Innowacje w zarzdzaniu przedsibiorstwem górniczym

Transkrypt

1 WSPÓŁCZESNE ZARZDZANIE 2/ CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 2/2012 Innowacje w zarzdzaniu przedsibiorstwem górniczym Zofia wicicka Słowa kluczowe: innowacja, innowacyjno, działalno innowacyjna, przedsibiorstwo górnicze Keywords: innovation, innovativeness, innovative activity, mining company Synopsis: Artykuł prezentuje analiz innowacyjnoci przedsibiorstw górniczych opart na ocenie innowacji wprowadzonych przez wybrane przedsibiorstwo górnicze z województwa lskiego. Analizy dokonano na podstawie wyników badania ankietowego przeprowadzonego w ramach projektu pt. Analiza czynników determinujcych innowacyjno przedsibiorstw górniczych w okresie od listopada do grudnia 2010 r. Ponadto w artykule scharakteryzowano poziom innowacyjnoci przedsibiorstw górniczych na tle polskiej gospodarki, opierajc si na wybranych wskanikach, analizujc przy tym czynniki i bariery rozwoju innowacyjnoci przedsibiorstw górniczych. Wprowadzenie Brana górnicza uwaana jest za mało innowacyjn ze wzgldu na przynaleno do tradycyjnych bran przemysłu, których dynamizm rynkowy jest słaby i w których według powszechnego przekonania innowacje prawie nie wystpuj. W rzeczywistoci brana górnicza ma jasno wyznaczone kierunki strategii innowacyjnej, ujte w aktach regulujcych funkcjonowanie górnictwa w Polsce, do których nale: Polityka energetyczna Polski do 2030 roku, Strategia działalnoci górnictwa wgla kamiennego w Polsce w latach oraz Pakiet klimatyczno-energetyczny. W dokumentach tych przedstawione s wyznaczniki wprowadzenia innowacji, które w dłuszej perspektywie s wrcz niezbdne do funkcjonowania górnictwa wgla kamiennego w Polsce. Biorc pod uwag specyficzny charakter funkcjonowania przedsibiorstwa górniczego, niezbdne jest dostosowanie analizy innowacyjnoci do charakteru brany. Z uwagi na jednorodno wytwarzanego produktu, jakim jest wgiel, innowacje w przedsibiorstwach górniczych wi si przede wszystkim z procesami w nim wystpujcymi. Pozwala to postawi hipotez, e w przedsibiorstwach górniczych innowacje mog wystpowa we wszystkich pionach przedsibiorstwa górniczego w zalenoci od ich rodzaju. Celem tego opracowania jest identyfikacja przejawów innowacyjnoci w zarzdzaniu przedsibiorstwem górniczym oraz ródeł innowacyjnoci brany górniczej. Dziki przeprowadzonym badaniom ankietowym realizowanym w ramach projektu pt. Analiza czynników determinujcych innowacyjno przedsibiorstw górniczych uzyskano diagnoz działalnoci innowacyjnej przedsibiorstw górniczych, z uwzgldnieniem rodzaju innowacji wystpujcych w tych przedsibiorstwach. W badaniach zastosowano metody jakociowe, wykorzystujc technik indywidualnego wywiadu pogłbionego. Budow ankiety badawczej oparto na przegldzie literatury, który posłuył m.in. do zawenia i sprecyzowania problematyki poruszanej w badaniach jakociowych. Skonstruowane narzdzie badawcze uwzgldniało obszary badawcze wraz z kwestiami wczeniej nie zidentyfikowanymi, które ujawnione zostały poprzez przegld literatury naukowej. Ankiet podzielono na takie obszary, jak: cele działalno innowacyjnej podejmowanej w przedsibiorstwie górniczym, Mgr Zofia wicicka, Główny Instytut Górnictwa, Katowice.

2 122 Z. wicicka, Innowacje w zarzdzaniu przedsibiorstwem górniczym Z. wicicka, Innovations in managing a mining company rodzaje działalnoci innowacyjnej, efekty działalnoci innowacyjnej, sposób prowadzenia działalnoci innowacyjnej, sposoby finansowania działalnoci innowacyjnej, bariery i czynniki wpływajce na działalno innowacyjn. Z uwagi na niewielk liczb opracowa na ten temat poznanie procesów powstawania innowacji w rodowisku przedsibiorstw górniczych oraz zidentyfikowanie czynników determinujcych innowacje charakterystycznych dla tej brany jest bardzo wane, gdy pozwoli na opracowanie strategii zarzdzania innowacjami w przedsibiorstwach górniczych. Pojcie innowacji i ich rodzaje Uzyskanie i utrzymanie konkurencyjnoci w obecnych warunkach na rynku jest moliwe m.in. dziki innowacjom, gdy tempo zmian w technologii i organizacji powoduje, e tylko przedsibiorstwo zdolne do wprowadzania zmian innowacyjnych moe utrzyma si na rynku. Presja innowacji dotyczy wszystkich rodzajów przedsibiorstw z rónych bran i obejmuje takie elementy, jak: nowe produkty, technologie, organizacja, relacje z partnerami itp. Osignicie skutecznoci w tym zakresie zaley w duej mierze od ich kompetencji, umiejtnoci zarzdzania oraz strategii przyjtych w przedsibiorstwach. Du rol odgrywa rodowisko, w jakim funkcjonuj przedsibiorstwa, a take wsparcie polityki i inicjatyw władz publicznych tworzcych korzystne warunki dla powstawania innowacyjnego klimatu. W literaturze przedmiotu mona znale wiele definicji pojcia innowacja w zalenoci od brany przemysłu czy te dziedziny nauki, lecz zawsze odnosi si ono do okrelenia czego nowego, ulepszonego, do nowego zastosowania [Schumpeter, 1960, s. 104]. Innowacje to nie tylko nowe produkty czy procesy wytwórcze, ale take nowoci w obszarach społecznych, organizacyjnych i ekonomicznych przedsibiorstwa. Wielu badaczy zajmujcych si innowacjami podkrela, e s one naturaln drog denia do zmian. Pod pojciem innowacji naley rozumie wszelkie zmiany w organizacji, zmiany w produkcji wynikajce z nowych lub ulepszonych produktów, technik czy metod [Kasprzyk, 1980, s. 27]. Aby móc wprowadzi innowacje w przedsibiorstwie, naley pozna i skutecznie wykorzystywa ich ródła. ródłem innowacji moe by wszystko to, co tworzy rodowisko stymulujce procesy zmian [Drucker, 1992, s ]. Pomysły na innowacje mog pochodzi od naukowców, klientów, konkurentów, pracowników, uczestników kanałów dystrybucji i zarzdu przedsibiorstwa. W literaturze spotyka si podziały na róne rodzaje innowacji, co wynika z ich natury. Przykładowym podziałem innowacji jest nastpujce rozrónienie: innowacje techniczne, które dotycz wprowadzania przez przedsibiorstwo nowych rozwiza w miejsce istniejcych produktów i technologii, innowacje organizacyjne, które zmieniaj w przedsibiorstwie systemy zarzdzania i organizacj procesów tworzenia produktów. Naley te podkreli, e oba typy innowacji s ze sob cile powizane i wymuszaj si nawzajem. Istnieje dalszy podział innowacji technicznych na produktowe (w wyrobach lub usługach) i procesowe (w metodach, technologiach wytwarzania, produkcji). Innowacje produktowe to wszelkiego rodzaju zmiany w produktach lub usługach polegajce na udoskonaleniu bd rozszerzeniu o nowy asortyment lub usług. Wi si one z zastosowaniem nowych technologii, z nowym zastosowaniem istniejcych technologii lub te z wykorzystaniem nowej wiedzy. W innowacjach produktowych moe by wykorzystana nowa wiedza lub technologie, mog one take bazowa na nowych zastosowaniach lub kombinacjach istniejcej wiedzy i technologii. Opracowanie nowego zastosowania dla produktu przy jedynie niewielkich zmianach w jego specyfikacji technicznej to innowacja w obrbie produktu. Tak samo traktowane bdzie znaczce udoskonalenie istniejcych produktów, polegajce na zmianach materiałów, komponentów oraz innych cech zapewniajcych lepsze działanie tych

3 WSPÓŁCZESNE ZARZDZANIE 2/ CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 2/2012 produktów. Innowacje produktowe w sektorze usług mog polega na wprowadzeniu znaczcych udoskonale w sposobie wiadczenia usług, np. poprzez podniesienie sprawnoci czy szybkoci ich wiadczenia, dodanie nowych funkcji lub cech do istniejcych usług, lub na wprowadzeniu całkowicie nowych usług. Innowacje procesowe to zmiany w stosowanych metodach wytwarzania, a take w sposobach docierania do odbiorców z produktem bd usług. Przykładem innowacji procesowej moe by równie zmiana procedur biurowych w przypadku usługi. Celem innowacji w obrbie procesów jest obnienie kosztów jednostkowych produkcji lub dostawy, podniesienie jakoci bd dostarczenie nowych lub znaczco udoskonalonych produktów. Do innowacji w obrbie procesów zalicza si nowe lub udoskonalone metody tworzenia i wiadczenia usług. Mog one polega na wprowadzeniu istotnych zmian w zakresie sprztu i oprogramowania lub na zmianach w zakresie procedur lub technik wykorzystywanych do wiadczenia usług. Innowacje produktowe i procesowe mog wystpowa jednoczenie, gdy wiele innowacji produktowych nie mogłoby istnie bez innowacji procesowych. Jednak innowacje produktowe róni si od procesowych wiksz wraliwoci na czynniki rynkowe. Aktualnie midzynarodowe standardy dotyczce definicji i pomiaru innowacyjnoci zawarte s w podrczniku Oslo Manual Obecnie obowizuje trzecia wersja podrcznika Oslo, który został zaktualizowany o rozszerzon typologi innowacji. Oprócz innowacji produktowych i procesowych ujto w nim równie innowacje nietechnologiczne organizacyjne i marketingowe. Poprzez innowacje nietechnologiczne rozumie si wszelk działalno innowacyjn przedsibiorstw, która nie jest zwizana z opracowywaniem i wprowadzaniem na rynek nowych lub istotnie zmienionych wyrobów i usług lub wdraaniem nowych lub istotnie zmienionych procesów [GUS, 2005, s. 133]. Zgodnie z definicj przyjt w podrczniku Oslo Manual przez innowacje marketingowe rozumie si wdroenie nowej metody marketingowej, która wie si ze znaczcymi zmianami w projekcie/konstrukcji produktu lub w opakowaniu, dystrybucji, promocji lub strategii cenowej. Celem innowacji marketingowych jest lepsze zaspokojenie potrzeb klientów, otwarcie nowych rynków zbytu lub nowe pozycjonowanie produktu firmy na rynku. Innowacje marketingowe wyrónia to, e polegaj one na wdroeniu metody marketingowej niestosowanej dotychczas przez dan firm. Zawiera ona element nowej koncepcji lub strategii marketingowej stanowicej znaczce odej- cie od metod marketingowych stosowanych dotychczas. Nowe metody marketingowe mog by wdraane zarówno na potrzeby nowych, jak i ju istniejcych produktów. Zmiany wprowadzone w projekcie/konstrukcji produktów mog polega na zmianie formy i wygldu produktów, jednak nie prowadz do zmiany ich cech funkcjonalnych ani uytkowych. Drugim rodzajem innowacji nietechnologicznych s innowacje organizacyjne, które polegaj na wdroeniu nowej metody organizacyjnej w przyjtych przez firm zasadach działania, w organizacji miejsca pracy lub w stosunkach z otoczeniem. Celem innowacji organizacyjnych moe by osignicie lepszych wyników poprzez obnienie kosztów administracyjnych, podniesienie poziomu zadowolenia z pracy, co znaczco wpływa na wydajnoci pracy, czy redukcja kosztów dostaw. Innowacje organizacyjne w zestawieniu z innymi zmianami organizacyjnymi w firmie wyrónia zastosowanie takiej metody organizacyjnej w przyjtych zasadach działania, w organizacji miejsca pracy czy w stosunkach z otoczeniem, która nie była dotychczas stosowana w danej firmie i która wynika ze strategicznych decyzji podjtych przez jej kierownictwo. Innowacje organizacyjne w zakresie przyjtych przez firm zasad działania polegaj na wdraaniu nowych metod organizowania rutynowych działa i procedur regulujcych prac firmy. Zaliczy tu mona wdroenie nowych praktycznych zasad słucych poprawie procesu uczenia si i udostpniania wiedzy w ramach firmy. Bez wzgldu na rodzaj innowacji ich podstawowym celem jest rozwój przedsibiorstwa [Brzeziski, 2001, s. 27]. Przedsibiorstwo, dc do tego celu poprzez wdraanie innowacji, realizuje szereg celów porednich, jak np. dostosowanie przedsibiorstwa do otoczenia, uzy-

4 124 Z. wicicka, Innowacje w zarzdzaniu przedsibiorstwem górniczym Z. wicicka, Innovations in managing a mining company skanie wyszej jakoci produktów, konkurencyjno sprzeday, unowoczenienie procesów wytwórczych, podniesienie wydajnoci i jakoci pracy, poszerzenie rynku odbiorców, rozwój działa marketingowych, podniesienie prestiu firmy, zwikszenie ogólnej sprawnoci i efektywnoci działania, poprawa warunków i bezpieczestwa pracy [Pomykalski, 1997, s ]. W teorii innowacji pojawiaj si dwa podejcia do interpretacji innowacji, jest ona opisywana jako rezultat lub jako proces. W pierwszym znaczeniu innowacja jest traktowana jako rezultat, wynik zastosowania postpu wiedzy, wynalazku. W drugim znaczeniu zjawiska innowacyjne s traktowane jako proces, który obejmuje w najszerszym rozumieniu powstanie pomysłu, prace badawczo-rozwojowe i projektowe, produkcj i upowszechnianie. Drugie podejcie uwzgldnia nie tylko rezultat, ale cało działa poprzedzajcych jego powstanie. W tym przypadku mówi si o procesie innowacyjnym, który obejmuje powstanie pomysłu, prace badawczo-rozwoje i projekt, produkcj i upowszechnienie [Stawasz, 1999, s ]. Podobne znaczenie przypisuje si pojciu działalnoci innowacyjnej. Według Podrcznika Oslo działalno innowacyjna to wszelkie działania (przedsiwzicia) o charakterze naukowym (badawczym), technicznym, organizacyjnym, finansowym i handlowym (komercyjnym), których celem jest opracowanie i wdroenie innowacji. Niektóre z tych działa uznaje si za innowacyjne same w sobie, inne za mog nie zawiera elementu nowoci, lecz s niezbdne do opracowania i wdroenia innowacji. Działalno innowacyjna moe by prowadzona przez samo przedsibiorstwo, wewntrz firmy lub polega na nabyciu dóbr i usług, w tym wiedzy bd usług konsultingowych ze ródeł zewntrznych. Podrcznik Oslo Manual 2005 wyrónia trzy rodzaje działalnoci innowacyjnej prowadzonej przez przedsibiorstwo w danym okresie: działalno innowacyjna zakoczona sukcesem (successful innovation activity), czyli wdroeniem innowacji (nie ma znaczenia, czy wdroona innowacja odniosła sukces komercyjny, czy nie), działalno niezakoczon jeszcze wdroeniem innowacji, czyli działalno kontynuowan, cały czas pozostajc w trakcie realizacji (ongoing innovation activity), działalno innowacyjn z jakich powodów przerwan lub w ogóle zaniechan przed wdroeniem innowacji (abandoned innovation activity). Działalno innowacyjna jest obarczona duym ryzykiem i dlatego nie wszystkie próby wdroenia innowacji kocz si sukcesem, lecz sam fakt podejmowania takiej działalnoci przez przedsibiorstwo ma due znaczenie, gdy przyczynia si do zwikszenia jego wiedzy i umiejtnoci. Rozpatrujc literatur ekonomiczn na temat innowacji, mona spotka wiele interpretacji tego zjawiska. Innowacja jest wynikiem wielu procesów, które tworz proces innowacyjny. Przez proces innowacyjny rozumie si cig przebiegajcych w czasie czynnoci niezbdnych do urzeczywistnienia okrelonej koncepcji innowacyjnej i przekształcenia jej w nowy stan rzeczy [Penc, 2002, s. 35]. Opisujc proces innowacyjny, naley uwzgldni jego dynamiczny i złoony charakter [Bogdanienko, 1998, s. 7]. W szerszym rozumieniu proces innowacyjny oznacza zmiany materialne i niematerialne elementów w okrelonej jednostce gospodarczej, a jego najwaniejszym zdarzeniem jest wdroenie nowego produktu lub rozwizania w praktyce społecznej [Janasz, 2003, s. 35]. Kady proces innowacyjny charakteryzuje si jednak specyficznymi cechami, w zalenoci od wielkoci przedsibiorstwa czy rodzaju prowadzonej działalnoci [Howells, 2000, s. 8], a zatem poszczególne przypadki wymagaj indywidualnego podejcia badawczego. Wyniki bada nad innowacjami w przedsibiorstwie górniczym Innowacje w sektorze przemysłowym charakteryzuj si materialnoci, przez co łatwiej jest dostrzec pojawiajce si innowacje produktowe. Jednak w brany górniczej wgla kamiennego sytuacja wyglda inaczej, gdy produktem jest wydobyty wgiel, którego właciwoci zale od stosowanego systemu eksploatacji, technologii wzbogacania wgla, czyli od

5 WSPÓŁCZESNE ZARZDZANIE 2/ CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 2/2012 procesów wystpujcych w przedsibiorstwie. Przedsibiorstwo górnicze naley analizowa pod ktem innowacji przy załoeniu, e innowacje mog wystpowa we wszystkich ogniwach działalnoci tego przedsibiorstwa od wydobycia surowców, przez wszystkie etapy przetwórstwa, a take w procesie dystrybucji, w kontaktach z odbiorcami i w systemie zarzdzania. Zgodnie z danymi GUS na temat rodzajów innowacji wprowadzonych w górnictwie wystpuj tam głównie innowacje procesowe, dotyczce na ogół procesu przetwórstwa i dystrybucji oraz polegajce na zmianach organizacyjnych. Innowacje produktowe w porównaniu do ogółu przedsibiorstw pojawiaj sie rzadko [Działalno innowacyjna..., 2009, s. 2]. Celem bada przeprowadzonych w ramach wspomnianego projektu było przeanalizowanie wystpujcych w przedsibiorstwie innowacji pod ktem ich rodzaju i okrelenie czynników rozwoju innowacji w przedsibiorstwach górniczych. Załoono, e innowacje w przedsibiorstwie górniczym wystpuj we wszystkich pionach w zalenoci od ich rodzaju. Wyniki ankiety przeprowadzonej wród pracowników głównych pionów wybranego przedsibiorstwa górniczego jednoznacznie wskazuj na to, e prowadzone s wszystkie cztery rodzaje działalnoci innowacyjnej (rys. 1 3). Rys. 1. Rodzaje innowacji procesowych wdroonych w przedsibiorstwie górniczym w cigu ostatnich trzech lat (Types of process innovations implemented in a mining enterprise over the past three years) ródło: opracowanie własne. Wród innowacji procesowych w ankiecie najczciej wskazywano wdroenie nowego oprogramowania, a nastpnie zakup nowych maszyn i urzdze. Jako przykłady innowacji procesowych podawano wdroenie oprogramowania wspomagajcego zakup energii elektrycznej i nowy system obserwacji sejsmologicznej. Najmniejsza liczba respondentów wskazała zmiany w usługach wiadczonych przez przedsibiorstwo górnicze. Z wykresu prezentujcego wyniki dotyczce innowacji produktowych i marketingowych wynika, e tego rodzaju innowacje s najczciej wprowadzane w przedsibiorstwie górniczym. Dotyczy to głównie wprowadzenia do sprzeday nowego produktu, czego przykładem s ekologiczne paliwa kwalifikowane. Jeli chodzi o przykłady innowacji marketingowych, podawano wdroenie sprzeday za porednictwem e-sklepu i sieci dealerskiej. Innowacje organizacyjne według

6 126 Z. wicicka, Innowacje w zarzdzaniu przedsibiorstwem górniczym Z. wicicka, Innovations in managing a mining company respondentów przejawiały si now metod realizowania przedsiwzi, utworzeniem kopal zespolonych i wprowadzeniem zarzdzania jakoci i zarzdzania rodowiskowego. Rys. 2. Rodzaje innowacji produktowych i marketingowych wdroonych w przedsibiorstwie górniczym w cigu ostatnich trzech lat (Types of product and marketing innovations implemented in a mining enterprise over the past three years) ródło: opracowanie własne. Rys. 3. Rodzaje innowacji organizacyjnych wdroonych w przedsibiorstwie górniczym w cigu ostatnich trzech lat (Types of organizational innovations implemented in a mining enterprise over the past three years) ródło: opracowanie własne. W analizowanym przedsibiorstwie górniczym jako cele podjcia działa innowacyjnych najczciej wymieniano obnienie kosztów produkcji oraz popraw rentownoci przedsibiorstwa. Pozostałe cele były zwizane z ograniczeniem negatywnego wpływu produkcji na rodowisko, popraw warunków pracy oraz komunikacji i systemu zarzdzania w przedsibiorstwie. Wizało si to z dokonaniem zmian w systemie zarzdzania, procedurach organizacyjnych i organizacji pracy, a take z wprowadzeniem ulepsze metod produkcyjnych. W ocenie respondentów działania innowacyjne inicjowane były najczciej przez pracowników przedsibiorstwa. Jednak 60% respondentów oceniło zakres działalnoci innowacyjnej prowadzonej przez przedsibiorstwo górnicze jako mały. Do tego dochodz widoczne rónice w zakresie działalnoci innowacyjnej prowadzonej przez poszczególne kopalnie wchodzce w skład przedsibiorstwa górniczego. Ocena ta wie si ze struktur organizacyjn przedsibiorstwa górniczego, któr powinna charakteryzowa dynamiczno i ela-

7 WSPÓŁCZESNE ZARZDZANIE 2/ CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 2/2012 styczno, pracownicy powinni by zorientowani na zmiany. Niestety w rzeczywistoci struktura organizacyjna w przedsibiorstwie górniczym jest złoona i scentralizowana, co nie sprzyja innowacjom. W wielu badaniach udowodniono, e jest ona wanym czynnikiem wpływajcym na aktywno innowacyjn przedsibiorstw, gdy im mniejsza złoono i decentralizacja administracyjna, tym wiksza inicjatywa i zaangaowanie pracowników. Równie wany jest styl kierowania. Jeli jest on nastawiony na budowanie wizi i współpracy midzy pracownikami, wpływa na inicjowanie innowacyjnych działa [Kraniak, 2005, s. 343]. Przedsibiorstwo górnicze skazane jest na uczestniczenie w procesie zmian. Kadra zarzdzajca powinna wykorzystywa te zmiany jako szanse wprowadzenia innowacji w przedsibiorstwie górniczym, co moe wpłyn na sukces przedsibiorstwa [Bielski, 2000; Durlik, 1998, s. 19]. Przedsibiorstwo powinno take samo poszukiwa okazji do zmian i innowacji, poprzez współprac w zakresie działalnoci badawczo-rozwojowej. Odpowiedzi uzyskane w badaniach potwierdzaj, e przedsibiorstwa górnicze prowadz działalno badawczorozwojow najczciej współpracujc z krajowymi uczelniami wyszymi i instytutami badawczymi i e jest to współpraca długoterminowa. Pojawiała si równie współpraca z firmami krajowymi i zagranicznymi, w formie usług doradczych, jednak miała ona jednorazowy charakter. Według respondentów instytuty badawcze powinny wspiera bran górnicz, oferujc wsparcie doradcze, dostarczajc gotowe do wdroenia rozwizania innowacyjne oraz proponujc odpowiedni ofert szkoleniow. Pytani o problemy pojawiajce si przy okazji takiej współpracy, przedstawiciele przedsibiorstwa górniczego najczciej podawali zbyt wysokie koszty usług oraz dorano zlece. Jednak w kocowej ocenie współpraca z naukowcami oceniana jest pozytywnie. Wród ródeł finansowania działalnoci innowacyjnej przedsibiorstwa górniczego dominuj rodki własne 81%. Przedsibiorstwo górnicze korzysta równie z unijnych funduszy 12%. Wikszo respondentów potwierdziła, e według ich wiedzy w przedsibiorstwie górniczym przeznacza si specjalne rodki finansowe na cele badawczo-rozwojowe zwizane z działalnoci innowacyjn. To dobrze wiadczy o systemie zarzdzania przedsibiorstwem, gdy oznacza ch wdraania innowacji i przewidywanie rodków na nie w budecie przedsibiorstwa. Dokonano take oceny korzyci płyncych z wdroenia innowacji w przedsibiorstwie górniczym. Najczciej wymieniana była tutaj poprawa jakoci produktów handlowych i usług oraz poprawa obsługi klienta.

8 128 Z. wicicka, Innowacje w zarzdzaniu przedsibiorstwem górniczym Z. wicicka, Innovations in managing a mining company Rys. 4. Pozytywne efekty wdroenia innowacji w przedsibiorstwie górniczym (The positive effects of innovation implementation in a mining company) ródło: opracowanie własne. Niestety, jak wikszo podejmowanych nowych działa, innowacje obarczone s ryzykiem i wi si z problemami. Przyczyniaj si do tego bariery wdraania innowacji w przedsibiorstwie. Przewaajca liczba badanych wskazała jako główn barier wdraania innowacji ryzyko zwizane z niepowodzeniem jej wdroenia, co spowodowane jest brakiem odpowiednio wykwalifikowanej kadry i niewystarczajc baz techniczn. Nastpnie jako bariery równowanie ocenione zostały: brak rodków finansowych i zbyt wysokie koszty innowacji. Znaczenie tych barier jest o tyle istotne, e pominito w odpowiedziach bariery zwizane z biurokracj, brakiem kontaktów sektorowych oraz brakiem czasu. Czynnikami, które zwikszyłyby innowacyjno przedsibiorstw, s wiksza konkurencja ze strony innych przedsibiorstw z sektora oraz rodki finansowe z budetu pastwa lub Unii Europejskiej przeznaczone na innowacje w sferze górnictwa. Wnioski Na podstawie przeprowadzonych bada pozytywnie oceniono innowacyjno przedsibiorstw górniczych. Ocen t mona poprze tym, e w badanym przedsibiorstwie górniczym wystpuj wszystkie cztery omówione rodzaje innowacji. Ponadto przedsibiorstwo to stale współpracuje z sektorem nauki. Obserwujc tendencje wystpujce w przedsibiorstwach górniczych, mona stwierdzi, e przedsibiorstwa te posiadaj potencjał innowacyjny, który nie jest w pełni wykorzystywany. Zmiany w strukturze organizacyjnej, systemy motywacyjne i przychylny styl kierowania przyczyniłyby si do wzrostu innowacyjnoci. Niski poziom innowacyjnoci przedsibiorstw górniczych spowodowany jest brakiem odpowiednich rodków finansowych, co w znaczcy sposób ogranicza działalno innowacyjn. Istotne znaczenie ma równie ryzyko łczce si z wdroeniem innowacji, a take zwizane z nim koszty niepowodzenia przedsiwzicia innowacyjnego. Przedsibiorstwa górnicze stawiaj sobie za cel dostosowanie si do wymogów i oczekiwa odbiorców, co przejawia si wprowadzaniem innowacji organizacyjnych, zmianami w obsłudze klienta i opracowaniem nowych ekologicznych produktów. Słuszne wydaje si zatem badanie rodzajów innowacji wystpujcych w przedsibiorstwach górniczych, gdy pomoe to opracowywa wyspecjalizowane formy wsparcia dla kadry zarzdzajcej zaanga- owanej w restrukturyzacj brany górniczej, tym bardziej, e rozwój górnictwa poprzez

9 WSPÓŁCZESNE ZARZDZANIE 2/ CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 2/2012 wdroenie innowacji jest dla Polski istotny pod wzgldem utrzymania bezpieczestwa energetycznego i zwikszenia poziomu rozwoju gospodarczego. Bibliografia 1. Bogdanienko J. (red.), (1998), Zarzdzanie innowacjami. Wybrane problemy, Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej, Warszawa. 2. Brzeziski M., (2001), Zarzdzanie innowacjami technicznymi i organizacyjnymi, Difin, Warszawa. 3. Drucker P.F., (1992), Innowacja i przedsibiorczo. Praktyka i zasady, PWE, Warszawa. 4. Durlik I., (1998), Zmiany innowacyjne jako element strategii restrukturyzacji przedsibiorstw, Instytut Organizacji i Zarzdzania w Przemyle ORGMASZ, Ekonomika i Organizacja Przedsibiorstwa, nr Howells J., (2000), Innovation and Services. New Conceptual Frameworks, CRIC Disussion Paper, no Janasz K., (2003), Innowacje w modelach działalnoci przedsibiorstw, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczeciskiego, Szczecin. 7. Kasprzyk S., (1980), Innowacje od koncepcji do produkcji, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa. 8. Kraniak J., (2005), Uwarunkowania działalnoci innowacyjnej w przedsibiorstwie, [w:] A. Stabryła (red.), Innowacyjno we współczesnych organizacjach, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków. 9. Penc J., (2002), Przedsibiorstwo w burzliwym otoczeniu. Proces adaptacji i współpracy, Biblioteka Menadera i Słuby Pracowniczej, Bydgoszcz. 10. Pomykalski A., (1997), Innowacje, Politechnika Łódzka, Łód. 11. Schumpeter J.A., (1960), Teoria rozwoju gospodarczego, PWN, Warszawa. 12. Stawasz E., (1999), Innowacje a mała firma, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łód. Bibliografia elektroniczna 1. Działalno innowacyjna przedsibiorstw w latach , (2009), GUS, Warszawa, [on line], [ ]. 2. Podrcznik Oslo. Zasady gromadzenia i interpretacji danych dotyczcych innowacji. Pomiar działalnoci naukowej i technicznej, OECD i Eurostat, [on line], fileadmin/user_upload/43/46/43464/ _oslo.pdf, [ ]. Innovations in managing a mining company Summary The article presents the analysis of innovative activity in mining companies, based on the types of innovations introduced by a selected mining company in Silesia. This analysis was based on a survey, which was carried out as a part of the project The analysis of determinants of innovativeness of mining companies from November 2010 till December As a result of this study, a diagnosis of innovative activities in mining companies has been obtained, taking into account what kind of innovations are in these companies are. The research employed qualitative methods, using the technique of individual in-depth interviews (IDI Individual In-Depth Interviews). The survey structure was based on a review of research literature, which served, among others, to refine and clarify the discussed issues in qualitative research. This development confirms the hypothesis that innovations in mining enterprises may be present in all divisions of the mining companies depending on their type. Due

10 130 Z. wicicka, Innowacje w zarzdzaniu przedsibiorstwem górniczym Z. wicicka, Innovations in managing a mining company to the small number of studies on this topic, diagnosis of innovation in mining companies and identification of the innovation determinants characteristic of this industry is very important. Moreover, the article contains the assessment of the innovative activity of a mining company, compared to companies in Poland, based on selected indexes. The article also characterizes the determinants and barriers of innovation development in mining companies.