INFORMATOR DLA PRZEDSIÊBIORCÓW. msp.krakow.pl ISSN X. wrzesieñ B I Z N E S I G O S P O D A R K A K R A K Ó W

Transkrypt

1 INFORMATOR DLA PRZEDSIÊBIORCÓW msp.krakow.pl B I Z N E S I G O S P O D A R K A ISSN X 56 wrzesieñ 2010 CRA CO V I A K R A K Ó W

2 PUNKTY URZÊDU MIASTA KRAKOWA PUNKT OBS UGI PRZEDSIÊBIORCY w Centrum Administracyjnym Urzêdu Miasta Krakowa ul. Wielicka 28 a (III piêtro), tel.: czynne: od poniedzia³ku do pi¹tku Funkcjonuje na mocy porozumienia pomiêdzy Gmin¹ Kraków a Urzêdem Statystycznym, Izb¹ Skarbow¹ i Zak³adem Ubezpieczeñ Spo³ecznych. Istot¹ jego dzia³alnoœci jest mo liwoœæ za³atwienia w jednym miejscu wiêkszoœci spraw zwi¹zanych z uruchomieniem i prowadzeniem dzia³alnoœci go - spodarczej. Przep³yw informacji pomiêdzy przedsiêbiorcami a Punktem Obs³ugi Przedsiêbiorcy jest dodatkowo wspomagany on-line, za poœrednictwem strony internetowej NOWOHUCKIE CENTRUM INFORMACJI w tym: Biuro Lokalne Nowa Huta, prowadzone przez Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Nowej Huty os. Centrum B 9, tel.: forum_nh@interia.pl czynne: od poniedzia³ku do pi¹tku Punkt udziela informacji na temat mo liwoœci rozpoczêcia dzia³alnoœci gospodarczej, wraz ze wskazaniem instytucji, do których nale y siê udaæ w celu za³atwienia formalnoœci, a tak e dotycz¹cych mo liwoœci i zasad pozyskiwania funduszy z Unii Europejskiej i innych Ÿróde³. Zajmuje siê tak e szeroko pojêt¹ wspó³prac¹ z sieci¹ informacji miejskiej i innymi instytucjami dzia³aj¹cymi na terenie Krakowa, wraz z promocj¹ spo³eczn¹ i gospodarcz¹ Nowej Huty. STANOWISKO INFORMACJI O FUNDUSZACH EUROPEJSKICH DLA PRZEDSIÊBIORCÓW prowadzone przez Ma³opolskie Regionalne Centrum Informacji Europejskiej (MRCIE) ul. Wielicka 28 a (III piêtro, stanowisko nr 10a) tel.: stanowiskoue@um.krakow.pl czynne: od poniedzia³ku do pi¹tku Stanowisko udziela informacji na temat mo liwoœci i warunków pozyskiwania œrodków finansowych z funduszy unijnych oraz o zasadach prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej na terenie pañstw UE.

3 msp.krakow.pl 56 wrzesieñ 2010 SPIS TREŒCI FUNDUSZE EUROPEJSKIE Ma³opolskie Centrum Przedsiêbiorczoœci Bezp³atne dy ury konsultacyjne dla ma³opolskich przedsiêbiorców z gmin o niskiej skutecznoœci w procesie pozyskiwania dotacji na rozwój firm 2 Wydzia³ Strategii i Rozwoju Miasta Innowacyjnoœæ mikroprzedsiêbiorstw w Polsce 3 PORADNIKI Wydzia³ Strategii i Rozwoju Miasta Dzia³alnoœæ gospodarcza w Szwajcarii 4 W³asny biznes w Unii Europejskiej cz. XVII 7 INFORMACJE DLA PRZEDSIÊBIORCÓW Zak³ad Ubezpieczeñ Spo³ecznych Informacja o œwiadczeniach emerytalnych 12 ZUS informuje o stanie konta 13 Urz¹d Statystyczny w Krakowie Komunikat o sytuacji spo³eczno-gospodarczej 14 Wybrane wskaÿniki ogólnopolskie 16 REDAKCJA Informator dla Przedsiêbiorców msp.krakow.pl Referat ds. Rozwoju Przedsiêbiorczoœci Wydzia³ Strategii i Rozwoju Miasta, Urz¹d Miasta Krakowa, tel.: (12) , (12) msp@um.krakow.pl, Sekretarz redakcji: Anna Brydniak Opracowanie graficzne, sk³ad, ³amanie tekstu: Drukarnia Urzêdu Miasta Krakowa,

4 Dy ury konsultacyjne dla przedsiêbiorców FUNDUSZE EUROPEJSKIE Bezp³atne dy ury konsultacyjne dla ma³opolskich przedsiêbiorców z gmin o niskiej skutecznoœci w procesie pozyskiwania dotacji na rozwój firm Projekt Zmniejszenie liczby bia³ych plam na mapie dotacji poprzez mobilne konsultacje Ma³opolskie Centrum Przedsiêbiorczoœci (MCP) organizuje dy ury konsultacyjne dotycz¹ce aplikowania o fundusze europejskie dla przedsiêbiorców z gmin województwa ma³opolskiego, w których jeszcze adna firma nie otrzyma³a dotacji w ramach II Priorytetu Ma³opolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata Gospodarki Regionalnej Szansy. Ide¹ projektu Zmniejszenie liczby bia³ych plam na mapie dotacji poprzez mobilne konsultacje jest u³atwienie dostêpu do informacji o funduszach na rozwój biznesu w ramach MRPO oraz zmotywowanie przedsiêbiorców do udzia³u w og³aszanych konkursach i zwiêkszenia ich efektywnoœci w aplikowaniu o dotacjê. Podczas konsultacji przedsiêbiorcy bêdê mogli dowiedzieæ czy ich projekt mo e otrzymaæ dofinansowanie w ramach Gospodarki Regionalnej Szansy, jaka jest maksymalna kwota dotacji, kiedy bêd¹ og³aszane konkursy, jak nale y przygotowaæ wniosek aplikacyjny, jakie s¹ wymagane za³¹czniki, na co nale- y zwróciæ uwagê podczas planowania ca³ej inwestycji, jakie kryteria decyduj¹ o wyborze projektu, jakie s¹ najczêœciej pope³niane b³êdy. Eksperci MCP postaraj¹ siê odpowiedzieæ przedsiêbiorcom na wszystkie pytania i w¹tpliwoœci zwi¹zane z uzyskaniem dofinansowania na rozwój firmy. Konsultacje odbêd¹ siê zgodnie z harmonogramem zamieszczonym na stronie internetowej KONTAKT Ma³opolskie Centrum Przedsiêbiorczoœci: Kraków, ul. Kordylewskiego 11 (I piêtro) Infolinia: , , Mapa bia³ych plam w Województwie Ma³opolskim (wg skutecznoœci w pozyskiwaniu dotacji na rozwój firmy) Projekt wspó³finansowany przez Uniê Europejsk¹ ze œrodków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Ma³opolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata msp.krakow.pl

5 Mikroprzedsiêbiorstwa w Polsce Innowacyjnoœæ mikroprzedsiêbiorstw w Polsce Wspieranie dzia³añ innowacyjnych i promowanie innowacyjnoœci jest jednym z wa niejszych celów polityki gospodarczej Unii Europejskiej. Tymczasem opublikowane przez Polsk¹ Agencjê Rozwoju Przedsiêbiorczoœci w 2010 roku wyniki badañ nad poziomem innowacyjnoœci w mikroprzedsiêbiorstwach wykaza³y jednoznacznie, e w Polsce wci¹ zbyt ma³o takich firm wprowadza innowacje. W naszym kraju funkcjonuje 1,8 miliona podmiotów gospodarczych, zatrudniaj¹cych poni ej 10 osób, które zatrudniaj¹ ³¹cznie 3,7 miliona osób. Spoœród nich jedynie 26% wprowadza innowacje, a jeszcze mniej, bo 3%, prowadzi dzia³alnoœæ badawczo-rozwojow¹. Dzieje siê tak pomimo faktu, e polskie mikroprzedsiêbiorstwa doceniaj¹ wagê innowacyjnoœci a 2/3 ankietowanych jest przekonana, e innowacje s¹ wa ne dla pozycji rynkowej firmy i jakoœci oferowanych przez ni¹ us³ug. Równoczeœnie, przedsiêbiorcy wskazuj¹ na bariery uniemo liwiaj¹ce, lub utrudniaj¹ce im prowadzenie dzia³alnoœci innowacyjnej, zwi¹zane przede wszystkim z czynnikami ekonomicznymi. Szczególnie wa ne okaza³y siê brak œrodków finansowych oraz zbyt wysokie koszty innowacji. Podkreœlano tak e znaczenie czynników rynkowych, wœród których wskazywano na niepewny popyt na nowe produkty oraz na ograniczone mo liwoœci rozwoju ze wzglêdu na to, e rynek opanowany jest przez dominuj¹ce przedsiêbiorstwa. Równoczeœnie jednak, niewielu mikroprzedsiêbiorców decyduje siê na skorzystanie z takich instrumentów, jak dotacje, kredyt technologiczny czy fundusze kapita³u podwy szonego ryzyka. w województwach dolnoœl¹skim, mazowieckim i œl¹skim, które s¹ jednoczeœnie obszarami najbardziej atrakcyjnymi dla potencjalnych inwestorów. Najmniej innowacyjni s¹ mikroprzedsiêbiorcy z województw podlaskiego i podkarpackiego. Innowacjom sprzyja te wspó³praca z zagranic¹ oraz dzia³alnoœæ na rynku ogólnokrajowym. Poziom innowacyjnoœci mikroprzedsiêbiorstw uzale niony jest tak e od rodzaju prowadzonej dzia³alnoœci. Najbardziej innowacyjne s¹ firmy z bran- y us³ugowej, szczególnie zajmuj¹ce siê ochron¹ zdrowia, hotelarstwem i restauracjami spoœród ni a 40% wprowadza³o w ostatnim okresie innowacje, Na drugim miejscu plasuj¹ siê firmy z sektora poœrednictwa finansowego oraz firmy zajmuj¹ce siê edukacj¹. Najmniejsze zainteresowanie innowacjami wykazuj¹ mikroprzedsiêbiorcy dzia³aj¹cy w sferze handlu oraz przedsiêbiorstwa przemys³owe. Raport Innowacyjnoœæ mikroprzedsiêbiorstw w Polsce dostêpny jest pod adresem: owacyjnosc_mikroprzedsiebiorstw_w_polsce.pdf Badanie zosta³o zrealizowane w ramach projektu Rozwój zasobów ludzkich poprzez promowanie wiedzy, transfer i upowszechnianie innowacji, finansowanego z Europejskiego Funduszu Spo³ecznego ze œrodków Programu Operacyjnego Kapita³ Ludzki, Priorytet II, Dzia³anie 2.1, Poddzia³anie ród³o: Portal Innowacji FUNDUSZE EUROPEJSKIE Jak wykaza³y badania, niektóre regiony naszego kraju lepiej radz¹ sobie wprowadzaniem innowacji, ni inne. Najwy szy poziom innowacyjnoœci notuje siê Agnieszka Stasiak Wydzia³ Strategii i Rozwoju Miasta 1 Badaniem ankietowym objêtych zosta³o 1500 mikroprzedsiêbiorstw w ca³ej Polsce. msp.krakow.pl 3

6 Dzia³alnoœæ gospodarcza w Szwajcarii PORADNIKI 4 Od 2011 roku Polacy maj¹ zyskaæ mo liwoœæ pracy i ycia w Szwajcarii bez specjalnych pozwoleñ. Szwajcaria nie jest cz³onkiem UE, ale zawar³a z Uni¹ wiele umów dwustronnych. Jedna z nich przewiduje swobodny przep³yw osób miêdzy Szwajcari¹ a UE. Swoboda ta obwarowana jest jednoczeœnie pewnymi zastrze eniami okresami przejœciowymi, referendum, tzw. klauzul¹ zabezpieczaj¹c¹. Powy sza umowa wesz³a w ycie 1 czerwca 2002 r., a w roku 2005 naród szwajcarski wypowiedzia³ siê w g³osowaniu za objêciem umow¹ nowych pañstw cz³onkowskich (UE 8), co rozszerzono w przysz³oœci tak e na Rumuniê i Bu³gariê. msp.krakow.pl Formy organizacyjno-prawne Szwajcarskie prawo gwarantuje prowadzenie dzia- ³alnoœci gospodarczej zarówno przez osoby bêd¹ce obywatelami tego kraju jak i przez cudzoziemców. Najbardziej powszechnymi formami prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej s¹ spó³ki z ograniczon¹ odpowiedzialnoœci¹ (GmbH), spó³ki akcyjne (AG), mog¹ byæ te tworzone oddzia³y spó³ek. Funkcjonuje tzw. samo zatrudnienie, jednak na razie jest ono ma³o interesuj¹ce dla obywateli Polski. Samo zatrudnienie mo liwe bêdzie dopiero po pe³nym wdro eniu umowy z Polsk¹ o swobodzie ruchu osób, to jest dopiero po 2011 roku. Dzia³alnoœæ gospodarcza w Szwajcarii mo e byæ prowadzona w takich formach jak: 1. Spó³ki osobowe i kapita³owe. Obie wy ej wymienione formy spó³ek mo na najlepiej opisaæ porównuj¹c ich zalety i wady. Zale-tami spó³ki osobowej wobec kapita³owej jest krótszy proces za³o enia i jego koszty s¹ ni sze. Dotyczy jej mniejsza liczba przepisów; cz³onkowie mog¹ przej¹æ samemu funkcjê organów. Spó³ki osobowe nadaj¹ siê dla bardzo ma³ych przedsiêbiorstw. Podwójne opodatkowanie zysku w Szwajcarii mo na pomniejszyæ (w AG zysk jest podwójnie opodatkowany: po raz pierwszy na poziomie samej spó³ki i po raz drugi jako dywidenda akcjonariuszy). Wad¹ spó³ki osobowej w stosunku do spó³ki kapita³owej jest nieograniczona odpowiedzialnoœæ Dzia³alnoœæ gospodarcza w Szwajcarii spó³ki, a udzia³y s¹ trudno przenoœne. Udzia³owcy musz¹ byæ imiennie wpisani do rejestru handlowego, utrudniony jest dostêp do rynku kapita³owego. Spó³ka osobowa jest zobowi¹zana do zabezpieczenia socjalnego. Spó³ka kapita³owa natomiast nadaje siê do przedsiêbiorstw z wiêkszym kapita³em, w których wiêksz¹ rolê odgrywa wk³ad kapita³u akcjonariuszy i ich odpowiedzialnoœæ ma byæ ograniczona. 2. Firma córka i oddzia³. Zagraniczna spó³ka-matka stoi przed decyzj¹ czy za³o yæ w Szwajcarii firmê-córkê czy te oddzia³. W przypadku oddzia³u przy jego za³o eniu nie jest wymagany kapita³ w³asny, wystarczy oddanie do dyspozycji nieokreœlonej w przepisach dotacji zagranicznej firmy matki. Utworzenie oddzia³u jest prostsze i tañsze ni w przypadku spó³ki kapita³owej, nie ma op³aty skarbowej ani podatku obrachunkowego przy transferze zysku. Nie jest wymagany partner szwajcarski, jeœli zagraniczna spó³ka osobowa powstaje w formie oddzia³u. Kierownictwo zagranicznej spó³ki matki wspó³odpowiada za interesy oddzia³u 3. Spó³ka z ograniczon¹ odpowiedzialnoœci¹ i spó³ka akcyjna. W przypadku spó³ki z o.o. wymagany jest niewielki kapita³ za³o ycielski ( CHF) i niedu e koszty strukturalne. Upowa niony jednoosobowo do podpisu kierownik musi byæ mieszkañcem Szwajcarii, niekoniecznie jej obywatelem. Fakultatywne w przypadku spó³ki z ograniczon¹ odpowiedzialnoœci¹ jest sta³e korzystanie z us³ug firmy rewizyjnej. Kapita³ spó³ki z o.o. nie mo e przekroczyæ 2 mln CHF. Jej wad¹ s¹: brak anonimowoœci spó³ki oraz utrudnione przenoszenie udzia³ów. Rejestracja firmy w Szwajcarii Spó³ki kapita³owe tj.: spó³ka akcyjna oraz spó³ka z ograniczon¹ odpowiedzialnoœci¹ musz¹ byæ wpisane do rejestru handlowego, który w Szwajcarii prowadzony jest w 26 kantonach przez urzêdy rejestru handlowego. Spó³ka osobowa (firma jednoosobowa) winna byæ wpisana do rejestru handlowego, jeœli jej roczny obrót osi¹gnie min CHF. Zaleca siê dokonanie wpisu równie wówczas, gdy obrót jest ni szy.

7 Dzia³alnoœæ gospodarcza w Szwajcarii Wpis do rejestru gwarantuje wy³¹cznie prawo do u ytkowania nazwy firmy. Jego koszt wynosi dla spó- ³ek akcyjnych oraz sp. z o.o min. 650 CHF (przy w³asnym kapitale do CHF) oraz min. 200 CHF dla firm jednoosobowych. Szczegó³owe wymogi dot. umieszczenia w rejestrze handlowym wraz ze wzorami dokumentów obowi¹zuj¹cych w poszczególnych kantonach znajduj¹ siê na stronie internetowej: Wprawdzie prowadzona jest ona w czterech jêzykach (niemieckim, francuskim, w³oskim i angielskim), ale strony poszczególnych kantonów, gdzie umieszczone s¹ informacje obowi¹zuj¹ce na danym terenie z regu³y w jêzykach w nich dominuj¹cych. Znajduj¹ siê tam te dane teleadresowe wszystkich kantonalnych urzêdów rejestrów handlowych. System podatkowy System podatkowy w Szwajcarii uwarunkowany jest federalistyczn¹ struktur¹ kraju. Obok podatków okreœlonych w konstytucji dla federacji, ka dy kanton ma w³asne przepisy i stawki podatkowe. Ustanawianie kantonalnych taryf i stawek podatkowych jak równie kwot zwolnieñ od podatku pozostaje w zakresie kompetencji poszczególnych kantonów. Równie gminy (jest ich ok ) w ramach przepisów kantonalnych okreœlaj¹ w³asne stawki podatków. Kantonalne urzêdy podatkowe traktuj¹ podatników jak klientów, którym s³u ¹ rad¹. Mo na uzyskaæ informacjê jak opodatkowana bêdzie okreœlona dzia³alnoœæ gospodarcza. Rejestr podatników w wiêkszoœci kantonów nie jest do publicznego wgl¹du. Podatki dziel¹ siê na bezpoœrednie i poœrednie. Podatki bezpoœrednie pobieraj¹ kantony i gminy jak równie pañstwo (federacja) i tylko od zysku oraz kapita³u firmy, od dochodu i maj¹tku osób fizycznych. Podatki poœrednie i op³aty w formie obci¹ eñ konsumpcji i u ycia s¹ przypisane pañstwu. Podatkami bezpoœrednimi s¹: podatek dochodowy, podatek od zysku, podatek obrachunkowy (Verrechnungssteuer), op³ata skarbowa (Stempelabgaben). Do podatków poœrednich mo na zaliczyæ: podatek od wartoœci dodanej, podatek od tytoniu, podatek od piwa, podatek od wyrobów spirytusowych, podatek od oleju minaralnego, podatek samochodowy, c³a. W 26 kantonach pobierane s¹ podatki dochodowe, maj¹tkowe i inne op³aty, czyli: podatek dochodowy i maj¹tkowy, podatek pog³ówny, osobowy i od gospodarstwa domowego, podatek od spadków i darowizn, podatek od zysku z nieruchomoœci, podatek od kupna-sprzeda y, podatek od nieruchomoœci, podatek od wygranych w loterii. Podatki od posiadania i wydatków s¹ pobierane: od samochodów, od psów, od rozrywek, op³ata skarbowa, od reklamy, od budowli wodnych. W gminach pobierane s¹ równie podatki dochodowe, maj¹tkowe i inne op³aty (9 rodzajów) oraz podatki od posiadania i wydatków (3 rodzaje). Nazwy podatków gminnych pokrywaj¹ siê w du ej mierze z podatkami kantonalnymi. Ró norodnoœæ podatków i ich stawek w poszczególnych kantonach i gminach nie u³atwia poruszania siê w tej problematyce i stwarza problemy równie Szwajcarom. Z punktu widzenia zobowi¹zañ podatkowych przedsiêbiorstw nie jest istotny ich podzia³ wg kodeksu zobowi¹zañ na spó³ki osobowe i kapita³owe, lecz czy jest to zak³ad, holding b¹dÿ firma maj¹tkowa. Spó³ki z ograniczon¹ odpowiedzialnoœci¹ oraz akcyjne uiszczaj¹ podatki od zysku oraz od kapita³u (istniej¹ ró ne ulgi). Podatek od zysku (korporacyjny) wynosi na szczeblu federalnym 8,5%, zaœ w kantonach s¹ to z regu³y stawki progresywne. Podatek od kapita³u nie wystêpuje jako podatek pañstwowy, zaœ w poszczególnych kantonach okreœlony jest jedn¹ stawk¹ lub wide³kami. Kantony zainteresowane s¹ tworzeniem na ich terenie zagranicznych firm i proponuj¹ ulgi. Zwalniaj¹ one równie holdingi od wszystkich podatków dochodowych (tzw. przywilej holdingowy). Spó³ki PORADNIKI msp.krakow.pl 5

8 Dzia³alnoœæ gospodarcza w Szwajcarii PORADNIKI zarz¹dzaj¹ce uiszczaj¹ w kantonie podatek w przedziale od 0% do 15% powszechnego podatku kantonalnego. Podstawowa stawka podatku od wartoœci dodanej (MWSt) wynosi 7,6 %, dla niektórych towarów i us³ug stosuje siê stawki obni one do 2% lub 3%. Obowi¹zuje zasada, e ka dy kto dokonuje w Szwajcarii regularnych transakcji po przekroczeniu ich wartoœci CHF podlega rejestracji VAT. Przeciêtne ³¹czne obci¹- enie fiskalne (podatki i ubezpieczenie spo³eczne) wynosi w Szwajcarii ok. 31,5% produktu krajowego brutto (USA 28,9%, Francja 46,0%). Zagraniczne firmy eksportuj¹ce towary do Szwajcarii winny ustaliæ przed zawarciem kontraktu, kto ma zap³aciæ szwajcarski VAT, bowiem ka dy produkt dopuszczony do obrotu ma naliczony ten podatek. Jeœli zap³aci go polski podmiot, nie ma on podstaw do wyst¹pienia o jego zwrot do miejscowych w³adz podatkowych. Zatrudnienie W przypadku przyjazdu na d³u ej ni 3 miesi¹ce w celu podjêcia pracy nale y ubiegaæ siê o wizê w Ambasadzie Szwajcarii w Warszawie. Wiza nie jest wymagana przy pobycie krótszym ni 90 dni. Ubiegaj¹cy siê o wizê z prawem do pracy powinien posiadaæ: paszport wa ny min. 3 miesi¹ce, 3 kopie umowy o pracê, 3 fotografie, 3 formularze wizowe (wype³nione dok³adnie w jêz. niemieckim, francuskim, w³oskim lub angielskim). Procedura udzielania wizy trwa ok. 2 m-cy, jako e wymagana jest zgoda Biura Federalnego dla Obcokrajowców w Bernie i kosztuje ok. 120 z³. Polacy, aby podj¹æ legalnie pracê w Szwajcarii musz¹ posiadaæ pozwolenie od kwietnia 2006 roku jest to przyznawane na 5 lat zezwolenie typu EG-EFTA, czyli takie same jak inni cz³onkowie Unii Europejskiej. Przed uzyskaniem pozwolenia wymagana jest zgoda Kantonalnego Urzêdu ds. Przemys³u, Rzemios³a i Pracy (KIGA Kantonales Amt für Industrie, Gewerbe und Arbeit). Wniosek o zgodê na zatrudnienie obcokrajowca sk³ada do miejscowych w³adz szwajcarski pracodawca. Wydawane s¹ dwa typy zezwoleñ na pracê: krótkoterminowe (4-12 miesiêcy) oraz d³ugoterminowe (1-5 lat). Szwajcarska firma musi potwierdziæ fakt zatrudnienia. Z kolei zatrudniony wysy³a dokumenty wraz z aplikacj¹ i zdjêciami do Ambasady Szwajcarii w Polsce. Pierwszeñstwo w dostêpie do zatrudnienia nadal ma ludnoœæ lokalna, a w nastêpnej kolejnoœci obywatele tzw. starych Pañstw Cz³onkowskich UE. Regionalne biuro poœrednictwa pracy (Arbeitsvermittlungszentrum RAV) musi dokonaæ weryfikacji, czy na dane stanowisko brakuje odpowiednich kandydatów na lokalnym rynku pracy. W ci¹gu dnia pracy obowi¹zuje pó³toragodzinna przerwa obiadowa. Biura i firmy otwarte s¹ najczêœciej od 8.00 do i potem od do Za nadgodziny pracownicy maj¹ p³acone do 125% stawki podstawowej b¹dÿ otrzymuj¹ dodatkowe dni wolnego. Zarobki nale ¹ do jednych z najwy szych w Europie. Wysokoœæ wynagrodzeñ zamyka siê w przedziale od ok do CHF. Najwy sze zarobki w Szwajcarii dotycz¹ bran y przemys³owej. Kontyngenty (procentowy udzia³ cudzoziemskich pracowników) s¹ sukcesywnie zwiêkszane przez Ministerstwo Gospodarki. Nie obejmuj¹ one zatrudnionych na okres do 4 miesiêcy, którym wystarczy zgoda w³adz kantonalnych. Kontyngenty obowi¹zuj¹ jednak w przypadku, gdy praca poni ej 4 miesiêcy dotyczy bran y budowlanej, ogrodniczej, ochroniarskiej oraz prac porz¹dkowych (sprz¹tania/czyszczenia) w przemyœle. Jaros³aw M¹sior Wydzia³ Strategii i Rozwoju Miasta Opracowano na podstawie: mozna_podjac_prace_lub_zalozyc_firme_w_szwajca rii.html msp.krakow.pl

9 W³asny biznes w Unii Europejskiej cz. XVII Strategia europeizacji ma³ego i œredniego przedsiêbiorstwa Formy europeizacji przedsiêbiorstw c.d. Globalizacja dzia³alnoœci przedsiêbiorstwa Mo na wyró niæ jeszcze czwarty stopieñ intensywnoœci internacjonalizacji dzia³añ przedsiêbiorstwa, 1 czyli globalizacjê dzia³alnoœci przedsiêbiorstwa. W tej fazie przedsiêbiorstwo staje siê miêdzynarodowe i d¹- y do konsolidacji wszystkich operacji miêdzynarodowych. Istotna jest tutaj wymiana produktów finalnych i komponentów pomiêdzy filiami zagranicznymi, a firm¹ macierzyst¹. W fazie tej przedsiêbiorstwo podejmuje decyzje, co do globalizacji wszystkich operacji. Na poziomie centralnym koordynowane s¹ operacje produkcji, dystrybucji, czy us³ug, które s¹ standaryzowane na obszarze du ych rynków. W etapie globalizacji przedsiêbiorstwa szukaj¹ partnerów, aby poprzez zawieranie aliansów strategicznych zmniejszyæ koszty sta³ego funkcjonowania oraz przede wszystkim umocniæ swoj¹ pozycjê na rynku globalnym. Globalizacjê przedsiêbiorstwa mo na okreœlaæ jako traktowanie przez przedsiêbiorstwo 2 œwiata jako jednego rynku. Dzia³ania firm mog¹ przy- 3 bieraæ ró ne formy : przedsiêbiorstwa miêdzynarodowego, przedsiêbiorstwa ponadnarodowego, korporacji transnarodowej, firmy globalnej. Strategia europeizacji ma³ego i œredniego przedsiêbiorstwa Europeizacja przedsiêbiorstwa to umiêdzynarodowienie (internacjonalizacja) jego dzia³alnoœci w skali europejskiej. Obejmuje ona szereg zachowañ poczynaj¹c od prostych zagranicznych transakcji handlowych do podejmowania samodzielnej dzia³alnoœci produkcyjnej w danym kraju. Europeizacja przedsiêbiorstw jest efektem wprowadzenia jednolitego rynku europejskiego, który gwarantuje wszystkim przedsiêbiorstwom (w tym ma³ym i œrednim) jednakowe prawa we wszystkich krajach cz³onkowskich (g³ównie chodzi o zniesienie protekcjonizmu narodowego). Rynek europejski sta³ siê rynkiem lokalnym oferuj¹cym krajowym przedsiêbiorcom nowe szanse i mo liwoœci. Przed podjêciem decyzji o wejœciu na konkretny rynek docelowy (chodzi tutaj o którykolwiek z 27 rynków pañstw cz³onkowskich Wspólnoty) nale y nie tylko przeprowadziæ przynajmniej wstêpne badania rynku, ale co najwa niejsze opracowaæ strategiê europeizacji (internacjonalizacji) firmy, która bêdzie odzwierciedlaæ plan zachowañ przedsiêbiorstwa wobec otoczenia zagranicznego. Zalecana strategia umiêdzynarodowienia dzia³alnoœci firmy obejmuje trzy zasadnicze etapy, które nie tylko nastêpuj¹ po 4 sobie, ale równie maj¹ charakter iteracyjny (rys. 1): 1) badanie i analizê rynku docelowego, 2) sformu³owanie szczegó³owej strategii ekspansji, 3) wdro enie strategii i jej kontrolê. Zasady funkcjonowania gospodarki kraju docelowej lokalizacji warunkuj¹ szansê na osi¹gniêcie sukcesu na rynku zagranicznym. Pierwszym krokiem poznania warunków, w jakich przedsiêbiorstwo bêdzie dzia³aæ na rynku zagranicznym jest analiza makrootoczenia, czyli otoczenia ogólnego. Najczêœciej wykorzystywan¹ w tym celu jest analiza PEST (ang. Political, Economical, Socio-cultural, Technological), która stanowi dobry punkt wyjœcia do zastosowania o wiele 5 bardziej skomplikowanych metod analizy. Bardziej uszczegó³owiona jest analiza otoczenia konkurencyjnego (np. za pomoc¹ piêcioczynnikowej metody Portera, punktowej oceny atrakcyjnoœci sektora, mapy grup strategicznych). Ka de przedsiêbiorstwo dzia³a bowiem w konkretnej bran y, w której wystêpuj¹ nie tylko specyficzne regulacje, ale przede wszystkim specyficzne warunki konkurencji. S¹ bran- e, które s¹ bardzo skoncentrowane, a nowe wejœcie wymagaj¹ sporego nak³adu kapita³owego oraz najczêœciej wspó³pracy z partnerem lokalnym. PORADNIKI Szerzej zob.: K. Wach, Strategia globalizacji jako jeden z efektów walki konkurencyjnej przedsiêbiorstw [w:] Zeszyty Naukowe, nr 622, Prace z zakresu przedsiêbiorczoœæ i konkurencyjnoœci firm, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2003, s K. Wach, Firma globalna jako jeden z efektów procesu globalizacji [w:] Wybrane zagadnienia wspó³czesnej ekonomii, red. R. Pajda, Wydzia³ Zarz¹dzania AGH, Kraków 2001, s Szerzej zob.: A. Jarczewska-Romaniuk, Przedsiêbiorstwa miêdzynarodowe, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz-Warszawa 2004, s Iteracja (³ac. iteratio) to czynnoœæ powtarzania (najczêœciej wielokrotnego) tej samej instrukcji (albo wielu instrukcji) w pêtli. Mianem iteracji okreœla siê tak e operacje wykonywane wewn¹trz takiej pêtli. (Ÿród³o: wikipedia). G. Johnson, K. Scholes, Exploring Corporate Strategy, Prentice Hall Europe, London 1999, s msp.krakow.pl 7

10 W³asny biznes w Unii Europejskiej cz. XVII PORADNIKI Po wstêpnym zapoznaniu siê z sytuacj¹ panuj¹c¹ w danej bran y dobrze jest wybraæ kilku konkurentów (najlepiej strategicznych) i przeprowadziæ analizê porównawcz¹ firmy z konkurentami (benchmarking). Na tej podstawie mo na ustaliæ w³asn¹ pozycjê konku- 6 rencyjn¹ na konkretnym rynku zagranicznym. Rys. 1. Zasady tworzenia strategii europeizacji przedsiêbiorstwa ród³o: K. Wach, Europeizacja ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków Wstêpny rekonesans, a zw³aszcza konsultacja ze specjalistami, m.in. prawnikiem, notariuszem, doradc¹ podatkowym czy ksiêgowym stanowi cenne wzbogacenie dalszego procesu budowania strategii europeizacji przedsiêbiorstwa. Zalecana jest równie wizyta w jednej z lokalnych izb przemys³owo-handlowych lub rzemieœlniczych, zw³aszcza dla tych rodzajów dzia³alnoœci, których dotycz¹ specyficzne uregulowania na rynku docelowym. Uruchamiaj¹c dzia³alnoœæ gospodarcz¹ w poszczególnych krajach cz³onkowskich Wspólnoty nale y zapoznaæ siê z podstawowymi regulacjami prawnymi, zarówno tymi obowi¹zuj¹cymi we Wspólnocie, jak i w poszczególnych krajach cz³onkowskich, w których planowane jest uruchomienie w³asnej firmy, a mianowicie: zasady funkcjonowania jednolitego rynku europejskiego (w tym prawa przys³uguj¹ce przedsiêbiorcom w ramach poszczególnych swobód, ale równie obowi¹zki, jakie musz¹ spe³niæ), narodowe regulacje dotycz¹ce uruchamiania, rejestrowania i prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej, narodowe regulacje dotycz¹ce form organizacyjnoprawnych obowi¹zuj¹cych w danym pañstwie cz³onkowskim (w niektórych wypadkach uzasadniona jest znajomoœæ paneuropejskich form prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej), system podatkowy obowi¹zuj¹cy w danym kraju (w tym wysokoœæ i sposób p³acenia podatków dochodowych, maj¹tkowych i obrotowych, a w niektórych wypadkach tak e podatków lokalnych od dzia- ³alnoœci gospodarczej czy podatków specjalnych), system ubezpieczeñ spo³ecznych obowi¹zuj¹cy w danym kraju (w tym zasady odprowadzania sk³adek, ich wysokoœæ oraz udzia³ pracodawcy i pracownika), wspólnotowe zasady koordynacji systemów ubezpieczeñ spo³ecznych (w tym w³aœciw¹ jurysdykcjê w kwestii odprowadzania sk³adek, w niektórych wypadkach bowiem sk³adki nale y odprowadzaæ w kraju pochodzenia pracownika), zagadnienia prawa pracy obowi¹zuj¹ce w danym kraju (zatrudnianym pracownikom nale y zagwarantowaæ odpowiedni wymiar tygodniowego czasu pracy i urlop wypoczynkowy, minimalne wynagrodzenie oraz inne warunki pracy). Zaleca siê zacz¹æ od ogólnego rozeznania siê w warunkach uruchamiania i funkcjonowania firmy w wybranych lub we wszystkich krajach UE, a potem przeprowadziæ szczegó³ow¹ analizê konkretnego rynku. W tej fazie nale y przyjrzeæ siê warunkom zak³adania i prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej (koszty rejestracji, czas rejestracji, ograniczenia administracyjne, minimalny kapita³ za³o ycielski, zachêty inwestycyjne, system podatkowy, kontakt z notariuszem itp.). Nastêpnym krokiem jest opracowanie strategii wejœcia na rynek docelowy, uwzglêdniaj¹c¹ szczegó- ³owe cele ekspansji i formy wejœcia na ten rynek. Cele ekspansji mog¹ byæ zarówno iloœciowe, jak i jakoœciowe. Wybór formy europeizacji uzale niony jest od 6 Szerzej zob.: I. Penc-Pietrzak, Analiza strategiczna w zarz¹dzaniu firm¹. Koncepcje i stosowanie, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa msp.krakow.pl

11 W³asny biznes w Unii Europejskiej cz. XVII wielu czynników, m. in. cech wewnêtrznych firmy, regulacji obowi¹zuj¹cych w kraju docelowej lokalizacji oraz charakterystyki bran y, w której funkcjonuje 7 firma. Warto równie rozwa yæ mo liwoœæ wspó³pracy z partnerem zagranicznym, która znacznie uproœci ca³y proces rejestracji i stworzy solidne podstawy dzia³alnoœci firmy na rynku zagranicznym w pierwszej fazie jej funkcjonowania. Warto równie zwróciæ uwagê na strategiê marketingow¹, poniewa w niektórych krajach klienci s¹ bardzo przywi¹zani do produktów narodowych. Wybór w³aœciwego modelu zaanga owania na rynku zagranicznym zwi¹zany jest z mo liwoœci¹ wykorzystania ró norodnych przewag konkurencyjnych, jakimi dysponuj¹ potencjalni partnerzy lokalni. W œwietle doœwiadczeñ firm z krajów przechodz¹cych przez proces akcesji do UE, jako najwa niejsze potencjalne korzyœci z nawi¹zania takiej wspó³pracy 8 nale y wskazaæ : wykorzystanie doœwiadczenia i wiedzy rynkowej partnera dla stworzenia optymalnej strategii mix na danym rynku, szeroki dostêp do rynku poprzez rozwiniête ju kana³y dystrybucji oraz potencja³ marketingowy partnera, wspó³dzielenie kosztów inwestycji i ryzyka z ni¹ zwi¹zanego, mo liwoœæ wejœcia/utworzenia nowych komplementarnych wobec dotychczasowych linii biznesowych b¹dÿ segmentów ³añcucha dostaw, dostêp do komplementarnych wobec dotychczas wykorzystywanych technologii, zasobów oraz wiedzy, potencjalne efekty skali. Przed pojêciem decyzji o uruchomieniu dzia³alnoœci gospodarczej w jednym z krajów Unii Europejskiej lub przed przeniesieniem do niego siedziby firmy trzeba przeprowadziæ szczegó³ow¹ analizê wstêpn¹ obejmuj¹c¹ analizê korzyœci i strat wynikaj¹cych miêdzy innymi z uwarunkowañ prawnych na wybranym rynku. Wprawdzie polscy przedsiêbiorcy mog¹ korzystaæ ze swobody wyboru miejsca swojej dzia³alnoœci i ze swobody wyboru formy dzia³ania, trzeba jednak pamiêtaæ, e uwarunkowania w poszczególnych krajach UE s¹ bardzo zró nicowane i mog¹ siê okazaæ niekorzystne. G³ównie ze wzglêdu na barierê jêzykow¹, a w niektórych wypadkach ze wzglêdu na biurokracjê i zawi³oœci administracyjne warto skorzystaæ z us³ug doœwiadczonego i obrotnego prawnika praktykuj¹cego w danym kraju. Przy jego pomocy ca³y proces zak³adania firmy z regu³y przebiega sprawniej i szybciej. Ostatni¹ faz¹ jest wdro enie zaplanowanej uprzednio strategii oraz jej kontrola i ewentualna korekta. Mo na tu wyró niæ dwa nastêpuj¹ce po sobie etapy (ang. Start up phase): 1) etap przedrejestracyjny (ang. Pre-registration stage), 2) etap w³aœciwej rejestracji (ang. Registration stage). Czynnoœci formalne zwi¹zane z poszczególnymi etapami znacznie siê ró ni¹ w konkretnych krajach cz³onkowskich. Faza przedrejestracyjna obejmuje m. in. takie dzia³ania, jak: legalizacja pobytu (uzyskania karty pobytowej lub pozwolenia na pobyt), zebranie wymaganych dokumentów wraz z ich t³umaczeniami, wstêpna weryfikacja nazwy firmy, sporz¹dzenie aktu za³o ycielskiego spó³ki, kontakt z notariuszem, wp³acenie kapita³u za³o ycielskiego na rachunku bankowym, uzyskanie wymaganych pozwoleñ lub koncesji, ewentualne przeprowadzenie testów konsumenckich lub nawi¹zanie wspó³pracy z partnerem zagranicznym. Trzeba zwróciæ uwagê, e w tej fazie przedsiêbiorca ponosi ju wstêpne koszty uruchamiania dzia³alnoœci gospodarczej obejmuj¹ce g³ównie honoraria notariusza i prawnika. Etap w³aœciwej rejestracji jest oczywiœcie uregulowany prawem wewnêtrznym poszczególnych krajów PORADNIKI 7 8 Szerzej zob.: R. Morawczyñski, Bariery eksportu w polskich ma³ych i œrednich przedsiêbiorstwach [w:] Dzia³alnoœæ gospodarcza w Unii Europejskiej. Wybrane zagadnienia, red. K. Wach, Katedra Przedsiêbiorczoœci i Innowacji Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2005, s M. Tomczak, A. Laskowski, Strategia ekspansji sprzeda y na rynkach Unii Europejskiej. Jak najefektywniej wykorzystaæ w³asny potencja³ na obcych rynkach?, Manager 2003, nr 5. msp.krakow.pl 9

12 INFORMACJE DLA PRZEDSIÊBIORCÓW W³asny biznes w Unii Europejskiej cz. XVII cz³onkowskich. Mo na jednak przyj¹æ, e obejmuje on takie czynnoœci, jak: rejestracja firmy (najczêœciej w rejestrze przedsiêbiorstw a w wypadku jednoosobowej dzia³alnoœci na w³asny rachunek w urzêdzie gminy lub urzêdzie skarbowym), rejestracja w urzêdzie skarbowym na potrzeby podatku dochodowego oraz podatku VAT, rejestracja na potrzeby systemu ubezpieczeñ spo³ecznych, zapisanie siê do izby przemys³owo-handlowej lub rzemieœlniczej (w niektórych krajach cz³onkostwo w izbie jest obowi¹zkowe). Po dope³nieniu wszystkich formalnoœci mo na dopiero podj¹æ dzia³alnoœæ gospodarcz¹. Warto podkreœliæ, i pierwszy okres dzia³alnoœci jest z regu³y bardzo trudny (podobnie jak we w³asnym kraju), a dodatkowym utrudnieniem s¹ bariery biurokratyczne i jêzykowe. Wybór formy prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej w krajach UE Traktaty okreœlaj¹ jedynie ogólne zasady prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej. Oznacza to, e przedsiêbiorcy uruchamiaj¹cy dzia³alnoœæ gospodarcz¹ w poszczególnych krajach cz³onkowskich podlegaj¹ prawu oraz procedurom obowi¹zuj¹cym w tych krajach. przez utworzenie za granic¹ biura przedstawicielskiego, przez otwarcie za granic¹ oddzia³u firmy, przez zawi¹zanie za granic¹ spó³ki zale nej (filii) w formie spó³ki kapita³owej, na zasadzie samozatrudnienia, czyli uruchomienia jednoosobowego przedsiêbiorstwa prywatnego przez podjêcie samodzielnej dzia³alnoœci gospodarczej na w³asny rachunek (tzw. indywidualny przedsiêbiorca), przez podjêcie dzia³alnoœci wspólnie z inn¹ osob¹ w formie spó³ki osobowej (w tym spó³ki komandytowej), przez zawi¹zanie jednej z paneuropejskich form organizacyjno-prawnych, które s¹ uregulowane bezpoœrednio w ustawodawstwie unijnym. Krajowe formy organizacyjno-prawne Zasadnicze ró nice miêdzy formami organizacyjno-prawnymi w poszczególnych krajach wystêpuj¹ 9 g³ównie w odmianach spó³ek osobowych. Charakter i uwarunkowania poszczególnych form organizacyjnoprawnych w poszczególnych krajach cz³onkowskich znacznie siê od siebie ró ni¹, jednak mo na wyró niæ cztery podstawowe formy, które s¹ wspólne dla 10 wszystkich krajów cz³onkowskich : 1. Jednoosobowa dzia³alnoœæ gospodarcza na w³asny rachunek (indywidualny przedsiêbiorca) W krajach cz³onkowskich UE obowi¹zuj¹ zró nicowane procedury rejestrowe, wymagane s¹ inne dokumenty, wystêpuj¹ zró nicowane formy organizacyjnoprawne prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej, obowi¹zuj¹ ró ne przepisy podatkowe. Rozpoczynaj¹c dzia³alnoœæ gospodarcz¹ w jednym z krajów Unii, polski przedsiêbiorca ma swobodê wyboru formy organizacyjno-prawnej. Wybór zale y przede wszystkim od celu i wielkoœci przedsiêwziêcia, liczby wspólników, rodzaju prowadzonej dzia³alnoœci, lokalizacji, formy opodatkowania, posiadanego kapita³u oraz planów rozwojowych. Bez wzglêdu na odmiennoœæ istniej¹cych regulacji prawnych w poszczególnych krajach cz³onkowskich UE polski przedsiêbiorca wybiera jedn¹ z form organizacyjno-prawnych dzia³alnoœci, która mo e byæ prowadzona: podlega uproszczonej procedurze rejestracji, w³aœciciel jednoosobowego przedsiêbiorstwa prywatnego odpowiada ca³ym swoim maj¹tkiem za zobowi¹zania firmy, przedsiêbiorca mo e prowadziæ dzia³alnoœæ gospodarcz¹ w zasadzie bez wzglêdu na jej rodzaj. 2. Podstawowa spó³ka osobowa (odpowiednik polskiej spó³ki jawnej) podlega prostej procedurze rejestracji, zawi¹zana przez co najmniej dwóch wspólników (w niektórych krajach ograniczona zosta³a maksymalna liczba wspólników), wszyscy wspólnicy s¹ solidarnie odpowiedzialni za zobowi¹zania spó³ki ca³ym swoim maj¹tkiem, Szczegó³owa charakterystyka tych form zosta³a podana w: K. Wach, Jak za³o yæ firmê w Unii Europejskiej, wyd. III uakltualnione, Wolters Kluwer Polska, Kraków Benchmarking the administration of business start-ups, European Commission, Enterprise Directorate General, Brussels, January 2002, s. 24. msp.krakow.pl

13 W³asny biznes w Unii Europejskiej cz. XVII dzia³alnoœæ gospodarcza jest prowadzona pod nazwiskami wspólników (przy czym w niektórych krajach dozwolona jest odrêbna osobowoœæ prawna). 3. Kapita³owa spó³ka prywatna z ograniczon¹ odpowiedzialnoœci¹ posiada osobowoœæ prawn¹, podlega skomplikowanej procedurze rejestracyjnej, spó³ka nie jest to sama z jej wspólnikami, odpowiedzialnoœæ wspólników jest ograniczona do wysokoœci wniesionych przez nich udzia³ów, kapita³ spó³ki zostaje wniesiony przez wspólników (zakaz zbierania kapita³u w formie publicznej emisji udzia³ów). 4. Kapita³owa spó³ka publiczna akcyjna z ograniczon¹ odpowiedzialnoœci¹ (odpowiednik polskiej spó³ki akcyjnej) Dla przedsiêwziêæ o mniejszej skali odpowiednie bêdzie prowadzenie jednoosobowego przedsiêbiorstwa prywatnego lub spó³ki osobowej, dla przedsiêwziêæ œrednich odpowiednia bêdzie spó³ka z ograniczon¹ odpowiedzialnoœci¹, dla wiêkszych spó³ka akcyjna. Procedury rejestracyjne oraz koszty uruchamiania i prowadzenia dzia³alnoœci w wypadku spó³ek osobowych oraz samodzielnej dzia³alnoœci s¹ znacznie ni sze ni w wypadku spó³ek kapita³owych. Ogromne znaczenie przy wyborze formy ma odpowiedzialnoœæ wspólników za zobowi¹zania firmy (por. tab. 18). W wypadku spó³ek kapita³owych wspólnicy ponosz¹ odpowiedzialnoœæ ograniczon¹ do wniesionego wk³adu. Przychody z tytu³u prowadzenia spó³ki osobowej lub samodzielnej dzia³alnoœci s¹ opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych, a przychody spó³ek kapita³owych podatkiem dochodowym od osób prawnych. Przy czym nale y uwzglêdniæ wielkoœæ tych podatków w poszczególnych krajach UE. INFORMACJE DLA PRZEDSIÊBIORCÓW posiada osobowoœæ prawn¹, podlega skomplikowanej procedurze rejestracyjnej, spó³ka nie jest to sama z jej udzia³owcami (akcjonariuszami), kapita³ spó³ki jest zbierany w formie publicznej subskrypcji akcji. Ci¹g dalszy nast¹pi. Poradnik w ca³oœci dostêpny na stronie w dziale Poradniki, Informatory. Krzysztof Wach msp.krakow.pl 11

14 INFORMACJE DLA PRZEDSIÊBIORCÓW Informacja o œwiadczeniach emerytalnych Czy osoba, która wybiera siê na emeryturê mo e zanim z³o y wniosek o emeryturê uzyskaæ informacjê o tym, czy spe³nia warunki do uzyskania tego œwiadczenia i w jakiej bêdzie ono wysokoœci (choæby w przybli eniu)? Jeœli tak, to na jakiej podstawie i w jakim trybie? Od 1 stycznia 2009 r. system emerytalny obejmuje emerytury: Informacja o œwiadczeniach emerytalnych z I filara warunki na jakich mo e byæ przyznana nowa emerytura okreœlone s¹ w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeñ Spo³ecznych z II filara zasady nabywania prawa do okresowej emerytury kapita³owej, zasady i tryb przyznawania okresowych emerytur kapita³owych oraz zasady ustalania wysokoœci i wyp³aty okresowych emerytur kapita³owych okreœla ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapita³owych. W œwietle powy szych uregulowañ prawnych ka da osoba przed z³o eniem wniosku o emeryturê uzyska w Zak³adzie Ubezpieczeñ Spo³ecznych informacje o zasadach nabywania prawa do œwiadczenia. Jednak- e nale y podkreœliæ, i w przypadku osoby bêd¹cej cz³onkiem otwartego funduszu emerytalnego o prawie do œwiadczenia przewidzianego w ustawie o emeryturach kapita³owych decyduje kwota œrodków zgromadzonych na jego rachunku w funduszu, ustalona na ostatni dzieñ miesi¹ca poprzedzaj¹cego miesi¹c, od którego przyznana zostanie emerytura. Wobec powy szego na podstawie informacji o kwocie œrodków zgromadzonych na rachunku cz³onka otwartego funduszu emerytalnego podanej przez fundusz ZUS ustali czy zosta³ spe³niony warunek do przyznania okresowej lub do ywotniej emerytury kapita³owej. W zakresie wymiaru emerytury przys³uguj¹cej ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948 r. nale y wskazaæ, i nowa emerytura z I filara jest uzale niona od 3 czynników spe³nionych ³¹cznie: Zgromadzonych w ci¹gu ycia i zwaloryzowanych sk³adek na ubezpieczenie emerytalne, a je eli ubezpieczony podlega³ ubezpieczeniu spo³ecznemu na podstawie przepisów obowi¹zuj¹cych do dnia 31 grudnia 1998 r. powiêkszonych o zwaloryzowany kapita³ pocz¹tkowy. Wybranego momentu przejœcia na emeryturê. Œredniej dalszej d³ugoœci trwania ycia. Maj¹c na wzglêdzie powy sze elementy decyduj¹ce o wartoœci emerytury wg nowych zasad ustalenie jej wysokoœci nastêpuje na wniosek ubezpieczonego w drodze decyzji. Czy osoba, która otrzyma decyzjê emerytaln¹, mo e wycofaæ wniosek o emeryturê? Jeœli tak, to na jakiej podstawie i w jakim trybie? Zgodnie z art. 116 ust 1 ustawy emerytalnej postêpowanie w sprawach œwiadczeñ wszczyna siê na podstawie wniosku zainteresowanego chyba, e ustawa stanowi inaczej. Zainteresowanemu przys³uguje prawo cofniêcia zg³oszonego przez siebie wniosku o emeryturê lub rentê. W trybie art. 116 ust 2 ustawy emerytalnej wniosek o emeryturê lub rentê mo e byæ wycofany, jednak e nie póÿniej ni do dnia uprawomocnienia siê decyzji. W razie wycofania wniosku postêpowanie w sprawie œwiadczeñ podlega umorzeniu. Wycofanie wniosku jest skuteczne, je eli nast¹pi- ³o na piœmie lub zosta³o zg³oszone ustanie do protoko³u. Czy w decyzji emerytalnej, która zawiera odmowê przyznania œwiadczenia, s¹ wskazane wszystkie przyczyny odmowy, jeœli jest ich wiêcej ni jedna? Np. przy emeryturze pomostowej: niedostateczny sta i nierozwi¹zanie stosunku pracy? Organ rentowy ustala prawo do œwiadczenia z dniem spe³nienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Decyzja zawiera wskazanie rodzaju œwiadczenia, którego dotyczy, powo³ania przepisów prawnych na których jest oparta oraz pouczenie o trybie i terminie odwo³ania. Decyzja przyznaj¹ca œwiadczenie a tak e decyzja odmowna zawiera szczegó³owe faktyczne i prawne uzasadnienie odmowy. Tak wiêc w przypadku gdy organ rentowy odmówi prawa do œwiadczenia w decyzji zostan¹ wskazane wszystkie elementy uzasadniaj¹ce brak prawa do œwiadczenia. Zak³ad Ubezpieczeñ Spo³ecznych 12 msp.krakow.pl

15 Obowi¹zek informowania o wysokoœci sk³adek ewidencjonowanych na koncie nak³ada na ZUS art. 50 ustawy o systemie ubezpieczeñ spo³ecznych. Informacja ma umo liwiæ ubezpieczonym monitorowanie stanu swojego konta emerytalnego w I filarze. Informacja o stanie konta za 2009 r. zawiera: kwotê zwaloryzowanych sk³adek na ubezpieczenie emerytalne, zewidencjonowanych na I filarze za okres od stycznia 1999 do grudnia 2008 roku w³¹cznie, kwotê zwaloryzowanego kapita³u pocz¹tkowego (oczywiœcie tylko wtedy, gdy ten kapita³ zosta³ dla danej osoby ju ustalony), wysokoœæ nale nych i odprowadzonych sk³adek na otwarte fundusze emerytalne (dotyczy to cz³onków OFE), kwoty sk³adek na ubezpieczenie emerytalne, z wy³¹czeniem sk³adek OFE w wysokoœci nominalnej za poszczególne miesi¹ce 2009 r. ZUS informuje o stanie konta Zak³ad Ubezpieczeñ Spo³ecznych rozpocz¹³ wysy³kê Informacji o stanie konta za 2009 r. do 15 mln ubezpieczonych Polaków Dla osób, które ukoñczy³y 35 lat, ZUS podaje równie wysokoœæ hipotetycznej emerytury, czyli szacunkow¹ wartoœæ przysz³ego œwiadczenia. W przypadku ubezpieczonych, których do ubezpieczenia zg³asza i za których odprowadza sk³adki p³atnik (np. pracodawca), za wyj¹tkiem osób wspó³pracuj¹cych z osobami prowadz¹cymi pozarolnicz¹ dzia³alnoœæ, na koncie w ZUS ewidencjonowane s¹ sk³adki nale ne, tj. sk³adki na ubezpieczenie emerytalne wykazane w imiennych raportach miesiêcznych przekazanych do ZUS przez p³atnika sk³adek. W przypadku ubezpieczonych bêd¹cych p³atnikami sk³adek na w³asne ubezpieczenia (np. osób prowadz¹cych pozarolnicz¹ dzia³alnoœæ gospodarcz¹, twórców, artystów) oraz osób wspó³pracuj¹cych z osobami prowadz¹cymi pozarolnicz¹ dzia³alnoœæ, na koncie w ZUS ewidencjonowane s¹ kwoty faktycznie wp³aconych sk³adek na ubezpieczenie emerytalne. W przypadku ubezpieczonych, którzy nie s¹ cz³onkami OFE i nie maj¹ takiego obowi¹zku (tj. ubezpieczonych urodzonych przed 1 stycznia 1969 r.) ca³oœæ sk³adki na ubezpieczenie emerytalne pozostaje w ZUS i jest zapisywana na koncie w I filarze. Natomiast w przypadku ubezpieczonych, którzy s¹ cz³onkami OFE oraz tych, którzy nie nale ¹ do OFE choæ maj¹ taki obowi¹zek (tj. ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1968 r.), czêœæ sk³adki na ubezpieczenie emerytalne w wysokoœci 7,3 proc. podstawy jej wymiaru podlega przekazaniu do OFE. Na koncie w ZUS (czyli w I filarze) ewidencjonuje siê wiêc sk³adki na ubezpieczenie emerytalne bez uwzglêdniania sk³adek nale nych dla OFE (czyli II filar). Tym samym w przypadku osób bêd¹cych cz³onkami OFE (lub maj¹cych taki obowi¹zek), wykazane w Informacji kwoty sk³adek s¹ ni sze ni sk³adki na ubezpieczenie emerytalne naliczone od wynagrodzenia i wykazane w dokumentach przekazanych ubezpieczonemu przez p³atnika (np. ZUS RMUA) lub ni sze ni pe³ne sk³adki emerytalne wp³acone za osoby wspó³pracuj¹ce przy prowadzeniu pozarolniczej dzia³alnoœci lub wp³acone przez ubezpieczonych bêd¹cych p³atnikami sk³adek na w³asne u- bezpieczenia. Informacje o stanie konta ubezpieczonego w ZUS Zak³ad przesy³a listem zwyk³ym na adres do korespondencji podany w zg³oszeniu do ubezpieczeñ spo³ecznych. Je eli ubezpieczony zosta³ zg³oszony do ubezpieczeñ spo³ecznych przez wiêcej ni jednego p³atnika sk³adek, Informacje przesy³a siê na adres do korespondencji podany w zg³oszeniu, które Zak³ad otrzyma³ jako ostatnie. Ka dy, kto otrzyma³ Informacjê powinien sprawdziæ, czy zawiera ona prawid³owe dane. W przypadku b³êdów dotycz¹cych danych osobowych (tj. imienia, nazwiska, numerów PESEL i NIP itp., danych adresowych, kwot sk³adek lub braku sk³adek, nale y przede wszystkim zwróciæ siê do p³atnika sk³adek (czyli pracodawcy). Je eli p³atnik siê pomyli³, powinien sporz¹dziæ i przekazaæ do ZUS dokumenty koryguj¹ce lub uzupe³niæ brakuj¹ce dokumenty ubezpieczeniowe lub wp³aty na Fundusz Ubezpieczeñ Spo³ecznych (FUS). W przypadku, gdy p³atnik stwierdzi, e przekazane przez niego dane s¹ prawid³owe, a wszystkie sk³adki op³aci³ jak nale y, ewentualnie gdy wyjaœnienie nieprawid³owoœci nie jest mo liwe u p³atnika sk³adek nale y z³o yæ reklamacjê w ZUS. Jak to zrobiæ zosta³o wyjaœnione na stronie internetowej: lub na telefonicznej infolinii pod numerem Tam te mo na zwróciæ siê, gdy Informacja z ZUS w ogóle do ubezpieczonego nie dotar³a. Reklamacjê mo na zg³osiæ równie drog¹ elektroniczn¹, wykorzystuj¹c formularz dostêpny poprzez serwis internetowy ZUS pod adresem: (wymagane jest posiadanie bezpiecznego podpisu elektronicznego). Zak³ad Ubezpieczeñ Spo³ecznych INFORMACJE DLA PRZEDSIÊBIORCÓW msp.krakow.pl 13

16 INFORMACJE DLA PRZEDSIÊBIORCÓW 14 Komunikat o sytuacji spo³eczno-gospodarczej województwa ma³opolskiego w czerwcu 2010 roku msp.krakow.pl Komunikat o sytuacji spo³eczno-gospodarczej W pierwszym pó³roczu br. przeciêtne zatrudnienie w sektorze przedsiêbiorstw wynios³o 409,3 tys. osób, zwiêkszaj¹c siê tym samym w relacji do analogicznego okresu ub. roku o 0,9% (w Polsce spad³o o 0,5%). W sektorze publicznym zanotowano spadek zatrudnienia o 3,6% do poziomu 45,1 tys. osób, natomiast w prywatnym wzrost o 1,5% do 364,2 tys. osób. W czerwcu br. przeciêtne zatrudnienie w sektorze przedsiêbiorstw wynios³o 410,9 tys. osób, co oznacza wzrost o 0,3% w stosunku do poziomu sprzed miesi¹ca oraz o 2,1% w porównaniu z czerwcem ub. roku. W Polsce odnotowano wzrost odpowiednio o: 0,3% i 1,1%. W sektorze publicznym zatrudnienie wynios³o 44,8 tys. osób i by³o ni sze od notowanego tak w maju br., jak i czerwcu 2009 r., odpowiednio o: 0,1% i 3,9%. W sektorze prywatnym natomiast liczba zatrudnionych wzros³a w ujêciu miesiêcznym o 0,3%, a w skali roku o 2,9%, osi¹gaj¹c poziom 366,0 tys. osób. W pierwszym pó³roczu br. w województwie ma³opolskim odnotowano symptomy poprawy sytuacji na rynku pracy. Pocz¹wszy od lutego br. systematycznie maleje liczba zarejestrowanych bezrobotnych, przy jednoczesnym wzroœcie liczby ofert pracy. Od pocz¹tku roku w powiatowych urzêdach pracy województwa ma³opolskiego zarejestrowa³o siê ³¹cznie 93,7 tys. osób, tj. o 0,2% wiêcej ni przed rokiem. Równoczeœnie z ewidencji urzêdów pracy w omawianym okresie wy³¹czono 94,7 tys. osób, czyli o 22,0% wiêcej w ujêciu rocznym. W koñcu czerwca br. liczba bezrobotnych zarejestrowanych w powiatowych urzêdach pracy województwa ma³opolskiego wynios³a 129,0 tys. osób, czyli by³a o 3,4% (tj. o 4,6 tys.) ni sza w skali miesi¹ca, ale o 13,5% (tj. o 15,3 tys.) wy sza w ujêciu rocznym. W miesi¹cu sprawozdawczym zarejestrowano jako bezrobotne 14,1 tys. osób, tj. o 2,2% wiêcej ni przed miesi¹cem, ale o 1,8% mniej ni przed rokiem. Z ewidencji powiatowych urzêdów pracy wyrejestrowano w czerwcu br. 18,7 tys. osób. W okresie styczeñczerwiec br. do urzêdów pracy wp³ynê³y oferty 41,1 tys. wolnych miejsc pracy i aktywizacji zawodowej, czyli o ponad jedn¹ czwart¹ (25,9%) wiêcej ni w analogicznym okresie 2009 r. W koñcu czerwca br. powiatowe urzêdy pracy dysponowa³y 4,9 tys. wolnych miejsc pracy i aktywizacji zawodowej, tj. wiêcej zarówno w porównaniu z poprzednim miesi¹cem, jak i w ujêciu rocznym, odpowiednio o: 0,6% i 54,5%. Na 1 wolne miejsce pracy przypada³o 26 bezrobotnych (przed miesi¹cem 27, przed rokiem 36). Stopa bezrobocia rejestrowanego wed³ug stanu w koñcu czerwca br. wynios³a 9,6% (w poprzednim miesi¹cu 9,9%) i by³a o 1,0 pkt proc. wy sza ni rok wczeœniej. W ujêciu regionalnym Ma³opolska zajmowa³a czwart¹ lokatê za Wielkopolsk¹ (8,8%), Mazowszem (9,1%) i Œl¹skiem (9,4%). Przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiêbiorstw w pierwszym pó³roczu br. wzros³o w ujêciu rocznym o 2,2% do kwoty 3049,67 z³ (w kraju wzrost rzêdu 3,3%). W sektorze publicznym œrednia p³aca zwiêkszy³a siê o 3,4% do poziomu 3761,54 z³, a w sektorze prywatnym o 2,2% do 2961,50 z³. W czerwcu br. œrednie wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiêbiorstw w województwie ma³opolskim wynios³o 3135,70 z³ (w kraju 3403,65 z³), co stanowi³o 92,1% œredniej krajowej. W odniesieniu do miesi¹ca poprzedniego wynagrodzenie zwiêkszy³o siê o 3,9%, natomiast w ujêciu rocznym by³o ni sze o 0,1% (w kraju odnotowano wzrost zarówno w odniesieniu do poprzedniego miesi¹ca, jak i analogicznego okresu ub. roku, odpowiednio o: 1,7% i 3,5%). W sektorze publicznym œrednia p³aca osi¹gnê- ³a poziom 3968,81 z³, czyli wzros³a o 9,3% w ujêciu miesiêcznym, ale obni y³a siê o 1,5% w skali roku. W sektorze prywatnym œrednia p³aca w skali miesi¹ca by³a wy sza o 3,1%, a w relacji do czerwca ub. roku wzros³a o 0,4% i wynios³a 3033,69 z³. Wed³ug stanu w koñcu czerwca br. w rejestrze KRUPGN-REGON by³o 324,3 tys. podmiotów gospodarki narodowej z terenu województwa ma³opolskiego (bez osób prowadz¹cych indywidualne gospodarstwa rolne), tj. o 6,0% wiêcej ni w koñcu czerwca 2009 r. W sektorze prywatnym dzia³a³o 316,3 tys. jednostek (wzrost o 6,2%), tj. 97,5% ogó³u podmiotów gospodarczych. Rejestr KRUPGN-REGON obejmowa³ 76,3 tys. osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemaj¹cych osobowoœci prawnej. W relacji do stanu sprzed roku ich liczba wzros³a o 3,9%. Bior¹c pod uwagê podstawowy rodzaj prowadzonej dzia³alnoœci gospodarczej, najwiêksza liczba podmiotów dzia³a³a w sekcjach: handel; naprawa pojazdów samochodowych 89,0 tys., budownictwo 43,2 tys., przetwórstwo przemys³owe - 32,4 tys. oraz

17 Komunikat o sytuacji spo³eczno-gospodarczej dzia³alnoœæ profesjonalna, naukowa i techniczna 27,1 tys. W okresie styczeñ-czerwiec br. produkcja sprzedana przemys³u w województwie ma³opolskim wynios³a 27009,1 mln z³, co oznacza, e kszta³towa³a siê (w cenach sta³ych) na poziomie o 14,6% wy szym ni przed rokiem. W kraju produkcja przemys³owa w skali roku by³a wy sza o 10,6%. Wydajnoœæ pracy w przemyœle, mierzona produkcj¹ sprzedan¹ na 1 zatrudnionego, wynios³a w I pó³roczu br. 159,0 tys. z³ i by³a o 15,5% wy sza ni przed rokiem. Produkcja sprzedana przemys³u w czerwcu br. wynios³a 4968,1 mln z³ i by³a wy sza zarówno w relacji do poprzedniego miesi¹ca, jak i czerwca ub. roku odpowiednio o 7,4% i 24,0%. W kraju produkcja przemys³owa wzros³a o 7,0% w porównaniu z majem br. i o 14,5% w stosunku rocznym. Wydajnoœæ pracy w przemyœle, mierzona produkcj¹ sprzedan¹ na 1 zatrudnionego, ukszta³towa³a siê w czerwcu br. na poziomie 29,2 tys. z³, tj. o 23,3% wy szym w porównaniu z analogicznym okresem ub. roku. Wed³ug wstêpnych danych w pierwszym pó³roczu br. w województwie ma³opolskim oddano do u ytkowania 6059 nowych mieszkañ, tj. o 39,4% mniej w relacji do analogicznego okresu ub. roku. W kraju spadek wyniós³ 16,0%. Ze wzglêdu na formê w³asnoœci, najwiêcej mieszkañ przekazali do u ytkowania inwestorzy indywidualni (54,4% ogó³u) oraz deweloperzy (43,9%). W odniesieniu do pierwszych szeœciu miesiêcy ub. roku spadek nowych realizacji (o 58,9%) uwidoczni³ siê zw³aszcza w budownictwie na sprzeda lub wynajem. Buduj¹cy indywidualnie zrealizowali w omawianym okresie o 5,8% mniej mieszkañ. Od pocz¹tku roku w województwie ma³opolskim wydano pozwolenia na budowê mieszkañ, tj. o 22,4% wiêcej w ujêciu rocznym. Inwestorzy indywidualni otrzymali pozwolenia na budowê 5270 lokali mieszkalnych (przed rokiem 5284), a deweloperzy 4669 (rok wczeœniej 2728). W I pó³roczu br. rozpoczêto budowê 8892 mieszkañ (w analogicznym okresie 2009 r mieszkañ), których realizacjê prowadz¹ g³ównie inwestorzy indywidualni (60,3% ogó³u) oraz deweloperzy ( 39,6% ogó³u). INFORMACJE DLA PRZEDSIÊBIORCÓW Produkcja sprzedana budownictwa w okresie styczeñ-czerwiec br. wynios³a 4705,5 mln z³, tym samym wzros³a o 1,2% w ujêciu rocznym. W omawianym okresie sprzeda produkcji budowlano-monta- owej osi¹gnê³a wartoœæ 2233,1 mln z³, czyli o 13,5% ni sz¹ w stosunku rocznym. Jej udzia³ w ogólnej kwocie przychodów ze sprzeda y w sekcji budownictwo wyniós³ 47,5% (rok wczeœniej 55,5%). Przychody ze sprzeda y produkcji i us³ug przypadaj¹ce na 1 zatrudnionego w I pó³roczu br. wynios³y 116,1 tys. z³ i by³y o 4,6% ni sze w ujêciu rocznym. Przychody przedsiêbiorstw budowlanych ze sprzeda y produkcji i us³ug w czerwcu br. wynios³y 1068,7 mln z³, co oznacza wzrost zarówno w stosunku do poprzedniego miesi¹ca, jak i w skali roku odpowiednio o 17,6% i 20,7%. Produkcja budowlano-monta owa zamknê³a siê kwot¹ 562,2 tys. z³, tj. wy sz¹ ni przed miesi¹cem (o 31,9%) i przed rokiem (o 8,9%). Udzia³ produkcji budowlano-monta owej w ogólnej kwocie przychodów ze sprzeda y budownictwa wyniós³ 52,6%. Przychody ze sprzeda y przypadaj¹ce na jednego zatrudnionego w budownictwie w analizowanym miesi¹cu wynios³y 25,8 tys. z³, czyli wzros³y zarówno w skali miesi¹ca jak i w skali roku odpowiednio o: 17,2% i 11,4%. W okresie styczeñ-czerwiec br. przedsiêbiorstwa handlowe i niehandlowe odnotowa³y wzrost sprzeda y hurtowej w ujêciu rocznym o 7,0% do kwoty 34867,3 mln z³. Sprzeda hurtowa prowadzona przez jednostki handlowe, których udzia³ w sprzeda y ogó- ³em wyniós³ 90,5%, objê³a towary o ³¹cznej wartoœci 31563,3 mln z³ i by³a o 6,5% wy sza ni przed rokiem. W czerwcu br. sprzeda hurtowa w przedsiêbiorstwach handlowych i niehandlowych osi¹gnê³a wartoœæ 6457,2 mln z³, co oznacza wzrost zarówno w skali miesi¹ca, jak i w ujêciu rocznym, odpowiednio o 3,7% i 5,9%. Sprzeda detaliczna prowadzona przez przedsiêbiorstwa handlowe i niehandlowe w okresie pierwszych szeœciu miesiêcy br. zwiêkszy³a siê w ujêciu rocznym o 5,9% osi¹gaj¹c wartoœæ 17734,6 mln z³. Wartoœæ sprzeda y detalicznej prowadzonej przez jednostki handlowe i niehandlowe w miesi¹cu sprawozdawczym wynios³a 3382,7 mln z³ i wzros³a w relacji do miesi¹ca poprzedniego o 12,5%, a w skali roku o 15,1%. Urz¹d Statystyczny w Krakowie msp.krakow.pl 15

18 INFORMACJE DLA PRZEDSIÊBIORCÓW Wybrane wskaÿniki ogólnopolskie 16 msp.krakow.pl Urz¹d Statystyczny w Krakowie

19 Podrêcznik urzêdowy Agencja Rozwoju Miasta S.A. ul. Floriañska Kraków tel. (12) faks (12) Biuro ds. Ochrony Zdrowia al. Powstania Warszawskiego Kraków tel. (12) faks (12) Biuro ds. Marketingu Turystycznego Miasta Kraków tel. (12) faks (12) Biuro Funduszy Europejskich tel. (12) faks (12) Biuro Infrastruktury Miasta os. Zgody Kraków tel. (12) faks (12) Biuro Kontroli Wewnêtrznej ul. Bracka Kraków tel. (12) faks (12) Biuro Planowania Przestrzennego ul. Józefa Sarego Kraków (12) , (12) faks (12) informacja dot. planów i studium: tel. (12) , Biuro Skarbnika tel. (12) faks (12) Biuro Wspó³pracy Zagranicznej tel. (12) faks (12) Grodzki Urz¹d Pracy ul. W¹wozowa Kraków tel. (12) faks (12) Kancelaria Prezydenta tel. (12) faks (12) Kancelaria Rady Miasta i Dzielnic Krakowa tel. (12) faks (12) Krakowskie Biuro Festiwalowe ul. Olszañska 7, Kraków tel. (12) faks (12) Krakowski Holding Komunalny S.A. ul. J. Bro ka Kraków tel. (12) faks (12) Miejski Oœrodek Pomocy Spo³ecznej ul. Józefñska Kraków tel. (12) faks (12) Miejskie Przedsiêbiorstwo Energetyki Cieplnej S.A. al. Jana Paw³a II Kraków tel. (12) , pogotowie techniczne tel. interwencyjny: 993 tel. (12) Miejskie Przedsiêbiorstwo Komunikacyjne S.A. ul. J. Bro ka Kraków tel. interwencyjny: tel. (12) do 04 faks (12) informacja MPK S.A.: Miejskie Przedsiêbiorstwo Oczyszczania Spó³ka z o.o. ul. Nowohucka Kraków tel. (12) Biuro Obs³ugi Klienta tel. (12) , faks (12) Miejskie Przedsiêbiorstwo Wodoci¹gów i Kanalizacji SA ul. Senatorska Kraków, tel. (12) do 329 faks (12) tel. alarmowy: Miejski Rzecznik Konsumentów al. Powstania Warszawskiego Kraków tel. (12) faks (12) Sieæ Informacji Miejskiej Wie a Ratuszowa Rynek G³ówny 1 czynny codziennie w godz tel. (12) Pawilon Wyspiañski 2000 pl. Wszystkich Œwiêtych 2 czynny codziennie w godz tel. (12) faks (12) Miêdzynarodowy Port Lotniczy w Balicach czynny codziennie w godz tel. (12) ul. Szpitalna 25, Kraków czynny codziennie w godz tel. (12) , faks (12) ul. œw. Jana 2, Kraków czynny od poniedzia³ku do soboty w godz tel. (12) faks (12) ul. Józefa 7, Kraków czynny od poniedzia³ku do pi¹tku w godz tel. (12) faks (12) os. S³oneczne 16, Kraków czynny od wtorku do soboty w godz tel. (12) Stra Miejska Miasta Krakowa ul. Dobrego Pasterza Kraków tel. (12) faks (12) telefon alarmowy: Urz¹d Stanu Cywilnego ul. Lubelska Kraków tel. (12) faks (12) Wydzia³ Architektury i Urbanistyki Rynek Podgórski Kraków tel. (12) , faks (12) Wydzia³ Bezpieczeñstwa i Zarz¹dzania Kryzysowego os. Zgody Kraków tel. (12) faks (12) Wydzia³ Bud etu Miasta tel. (12) faks (12) Wydzia³ Edukacji ul. Stachowicza Kraków tel. (12) faks (12) Wydzia³ Ewidencji Pojazdów i Kierowców rejstracja pojazdów dla dzielnic I VII al. Powstania Warszawskiego Kraków tel. (12) lub 118 rejestracja pojazdów dla dzielnic VIII XIII ul. Wielicka 28A, Kraków tel. (12) rejstracja pojazdów dla dzielnic XIV XVIII os. Zgody 2, Kraków tel. (12) Referat praw jazdy al. Powstania Warszawskiego 10 tel. (12) lub 107 Referat Transportu i Dzia³alnoœci Regulowanej al. Powstania Warszawskiego 10 tel. (12) Wydzia³ Finansowy tel. (12) faks (12) Wydzia³ Geodezji ul. Grunwaldzka Kraków tel. (12) faks (12) Wydzia³ Informatyki tel. (12) faks (12) Wydzia³ Inwestycji ul. Wielopole 17a Kraków tel. (12) faks (12) Wydzia³ Kszta³towania Œrodowiska os. Zgody Kraków tel. (12) faks (12) Wydzia³ Kultury i Dziedzictwa Narodowego pl. Wszystkich Œwiêtych 11 tel. (12) faks (12) Wydzia³ Mieszkalnictwa ul. Wielopole 17a Kraków tel. (12) faks (12) Wydzia³ Obs³ugi Urzêdu tel. (12) faks (12) Wydzia³ Organizacji i Nadzoru tel. (12) faks (12) Wydzia³ Podatków i Op³at al. Powstania Warszawskiego Kraków tel. (12) faks (12) Wydzia³ Skarbu Miasta ul. Kasprowicza Kraków tel. (12) faks (12) Wydzia³ Spraw Administracyjnych al. Powstania Warszawskiego Kraków Referat Ewidencji Ludnoœci i Dowodów Osobistych dla dzielnic I VII ewidencja ludnoœci: tel. (12) dowody osobiste: tel. (12) Referat Postêpowañ Meldunkowych tel. (12) Referat Handlu i Us³ug tel. (12) Referat Obrotu Napojami Alkoholowymi tel. (12) ul. Wielicka 28 A Kraków Referat Ewidencji ludnoœci i Dowodów Osobistych dla dzielnic VIII XIII tel. (12) faks (12) ewidencja ludnoœci: tel. (12) dowody osobiste: tel. (12) Biuro Rzeczy Znalezionych: tel. (12) Oddzia³ Obs³ugi Przedsiêbiorcy informacja: tel. (12) faks (12) os. Zgody Kraków Referat Ewidencji Ludnoœci i Dowodów Osobistych dla dzielnic XIV XVIII tel. (12) faks (12) ewidencja ludnoœci : tel. (12) dowody osobiste : tel. (12) Stanowiska ds. Wojskowych tel. (12) , Wydzia³ Sportu i Inicjatyw Spo³ecznych al. Powstania Warszawskiego Kraków tel. (12) faks (12) Wydzia³ Strategii i Rozwoju Miasta tel. (12) faks (12) Wydzia³ Œwiadczeñ Socjalnych ul. Stachowicza Kraków tel. (12) , , faks (12) Zespó³ Audytu Wewnêtrznego tel. (12) faks (12) Zarz¹d Budynków Komunalnych os. Z³otej Jesieni Kraków tel.(12) , faks (12) Zarz¹d Cmentarzy Komunalnych ul. Rakowicka Kraków centrala tel. (12) faks (12) Zarz¹d Infrastruktury Komunalnej i Transportu w Krakowie ul. Centralna Kraków tel. (12) faks (12) Zarz¹d Infrastruktury Sportowej w Krakowie ul. Walerego S³awka Kraków tel. (12) faks (12) Ca³odobowy Telefon Informacji Medycznej tel. (12)

20 Wydawca Patroni Medialni Urz¹d Miasta Krakowa Wydzia³ Strategii i Rozwoju Miasta tel. (12)