Monitorowanie realizacji podstawy programowej na poszczególnych etapach edukacyjnych

Transkrypt

1 Dostępne pod adresem: ISBN UOO63 Monitorowanie realizacji podstawy programowej na poszczególnych etapach edukacyjnych Polecamy nasze pozostałe publikacje: Lucyna Gromiec Monitorowanie realizacji podstawy programowej na poszczególnych etapach edukacyjnych przedszkole, szkoła podstawowa, gimnazjum, liceum, technikum, zasadnicza szkoła zawodowa PROFESJONALNE PUBLIKACJE DLA SZKÓŁ I PLACÓWEK OŚWIATOWYCH Cena 89,oo zł UOO63 Monitorowanie realizacji podstawy programowej.indd :25:58

2 Monitorowanie realizacji podstawy programowej na poszczególnych etapach edukacyjnych przedszkole, szkoła podstawowa, gimnazjum, szkoła ponadgimnazjalna: liceum, technikum, zasadnicza szkoła zawodowa

3 Autor: Lucyna Gromiec, konsultant w Pracowni Doskonalenia Kadry Kierowniczej Oświaty i Doradztwa Metodycznego Świętokrzyskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Kielcach; prowadzi szkolenia dla kierowniczej kadry oświatowej, rad pedagogicznych, nauczycieli oraz wychowawców, dyrektor szkoły Redaktor prowadzący grupy czasopism oświata Agnieszka Rumik Menedżer produktu: Paulina Krzyżanowska Kierownik marketingu i sprzedaży: Julita Lewandowska-Tomasiuk Zdjęcie na okładce: fotolia.pl Projekt graficzny okładki: Piotr Fedorczyk Korekta: Zespół Koordynator produkcji: Magdalena Huta Druk: Miller Skład i łamanie: Dariusz Ziach ISBN Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Warszawa 2015 Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. ul. Łotewska 9a, Warszawa, tel , faks , cok@wip.pl NIP: , KRS: Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie, XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, Wysokość kapitału zakładowego zł. Publikacja Monitorowanie realizacji podstawy programowej na poszczególnych etapach edukacyjnych została przygotowana z zachowaniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy oraz doświadczenia jej twórców. Zaproponowane w niej wskazówki, porady i interpretacje dotyczą sytuacji typowych. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Opublikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. W związku z powyższym autorzy, konsultanci oraz redakcja nie mogą ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w publikacji Monitorowanie realizacji podstawy programowej na poszczególnych etapach edukacyjnych wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przypadków.

4 Spis treści Spis treści Wstęp...7 Rozdział 1. Monitorowanie jako element nadzoru pedagogicznego...9 Rozdział 2. Akty prawne regulujące proces monitorowania podstawy programowej na różnych etapach edukacyjnych...11 Rozdział 3. Podstawa programowa w programie nauczania...13 Rozdział 4. Programy nauczania...15 Rozdział 5. Obowiązek monitorowania realizacji podstawy programowej...17 Rozdział 6. Konsekwencje niezrealizowania podstawy programowej Przykład arkusza oceny programu nauczania...22 Rozdział 7. Planowanie dydaktyczne a ramowe i szkolne plany nauczania Przykład: Przeliczenie minimalnego wymiaru godzin na tygodniowy wymiar godzin Przykład arkusza rocznego planu dydaktycznego...29 Rozdział 8. Główne obszary monitorowania...31 Rozdział 9. Monitorowanie realizacji podstawy programowej wychowania przedszkolnego i edukacji wczesnoszkolnej...35 Rozdział 10. Obszary monitorowania podstawy programowej wychowania przedszkolnego i edukacji wczesnoszkolnej...43 Rozdział 11. Monitorowanie realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego na II, III i IV etapie edukacyjnym Postawy, jakie powinna kształtować szkoła...53 Rozdział 12. Monitorowanie realizacji podstawy programowej kształcenia w zawodzie

5 Monitorowanie realizacji podstawy programowej na poszczególnych etapach edukacyjnych Rozdział 13. Ogólna procedura, formy i narzędzia monitorowania Wzór procedury monitorowania podstawy programowej Wzór oświadczenia o realizacji podstawy programowej Wzór rocznej karty monitorowania realizacji podstawy programowej Wzór karty monitorowania ramowych planów nauczania na cykl kształcenia Wzór protokołu kontrolnego w zakresie realizacji podstawy programowej Inny przykład procedury monitorowania realizacji podstawy programowej Arkusz zbiorczy monitorowanie realizacji podstawy programowej Arkusz zbiorczy monitorowanie realizacji podstawy programowej Karta monitorująca realizację podstawy programowej kształcenia Przykład planu monitorowania realizacji podstawy programowej Wspomaganie nauczycieli i działania naprawcze...77 Rozdział 14. Procedura i narzędzia monitorowania realizacji podstawy programowej w przedszkolu...79 Wzór oświadczenia o realizacji podstawy programowej...84 Przykład 1. Monitorowanie realizacji podstawy programowej wychowania przedszkolnego w zakresie zarządzania czasem pracy Przykład 2. Monitorowanie efektów kształcenia w przedszkolu pod kątem umiejętności Przykład 3. Monitorowanie podstawy programowej wychowania przedszkolnego Przykład 4. Karta informacyjna o poziomie osiągnięć dziecka w zakresie umiejętności społecznych Przykład 5. Umiejętności obserwacja końcowa...89 Rozdział 15. Procedura i narzędzia monitorowania realizacji podstawy programowej edukacji wczesnoszkolnej w klasach I III szkoły podstawowej...91 Przykład 1. Monitorowanie realizacji treści kształcenia w szkole podstawowej w klasach I III Przykład 2. Monitorowanie efektów kształcenia w szkole podstawowej w klasach I III

6 Spis treści Przykład 3. Monitorowanie zalecanych sposobów i warunków realizacji podstawy programowej edukacji wczesnoszkolnej Przykład 4. Monitorowanie realizacji podstawy programowej w zakresie zarządzania czasem pracy karta realizacji godzin na dany cykl kształcenia w klasach I III Rozdział 16. Procedura i narzędzia monitorowania realizacji podstawy programowej II etapu edukacyjnego Przykład 1. Monitorowanie realizacji treści kształcenia w szkole podstawowej w klasach IV VI Przykład 2. Monitorowanie zalecanych warunków i sposobów realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego w szkole podstawowej II etap edukacyjny Przykład 3. Roczna karta monitorowania godzin realizacji podstawy programowej Przykład 4. Karta monitorowania realizacji godzin wynikających z ramowych planów nauczania w cyklu kształcenia Przykład 5. Wzór protokołu kontrolnego w zakresie realizacji podstawy programowej Rozdział 17. Procedura i narzędzia monitorowania realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego w gimnazjum III etap edukacyjny Przykład 1. Monitorowanie realizacji treści kształcenia w gimnazjum Przykład 2. Roczna karta monitorowania godzin realizacji podstawy programowej Przykład 3. Wzór karty monitorowania realizacji godzin wynikających z ramowych planów nauczania w cyklu kształcenia Przykład 4. Wzór protokołu kontrolnego w zakresie realizacji podstawy programowej Rozdział 18. Procedura i narzędzia monitoringu realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego i podstawy programowej kształcenia w zawodzie w szkole ponadgimnazjalnej IV etap edukacyjny Przykład 1. Monitorowanie realizacji treści kształcenia w liceum Przykład 2. Wzór rocznej karty monitorowania godzin realizacji podstawy programowej liceum i technikum

7 Monitorowanie realizacji podstawy programowej na poszczególnych etapach edukacyjnych Przykład 3. Wzór karty monitorowania realizacji godzin wynikających z ramowych planów nauczania na cykl kształcenia Przykład 4. Wzór protokołu kontrolnego w zakresie realizacji podstawy programowej Przykład 5. Monitorowanie realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego i kształcenia w zawodzie technikum Przykład 6. Monitorowanie realizacji podstawy programowej kształcenia w zawodzie technikum Przykład 7. Monitorowanie efektów realizacji podstawy programowej kształcenia w zawodzie technikum Przykład 8. Monitorowanie realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego i podstawy programowej kształcenia w zawodzie zasadnicza szkoła zawodowa Przykład 9. Monitorowanie realizacji podstawy programowej kształcenia w zawodzie zasadnicza szkoła zawodowa Przykład 10. Monitorowanie efektów realizacji podstawy programowej kształcenia w zawodzie zasadnicza szkoła zawodowa Rozdział 19. Podstawa prawna

8 Wstęp Monitorowanie realizacji podstawy programowej jest ważnym działaniem edukacyjnym wpisanym w prawo oświatowe. Charakterystyczne dla tego procesu jest to, że osoby zobligowane do monitoringu, tj. dyrektor szkoły i nauczyciele, występują w podwójnej roli badanego i badającego. Wprowadzana sukcesywnie od 1 września 2012 r. nowa podstawa programowa kształcenia ogólnego (ze zmianami w 2014 roku) dla poszczególnych etapów edukacyjnych i nowa podstawa programowa kształcenia w zawodach stworzyła konieczność pogłębienia przez nauczycieli znajomości ww. dokumentów oraz rozwijania umiejętności sprawdzania stopnia ich realizacji. Obowiązek monitorowania realizacji podstawowy programowej spoczywający na dyrektorze szkoły oraz nauczycielach ma na celu wczesne wykrywanie nieprawidłowości i podejmowanie działań korygujących, dzięki którym niweluje się ryzyko niezrealizowania programu. Poznanie zasad monitorowania powinno stać się inspiracją do tworzenia skutecznych narzędzi systematycznej oceny jakości i efektywności pracy dydaktycznej. 7

9

10 Rozdział 1. Monitorowanie jako element nadzoru pedagogicznego Monitorowanie realizacji podstawy programowej jest elementem nadzoru pedagogicznego. Pojęcie to zostało zdefiniowane w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 27 sierpnia 2015 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego jako działanie prowadzone w szkole lub placówce obejmujące zbieranie i analizę informacji o działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły lub placówki 1. Działanie to jest procesem ciągłym polegającym na systematycznym zbieraniu i analizowaniu ilościowych i jakościowych informacji na temat wdrażanego całościowo przedsięwzięcia. Celem monitorowania jest śledzenie realizacji podstawy programowej, wczesne wykrywanie nieprawidłowości i podejmowanie działań korygujących, dzięki którym niweluje się ryzyko jej niezrealizowania (co można poprawić, co warto zmienić). Warte podkreślenia jest to, że monitorowanie nie jest narzędziem kontroli jest badaniem w działaniu służącym realizacji podstawy programowej i poprawie efektów uczenia się. Zdaniem Teresy Janickiej-Panek 2 monitorowanie podstawy programowej daje między innymi możliwość uzyskania odpowiedzi na pytania: 1 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 27 sierpnia 2015 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. poz. 1270) - 2 pkt 11). 2 T. Janicka-Panek, Monitorowanie podstawy programowej wychowania przedszkolnego i edukacji wczesnoszkolnej, ORE, Warszawa 2014, s

11 Monitorowanie realizacji podstawy programowej na poszczególnych etapach edukacyjnych Jakie efekty edukacyjne daje realizacja podstawy programowej zarówno w zakresie ogólnym, jak i jednostkowym? Czy zajęcia zaplanowane przez nauczyciela/nauczycieli są zgodne z podstawą programową? W jakim stopniu nauczyciele przestrzegają zaleceń wynikających z podstawy programowej? Jak i o jakie treści można byłoby uszczegółowić, wzbogacić podstawę programową w celu uczynienia z niej lepszego źródła wiedzy o efektach kształcenia? Obowiązek monitorowania realizacji podstawy programowej spoczywa na dyrektorze szkoły oraz nauczycielach, którzy w pierwszej kolejności powinni 3 : Dokonać oceny znajomości podstawy programowej. Dokonać oceny wybranego programu nauczania i podręcznika. Sprawdzić, czy treści podstawy programowej zostały rozplanowane na dany cykl kształcenia. Obserwować zajęcia powadzone przez nauczycieli. Uwzględnić uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Przestrzegać minimalnej liczby godzin niezbędnej dla realizacji treści podstawy programowej. Diagnozować kompetencję uczniów kształconych przez nauczycieli. Analizować wyniki uzyskane na egzaminie zewnętrznym. Wszystko po to, aby wdrażane wnioski z monitorowania i analizowania osiągnięć uczniów przyczyniały się do wzrostu efektów uczenia się i osiągania różnorodnych sukcesów edukacyjnych uczniów. Ponadto poznanie zasad monitorowania powinno stać się inspiracją do tworzenia skutecznych narzędzi systematycznej oceny jakości i efektywności pracy dydaktycznej. 3 J. Stec, Ewaluacja realizacji podstawy programowej. Nadzór dyrektora szkoły nad nową podstawą programową, Forum

12 Rozdział 2. Akty prawne regulujące proces monitorowania podstawy programowej na różnych etapach edukacyjnych Monitoring, jako działanie wewnętrzne szkoły, powinien być prowadzony przez dyrektora szkoły i nauczycieli zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa oświatowego. Przed rozpoczęciem działań warto sięgnąć do aktów prawnych, takich jak: 1. Ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz ze zm.). 2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 27 sierpnia 2015 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. poz. 1270). 3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 30 maja 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. poz. 803). 4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. z 2012 r. poz. 977). 11

13 Monitorowanie realizacji podstawy programowej na poszczególnych etapach edukacyjnych 5. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 7 lutego 2012 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach (Dz.U. z 2012 r. poz. 184 ze zm.). 6. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 16 stycznia 2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach (Dz.U. z 2015 r. poz. 130 ze zm.). 7. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 23 grudnia 2011 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz.U. z 2012 r. poz. 7 ze zm.). 8. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 8 sierpnia 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz.U. z 2014 r. poz. 1140). 9. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 11 stycznia 2012 r. w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 622). 10. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 15 grudnia 2010 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz.U. z 2010 r. nr 244, poz. 1626). 11. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno- -pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. z 2013 r. poz. 532). 12. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz.U. z 2012 r. poz. 204 ze zm.). 13. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 29 grudnia 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz.U. poz. 1993). 14. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 29 sierpnia 2014 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz.U. poz. 1170). 12