny Paryskiej 5 A swp.prv.pl swpbiuro@neostrada.pl Różyckiego ckulodz.pl sekretariat@ckulodz.pl Widzewska atos.pl atos@atosochrona.com.pl Legionów wiedza.lodz.pl wiedza_lodz@op.pl Odyńca akademialiderow.pl szkola@akademialiderow.pl Konstytucyjna 42 C Budowlana ckzbios@ho.pl Piotrkowska doctus.pl doctus@doctus.pl Piotrkowska correct.edu.pl office@correct.edu.pl Wróblewskiego 19 A/ set.edu.pl firmaset@gmail.com Sienkiewicza beaver.com.pl szkolenia@beaver.com.pl Rzgowska 17 A szkolenia.abis.lodz.pl szkolenia@abis.lodz.pl pl. Komuny Paryskiej 5A odkt.pl biuro@odkt.pl al. Piłsudskiego 135/ Łąkowa zdz.lodz.pl Próchnika zdz.lodz.pl Struga valor.com.pl biuro@valor.com.pl Górnicza 36 A cech.forweb.pl cech@forweb.pl Północna Kopcińskiego 5/ szsz-sop.pl Sienkiewicza prymus.edu.lodz.pl Piotrkowska profesja.edu.pl lodz@profesja.edu.pl Batalionów Chłopskich 14/ success@success.edu.pl al. Piłsudskiego Piotrkowska studiumvip.pl sekretariat@studiumvip.pl Traugutta Piotrkowska akademia.moda.com.pl kursy@moda.com.pl Inowrocławska 5 A uwolnienie.pl poczta@uwolnienie.pl Piotrkowska 282 A kim.org.pl kim@kim.org.pl Sienkiewicza prymus.edu.lodz.pl soprymus@vp.pl Trenknera leaderschool.pl szkola@leaderschool.com.pl Rzgowska 17 A szkolenia.abis.lodz.pl biuro@odkt.pl * legenda kodów znajduje się na stronie

106 Nazwa placówki Typ placówki * Charakter placówki * Ośrodek Kształcenia Centrum Rozwoju i Integracji Społecznej Sp. z o.o Ośrodek Nadzoru i Szkolenia BHP Wiesław Dziędziela Ośrodek Produkcyjno Wdrożeniowy Doskomp sp. z o.o Ośrodek Szkolenia Pozaszkolnego Ligi Obrony Kraju w Łodzi Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Łodzi Powszechny Uniwersytet Pracowniczy Speak Up School Stowarzyszenie Europejski Instytut Zarządzania Studium Językowo-Maturalne English Knowledge Studium Języków Europejskich CORRECT Ośrodek Dokształcania i Doskonalenia Zawodowego Ośrodek Dokształcania Zawodowego Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr "OLOGOS" Centrum Diagnozy, Terapii i Wspomagania Rozwoju Centrum Pomocy Psychologiczno-Logopedycznej Zespół Psychologiczno-Logopedyczny Therapeia Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego Wojewódzki Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli Akademia Doskonalenia Nauczycieli BROst Instytut Doskonalenia Nauczycieli i Menedżerów Oświaty Centrum Doskonalenia Nauczycieli Łódzkiej Korporacji Oświatowej Centrum Doskonalenia Pracy z Dzieckiem STIMULUS Europejski Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli Instytut Edukacji Ustawicznej - dr Beata Owczarska ODN Stowarzyszenia Artystyczno-Edukacyjnego "PORT-Łódź" Ośrodek Psychoedukacji i Pomocy Psychologicznej Fundacji Oświatowej "Nasza Szkoła" Ośrodek Usług Pedagogicznych i Socjalnych ZNP - Placówka Filia w Łodzi Placówka Doskonalenia Nauczycieli przy Pracowni Alternatywnego Wychowania Specjalistyczna Placówka Doskonalenia Nauczycieli "Profilaktyka" Związkowy Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli Akademia Doskonalenia Nauczycieli Centrum Doskonalenia Nauczycieli PROFESJA w Łodzi Centrum Kształcenia Menedżerów Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli Centrum Transferu Europejskiej Wiedzy Dydaktycznej EDUKATOR-Ośrodek Kursów i Szkoleń,Oficyna Wydawnicza-Andrzej Juszczak Ogólnopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli RES POLONA Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli CBE Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli i Kadr Chejron Filia nr 2 CZP1 "Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Lesie Łagiewnickim" Filia nr 1 CZP1 "Ogród Jordanowski" Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

107 Adres Telefon Strona www Adres Piłsudskiego 135/ Jana onis.pl ks. Piotra Skargi doskomp.lodz.pl office@doskomp.lodz.pl al. Kościuszki lok_lodz biuro.osklodz@lok.org.pl Wólczańska pte.lodz.pl sekretariat@pte.lodz.pl pl. Komuny Paryskiej krzysztof_miller@onet.pl al. Piłsudskiego speak-up.pl dsalus@lsp.edu.pl Narutowicza Wigury studium-lodz.prv.pl obuszko@poczta.onet.pl Piotrkowska correct.edu.pl office@correct.edu.pl Prożka 3/ Żubardzka Rzgowska ppp6lodz.pl ppp6lodz@wp.pl Hipoteczna 3/ ppp1lodz.pl ppp1lodz@gmail.com Motylowa ppp2.edu.lodz.pl poradnia.motylowa@wp.pl Kilińskiego ppp3lodz@gmail.com al. Piłsudskiego ppp4.edu.lodz.pl ppp4lodz@poczta.onet.pl Kopernika ppp5.edu.lodz.pl ppp5lodz@op.pl Haska ologos.com.pl poradnia@ologos.com.pl Wróblewskiego 19 A/ set.edu.pl firmaset@gmail.com Piotrkowska therapeia.pl mal_ther@op.pl Kopcińskiego wckp.lodz.pl wcdnikp@wckp.lodz.pl Wólczańska wodn.lodz.pl wodn@wodn.lodz.pl Piotrkowska 138/ akademia-zdrowia.pl lodz@akademia-zdrowia.pl Wólczańska brost.pl instytut@edu.lodz.pl Jaracza Pabianicka 119/131 biuro@stimulus.pl Piotrkowska Narutowicza 7/ ieu.pl biuro@ieu.pl Pomorska port-lodz.pl portlodz@poczta.onet.eu Zbaraska naszaszkola.eu naszaszkola@naszaszkola.eu Piotrkowska 137/ placowka.znp.edu.pl oupis@neostrada.pl Wólczańska pawlodz.pl Jaracza prom.org.pl prom@prom.org.pl Kamińskiego 17/ nszzsl.lodz.pl Gdańska akademia-zdrowia.pl lodz@akademia-zdrowia.pl Piotrkowska profesja.edu.pl lodz@profesja.edu.pl al. Kościuszki Wólczańska cosinus.pl lodz@cosinus.pl Żeromskiego Gdańska info@res-polona.com.pl Hubala 1/ irkaw@pro.onet.pl pl. Zwycięstwa chejron.pl poczta@chejron.pl Wycieczkowa Traktorowa 37 A czp1@edu.lodz.pl * legenda kodów znajduje się na stronie

108 Nazwa placówki Typ placówki * Charakter placówki * "Ty&My" Ośrodek Profilaktyki Środowiskowej Agencji Doradztwa Zawodowego Centrum Edukacji i Rehabilitacji Osób NiepeBnosprawnych NOVUM Usługi Lingwistyczne Kolegium Pracowników Służb Społecznych Agencja Promocji Wiedzy "PRUS" Sp. z o.o Centrum Edukacji Ustawicznej Krzysztofa Augustyniaka Centrum Kształcenia Kosmetycznego Iwona Tomas Centrum Kształcenia Ustawicznego przy EAPI sp. z o.o. w Łodzi Centrum Szkoleń Specjalistycznych EKOFUTURA EURODIALOG Europejska Akademia Mody Management Center Ośrodek Kształcenia Ustawicznego Stowarzyszenia Oświatowego "Edukator" Ośrodek Szkoleniowy "INWEMER" Polski Instytut Ericksonowski - Centrum Kształcenia Ustawicznego "Leader School" Katarzyna Rojkowska "STYL - STUDIO" Placówka Kształcenia Ustawicznego Witold Kaleta Agencja "BE-SP-RO" J. Dąbrowski Akademia Florystyki Akademia Zdrowia Centrum Edukacji AP Edukacja- Centrum Szkoleniowe w Łodzi BIM Biuro Usług BHP Biuro Doradztwa Szkoleń i Usług BHP PROFESJONAL Biuro Porad i Usług z Zakresu BHP BROst Centrum Edukacji i Technologii Komputerowej Centrum Edukacji Społecznej Centrum Języków Obcych "Take It Easy" Centrum Kształcenia Zawodowego "KaSerg" Centrum Nauki "Żak" Centrum Szkolenia Menedżerów i Sprzedawców J.C Centrum Szkoleniowo-Kursowe Doskonalenia Zawodowego OMNIBUS Centrum Wsparcia Terapeutycznego College of Languages Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości Kursy Języków Obcych Łódzkie Centrum Edukacji Międzynarodowa Fundacja Kobiet MODUS OLYMPUS Centrum Edukacji i Rozwoju Biznesu Sp. z o.o. Oddział w Łodzi Ośrodek Aktywizacji Zawodowej i Szkoleń Sp. z o.o Ośrodek Kształcenia Zawodowego "Creator" Ośrodek Kursów Ogólnokształcących INDEX Ośrodek Szkolenia Ekonomicznego Ośrodek Szkoleniowy "BeHaPe" Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

109 Adres Telefon Strona www Adres Nawrot opslodz.prv.pl Konstytucyjna 42 C ceiron.org.pl ceiron@ceiron.org.pl Kusocińskiego 4/ ulnovum@poczta.onet.pl Snycerska kpss-lodz.pl sekretariat@kpss-lodz.pl Kościuszki agencjaprus.pl Deotymy pska.lodz.ids.pl szkola@pska.lodz.ids.pl al. Kościuszki kosmetyka.pl Pojezierska 45/ polska-psychologia.edu.pl akademia@polska-psychologia.edu.pl Piotrkowska ekofutura.com.pl ekofutura@ekofutura.com.pl Traugutta eurodialog.pl eurodialog@eurodialog.pl Brzeźna akademia.moda.com.pl kursy@moda.com.pl Łąkowa center-m.eu Kopcińskiego bzajac@wckp.lodz.pl Łąkowa 3/ inwemer.pl lodz@inwemer.pl Wioślarska p-i-e.pl info@p-i-e.pl Julianowska 7 A ls.edu.pl Franciszkańska 17/ stylstudio.pl biuro@stylstudio.pl Świtezianki bespro.pl bespro@interia.pl pl. Dąbrowskiego akademiaflorystyki.pl kursy@akademiaflorystyki.pl Piotrkowska 138/ akademia-zdrowia.pl lodz@akademia-zdrowia.pl Piotrkowska apedukacja.pl lodz@apedukacja.pl al. Kościuszki 23/ bhpbim.pl Kamińskiego Górnicza 30/ Wólczańska brost.pl brost@brost.pl Legionów eces.pl Łupkowa ewitek@neostrada.pl pl. Zwycięstwa kaserg@post.home.pl Piotrkowska zak.edu.pl lodz@zak.edu.pl Tatrzańska 51/ ciekaweszkolenia.com jc@ciekaweszkolenia.com Milionowa bhp.e-s.pl gutenplan@bhp.e-s.pl Pomorska cwt.org.pl cwt@cwt.org.pl Demokratyczna coolschool.pl coolschool@coolschool.pl Piotrkowska frp.lodz.pl Baczyńskiego Pomorska 69/ mkulbat@ipt.pl Więckowskiego fundacja-kobiet.pl biuro@fundacja-kobiet.pl Boksytowa british-centre.pl pomorska@british-centre.pl Rewolucji 1905r olympus.edu.pl Próchnika hrconseil.pl biuro@hrconseil.pl pl. Wolności 12/ creator.edu.pl biuro@creator.edu.pl Piotrkowska index.com.pl index@index.com.pl Wólczańska pte.lodz.pl szkolenia@pte.lodz.pl Batalionów Chłopskich behape.pl biuro@behape.pl * legenda kodów znajduje się na stronie

110 Nazwa placówki Typ placówki * Charakter placówki * Ośrodek Szkoleniowy Oddziału Okręgowego w Łodzi Stowarzyszenia Księgowych w Polsce Ośrodek Szkoleniowy w Łodzi Instytutu Maszyn Matematycznych w Warszawie Ośrodek Wspierania Przedsiębiorczości Powszechny Uniwersytet Pracowniczy PROGRES Szkoła Języków Obcych Prywatna Szkoła Języków Obcych UNIVERSE Rzemieślnicze Centrum Szkolenia Zawodowego Izby Rzemieślniczej w Łodzi Seka S.A Signa sp.z o.o Stowarzyszenie Instytut Nowych Technologii Studium "Filar" Studium Języków Obcych "Lingua-Perfect" Studium Języków Obcych A&M Duda Studium Języków Obcych M. Wawrzonek i Spółka Studium Języków Obcych Spółka Jawna Studium Nauczania Kursowego "Perspektywa" Szkoła Kosmetyki Wizażu i Stylizacji Fryzur przy Europejskim Studium Zawodowym "anagra" Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej Oddział w Łodzi Uniwersytet Łódzki Politechnika Łódzka Akademia Muzyczna im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi Akademia Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi Uniwersytet Medyczny w Łodzi Wyższa Szkoła Sztuki i Projektowania Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania w Łodzi Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi Salezjańska Wyższa Szkoła Ekonomii i Zarządzania w Łodzi Wyższa Szkoła Administracji Publicznej w Łodzi Wyższa Szkoła Biznesu i Nauk o Zdrowiu Wyższa Szkoła Edukacji Zdrowotnej w Łodzi Wyższa Szkoła Finansów i Informatyki im. prof. J. Chechlińskiego w Łodzi Wyższa Szkoła Humanistyczna "Wschód-Zachód" Wyższa Szkoła Informatyki w Łodzi Wyższa Szkoła Kupiecka w Łodzi Wyższa Szkoła Marketingu i Biznesu w Łodzi Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Łodzi Wyższa Szkoła Studiów Międzynarodowych w Łodzi Wyższa Szkoła Turystyki i Hotelarstwa Wyższa Szkoła Zawodowa Łódzkiej Korporacji Oświatowej Zespół Państwowych Szkół Plastycznych im. T. Makowskiego w Łodzi Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

111 Adres Telefon Strona www Adres Narutowicza lodz.skwp.pl św. Jerzego 10/ imm.org.pl Piotrkowska inkubator.org.pl pl. Komuny Paryskiej pup.euroadres.pl pup@euroadres.com.pl Piotrkowska progres.edu.pl info@progres.edu.pl Szenwalda Moniuszki irlodz.home.pl irlodz@home.pl Wróblewskiego 19 A seka.pl lodz@seka.pl Piotrkowska signa.pl signa@signa.pl Piotrkowska newtechlodz.com int@newtechlodz.com Piotrkowska studiumfilar.pl sekretariat@studiumfilar.pl Gdańska 91/ lingua-perfect.com.pl sekretariat@lingua-perfect.com.pl Kopernika duda.edu.pl niemiecki@duda.edu.pl Kopernika wawrzonek.net sekretariat@wawrzonek.net Piotrkowska studium.com.pl studium@studium.com.pl 11 Listopada perspektywa@op.pl Piotrkowska anagra.pl sekretariat@anagra.pl Więckowskiego twwp.w.interia.pl Narutowicza uni.lodz.pl Żeromskiego p.lodz.pl Gdańska amuz.lodz.pl Wojska Polskiego asp.lodz.pl Targowa 61/ filmschool.lodz.pl Kościuszki umed.pl Targowa wssip.edu.pl info@wssip.edu.pl Sienkiewicza swspiz.pl uczelnia@swspiz.pl Rewolucji 1905r wshe.lodz.pl Wodna swseiz.lodz.pl rekrutacja@swseiz.lodz.pl Tokarzewskiego wsap.lodz.pl Piotrkowska medyk.edu.pl Kamińskiego wsez.pl św. Jerzego 10/ wsfi.edu.pl dziekanat@wsfi.pl Rewolucji 1905 r wschodzachod.edu.pl rektorat@wschodzachod.edu.pl Rzgowska 17 A info.wsinf.edu.pl wsinf@wsinf.edu.pl Pojezierska 97 B kupiecka.pl info@kupiecka.pl Klaretyńska wsmib.edu.pl rektor@wsmib.edu.pl Żeromskiego wsp.lodz.pl Brzozowa wssm.edu.pl Kopcińskiego 69/ wsth.edu.pl katarzyna.szymanska@wsth.edu.pl Wólczańska wsz-lko.pl wszlko@op.pl Gandhiego plastyklodz.pl Drewnowska zs1.edu.lodz.pl Strykowska 10/ zse.toya.net.pl zse@zse.toya.net.pl Księży Młyn 13/ zsp11.edu.lodz.pl zsp11@edu.lodz.pl * legenda kodów znajduje się na stronie

112 Nazwa placówki Typ placówki * Charakter placówki * Ł M M M M O O Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr Cech Rzemiosł Różnych Prywatny Zespół Szkół Gastronomii, Hotelarstwa i Turystyki Społeczny Zespół Szkół Policealnych Stowarzyszenia Oświatowców Polskich Zespół Szkół Ekologiczno - Medycznych Społecznego Towarzystwa Oświatowo - Medycznego Łyszkowice Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych s.c. " Bakałarz" Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych s.c. " Bakałarz" Miedzna Drewniana Zaoczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Miedznej Drewnianej Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Miedznej Drewnianej Mokrsko Ośrodek Kształcenia Zawodowego " Your Future " Moszczenica Zaoczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Moszczenicy Zaoczne Prywatne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Moszczenicy Zaoczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące w Moszczenicy Zaoczna Szkoła Policealna w Moszczenicy Zaoczne Technikum Uzupełniające dla Dorosłych w Moszczenicy Mroczków Gościnny Prywatne Technikum Uzupełniające dla Dorosłych w Mroczkowie Gościnnym Technikum Uzupełniające dla Dorosłych Prywatna Szkoła Policealna dla Dorosłych w Mroczkowie Gościnnym Szkoła Policealna dla Dorosłych Prywatne Technikum Mechaniczne dla Dorosłych w Mroczkowie Gościnnym Zespół Szkół Rolniczych w Mroczkowie Gościnnym Ogonowice Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych "Żak" w Ogonowicach Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych "Żak" w Ogonowicach Opoczno Zaoczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych ZDZ-u w Łodzi z siedzibą w Opocznie Zaoczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych ZDZ-u w Łodzi z siedzibą w Opocznie Publiczna Szkoła Policealna dla Dorosłych Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

113 Adres Telefon Strona www Adres Naruszewicza zsp12.toya.net.pl Kopcińskiego 5/ zsp15.ldi.pl Astronautów zsp2.friko.pl Warecka warecka.edu.pl Sienkiewicza gastronomik.neostrada.pl Drewnowska zsp5.szkoly.lodz.pl Franciszkańska spozywcza.lodz.pl Prożka 3/ zsp7.szkoly.lodz.pl Irysowa zsp8.szkoly.lodz.pl al. Politechniki zsp9.pl al. Politechniki zsp17.lodz.ids.pl info@zsp9.pl Traugutta cechrrlodz.pl cechlodz@wp.pl Kopcińskiego 69/ ght.pl agnieszka.kowalczuk@ght.pl Kopcińskiego 5/ szsz-sop.pl Próchnika stom-lodz.pl stom42@wp.pl Księstwa Łowickiego Księstwa Łowickiego Miedzna Drewniana Miedzna Drewniana Mokrsko kursy-wielun.pl biuro@kursy-wielun.pl Dworcowa Piotrkowska Dworcowa Dworcowa Dworcowa Mroczków Gościnny Mroczków Gościnny zsr-mroczkow.prv.pl Mroczków Gościnny Mroczków Gościnny zsr-mroczkow.prv.pl Mroczków Gościnny Mroczków Gościnny zsr-mroczkow.prv.pl Ogonowice 207 A Ogonowice 207 A Piotrkowska 9 A Ł M M M M O O Piotrkowska 9 A Partyzantów 1 A * legenda kodów znajduje się na stronie

114 Nazwa placówki Typ placówki * Charakter placówki * O O P Ośrodek Kształcenia Zawodowego Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna w Opocznie Powiatowy Ośrodek Metodyczny i Kształcenia Ustawicznego Prywatne Technikum Uzupełniające dla Dorosłych Publiczne Technikum Uzupełniające dla Dorosłych Agencja Usług Oświatowych L-MOT sp. z o.o. Oddział Opoczno Centrum Informatyki w Opocznie Prywatna Szkoła Języków Obcych "LINGUIST" Prywatna Szkoła Języków Obcych Big Ben Zespół Szkół Prywatnych Ostrów Zaoczne Liceum Ogólnokształcące Zaoczne Technikum Ozorków Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Technikum Uzupełniające dla Dorosłych Policealne Studium Zawodowe Spółki Oświatowej "Scholasticus" w Ozorkowie Niepubliczne Centrum Edukacji Zawodowej - Ośrodek Dokształcania i Doskonalenia Zawodowego Ośrodek Dokształcania i Doskonalenia Zawodowego "BEHAPOWIEC" Ośrodek Szkolenia Zawodowego i BHP w Ozorkowie Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna w Ozorkowie Zespół Szkół Zawodowych w Ozorkowie Pabianice Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Prywatne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Prywatne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych na podstawie gimnazjum Prywatne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Pabianicach Zaoczne Liceum Ogólnokształcące "Cosinus" IV Prywatne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Prywatne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Pabianicach Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Zaoczne Liceum Uzupełniające "Cosinus" XIV Uzupełniające liceum ogólnokształcące dla Dorosłych Policealne Studium Biznesu Policealne Studium Służb Ochrony Osób, Mienia i Usług Detektywistycznych Prywatne Policealne Studium Zawodowe Studium Służb Ochrony Osób Powiatowy Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli i Doradztwa Metodycznego w Pabianicach Technikum Uzupełniające dla Dorosłych Ośrodek Kształcenia Kursowego "GLOB" Ośrodek Kształcenia Zawodowego nr Studium Służb Ochrony Osób, Mienia i Usług Detektywistycznych "Agencja Argus" Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

115 Adres Telefon Strona www Adres Piotrkowska 9 A Armii Krajowej pppopoczno@poczta.onet.pl Armii Krajowej pomikuopoczno.scholaris.pl pomiku_opoczno@poczta.fm Inowłodzka Partyzantów 1 A Piotrkowska Żeromskiego opoczno@wshe.lodz.pl Wyszyńskiego 2 A pl. Kilińskiego Partyzantów 1 A zsprywopoczno.pl poczta@zsprywopoczno.pl Ostrów Ostrów wikom.pl/zsostrow zsoostrow_mw@pro.onet.pl Traugutta lo-ozorkow.pl sekretariat@lo-ozorkow.pl Traugutta lo-ozorkow.pl sekretariat@lo-ozorkow.pl Słowackiego zsz-ozorkow.org sekretariat@zsz-ozorkow.org Traugutta O O Praga ex-mag.pl biuro@ex-mag.pl Adamówek behapowiec.prv.pl basiabla@interia.pl Lotnicza 6/ Lotnicza poradnia.pedagogiczna@interia.pl Słowackiego zsz-ozorkow.org sekretariat@zsz-ozorkow.org ks. Piotra Skargi Gdańska 3/ Stycznia 9/ twoja-szkola.pl św. Jana lo-edukacja.pl info@bezplatneszkoly.pl Gdańska cosinus.pl pytania@cosinus.pl 20 Stycznia 9/ twoja-szkola.pl św. Jana lo-edukacja.pl lo-edukacja.pl ks. Piotra Skargi Gdańska cosinus.pl pytania@cosinus.pl św. Jana zsz.pabianice.prv.pl ks. Piotra Skargi Trębacka studiumargus.pl Gdańska 3/ Trębacka studiumargus.pl P Kazimierza podn-pabianice.pl podn@podn-pabianice.pl św. Jana zsz.pabianice.prv.pl św. Jana Odrodzenia zdzpabianice.pl okz6pce@interia.pl Trębacka studiumargus.pl * legenda kodów znajduje się na stronie

116 Nazwa placówki Typ placówki * Charakter placówki * P P P Szkoła Języka Angielskiego Wonderworld s.c Szkoła Języków Obcych "DIALOG" Wonderworld Nauka Języków Obcych Zakład Szkolenia Kursowego "Aneks" Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna w Pabianicach Zespół Szkół nr 1 w Pabianicach Zespół Szkół nr Pajęczno Liceum Ogólnokształcące Uzupełniające Centrum Szkoleń Rzeczoznawstwa i Consultingu "Rzeczoznawca" R. Okólewski Zakład Doskonalenia Zawodowego Katowice Ośrodek Kształcenia Zawodowego Pajęczno Powiatowa Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna w Pajęcznie Placówka Kształcenia Ustawicznego EDU-LEX Zespół Szkół Piątek Technikum dla Dorosłych Technikum Uzupełniające dla Dorosłych Szkoła Policealna dla Dorosłych Centrum Kształcenia Praktycznego Piotrków Trybunalski Szkoła Policealna dla Dorosłych "Arkan" Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Piotrkowie Trybunalskim Zaoczne Liceum Ogólnokształcące "Cosinus" Zaoczne Liceum Ogólnokształcące "Logos" Zaoczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Zaoczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Zaoczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych "RAWITA" Zaoczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Stowarzyszenia Przyjaciół Szkół Katolickich Zaoczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych ZDZ Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Zaoczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Technikum dla Dorosłych "Arkan" Zaoczne Technikum dla Dorosłych Zaoczne Technikum dla Dorosłych Zaoczne Technikum Elektryczne Zaoczne Technikum Handlowe Zaoczne Technikum Mechaniczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Piotrkowie Trybunalskim Zaoczne Liceum Uzupełniające dla Dorosłych Zaoczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące "Cosinus" Zaoczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Zaoczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Uzupełniające Zaoczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

117 Adres Telefon Strona www Adres Bukowa 10 H school-of-english.com bmwonder@op.pl Dąbrowskiego 30/ szkola-dialog.com.pl szkola.dialog@gmail.com Bukowa 10 H wonderworld.pl elwonder@poczta.onet.pl Bugaj 70 ks. Piotra Skargi wshe.pabianice.pl sekretariat@wshe.pabianice.pl ks. Piotra Skargi zs1.pabianice.com.pl sekretariat@zs1.pabianice.com.pl św. Jana zsz.pabianice.prv.pl Sienkiewicza Chopina elaokolewska@o2.pl Majorat zdz.katowice.pl Wiśniowa 34/ poradniapajeczno@op.pl Częstochowska 48 edu-lex.pl edulex@gmail.com Sienkiewicza zs.pajeczno.com zs@pajeczno.com Kutnowska Kutnowska Kutnowska 19 Kutnowska Krakowskie Przedmieście Próchnika 8/12 Słowackiego cosinus.pl pytania@cosinus.pl Armii Krajowej al. 3 Maja 36/ szkolygabor.pl szkolygabor@o2.pl Słowackiego 7/ szkola.info.pl biuro@szkola.info.pl Rycerska P P P Stronczyńskiego szkolakatolicka.com Pawlikowskiego zdz-piotrkow.edu.pl zdzpiotrkowszkoly@op.pl Krakowskie Przedmieście zsp6piotrkow.com lodladoroslych@op.pl Krakowskie Przedmieście zsp6piotrkow.com lodladoroslych@op.pl Krakowskie Przedmieście al. 3 Maja 36/ szkolygabor.pl szkolygabor@o2.pl Pawlikowskiego zdz.lodz.pl Żeromskiego Żeromskiego Żeromskiego Próchnika 8/12 al. 3 Maja 36/ szkolygabor.pl szkolygabor@o2.pl Słowackiego cosinus.pl pytania@cosinus.pl Pawlikowskiego zdz.lodz.pl Słowackiego 7/ szkola.info.pl Krakowskie Przedmieście zsp6piotrkow.com * legenda kodów znajduje się na stronie

118 Nazwa placówki Typ placówki * Charakter placówki * P P Uzupełniające Technikum dla Dorosłych "Arkan" Zaoczne Technikum Uzupełniające dla Dorosłych Zaoczne Technikum Uzupełniające dla Dorosłych w Piotrkowie Trybunalskim Szkoła Policealna w Piotrkowie Trybunalskim Centrum Edukacji Dorosłych ALFA Szkoła Policealna w Piotrkowie Trybunalskim Policealna Szkoła Bezpieczeństwa i Higieny Pracy O'CHIKARA Policealna Szkoła Zawodowa Policealna Szkoła Zawodowa Policealna Szkoła Zawodowa Szkoła Europejska "EUROCOLLEGE" Szkoła informatyki i Internetu Szkoła Turystyki Szkoła Zdrowia i Urody Zaoczna Policealna Szkoła "Cosinus" Zaoczna Policealna Szkoła Zawodowa "Logos" Zaoczna Policealna Szkoła Zawodowa dla Dorosłych Zaoczna Szkoła Policealna Jednoroczna Policealna Szkoła Edukacji Innowacyjnej w Piotrkowie Trybunalskim Centrum Kształcenia Praktycznego Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna Wojewódzki Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli Ośrodek Usług Pedagogicznych i Socjalnych ZNP - Placówka Filia w Piotrkowie Trybunalskim Agencja Usług Oświatowych L-MOT sp. z o.o Piotrkowskie Centrum Edukacji Uniwersytet Humanistyczno - Przyrodniczy im. Jana Kochanowskiego w Kielcach - Filia w Piotrkowie Trybunalskim Wyższa Szkoła Handlowa w Piotrkowie Trybunalskim Wyższa Szkoła Kupiecka w Łodzi - Wydział Zamiejscowy w Piotrkowie Trybunalskim Pniewo Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Pniewie Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Pniewie Poddębice Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Poddębicach Liceum Ogólnokształcące PRYMUS w Poddębicach Technikum PRYMUS w Poddębicach Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące PRYMUS w Poddębicach Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Poddębicach Technikum Uzupełniające PRYMUS w Poddębicach Szkoła Policealna PRYMUS w Poddębicach Szkoła Policealna Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Poddębicach Centrum Kształcenia PRYMUS w Poddębicach Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

119 Adres Telefon Strona www Adres Krakowskie Przedmieście al. 3 Maja 36/ szkolygabor.pl szkolygabor@o2.pl Żeromskiego Próchnika 8/12 Kopernika Krakowskie Przedmieście ochikara.pl piotrkow@ochikara.pl al. 3 Maja 36/ szkolygabor.pl szkolygabor@o2.pl Słowackiego Słowackiego 7/ szkola.info.pl Armii Krajowej 24 A teb.pl centrala@teb.pl Armii Krajowej 24 A teb.pl centrala@teb.pl Armii Krajowej 24 A teb.pl centrala@teb.pl Armii Krajowej 24 A teb.pl centrala@teb.pl Słowackiego cosinus.pl pytania@cosinus.pl Armii Krajowej Pawlikowskiego zdz.lodz.pl Żeromskiego Broniewskiego policealne.ipt.pl/piotrkow Targowa ckp-pt.republika.pl sekretariat@ckp-pt.pl Dmowskiego Dąbrowskiego wodn.piotrkow.pl biuro@wodn.piotrkow.pl Sienkiewicza upispiotr@op.pl pl. Kościuszki Leonarda 12/ Słowackiego 114/ unipt.pl Sienkiewicza wsh.net.pl rekrutacja@wsh.net.pl Dmowskiego dziekanat.piotrkow@kupiecka.pl Pniewo Pniewo Łęczycka Polna 13/ Polna 13/ Polna 13/ Łęczycka Polna 13/ Polna 13/ Polna 13/ zsppoddebice.pl zsz_poddebice@poczta.onet.pl Narutowicza ppppoddebice.republika.pl ppppoddebice@wp.pl Polna 13/ P P * legenda kodów znajduje się na stronie

120 Nazwa placówki Typ placówki * Charakter placówki * P R Poddębickie Centrum Kształcenia Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Przedbórz Zaoczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych LOGOS Zaoczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Liceum Uzupełniające dla Dorosłych Centrum Kształcenia Zawodowego w Przedborzu- Oddział Terenowy Zaoczna policealna Szkoła Zawodowa LOGOS Szkoła Policealna dla Dorosłych Ośrodek Kształcenia Zawodowego Centrum Kształcenia Zawodowego w Przedborzu Agencja Usług Oświatowych "ART" Artur Dziuba Agencja Usług Oświatowych Kamstar Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Zespół Szkół i Placówek Niepublicznych Centrum Kształcenia Zawodowego w Przedborzu Radomsko Jednoroczna Policealna Szkoła Edukacji Innowacyjnej w Radomsku Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych "Sokrates" Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych "Żak" Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych "Żak" Prywatne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Zaoczne Prywatne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Liceum Uzupełniające dla Dorosłych "Sokrates" Prywatne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące "Żak" Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych "Żak" Technikum Uzupełniające dla Dorosłych nr Technikum Uzupełniające dla Dorosłych nr Technikum Uzupełniające dla Dorosłych nr Technikum Uzupełniające dla Dorosłych nr Elitarna Szkoła Służb Ochrony i Biznesu "Cobra" w Radomsku Policealna Szkoła Centrum Nauki i Biznesu "Żak" Szkoła Policealna dla Dorosłych "Sokrates" Szkoła Policealna dla Dorosłych nr Szkoła Policealna dla Dorosłych nr Szkoła Policealna dla Dorosłych nr Ośrodek Kursowy sim Centrum Kształcenia Praktycznego Ośrodek Kształcenia Zawodowego Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Szkoła Języków Obcych Eurolingwista w Radomsku Agencja Usług Oświatowych L-MOT Sp. z o.o Agencja Usług Oświatowych w Radomsku Liga Obrony Kraju Stowarzyszenie OSZK Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

121 Adres Telefon Strona www Adres Polna Polna 13/ zsppoddebice.pl Mostowa 35 A szkolalogos.republika.pl szkolalogos@wp.pl Mostowa 35 A szkolalogos.republika.pl szkolalogos@wp.pl Piotrkowska P Częstochowska zetdezet@go2.pl Mostowa 35 A szkolalogos.republika.pl szkolalogos@wp.pl Piotrkowska Częstochowska zetdezet@2.pl Rynek Majowa Góra Piotrkowska zsp-przedborz.ovh.org liceump@poczta.onet.pl Częstochowska Brzeźnicka 22 Bugaj szkola-sokrates.pl radomsko@szkola-sokrates.pl Kościuszki 6/ zak.edu.pl Szkolna 4 zak.edu.pl Komuny Paryskiej Kościuszki Bugaj szkola-sokrates.pl radomsko@szkola-sokrates.pl Komuny Paryskiej Szkolna 4 zak.edu.pl Kościuszki Kościuszki 6/ zak.edu.pl Brzeźnicka drzewniak.friko.pl z_s_d@wp.pl Przedborska 39/41 Narutowicza zse-e.edu.pl elektryk@zse-e.edu.pl Brzeźnicka zsp1.radomsko.edu.pl zsp1@zsp1.radomsko.ids.pl Armii Krajowej cobra.edu.pl Kościuszki 6/ zak.edu.pl Bugaj szkola-sokrates.pl radomsko@szkola-sokrates.pl Brzeźnicka drzewniak.friko.pl z_s_d@wp.pl Przedborska 39/41 Narutowicza zse-e.edu.pl elektryk@zse-e.edu.pl Ciepła Brzeźnicka drzewniak.friko.pl z_s_d@wp.pl Wyszyńskiego Piastowska ppp.radomsko.pl sekretariat@ ppp.radomsko.pl Komuny Paryskiej eurolingwista.pl Kościuszki lmot@om.pl Kościuszki Kościuszki R * legenda kodów znajduje się na stronie

122 Nazwa placówki Typ placówki * Charakter placówki * R R S S S Placówka Kształcenia Ustawicznego BEHAP Placówka Oświatowo-Szkoleniowa "SPEC-SZKOL" Prywatna Placówka Języków Obcych "HORIZON" Radomszczańskie Centrum Kształcenia Zespół Szkół Drzewnych i Ochrony Środowiska Zespół Szkół Ekonomicznych Zespół Szkół Elektryczno-Elektronicznych Rawa Mazowiecka Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Technikum Ekonomiczne "FORUM" Liceum Ogólnokształcące Uzupełniające dla Dorosłych Technikum Uzupełniające dla Dorosłych Studium Ekonomiczne FORUM Szkoła Policealna dla Dorosłych Szkoła Policealna dla Dorosłych Mirosław Górecki Szkoła Policealna dla Dorosłych Centrum Kształcenia Ustawicznego w Rawie Mazowieckiej Ośrodek Kształcenia Zawodowego w Rawie Mazowieckiej nr Stowarzyszenie Przedsiębiorczości i Edukacji "EUROPA" Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Rawie Mazowieckiej Zespół Szkół-Centrum Edukacji Zawodowej i Ustawicznej im. Mikołaja Kopernika Rozprza Prywatna Szkoła Policealna w Rozprzy Zaoczne Prywatne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Rozprzy Prywatne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Rozprzy Sędziejowice Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Sędziejowicach Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Sędziejowicach Sędziejowice-Kolonia Zespół Szkół Rolniczych im. Władysława Grabskiego w Sędziejowicach Sieradz Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych "Edukacja Niezależna" spółka z o.o Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Edukacji Innowacyjnej w Sieradzu Prywatne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Prywatne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Trzyletnie Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych "Żak" Liceum Ogólnokształcące Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Ogólnokształcące Liceum Katolickie dla Dorosłych przy Parafii Rzymskokatolickiej Św. Urszuli Ledóchowskiej Prywatne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Prywatne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Uzupełniające Dwuletnie Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych "Żak" Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Edukacji Innowacyjnej Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

123 Adres Telefon Strona www Adres Krakowska Brzeźnicka szkolenia-bhp@o2.pl Starowiejska horizon.edu.pl radomsko@horizon.edu.pl 11 Listopada radomsko@ipt.pl Brzeźnicka drzewniak.friko.pl z_s_d@wp.pl Przedborska 39/ zseradomsko.edu.pl Narutowicza zse-e.edu.pl elektryk@zse-e.edu.pl Zwolińskiego pzszdd.prv.pl pzszdd@wp.pl Kościuszki forumsc.w.interia.pl forumsc@interia.pl Zwolińskiego pzszdd.prv.pl pzszdd@wp.pl Zwolińskiego pzszdd.prv.pl pzszdd@wp.pl Kościuszki forumsc.w.interia.pl forumsc@interia.pl Zwolińskiego pzszdd.prv.pl pzszdd@wp.pl Zwolińskiego Reymonta 14 Zwolińskiego al. Konstytucji 3 Maja Kościuszki Krakowska powiatrawski.pl R Zwolińskiego zsceziu.prv.pl Szkolna eck-edukat.pl sekretariat@eck-edukat.pl Szkolna eck-edukat.pl sekretariat@eck-edukat.pl Szkolna eck-edukat.pl sekretariat@eck-edukat.pl Powstańców 1863 r Powstańców 1863 r Sędziejowice-Kolonia zsrgrabski.republika.pl zsrgrabski@poczta.onet.pl Sienkiewicza eniezalezna.pl Mickiewicza innowacyjna.ipt.pl innowacyjna@ipt.pl Kościuszki twoja-szkola.pl Warcka Pułaskiego zak.edu.pl Mickiewicza cku.sieradz.info sekretariat@cku.sieradz.info Bohaterów Września szs.internetdsl.pl zsssier@zss.sieradz.ids.pl R S S S Krakowskie Przedmieście 123 A zsksieradz.com zsksieradz@interia.pl Kościuszki twoja-szkola.pl Warcka Pułaskiego zak.edu.pl Mickiewicza * legenda kodów znajduje się na stronie

124 Nazwa placówki Typ placówki * Charakter placówki * S Liceum Ogólnokształcące Uzupełniające Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące STO w Sieradzu Technikum Handlowe Technikum Uzupełniające Elitarna Szkoła Służb Ochrony i Biznesu "COBRA" w Sieradzu Policealna Szkoła Centrum Nauki i Biznesu "Żak" Policealna Szkoła dla Dorosłych Edukacji Innowacyjnej w Sieradzu Jednoroczna Policealna Szkoła Umiejętności Twórczych w Sieradzu Policealna Szkoła Zawodowa "Żak" Szkoła Policealna Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych Centrum Humanistyczno-Ekonomiczne w Sieradzu Centrum Kształcenia Praktycznego Centrum Kształcenia Ustawicznego w Sieradzu Cech Rzemieślników i Przedsiębiorców Ośrodek Kształcenia Zawodowego Ośrodek Kształcenia Zawodowego w Sieradzu Ośrodek Dokształcania i Doskonalenia Zawodowego Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Wojewódzki Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli Sieradzkie Centrum Kształcenia Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna w Sieradzu Wyższa Szkoła Kupiecka w Łodzi - Wydział Zamiejscowy w Sieradzu Centrum Edukacji Zawodowej Sieradzki Zespół Szkół Społecznego Towarzystwa Oświatowego w Sieradzu Skierniewice Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych "Żak" Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Skierniewicach Prywatne Liceum Ogólnokształcące Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Prywatne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Skierniewicach Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Policealna Szkoła Administracji "Żak" Policealna Szkoła CNiB "Żak" Policealna Szkoła Informatyki "Żak" Policealna Szkoła Kosmetyki "Żak" Prywatne Studium Policealne Warszawskie Centrum Edukacyjne "Matel Service" w Skierniewicach Policealna Szkoła Zawodowa "Żak" Szkoła Policealna dla Dorosłych Centrum Kształcenia Ustawicznego w Skierniewicach Ośrodek Dokształcania i Doskonalenia Zawodowego przy CKU w Skierniewicach Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

125 Adres Telefon Strona www Adres Mickiewicza cku.sieradz.info sekretariat@cku.sieradz.info Bohaterów Września szs.internetdsl.pl zsssier@zss.sieradz.ids.pl Mickiewicza cku.sieradz.info sekretariat@cku.sieradz.info Piłsudskiego zspnr1.nasze.pl Żwirki i Wigury cobra.edu.pl Pułaskiego zak.edu.pl Mickiewicza policealne.ipt.pl brejniak@ipt.pl Mickiewicza Pułaskiego zak.edu.pl Mickiewicza cku.sieradz.info sekretariat@cku.sieradz.info Tuwima republika.pl/kolegium Mickiewicza Leszka Czarnego 2 Mickiewicza cku.sieradz.info Polna Łokietka pl. Wojewódzki Leszka Czarnego pl. Wojewódzki Tuwima wodn.wodnsieradz.edu.pl wodn@wodnsieradz.edu.pl Mickiewicza Mickiewicza wshe.sieradz.pl sieradz@wshe.lodz.pl Krakowskie Przedmieście kupiecka.pl dziekanat.sieradz@kupiecka.pl Leszka Czarnego ckpsieradz.com ckp_sieradz@oswiata.org.pl Bohaterów Września szs.internetdsl.pl zsssier@zss.sieradz.ids.pl Gałeckiego 2 C zak.edu.pl Jasna Piłsudskiego 7/ szkoly-abc.neostrada.pl sekretariat@szkoly-abc.neostrada.pl al. Niepodległości 4 Sienkiewicza 10 Piłsudskiego 7/ szkoly-abc.neostrada.pl sekretariat@szkoly-abc.neostrada.pl Rybickiego al. Niepodległości cku.skierniewice.com.pl cku@skierniewice.com.pl Sienkiewicza 10 Gałeckiego 2 C zak.edu.pl Gałeckiego 2 C zak.edu.pl Gałeckiego 2 C zak.edu.pl Gałeckiego 2 C zak.edu.pl Piłsudskiego 7/ szkoly-abc.neostrada.pl sekretariat@szkoly-abc.neostrada.pl Rybickiego Gałeckiego 2 C zak.edu.pl al. Niepodległości cku.skierniewice.com.pl cku@skierniewice.com.pl al. Niepodległości cku.skierniewice.com.pl cku@skierniewice.com.pl al. Niepodległości cku.skierniewice.com.pl cku@skierniewice.com.pl S * legenda kodów znajduje się na stronie

126 Nazwa placówki Typ placówki * Charakter placówki * S S S S S S S T Ośrodek Kształcenia Zawodowego Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Powiatowa Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna Wojewódzki Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Skierniewicach Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Skierniewicach Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Humanistyczna w Skierniewicach Centrum Edukacji MILENIUM Słupia Zespół Szkół Ogólnokształcących w Słupi Smardzewice Ośrodek Szkoleniowo-Konsultingowy APRO Paweł Robak Stryków Prywatne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych "Szansa" Stryków Liceum Uzupełniające dla Dorosłych "Szansa" Stryków Strzałków Szkoła Policealna dla Dorosłych Zespół Szkół Agrobiznesu w Strzałkowie Sulejów Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Sulejowie Szadek Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kadr - J. Kałużewska, R. Szubański Szydłów Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące w Szydłowie Technikum Uzupełniające w Szydłowie Szkoła Policealna w Szydłowie Tomaszów Mazowiecki Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Łódzkiej Korporacji Oświatowej Prywatne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Zaoczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Zaoczne Liceum Ogólnokształcące "Cosinus" w Tomaszowie Mazowieckim Zaoczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Technikum dla Dorosłych Zaoczne Technikum dla Dorosłych Prywatne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Łódzkiej Korporacji Oświatowej Zaoczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące "Cosinus" w Tomaszowie Mazowieckim Zaoczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Technikum Uzupełniające dla Dorosłych Zaoczne Technikum Uzupełniające dla Dorosłych Technikum Uzupełniające dla Dorosłych nr Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

127 Adres Telefon Strona www Adres Rynek Senatorska Konstytucji 3 Maja al. Niepodległości wodnskierniewice.eu wodn@skierniewice.com.pl Batorego 64 C pwsz.skierniewice.pl Mazowiecka 1 B pwsz@pwsz.skierniewice.pl Melchiora Wańkowicza republika.pl/milenium milgim@poczta.onet.pl Słupia zsslupia.prv.pl Swolszewice Małe aprobhp.pl aprobhp@wp.pl Brzezińska freebsd@neostrada.pl Brzezińska freebsd@neostrada.pl Reymonta Reymonta zsastrzalkow.pl zsa.strzalkow@wp.pl Milejowska Milejowska zspwsulejowie.webpark.pl zspwsulejowie@wp.pl Widawska 6 C rs36@wp.pl Szydłów 57 Szydłów 57 Szydłów 57 Nadrzeczna 17/ L. W. Maya 11/ twoja-szkola.pl św. Antoniego Ostrowskiego cosinus.pl pytania@cosinus.pl Tkacka szkolykomed.neostrada.pl szkolykomed@wp.pl Farbiarska zpszio.neostrada.pl Tkacka szkolykomed.neostrad.pl szkolykomed@wp.pl św. Antoniego L. W. Maya 11/ twoja-szkola.pl Tkacka szkolykomed.neostrad.pl szkolykomed@wp.pl Nadrzeczna 17/ Ostrowskiego cosinus.pl pytania@cosinus.pl św. Antoniego Farbiarska zpszio.neostrada.pl Tkacka szkolykomed.neostrada.pl szkolykomed@wp.pl św. Antoniego Legionów zsp3.tm.pl sekretariat@zsp3.tm.pl S S S S S S S T * legenda kodów znajduje się na stronie

128 Nazwa placówki Typ placówki * Charakter placówki * T W W W Elitarna Szkoła Służb Ochrony i Biznesu "COBRA" Policealna Szkoła Zawodowa dla Dorosłych Policealna Szkoła Centrum Nauki i Biznesu "Żak" Szkoła Policealna Łódzkiej Korporacji Oświatowej Zaoczna Policealna Szkoła "Cosinus" w Tomaszowie Mazowieckim Zaoczna Policealna Szkoła Zawodowa dla Dorosłych Policealna Szkoła dla Dorosłych nr Centrum Doradczo-Szkoleniowe EURYKLES Centrum Kształcenia Ustawicznego Centrum Kształcenia Ustawicznego KOMED Ośrodek Kształcenia "Menedżer" Szkoła Języków Obcych PRO EUROPA Ośrodek Dokształcania i Doskonalenia Zawodowego Ośrodek Szkoleniowo - Usługowy "DALL" s.c Ośrodek Szkoleniowy "FORTUNA" S.C Placówka Szkolenia, Dokształcania i Doskonalenia Kadr "Przyjaźń" Poradnia Psychologiczno -Pedagogiczna w Tomaszowie Maz Prywatny Zakład Oświatowy-Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli Agencja Usług Oświatowych L-MOT sp. z o.o.o/tomaszów MAZ APRO Ośrodek Szkoleniowo - Konsultingowy Ośrodek Szkoleniowo - Usługowy "Furora" s.c. Adam Bubel i Piotr Chojnacki Policealna Szkoła Zawodowa "Żak" Szkoleniowe Centrum Masażu Leczniczego i Terapii Manualnej "Manual" Zespół Ponadgimnazjalnych Szkół Zawodowych i Ogólnokształcących Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr Tuszyn Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych "Żak" w Tuszynie Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych "Żak" w Tuszynie Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Wały Zespół Szkół Agroprzedsiębiorczości im. Macieja Rataja w Mieczysławowie Warta Poradnia Psychologiczno -Pedagogiczna Wieluń Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Szkole Biznesu s.c. w Wieluniu Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Wieluniu Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Szkole Biznesu s.c Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Wieluniu Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące Zaoczne dla Dorosłych Technikum Uzupełniające Technikum Uzupełniające dla Dorosłych Technikum Uzupełniające Zaoczne dla Dorosłych Elitarna Szkoła Służb Ochrony i Biznesu "COBRA" w Wieluniu Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

129 Adres Telefon Strona www Adres Słowackiego 28/ cobra.edu.pl Tkacka szkolykomed.neostrada.pl Mościckiego 22/ zak.edu.pl Nadrzeczna 17/ Ostrowskiego cosinus.pl św. Antoniego mrowinski.edu.pl Legionów zsp3.tm.pl Polskiej Organizacji Wojskowej eurykles.pl eurykles@gazeta.pl Barlickiego Tkacka szkolykomed.neostrada.pl szkolykomed@wp.pl św. Antoniego 57/ św. Antoniego proeuropa.com.pl Farbiarska zpszio.neostrada.pl Szkolna Popiełuszki 58/ os-fortuna.prv.pl fortuna@konto.pl św. Antoniego al. Piłsudskiego poradnia-tomaszowmaz@poczta.onet.pl św. Antoniego św. Antoniego 17/ Warszawska Dubois furorabhp.prv.pl Mościckiego 22/ zak.edu.pl Słowackiego 28/ manual.com.pl Farbiarska zpszio.neostrada.pl Świętego Antoniego 57/ zsp2.tomaszow-maz.pl zsz2tom@poczta.onet.pl Legionów zsp3.tm.pl sekretariat@zsp3.tm.pl Piotrkowska 13 liceazaktuszyn@wp.pl Żeromskiego Piotrkowska 13 liceazaktuszyn@wp.pl Żeromskiego Mieczysławów mieczyslawow.pl mieczyslawow@op.pl 3-go Maja Wojska Polskiego zaoczne.wielun.pl sekretariat@zaoczne.wielun.pl Piłsudskiego sp.wielun.pl sekretariat@sp.wielun.pl Wojska Polskiego zaoczne.wielun.pl sekretariat@zaoczne.wielun.pl Piłsudskiego sp.wielun.pl sekretariat@sp.wielun.pl Krakowskie Przedmieście zs4wielun.home.pl zs4wielun@home.pl Wojska Polskiego zs1.ehost.pl zs1@zs1.ehost.pl Traugutta dlugosz.wielun.pl dlugosz.wielun@wp.pl Krakowskie Przedmieście zs4wielun.home.pl zs4wielun@home.pl Traugutta cobra.edu.pl T W W W * legenda kodów znajduje się na stronie

130 Nazwa placówki Typ placówki * Charakter placówki * W W W Z Z Policealne Studium Biznesu w Szkole Biznesu s.c. w Wieluniu Szkoła Policealna dla Dorosłych w Wieluniu Szkoła Policealna Zaoczna dla Dorosłych Kolegium Nauczycielskie Ośrodek Kształcenia Zawodowego w Wieluniu Ośrodek Kształcenia Zawodowego "Your Future" Szkoła Języków Obcych "The Blue Line" Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna Barbara Antosik, Szkoła Języków Obcych Black Horse Centrum Edukacji IPT Ośrodek Szkolenia ZUGiL S.A. w Wieluniu Zespół Szkół nr 1 w Wieluniu Zespół Szkół nr 4 im. Stanisława Staszica Wieruszów Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Wieruszowie Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Wieruszowie Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Zespole Szkół Ogólnokształcących w Wieruszowie Technikum dla Dorosłych Szkoła Policealna Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Wieruszowie Zespół Szkół Ogólnokształcących w Wieruszowie Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Wojsławice Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Technikum Uzupełniające dla Dorosłych Szkoła Policealna Zespół Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego w Wojsławicach Wolbórz Zespół Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego Zalesice Zaoczne Prywatne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Zalesicach Prywatne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Zalesicach Prywatna Szkoła Policealna dla Dorosłych w Zalesicach Zduńska Wola Szkoła Policealna dla Dorosłych Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Trzyletnie Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych "Żak" Zaoczne Liceum Ogólnokształcące ZDZ w Zduńskiej Woli II Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Uzupełniające Dwuletnie Liceum dla Dorosłych "Żak" Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Zaoczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące ZDZ w Zduńskiej Woli IV Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych III Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

131 Adres Telefon Strona www Adres Wojska Polskiego zaoczne.wielun.pl Piłsudskiego sp.wielun.pl sekretariat@sp.wielun.pl Krakowskie Przedmieście zs4wielun.home.pl zs4wielun@home.pl Piłsudskiego kn.wielun.pl sekretariat@kn.wielun.pl Mickiewicza okzwielun@neostrada.pl Mokra kursy-wielun.pl okz_yourfuture@onet.eu Krakowskie Przedmieście theblueline@wp.pl Śląska 23 A pppwielun.republika.pl Polskiej Organizacji Wojskowej blackhorse.edu.pl blackhorse@blackhorse.edu.pl Śląska wielun@ipt.pl Sieradzka Wojska Polskiego zs1.ehost.pl zs1@zs1.ehost.pl Krakowskie Przedmieście zs4wielun.home.pl zs4wielun@home.pl Warszawska Warszawska W Kopernika 2 A lowier.enter.net.pl zso-kopernik@wp.pl Szkolna zspwier.neostrada.pl zspwier@wp.pl Szkolna zspwier.neostrada.pl zspwier@wp.pl Waryńskiego pppwieruszow.republika.pl pppwieruszow@vp.pl Kopernika 2 A lowier.enter.net.pl zso-kopernik@wp.pl Szkolna zspwier.neostrada.pl poczta@zsp.wieruszow.pl Wojsławice wojslawice.ksiezyc.pl zsrckuwoj@poczta.onet.pl Wojsławice wojslawice.ksiezyc.pl zsrckuwoj@poczta.onet.pl Wojsławice wojslawice.ksiezyc.pl zsrckuwoj@poczta.onet.pl Wojsławice wojslawice.ksiezyc.pl zsrckuwoj@poczta.onet.pl Modrzewskiego zswolborz.pl info@zswolborz.pl Południowa Południowa Południowa Żeromskiego zsznr1.republika.pl zsznr1zdwola@interia.pl Opiesińska piontek.edu.pl szkola@piontek.edu.pl Piwna zak.edu.pl Komisji Edukacji Narodowej 3/ zdz-zdwola.pl Komisji Edukacji Narodowej Piwna zak.edu.pl Opiesińska piontek.edu.pl szkola@piontek.edu.pl Komisji Edukacji Narodowej 3/ zdz-zdwola.pl Komisji Edukacji Narodowej 6 Okrzei zszdwola.szkoly.lodz.pl zs_zdwola@szkoly.lodz.pl W W Z Z * legenda kodów znajduje się na stronie

132 Nazwa placówki Typ placówki * Charakter placówki * Z Z Z Ż I Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Zaoczne Technikum Uzupełniające Samochodowe ZDZ w Zduńskiej woli Policealna Studium Ekonomiczno-Administracyjno-Prawne Policealna Szkoła Centrum Nauki i Biznesu "Żak" Centrum Kształcenia Ustawicznego Centrum Nauki i Biznesu "Żak" Szkoła Policealna dla Dorosłych nr Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych Centrum Kształcenia Ustawicznego w Zduńskiej Woli Ośrodek Kształcenia Kursowego GLOB Ośrodek Kształcenia Zawodowego Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Zduńskiej Woli Szkoła Języków Obcych "The Blue Line" Powiatowe Centrum Kultury, Sportu i Rekreacji w Zduńskiej Woli Zespół Szkół Ogólnokształcących dla Dorosłych Zespół Szkół w Zduńskiej Woli Zespół Szkół Zawodowych nr Zelów Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Zgierz Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych s.c. "Bakałarz" Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych "Prymus" w Zgierzu Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Zgierzu Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych s.c. "Bakałarz" Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych "Prymus" w Zgierzu Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Zgierzu Technikum Uzupełniające dla Dorosłych nr Policealna Szkoła Zawodowa dla Dorosłych w Zgierzu Szkoła Policealna nr Kolegium Nauczycielskie w Zgierzu Ośrodek Dokształcania i Doskonalenia Zawodowego w Zgierzu Ośrodek Kształcenia Zawodowego nr Ośrodek Dokształcania i Doskonalenia Zawodowego w Zgierzu Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna w Zgierzu Zespół Szkół nr Zespół Szkół Ogólnokształcących w Zgierzu Zgierski Zespól Szkól Ponadgimnazjalnych w Zgierzu Złoczew Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Złoczewie Trzyletnie Liceum Ogólnokształcące "Lider" Dwuletnie UzupeBniajce Liceum OgólnoksztaBcce "Lider" Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Złoczewie Technikum Uzupełniające "Lider" w Złoczewie Szkoła Policealna "Lider" w Złoczewie Żarnów Zaoczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Żarnowie Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

133 Adres Telefon Strona www Adres Żeromskiego Komisji Edukacji Narodowej 3/ zdz-zdwola.pl Opiesińska piontek.edu.pl szkola@piontek.edu.pl Piwna zak.edu.pl Piwna zak.edu.pl Okrzei zszdwola.szkoly.lodz.pl zs_zdwola@szkoly.lodz.pl Żeromskiego Wojsławice Królewska glob@data.pl Komisji Edukacji Narodowej 3/ okz9@poczta.onet.pl Żeromskiego 3A pppzdwola.prv.pl poradnia_zdwola@wp.pl Łaska theblueline@wp.pl Kilińskiego pieterko.nasze.pl Komisji Edukacji Narodowej 6 Okrzei zszdwola.szkoly.lodz.pl zs_zdwola@szkoly.lodz.pl Żeromskiego zsznr1.republika.pl zsznr1zdwola@interia.pl Kilińskiego kilinski-zelow.edu.pl zsp_zelow@pro.onet.pl Piłsudskiego Musierowicza prymus_zgierz@wp.pl 3-go Maja staszic.zgierz.pl Piłsudskiego Musierowicza go Maja staszic.zgierz.pl Długa 89/ ekonomik.miasto.zgierz.pl ekonomik@miasto.zgierz.pl Musierowicza 2 Z Z 3-go Maja kn.zgierz.pl pl. Kilińskiego Długa zdzzgierz@neostrada.pl pl. Kilińskiego Barlickiego poradnia.powiat.zgierz.pl poradnia@powiat.zgierz.pl Długa 89/ ekonomik.miasto.zgierz.pl ekonomik@miasto.zgierz.pl 3-go Maja staszic.zgierz.pl pl. Kilińskiego zzsp.miasto.zgierz.pl zzspzgierz@op.pl Szkolna Szeroka 1/ Szeroka 1/ lozloczew.republika.pl Szkolna Szeroka 1/ lozloczew.republika.pl Szeroka 1/ lozloczew.republika.pl 17-go Stycznia zszzarnow.scholaris.pl Z Ż * legenda kodów znajduje się na stronie

134 Nazwa placówki Typ placówki * Charakter placówki * Ż Ż Technikum Uzupełniające dla Dorosłych w Żarnowie Szkoła Policealna dla Dorosłych w Żarnowie Żychlin Ośrodek Wspierania Przedsiębiorczości Żytno Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Szkoła Policealna dla Dorosłych Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

135 Adres Telefon Strona www Adres 17-go Stycznia zszzarnow.scholaris.pl 17-go Stycznia zszzarnow.scholaris.pl Dobrzelińska Ogrodowa zytnozsp.republika.pl zytnozsp@onet.poczta.pl Ogrodowa zytnozsp.republika.pl zytnozsp@onet.poczta.pl Ogrodowa zytnozsp.republika.pl zytnozsp@onet.poczta.pl Ż Ż * legenda kodów znajduje się na stronie

136 Bibliografia 1. Badanie OECD Uczenie się dorosłych przegląd tematyczny. (data dostępu ) 2. Council Resolution of 27 June 2002 on lifelong learning, Official Journal C 163, czerwiec 2002, (data dostępu ). 3. Czarnul E., Jak aktualizować informację zawodową lokalnie, (data dostępu ). 4. Draus J., Terlecki R., Historia wychowania. Wiek XIX i XX, Kraków Edukacja ustawiczna. Kształcenie dorosłych, Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie, Warszawa Eurybase The Information Database on Educational Systems In Europe, Organizacja systemu edukacji w Polsce 2007/ Górniak J., Worek B. (red.), Kształcenie przez całe życie: perspektywa Małopolski, Kraków Historia Związku Zakładów Doskonalenia Zawodowego. (data dostępu ). 9. Kidd R., The Implications of Continuous Learning, Toronto Kształcenie dorosłych, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa Kształcenie ustawiczne i kształcenie dorosłych w Polsce, Biuro Studiów i Ekspertyz, Warszawa Okoń W., Słownik Pedagogiczny, Warszawa Osiecka-Chojnacka J., Kształcenie dorosłych w wybranych krajach Unii Europejskiej, Warszawa Making a European Area of Lifelong Learning a Reality, Communication from the Commission, listopad 2001, European Commission, [za:] Witek K.W., Idea kształcenia ustawicznego w działaniach organizacji międzynarodowych. (data dostępu ). 15. Matysiak A., Kształcenie ustawiczne w Polsce. Korzyści i bariery rozwoju, [w:] Niebieskie Księgi 2003, Nr 8, Gdańsk Ministerstwo Gospodarki i Pracy Departament Rynku Pracy, Uczenie się dorosłych. Przegląd tematyczny raport źródłowy. Polska, Warszawa Pismo Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego Barbary Kudryckiej z dnia 17 stycznia 2008 roku, skierowane do redakcji Monitora Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w odpowiedzi na zapytanie redakcji sygn. DP /07/JS. 18. Popławski Z., Edukacja dorosłych. Wymóg współczesności, czy chęć indywidualnego rozwoju?, [w:] Kozubska A., Zduniak A. (red.) Kształcenie zawodowe w teorii i praktyce edukacyjnej, t.1, Poznań Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

137 19. Radziejowska E., Edukacja ustawiczna jako utopia. (data dostępu ). 20. Recommendation on the development of adult education, General Conference Nairobi, UNESCO, 26 listopada Rezolucja Rady Unii Europejskiej z dnia 27 czerwca 2002 roku, [za:] Neczaj-Świderska R., Uczenie się jako jedno z życiowych wyzwań współczesnego człowieka. (data dostępu ). 22. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 czerwca 2009 roku, W sprawie publicznych placówek kształcenia ustawicznego, publicznych placówek kształcenia praktycznego oraz publicznych ośrodków dokształcania i doskonalenia zawodowego. 23. Rozporządzeniu Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 20 lutego 2004 roku, W sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do szkół publicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych. 24. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 12 października 1993 roku, W sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i kształcenia ogólnego dorosłych. 25. Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 3 lutego 2006 roku, W sprawie uzyskiwania i uzupełniania przez osoby dorosłe wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych. 26. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 czerwca 1991 roku, W sprawie studiów doktoranckich i stypendiów naukowych. 27. Sobolewski W., Kształcenie ustawiczne. (data dostępu ). 28. Scisłowicz S., Z dziejów samokształcenia w Polsce i na świecie do połowy XX w., [w:] Toruńskie Studia Dydaktyczne, nr 3/1993, Toruń Strategia Rozwoju Kształcenia Ustawicznego do roku 2010, dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 8 lipca 2003 roku. 30. Towarzystwo Wiedzy Powszechnej historia. (data dostępu ). 31. Ustawa z dnia 1 lipca 2009 roku, O łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców. 32. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 roku, O promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. 33. Ustawa z dnia 14 marca 2003 roku, O stopniach naukowych i tytule naukowym. 34. Ustawa z dnia 27 lipca 2005 roku, Prawo o szkolnictwie wyższym. Bibliografia 133

138 Strony internetowe 1. Centralna Komisja Edukacyjna, 2. Centrum Kształcenia Ustawicznego w Łodzi, 3. E mentor, czasopismo internetowe Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, 4. Encyklopedia PWN, 5. Europejski Fundusz Społeczny, 6. Eurybase The Information Database on Educational Systems In Europe, 7. Główny Urząd Statystyczny, 8. Kuratorium Oświaty w Kielcach, 9. Ministerstwo Edukacji Narodowej, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Warszawie, Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Łodzi, Towarzystwo Wiedzy Powszechnej, Urząd Pracy m. stołecznego Warszawy, Urząd Pracy w Krakowie, Urząd Pracy w Łodzi, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Związek Zakładów Doskonalenia Zawodowego, Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego

139 Legenda do wykazu placówek kształcenia ustawicznego Typ szkoły/placówki Typ Nazwa brak danych Liceum ogólnokształcące Technikum Liceum ogólnokształcące uzupełniające dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych Technikum uzupełniające dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych Legenda Szkoła policealna (ponadgimnazjalna) Kolegium nauczycielskie Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych Centrum Kształcenia Ustawicznego - kursy Pozaszkolna placówka specjalistyczna Centrum Kształcenia Praktycznego Centrum Kształcenia Ustawicznego ze szkołami Ośrodek dokształcania i doskonalenia zawodowego Poradnia psychologiczno-pedagogiczna Placówka doskonalenia nauczycieli Niepubliczna placówka oświatowo-wychowawcza w systemie oświaty Kolegium Pracowników Służb Społecznych Centrum Kształcenia Ustawicznego - bez szkół Niepubliczna placówka kształcenia ustawicznego i praktycznego uczelnie Zespół szkół i placówek oświatowych Publiczność szkoły/placówki Kod Nazwa 001 publiczna 002 niepubliczna o uprawnieniach szkoły publicznej 003 niepubliczna bez uprawnień szkoły publicznej 004 niepubliczna 005 brak danych Legenda do wykazu placówek kształcenia ustawicznego 135

140

141

142 Prosta Sprawa

143

144 Prosta Sprawa KwalifikacjetoPodstawa.pl Realizator projektu: EGO - Centrum Edukacji i Doradztwa Łódź, ul. Szczecińska 74 tel , fax tel ego@centrumego.eu ISBN VIII ŁÓDŹ 2010 Poradnik - Podstawy kształcenia ustawicznego