OCHRONA PRZED POWODZIĄ. - kilka uwag. Waldemar Mioduszewski Instytut Technologiczno- Przyrodniczy Zakład Zasobów Wodnych

Transkrypt

1 OCHRONA PRZED POWODZIĄ - kilka uwag Waldemar Mioduszewski Instytut Technologiczno- Przyrodniczy Zakład Zasobów Wodnych

2 KATAKLIZMY ZWIĄZANE Z WODĄ Powodzie Fale sztormowe Cyklony Osuwiska, lawiny błotne Lawiny śnieżne Susze PRZYCZYNY KATAKLIZMU (POWODZIE) naturalna (cykliczna) zmienność klimatu (zjawisk atmosferycznych), działania antropogeniczne, awarie, katastrofy, zmniejszenie naturalnej retencji zlewni, tajemnicze akty agresji!?!?!?!?

3 POWÓDŹ wg Dyrektywy 2007/60/WE z dnia w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim Powódź oznacza czasowe pokrycie wodą terenu, który normalnie nie jest pokryty wodą. Definicja ta obejmuje powodzie wywołane przez rzeki, potoki górskie, śródziemnomorskie okresowe cieki wodne oraz powodzie sztormowe na obszarach wybrzeża, natomiast może nie uwzględniać powodzi wywołanych przez systemy kanalizacyjne. Ryzyko powodziowe oznacza kombinację prawdopodobieństwa wystąpienia powodzi i związanych z powodzią potencjalnych negatywnych konsekwencji dla zdrowia ludzkiego, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej. Powodzie należą do naturalnych zjawisk, którym nie sposób zapobiec. Niemniej jednak niektóre działania człowieka (takie jak przyrost zabudowy mieszkaniowej i wzrost wartości majątku na obszarach zalewowych, a także obniżenie naturalnego potencjału retencyjnego gleby wskutek użytkowania gruntów) i zmiany klimatyczne przyczyniają się do zwiększenia prawdopodobieństwa występowania powodzi i zaostrzenia ich negatywnych skutków.

4 DZIAŁANIA CZŁOWIEKA ZMNIEJSZAJACE NATURALNĄ ZDOLNOŚĆ RETENCYJNĄ ZLEWNI RZECZNYCH PRZYŚPIESZAJĄCE ODPŁYW WÓD ZE ZLEWNI wylesianie, likwidacja mokradeł likwidacja oczek wodnych, stawów, w, itp. budowa systemów w odwadniających i wałów w przeciwpowodziowych regulacja rzek pokrycie powierzchni terenu szczelną warstwą asfaltu i betonu degradacja gleb mineralnych i organicznych

5 KLASYFIKACJA WYSOKICH STANÓW WÓD I POWODZI Rodzaj powodzi Typ powodzi Źródła wysokich stanów wód Charakterystyka Morski Kontynentalny Mieszany (Morsko- Kontynentalny lub Kontynentalno- Morski) Katastrofy sztormowy długotrwałych opadów ulewnych deszczy zatorowy sztormowozatorowy sztormoworoztopowy sztormowoopadowy kataklizm wojna (terroryzm) zalewy sterowane wiatr, zmiany ciśnienia, układ niżowy, fale sztormowe opady w dorzeczu lokalne ulewy, burze termiczne w dorzeczu podniesienie poziomu wody w związku z zatorami śryżowymi\ lodowymi wiatr, temperatura, układy ciśnienia nad powierzchnią mórz, warunki termiczne nad powierzchnią lądów zniszczenie budowli hydrotechnicznych celowe przerwanie wałów lub zniszczenie budowli hydrotechnicznych woda kierowana jest na wyznaczone wcześniej obszary dynamiczne, zależne od siły i kierunku wiatru o dużym zasięgu, długotrwałe gwałtowne, o małym zasięgu, krótkotrwałe dynamiczne; o zasięgu lokalnym dynamiczne i złożone w związku z nakładaniem się na siebie czynników oddziałujących na rzekę jak i na morze gwałtowne, możliwe oddziaływanie innych czynników powodujących wysokie stany wód zasięg ograniczony do obszaru wyznaczonych terenów

6 REGIONALIZACJA POWODZI W POLSCE Skala zagrożeń: 1 b. mała 2 mała 3 duża 4 b. duża Typy powodzi: 5 wiosenne 6 letnie 7 letnie na skutek deszczy nawalnych 8 obszary polderowe

7 METODY OCHRONY PRZED POWODZIĄ Przystosowanie naturalnych procesów do wymogów ludzkiej działalności Regulacja rzek Kanały ulgi Obwałowania Stacje pomp Zbiorniki retencyjne Poldery Suche zbiorniki Wrota przeciwsztormowe Przystosowanie działalności gospodarczej do powodzi Zarządzanie w dolinie Wyznaczanie stref zagrożenia powodziowego Regulacje prawne Prawo budowlane, projektowanie urządzeń Systemy ostrzegania i informacji Minimalizacja strat Ubezpieczenia od powodzi Rządowa pomoc finansowa dla ofiar powodzi Edukacja Dostosowanie budowli i urządzeń do okresowego zatopienia ODSUNĄĆ POWÓDŹ OD LUDZI ODSUNĄĆ LUDZI OD POWODZI ŻYĆ W ZGODZIE Z POWODZIĄ

8 ODDAĆ DOLINY RZEKOM Wyznaczenie obszarów zalewowych, ograniczenia inwestycji, budowle odporne na na podtopienia Likwidacja obwałowań, zwiększenie odległości pomiędzy wałami wałami przeciwpowodziowymi, budowa polderów zalewowych

9 NIZINA WALICHNOWSKA

10 PO CO CZŁOWIEK OSIEDLAŁ SIĘ W DOLINACH RZEK? Zdaniem dr hab.. R.T. z Zakładu adu Klimatyzacji Uniwersytetu Jagielońskiego skiego trudno dziś uniknąć strat materialnych spowodowanych np.. nagłymi powodziami,, ponieważ w ostatnich latach z zabudową zeszliśmy w doliny rzek. Kiedyś królowie i książę ążęta budowli zamki na wzniesieniach; nie można było o znaleźć zamku położonego onego w dolinie rzeki.

11 DOSTOSOWANIE DZIAŁALNOŚCI CZŁOWIEKA DO POWODZI

12 POJEMNOŚĆ RETENCYJNA ŚRODOWISKA a) Pojemność retencyjna gleby b) Pojemność retencyjna wód powierzchniowych (gromadzenie wody na powierzchni terenu w wyniku podpiętrzenia lub dużych oporów hydraulicznych doliny) c) Pojemność retencyjna wód podziemnych, wody gruntowe

13 IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW W ZAKRESIE ZAGROŻEŃ I STANU ZABEZPIECZENIA PRZED POWODZIĄ I SUSZĄ (stary projekt strategii) Utrata naturalnej retencji zlewni (w szczególności dolin) Brak koordynacji działań planistycznych i inwestycyjnych w zakresie ochrony przeciwpowodziowej i ochrony przed suszą w skali zlewni Presja osadnicza i rozwój gospodarczy na obszarach zagrożonych powodziami oraz brak skutecznych procedur i środków ograniczania wzrostu tych zagrożeń Brak procedur i metodyk dla oceny ryzyka powodziowego Niewystarczający zakres wykorzystania nietechnicznych metod ograniczania skutków powodzi i susz Niewystarczająca pojemność rezerwy powodziowej zbiorników retencyjnych i niewykorzystane możliwości małej retencji Ograniczone możliwości retencjonowania wody w systemach melioracyjnych; niewłaściwa eksploatacja tych systemów

14 WNIOSKI 1. Ochrona przeciwpowodziowa wymaga rozwiązań kompleksowych dostosowanych do warunków hydrologicznych zlewni. Obejmuje działania o charakterze technicznym (np. modernizacja istniejących wałów przeciwpowodziowych, budowa zbiorników wodnych) oraz działania nietechniczne, w tym zwiększanie zdolności retencyjnych zlewni. 2. Niezbędne jest rozpoznanie aktualnego stanu zagospodarowania terenów chronionych wałami przeciwpowodziowymi. 3. Wskazana jest aktualizacja stanów ostrzegawczych i alarmowych. 4. Klasy wałów przeciwpowodziowych powinny być okresowo weryfikowane. Dotyczy to szczególnie podwyższenia klasy, gdy nastąpił rozwój zabudowy obszaru chronionego.

15 DZIĘKUJ KUJĘ ZA UWAGĘ