UKŁAD DOKREWNY. Typy sygnalizacji międzykomórkowej wykorzystującej hormony. parakrynowa. endokrynowa (dokrewna) dalekiego zasięgu.

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "UKŁAD DOKREWNY. Typy sygnalizacji międzykomórkowej wykorzystującej hormony. parakrynowa. endokrynowa (dokrewna) dalekiego zasięgu."

Transkrypt

1 Typy sygnalizacji międzykomórkowej wykorzystującej hormony UKŁAD DOKREWNY endokrynowa (dokrewna) dalekiego zasięgu parakrynowa lokalna autokrynowa autoregulacja Charakter chemiczny hormonów: peptydy/białka pochodne aminokwasów steroidy (pochodne cholesterolu) Ogólna charakterystyka gruczołów dokrewnych: brak przewodów wyprowadzających komórki dokrewne komórki pomocnicze/towarzyszące (nie zawsze) bogata sieć naczyń włosowatych o ścianie okienkowej brak podziału na jednostki (odcinki) wydzielnicze (wyjątek: tarczyca) Przysadka mózgowa powstaje z dwóch odrębnych zawiązków i składa się z dwóch części Część gruczołowa przysadki: część obwodowa (dalsza, płat przedni) część pośrednia część guzowa Część nerwowa przysadki: szypuła wyrostek lejkowaty (płat tylny) Rozmieszczenie obszarów przysadki u zwierząt cz. obwodowa (1) i guzowa (4) cz. pośrednia cz. nerwowa 1

2 Podwzgórze zawiera komórki neurosekretoryczne, które produkują hormony i przenoszą je transportem aksonalnym na teren przysadki. Hormony te regulują aktywność wydzielniczą komórek dokrewnych przysadki i wpływają na czynność niektórych narządów. Układ ten nosi nazwę osi podwzgórzowo-przysadkowej. Dwa szlaki podwzgórze-przysadka: małe komórki neurosekretoryczne (jąder drobnokomórkowych) produkują czynniki (hormony) regulujące aktywność wydzielniczą komórek części gruczołowej przysadki. Hormony te są wydzielane do naczyń włosowatych wyniosłości pośrodkowej i dostają się do płata przedniego poprzez naczyniowy układ wrotny duże komórki neurosekretoryczne (jąder wielkokomórkowych, nadwzrokowego i przykomorowego) produkują ADH i oksytocynę, które transportowane są długimi aksonami do wyrostka lejkowatego i tam uwalniane do naczyń włosowatych Hormony (czynniki) uwalniające i hamujące pobudzają lub hamują wydzielanie hormonów przez komórki części gruczołowej przysadki hormon uwalniający tyreotropinę (TRH) hormon uwalniający kortykotropinę (CRH) hormon uwalniający somatotropinę (GHRH, SRH) hormon uwalniający gonadotropiny (GnRH) hormon uwalniający prolaktynę (PrRP) dopamina (hormon hamujący wydzielanie prolaktyny, PIF) somatostatyna (hormon hamujący wydzielanie somatotropiny i tyreotropiny) Część gruczołowa przysadki nieregularne sznury i grupy komórek liczne szerokie kapilary (zatokowe) o ścianie okienkowej Klasyfikacja komórek części gruczołowej wynika z obecności i barwliwości ziarn wydzielniczych w komórkach KOM. BARWNIKOOPORNE - KOM. MACIERZYSTE (b. nieliczne ziarna - KOM. PĘCHERZYKOWOlub ich brak) GWIAŹDZISTE) - WYCZERPANE KOM. DOKREWNE KOM. BARWNIKOCHŁONNE (liczne ziarna) KWASOCHŁONNE - SOMATOTROPY - MAMMOTROPY ZASADOCHŁONNE - KORTYKOTROPY - GONADOTROPY -TYREOTROPY Charakterystyka komórek barwnikochłonnych Komórki dokrewne przysadki można identyfikować immunohistochemicznie szorstka siateczka, aparat Golgiego, ziarna wydzielnicze produkują hormony białkowe/glikoproteidowe komórki zasadochłonne produkują hormony wpływające na aktywność wydzielniczą innych gruczołów dokrewnych Typ komórki Wielkość ziarn Produkowane hormony Somatotropy nm GH (STH) Mammotropy nieaktywne 200 nm aktywne nm PRL Kortykotropy nm ACTH POMC MSH LPH endorfiny Gonadotropy nm FSH, LH somatotropy kortykotropy gonadotropy mammotropy Tyreotropy nm TSH 2

3 ... i w mikroskopie elektronowym (różnice w wyposażeniu cytoplazmatycznym i w wielkości ziaren) SOMATOTROP Rozmieszczenie komórek w części gruczołowej: część obwodowa: wszystkie typy komórek KORTYKOTROP GONADOTROP MAMMOTOTROP część pośrednia: chromofoby i komórki zasadochłonne produkujące MSH i LPH; występuje tu szczelina lub jamki (cysty) wypełnione koloidem (pozostałość po kieszonce Rathkego) część guzowa: bogata sieć naczyniowa (naczynia wrotne), chromofoby i mało aktywne komórki zasadochłonne, produkujące śladowe ilości ACTH, FSH i LH Część nerwowa nie produkuje hormonów - w wyrostku lejkowatym hormony produkowane przez komórki neurosekretoryczne podwzgórza (oksytocyna i ADH) są uwalniane do naczyń aksony komórek neurosekretorycznych pituicyty (odmiana astrocytów) naczynia włosowate Oś podwzgórzowoprzysadkowa reguluje czynność wielu narządów ACTH TSH ADH W wyrostku lejkowatym wypustki pituicytów regulują dostęp zakończeń aksonów do naczyń. FSH LH Tarczyca ma budowę zrazikową i w odróżnieniu od innych gruczołów dokrewnych składa się z jednostek wydzielniczych: pęcherzyków tarczycowych wypełnionych bogatobiałkowym koloidem Gruczolaki przysadki, uciskając skrzyżowanie nerwu wzrokowego, mogą powodować ślepotę. 3

4 Pęcherzyk tarczycowy koloid jedna warstwa sześciennych komórek dokrewnych (komórek pęcherzykowych = tyreocytów) komórki C blaszka podstawna Pomiędzy pęcherzykami: naczynia włosowate delikatna tkanka łączna Etapy produkcji hormonów tarczycowych T3 i T4: (1) W komórkach pęcherzykowych: synteza i wydzielanie tyreoglobuliny do koloidu, synteza tyreoperoksydazy i jej wbudowywanie do szczytowej błony komórkowej, pobieranie jonów jodkowych i ich transport do koloidu (faza wydzielnicza) (2) W koloidzie: utlenianie jonów jodkowych, jodowanie tyreoglobuliny, sprzęganie jodowanych reszt tyrozynowych (wynik działania tyreoperoksydazy) (3) W komórkach pęcherzykowych: endocytoza jodowanej tyreoglobuliny, jej trawienie w lizosomach, transport produktów trawienia - T3 i T4 do cytoplazmy i dalej, przez błonę komórkową do otaczających pęcherzyk naczyń (faza resorbcyjna) Fazy wydzielnicza i resorbcyjna mogą w komórce pęcherzykowej zachodzić jednocześnie aktywna aktywna Komórki pęcherzykowe spoczynkowa Komórki C (okołopęcherzykowe) leżą pomiędzy tyreocytami a blaszką podstawną, zawierają liczne ziarna wydzielnicze i produkują kalcytoninę Dlaczego w tarczycy są jednostki wydzielnicze (pęcherzyki)? Środkowe etapy produkcji hormonów (jodowanie tyreoglobuliny, sprzęganie jodowanych reszt tyrozynowych) odbywają się w przestrzeni międzykomórkowej (w koloidzie), a zatem przestrzeń ta musi być oddzielona od otoczenia, a w szczególności od naczyń krwionośnych. W przeciwnym razie półprodukty hormonalne (tyreoglobulina i jodowana tyreoglobulina) dostawałyby się do krwiobiegu i byłyby tracone. Nadnercze rozwija się z dwóch odrębnych zawiązków, różnicujących się w korę i rdzeń gruczołu KORA RDZEŃ KORA 4

5 Kora nadnerczy ma trzy warstwy o różnym układzie komórek i naczyń włosowatych torebka warstwa kłębkowata (gniazda) warstwa pasmowata (sznury) Komórki kory nadnerczy produkują hormony steroidowe Wszystkie komórki produkujące hormony steroidowe (komórki steroidogenne) mają podobne cechy: obfita gładka siateczka (synteza steroidów) mitochondria z tubularnymi grzebieniami (końcowe etapy syntezy steroidów) krople lipidowe warstwa siatkowata (ukł. nieregularny) Komórki różnych warstw kory produkują różne hormony Rdzeń nadnerczy Małe komórki z nielicznymi kroplami lipidowymi mineralokortykosteroidy (np. aldosteron) Duże, jasne komórki z licznymi kroplami lipidowymi glukokortykosteroidy (np. hydrokortyzon, kortykosteron) Małe, kwasochłonne komórki z ziarnami lipofuscyny androgeny nadnerczowe (głównie dehydroepiandrosteron - DHEA) komórki chromochłonne: produkują adrenalinę i noradrenalinę komórki nerwowe (kom. zwojowe układu sympatycznego) naczynia krwionośne (kapilary i liczne żyły) kom. chromochłonne komórka zwojowa Komórki chromochłonne ułożone w nieregularne skupiska i sznury wybarwiają się solami chromu szorstka siateczka, ap. Golgiego liczne drobne ziarna wydzielnicze z ciemnymi rdzeniami produkują noradrenalinę, częściowo przekształcają ją w adrenalinę, produkują również białka wiążące te hormony (chromograniny) Naczynia włosowate kory i rdzenia nadnerczy mają taki sam układ jak komórki. Krew przepływa od torebki poprzez korę do rdzenia. Kora nadnerczy wpływa na czynność rdzenia poprzez naczynia krwionośne: glukokortykosteroidy produkowane w korze dostają się z krwią do rdzenia, gdzie pobudzają konwersję noradrenaliny w adrenalinę 5

6 Wysepki trzustkowe (Langerhansa): grupy komórek dokrewnych produkujących hormony białkowe komórki dokrewne kapilary okienkowe włókna nerwowe Komórki dokrewne: szorstka siateczka aparat Golgiego liczne ziarna wydzielnicze Typy komórek można identyfikować immunohistochemicznie... B D A Typy komórek dokrewnych wysepek trzustkowych Typ % Lokalizacja w wysepce Produkowany hormon A (alfa) B (beta) D (delta) PP ,5-2 obwodowa centralna rozproszona rozproszona glukagon insulina somatostatyna polipeptyd trzustkowy Przytarczyce o budowie zrazikowej leżą w torebce otaczającej tarczycę A B... lub w mikroskopie electronowym, z uwagi na różną wielkość i morfologię ziarn wydzielniczych D PP Charakterystyka ziarn: Komórka A : 250 nm, okrągły ciemny rdzeń, wąskie halo Komórka B: 300 nm, nieregularny ciemny rdzeń, szerokie halo Komórka D: 350 nm, jaśniejsza zawartość, bez rdzenia Komórka PP: 150 nm, ciemna zawartość, bez rdzenia 6

7 Komórki główne: komórki główne (dokrewne) komórki oksyfilne grupy adipocytów kapilary okienkowe a. ciemne (aktywne) bardzo małe (6-8 um) siateczka szorstka, ap. Golgiego, ziarna wydzielnicze hormon produkowany: parathormon (PTH) b. jasne (nieaktywne) mniej siateczki i ap. Golgiego duże skupiska glikogenu ziarna lipofuscyny Komórki oksyfilne: większe (10-15 um) silnie kwasochłonne bardzo dużo mitochondriów są to degenerujące komórki, główne są odmianą onkocytów Szyszynka rozwija się z tkanki nerwowej Szyszynka jest uwypukleniem międzymózgowia pełniącym funkcję wydzielniczą (dokrewną). Stąd jej komórki są zmodyfikowanymi neuronami lub komórkami neurogleju. Tk. łączna opony miękkiej tworzy torebkę szyszynki i niekompletne przegrody dzielące miąższ na zraziki Elementy składowe zrazika: pinealocyty (komórki dokrewne) komórki śródmiąższowe (zmodyfikowane astrocyty) kapilary okienkowe piasek szyszynkowy (złogi mineralne) Pinealocyty wypustki dochodzące do kapilarów siateczka szorstka, ap. Golgiego, ziarna wydzielnicze, wstążki synaptyczne białka błonowe charakterystyczne dla fotoreceptorów zakończenia włókien nerwowych układu sympatycznego 7

8 Główny hormon: melatonina (amina biogenna), jest transportowana wewnątrz wypustek i uwalniana w pobliżu naczyń. Piasek szyszynkowy (corpora arenacea) to niewielkie ziarna zbudowane z fosforanów i węglanów wapnia, obecne w miąższu pomiędzy komórkami i w tkance łącznej. Ich liczba wzrasta z wiekiem. Melatonina steruje rytmami organizmu: okołodobowym rocznym (sezonowym) Bodźce nerwowe generowane w siatkówce oka pod wpływem światła, docierają ostatecznie do szyszynki włóknami układu współczulnego. Noradrenalina (neuroprzekaźnik) hamuje syntezę melatoniny, która produkowana jest głównie w ciemności. Melatonina działa m.in. na podwzgórze, hamując wydzielanie hormonu uwalniającego gonadotropiny (GnRH) System rozproszonych komórek dokrewnych (DNES) System DNES (diffuse neuroendocrine system) obejmuje komórki dokrewne o podobnym pochodzeniu, strukturze, metabolizmie i charakterze chemicznym produkowanych hormonów. Komórki te mogą wchodzić w skład niektórych gruczołów dokrewnych, albo mogą się znajdować w nabłonkach i gruczołach zewnątrzwydzielniczych różnych układów. morfologia i ultrastruktura: - liczne ziarna wydzielnicze - szorstka siateczka, wolne rybosomy, Golgi - rozbudowany cytoszkielet - w nabłonkach: odwrócona polaryzacja, typy otwarty i zamknięty pochodzenie: ektoderma zaprogramowana w kierunku nerwowym hormony: peptydy i aminy biogenne metabolizm: - produkują aminy biogenne (adrenalina, noradrenalina, dopamina, serotonina, melatonina) - pobierają ich prekursory - przekształcają prekursory w aminy biogenne (dekarboksylacja) - zawierają enzymy charakterystyczne dla neuronów (AChE, NSE) - syntetyzują peptydy Klasyfikacja komórek systemu DNES Centralne: komórki neurosekretoryczne podwzgórza pinealocyty komórki dokrewne przysadki Powiązania pomiędzy systemem DNES a układem nerwowym podobne pochodzenie te same produkty wydzielnicze (niektóre aminy i peptydy są również neuroprzekaźnikami, np. noradrenalina, dopamina, CGRP, VIP, substancja P) komórki obu układów zawierają enzymy charakterystyczne dla neuronów te same komórki mogą należeć do obu układów (komórki neurosekretoryczne podwzgórza, pinealocyty) Obwodowe: komórki C (tarczyca) komórki główne (przytarczyce) komórki A, B, D, PP (wysepki trzustkowe) komórki chromochłonne (rdzeń nadnerczy) komórki dokrewne cewy pokarmowej komórki dokrewne dróg oddechowych komórki dokrewne dróg moczowych* komórki dokrewne dróg rozrodczych* komórki Merkla *b. nieliczne 8

Część gruczołowa przysadki: część obwodowa (dalsza, płat przedni) część pośrednia. część guzowa. Część nerwowa przysadki: szypuła

Część gruczołowa przysadki: część obwodowa (dalsza, płat przedni) część pośrednia. część guzowa. Część nerwowa przysadki: szypuła Gruczoły dokrewne Typy sygnalizacji międzykomórkowej wykorzystującej hormony komórki posiadające hormon naczynie receptory dla hormonu endokrynowa (dokrewna) dalekiego zasięgu parakrynowa lokalna autokrynowa

Bardziej szczegółowo

UKŁAD DOKREWNY. Typy sygnalizacji międzykomórkowej wykorzystującej hormony. parakrynowa. autokrynowa. endokrynowa (dokrewna) dalekiego zasięgu

UKŁAD DOKREWNY. Typy sygnalizacji międzykomórkowej wykorzystującej hormony. parakrynowa. autokrynowa. endokrynowa (dokrewna) dalekiego zasięgu Typy sygnalizacji międzykomórkowej wykorzystującej hormony UKŁAD DOKREWNY endokrynowa (dokrewna) dalekiego zasięgu parakrynowa lokalna autokrynowa autoregulacja Charakter chemiczny hormonów: peptydy/białka

Bardziej szczegółowo

UKŁAD DOKREWNY. Typy sygnalizacji międzykomórkowej wykorzystującej hormony. parakrynowa. autokrynowa. endokrynowa (dokrewna) dalekiego zasięgu

UKŁAD DOKREWNY. Typy sygnalizacji międzykomórkowej wykorzystującej hormony. parakrynowa. autokrynowa. endokrynowa (dokrewna) dalekiego zasięgu Typy sygnalizacji międzykomórkowej wykorzystującej hormony komórki posiadające hormon naczynie receptory dla hormonu UKŁAD DOKREWNY endokrynowa (dokrewna) dalekiego zasięgu parakrynowa lokalna autokrynowa

Bardziej szczegółowo

UKŁAD DOKREWNY. Typy sygnalizacji międzykomórkowej wykorzystującej hormony. parakrynowa. endokrynowa (dokrewna) dalekiego zasięgu.

UKŁAD DOKREWNY. Typy sygnalizacji międzykomórkowej wykorzystującej hormony. parakrynowa. endokrynowa (dokrewna) dalekiego zasięgu. Typy sygnalizacji międzykomórkowej wykorzystującej hormony UKŁAD DOKREWNY endokrynowa (dokrewna) dalekiego zasięgu parakrynowa lokalna autokrynowa autoregulacja Charakter chemiczny hormonów: peptydy/białka

Bardziej szczegółowo

UKŁAD DOKREWNY. Typy sygnalizacji międzykomórkowej wykorzystującej hormony. parakrynowa. autokrynowa. endokrynowa (dokrewna) dalekiego zasięgu

UKŁAD DOKREWNY. Typy sygnalizacji międzykomórkowej wykorzystującej hormony. parakrynowa. autokrynowa. endokrynowa (dokrewna) dalekiego zasięgu Typy sygnalizacji międzykomórkowej wykorzystującej hormony komórki posiadające hormon naczynie receptory dla hormonu UKŁAD DOKREWNY endokrynowa (dokrewna) dalekiego zasięgu parakrynowa lokalna autokrynowa

Bardziej szczegółowo

UKŁAD DOKREWNY. Typy sygnalizacji międzykomórkowej wykorzystującej hormony. parakrynowa. autokrynowa. endokrynowa (dokrewna) dalekiego zasięgu

UKŁAD DOKREWNY. Typy sygnalizacji międzykomórkowej wykorzystującej hormony. parakrynowa. autokrynowa. endokrynowa (dokrewna) dalekiego zasięgu Typy sygnalizacji międzykomórkowej wykorzystującej hormony komórki posiadające hormon naczynie receptory dla hormonu UKŁAD DOKREWNY endokrynowa (dokrewna) dalekiego zasięgu parakrynowa lokalna autokrynowa

Bardziej szczegółowo

UKŁAD DOKREWNY. Typy sygnalizacji międzykomórkowej wykorzystującej hormony. parakrynowa. autokrynowa. endokrynowa (dokrewna) dalekiego zasięgu

UKŁAD DOKREWNY. Typy sygnalizacji międzykomórkowej wykorzystującej hormony. parakrynowa. autokrynowa. endokrynowa (dokrewna) dalekiego zasięgu Typy sygnalizacji międzykomórkowej wykorzystującej hormony komórki posiadające hormon naczynie receptory dla hormonu UKŁAD DOKREWNY endokrynowa (dokrewna) dalekiego zasięgu parakrynowa lokalna autokrynowa

Bardziej szczegółowo

UKŁAD DOKREWNY (Cz. I)

UKŁAD DOKREWNY (Cz. I) Typy sygnalizacji międzykomórkowej wykorzystującej hormony komórki posiadające hormon naczynie receptory dla hormonu UKŁAD DOKREWNY (Cz. I) endokrynowa (dokrewna) dalekiego zasięgu parakrynowa lokalna

Bardziej szczegółowo

UKŁAD DOKREWNY (Cz. I)

UKŁAD DOKREWNY (Cz. I) Typy sygnalizacji międzykomórkowej wykorzystującej hormony komórki posiadające hormon naczynie receptory dla hormonu UKŁAD DOKREWNY (Cz. I) endokrynowa (dokrewna) dalekiego zasięgu parakrynowa lokalna

Bardziej szczegółowo

Przysadka mózgowa. - powstaje z dwóch odrębnych zawiązków i składa się z dwóch części

Przysadka mózgowa. - powstaje z dwóch odrębnych zawiązków i składa się z dwóch części Gruczoły dokrewne Typy sygnalizacji międzykomórkowej wykorzystującej hormony Charakter chemiczny hormonów: peptydy/białka pochodne aminokwasów: - aminy (np. adrenalina) - hormony tarczycy (T3 i T4) steroidy

Bardziej szczegółowo

UKŁAD DOKREWNY cz. 2. Wysepki trzustkowe (Langerhansa): grupy komórek dokrewnych produkujących hormony białkowe

UKŁAD DOKREWNY cz. 2. Wysepki trzustkowe (Langerhansa): grupy komórek dokrewnych produkujących hormony białkowe Wysepki trzustkowe (Langerhansa): grupy komórek dokrewnych produkujących hormony białkowe UKŁAD DOKREWNY cz. 2 Elementy składowe: komórki dokrewne kapilary okienkowe włókna nerwowe Typy komórek dokrewnych

Bardziej szczegółowo

UKŁAD DOKREWNY cz. 2. beta. delta. alfa

UKŁAD DOKREWNY cz. 2. beta. delta. alfa Wysepki trzustkowe (Langerhansa): grupy komórek dokrewnych produkujących hormony białkowe, zlokalizowane na terenie zrazików, otoczone przez struktury części zewnątrzwydzielniczej UKŁAD DOKREWNY cz. 2

Bardziej szczegółowo

Gruczoły zewnątrzi wewnątrzwydzielnicze

Gruczoły zewnątrzi wewnątrzwydzielnicze Gruczoły - zespoły komórek nabłonkowych o specjalizacji wydzielniczej Gruczoły zewnątrzi wewnątrzwydzielnicze Gruczoły zewnątrzwydzielnicze kierują wydzielinę do określonego miejsca przez przewody wyprowadzające

Bardziej szczegółowo

Gruczoły zewnątrzi. wewnątrzwydzielnicze

Gruczoły zewnątrzi. wewnątrzwydzielnicze Gruczoły - zespoły komórek nabłonkowych o specjalizacji wydzielniczej Gruczoły zewnątrzi wewnątrzwydzielnicze Gruczoły zewnątrzwydzielnicze kierują wydzielinę do określonego miejsca przez przewody wyprowadzające

Bardziej szczegółowo

Hormony Gruczoły dokrewne

Hormony Gruczoły dokrewne Hormony Gruczoły dokrewne Dr n. biol. Urszula Wasik Zakład Biologii Medycznej HORMON Przekazuje informacje między poszczególnymi organami regulują wzrost, rozwój organizmu efekt biologiczny - niewielkie

Bardziej szczegółowo

Układ dokrewny. dr Magdalena Markowska Zakład Fizjologii Zwierząt, UW

Układ dokrewny. dr Magdalena Markowska Zakład Fizjologii Zwierząt, UW dr Magdalena Markowska Zakład Fizjologii Zwierząt, UW Układ wydzielania wewnętrznego wraz z układem nerwowym wpływa na koordynację i optymalizację przebiegu procesów fizjologicznych przez co umożliwia

Bardziej szczegółowo

Układ wewnątrzwydzielniczy

Układ wewnątrzwydzielniczy Układ wewnątrzwydzielniczy 1. Gruczoły dokrewne właściwe: przysadka mózgowa, szyszynka, gruczoł tarczowy, gruczoły przytarczyczne, nadnercza 2. Gruczoły dokrewne mieszane: trzustka, jajniki, jądra 3. Inne

Bardziej szczegółowo

REGULACJA WYDZIELANIA HORMONÓW

REGULACJA WYDZIELANIA HORMONÓW REGULACJA WYDZIELANIA HORMONÓW Regulacja nerwowa wpływ układu wegetatywnego na czynność endokrynną gruczołów wydzielania dokrewnego wytwarzanie i uwalnianie hormonów z zakończeń neuronów np.wazopresyny

Bardziej szczegółowo

Fizjologia człowieka

Fizjologia człowieka Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski

Bardziej szczegółowo

Gruczoły wydzielania wewnętrznego - oddają swoją wydzielinę bezpośrednio do krwi - wydzielają hormony. anatomia i fizjologia człowieka

Gruczoły wydzielania wewnętrznego - oddają swoją wydzielinę bezpośrednio do krwi - wydzielają hormony. anatomia i fizjologia człowieka Gruczoły wydzielania wewnętrznego - oddają swoją wydzielinę bezpośrednio do krwi - wydzielają hormony Gruczoły dokrewne człowieka PRZYSADKA mózgowa Przysadka mózgowa jest gruczołem wielkości ziarna grochu

Bardziej szczegółowo

WYKŁAD REPETYTORYJNY. Krążenie w wątrobie, śledzionie i nerce

WYKŁAD REPETYTORYJNY. Krążenie w wątrobie, śledzionie i nerce WYKŁAD REPETYTORYJNY Krążenie w wątrobie, śledzionie i nerce Krążenie krwi w wątrobie: dwa systemy dopływu do naczyń włosowatych (zatok wątrobowych), jeden system odpływu tętnice wątrobowe żyła wrotna

Bardziej szczegółowo

V REGULACJA NERWOWA I ZMYSŁY

V REGULACJA NERWOWA I ZMYSŁY V REGULACJA NERWOWA I ZMYSŁY Zadanie 1. Na rysunku przedstawiającym budowę neuronu zaznacz elementy wymienione poniżej, wpisując odpowiednie symbole literowe. Następnie wskaż za pomocą strzałek kierunek

Bardziej szczegółowo

Układ dokrewny. Hormony zwierzęce związki chemiczne wydzielane przez gruczoły i tkanki układu dokrewnego; mają funkcję regulacyjną.

Układ dokrewny. Hormony zwierzęce związki chemiczne wydzielane przez gruczoły i tkanki układu dokrewnego; mają funkcję regulacyjną. Układ dokrewny (hormonalny, wewnątrzwydzielniczy, endokrynny) układ narządów u zwierząt składający się z gruczołów dokrewnych i pojedynczych komórek tkanek; pełni funkcję regulacyjną. Hormony zwierzęce

Bardziej szczegółowo

Gruczoły wydzielania wewnętrznego

Gruczoły wydzielania wewnętrznego Gruczoły wydzielania wewnętrznego Przysadka mózgowa Wyspy trzustkowe Jądro Tarczyca przytarczyce n Jajnik Nadmercza Komórki gruczołowe pochodzenie nabłonkowe. Kształt wieloboczny, przynajmniej jedna powierzchnia

Bardziej szczegółowo

TARCZYCA. przed wydzieleniem tak duże ilości

TARCZYCA. przed wydzieleniem tak duże ilości GRUZOŁY WEWNĄTRZWYDZIELNIZE 473 TRZY Tarczyca (glandula thyroidea) jest gruczołem o masie około 40 g, składającym się z dwóch płatów, połączonych węziną. Leży na przedniej powierzchni tchawicy, na wysokości

Bardziej szczegółowo

GRUCZO Y WYDZIELANIA DOKREWNEGO

GRUCZO Y WYDZIELANIA DOKREWNEGO 22 GRUCZO Y WYDZIELANIA DOKREWNEGO Funkcjonowanie i rozwój organizmu wielokomórkowego uwarunkowane jest przepływem informacji pomiędzy tworzącymi go komórkami. Umożliwia on koordynację ich funkcji poprzez

Bardziej szczegółowo

Gruczoły wydzielania wewnętrznego

Gruczoły wydzielania wewnętrznego Gruczoły wydzielania wewnętrznego Przysadka mózgowa Wyspy trzustkowe Tarczyca przytarczyce Nadmercza Komórki gruczołowe pochodzenie nabłonkowe. Kształt wieloboczny, przynajmniej jedna powierzchnia komórki

Bardziej szczegółowo

RAMOWY ROZKŁAD ĆWICZEŃ Z FIZJOLOGII PODSTAWY MEDYCYNY MODUŁ F. SEMINARIUM Fizjologia układu pokarmowego

RAMOWY ROZKŁAD ĆWICZEŃ Z FIZJOLOGII PODSTAWY MEDYCYNY MODUŁ F. SEMINARIUM Fizjologia układu pokarmowego RAMOWY ROZKŁAD ĆWICZEŃ Z FIZJOLOGII PODSTAWY MEDYCYNY MODUŁ F SEMINARIUM 1 09-13.04.2018 Fizjologia układu pokarmowego Pobieranie pokarmów. Ogólne zasady funkcjonowania układu pokarmowego I. Neurohormonalna

Bardziej szczegółowo

GRUCZOŁY WEWNĄTRZWYDZIELNICZE

GRUCZOŁY WEWNĄTRZWYDZIELNICZE GRUCZOŁY WEWNĄTRZWYDZIELNICZE Przysadka mózgowa Wyspy trzustkowe Tarczyca przytarczyce Nadnercza Komórki gruczołowe pochodzenie nabłonkowe. Kształt wieloboczny, przynajmniej jedna powierzchnia komórki

Bardziej szczegółowo

GRUCZOŁY WYDZIELANIA WEWNĘTRZNEGO

GRUCZOŁY WYDZIELANIA WEWNĘTRZNEGO GRUCZOŁY WYDZIELANIA WEWNĘTRZNEGO Przysadka mózgowa Tarczyca przytarczyce Komórki gruczołowe pochodzenie nabłonkowe. Kształt wieloboczny, przynajmniej jedna powierzchnia komórki ma kontakt z naczyniem

Bardziej szczegółowo

WYKŁAD REPETYTORYJNY. Rodzaje odpowiedzi immunologicznej. Subpopulacje limfocytów:

WYKŁAD REPETYTORYJNY. Rodzaje odpowiedzi immunologicznej. Subpopulacje limfocytów: WYKŁAD REPETYTORYJNY Rodzaje odpowiedzi immunologicznej Subpopulacje limfocytów: Przebieg reakcji immunologicznej: 1. Rozpoznanie obcego antygenu - limfocyty (poprzez ich receptory) - komórki prezentujące

Bardziej szczegółowo

Układ pokarmowy Cz. 3

Układ pokarmowy Cz. 3 Trzustka to złożony gruczoł o budowie zrazikowej, posiadający dominującą część zewnątrzwydzielniczą i małe skupiska komórek dokrewnych (wysepki trzustkowe Langerhansa). Układ pokarmowy Cz. 3 Trzustka i

Bardziej szczegółowo

Regulacja hormonalna

Regulacja hormonalna Regulacja hormonalna Rodzaje gruczołów wydzielania zewnętrznego egzokrynowe wydzielania wewnętrznego endokrynowe różnice üposiadają przewody wyprowadzające üz reguły nie są silnie ukrwione ünie posiadają

Bardziej szczegółowo

Stres DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI

Stres DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI Stres DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI Wydatkowanie energii Wszystkie narządy i układy potrzebują energii do działania Nie wszystkie narządy i

Bardziej szczegółowo

MODUŁ: HOMEOSTAZA. METABOLIZM Zakres wiedzy wymaganej przed przystąpieniem do seminariów: I. Materiał dotyczący tematu z poziomu rozszerzonego

MODUŁ: HOMEOSTAZA. METABOLIZM Zakres wiedzy wymaganej przed przystąpieniem do seminariów: I. Materiał dotyczący tematu z poziomu rozszerzonego MODUŁ: HOMEOSTAZA. METABOLIZM Zakres wiedzy wymaganej przed przystąpieniem do seminariów: I. Materiał dotyczący tematu z poziomu rozszerzonego biologii szkoły średniej II. Układu podwzgórze- przysadka

Bardziej szczegółowo

Temat: Przegląd i budowa tkanek zwierzęcych.

Temat: Przegląd i budowa tkanek zwierzęcych. Temat: Przegląd i budowa tkanek zwierzęcych. 1. Czym jest tkanka? To zespół komórek o podobnej budowie, które wypełniają w organizmie określone funkcje. Tkanki tworzą różne narządy, a te układy narządów.

Bardziej szczegółowo

Układ wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy.

Układ wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy. Układ wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy. Wydalanie pozbywanie się z organizmu zbędnych produktów przemiany

Bardziej szczegółowo

Przysadka mózgowa. Przysadka mózgowa

Przysadka mózgowa. Przysadka mózgowa Przysadka mózgowa Przysadka mózgowa 1 Przysadka mózgowa Przysadka mózgowa 2 Przysadka mózgowa Przysadka mózgowa 3 Przysadka mózgowa K. kwasochłonne GH i PRL K. zasadochłonne TSH, FSH, LH, ACTH K. chromofobne

Bardziej szczegółowo

UKŁAD HORMONALNY. opracowanie: Robert Duszyński

UKŁAD HORMONALNY. opracowanie: Robert Duszyński UKŁAD HORMONALNY opracowanie: Robert Duszyński 1 CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA Hormony w organizmach żywych pełnią rolę regulacyjną, będąc ważnym mechanizmem homeostazy. Wraz z układem nerwowym i regulacją na

Bardziej szczegółowo

Tkanka nerwowa. Komórki: komórki nerwowe (neurony) sygnalizacja komórki neurogleju (glejowe) ochrona, wspomaganie

Tkanka nerwowa. Komórki: komórki nerwowe (neurony) sygnalizacja komórki neurogleju (glejowe) ochrona, wspomaganie Komórki: komórki nerwowe (neurony) sygnalizacja komórki neurogleju (glejowe) ochrona, wspomaganie Tkanka nerwowa Substancja międzykomórkowa: prawie nieobecna (blaszki podstawne) pobudliwość przewodnictwo

Bardziej szczegółowo

Układ rozrodczy. Jądro nasieniowód najądrze. Tkanka łączna tworzy torebkę i przegrody dzielące miąższ na zraziki. Kanalik nasienny

Układ rozrodczy. Jądro nasieniowód najądrze. Tkanka łączna tworzy torebkę i przegrody dzielące miąższ na zraziki. Kanalik nasienny Jądro nasieniowód najądrze Układ rozrodczy Tkanka łączna tworzy torebkę i przegrody dzielące miąższ na zraziki Kanalik nasienny Zrazik jądra: kanaliki nasienne tkanka łączna śródmiąższowa zawierająca:

Bardziej szczegółowo

Tkanka nabłonkowa HISTOLOGIA OGÓLNA (TKANKI)

Tkanka nabłonkowa HISTOLOGIA OGÓLNA (TKANKI) HISTOLOGIA OGÓLNA (TKANKI) Elementy składowe tkanki: komórki (o podobnym pochodzeniu, zbliŝonej strukturze i funkcji) substancja międzykomórkowa (produkowana przez komórki) Główne rodzaje tkanek zwierzęcych:

Bardziej szczegółowo

Układ pokarmowy Cz. 3

Układ pokarmowy Cz. 3 Trzustka to złożony gruczoł o budowie zrazikowej, posiadający dominującą część zewnątrzwydzielniczą i małe skupiska komórek dokrewnych (wysepki trzustkowe Langerhansa). Układ pokarmowy Cz. 3 Trzustka i

Bardziej szczegółowo

UKŁAD ROZRODCZY MĘSKI. Jądro i najądrze. Kanalik nasienny

UKŁAD ROZRODCZY MĘSKI. Jądro i najądrze. Kanalik nasienny Jądro i najądrze UKŁAD ROZRODCZY nasieniowód głowa najądrza przewodziki wyprowadzające MĘSKI trzon najądrza kanalik nasienny przegroda łącznotkankowa śródjądrze biaława sieć jądra błona surowicza ogon

Bardziej szczegółowo

V REGULACJA NERWOWA I ZMYSŁY

V REGULACJA NERWOWA I ZMYSŁY V REGULACJA NERWOWA I ZMYSŁY Zadanie 1. Na rysunku przedstawiającym budowę neuronu zaznacz elementy wymienione poniżej, wpisując odpowiednie symbole literowe. Następnie wskaż za pomocą strzałek kierunek

Bardziej szczegółowo

Autonomiczny układ nerwowy - AUN

Autonomiczny układ nerwowy - AUN Autonomiczny układ nerwowy - AUN AUN - różnice anatomiczne część współczulna część przywspółczulna włókna nerwowe tworzą odrębne nerwy (nerw trzewny większy) wchodzą w skład nerwów czaszkowych lub rdzeniowych

Bardziej szczegółowo

Układ hormonalny. ESPZiWP

Układ hormonalny. ESPZiWP Układ hormonalny ESPZiWP W organizmie zwierzęcia znajdują się liczne gruczoły, których zadaniem jest produkcja substancji chemicznych, zwanych hormonami. Są to tzw. gruczoły wydzielania wewnętrznego, zwane

Bardziej szczegółowo

grupa a Klasa 7. Zaznacz prawidłowe zakończenie zdania. (0 1)

grupa a Klasa 7. Zaznacz prawidłowe zakończenie zdania. (0 1) grupa a Regulacja nerwowo-hormonalna 37 pkt max... Imię i nazwisko Poniższy test składa się z 20 zadań. Przy każdym poleceniu podano liczbę punktów możliwą do uzyskania za prawidłową odpowiedź.... Za rozwiązanie

Bardziej szczegółowo

Rok akad. 2013/2014 Semestr zimowy, czwartek,

Rok akad. 2013/2014 Semestr zimowy, czwartek, PROWADZĄCY: Prof. Nadzieja Drela - koordynator Dr Magdalena Markowska - koordynator Dr Paweł Majewski Prof. Krystyna Skwarło-Sońta Rok akad. 2013/2014 Semestr zimowy, czwartek, 8.30-10 Wpływ stresu na

Bardziej szczegółowo

BIOLOGIA ZBIÓR ZADAŃ

BIOLOGIA ZBIÓR ZADAŃ 1 BIOLOGIA ZBIÓR ZADAŃ Matura 2019 Tom II Zacznij od robienia tego, co konieczne; potem zrób to, co możliwe; nagle odkryjesz, że dokonałeś niemożliwego. Św. Franciszek z Asyżu 2 Tom 2 zbioru zadań zawiera

Bardziej szczegółowo

przewody śródzrazikowe naczynie przewody wysepki trzustkowe Pęcherzyk trzustkowy Komórki śródpęcherzykowe blaszka podstawna

przewody śródzrazikowe naczynie przewody wysepki trzustkowe Pęcherzyk trzustkowy Komórki śródpęcherzykowe blaszka podstawna Trzustka to złożony gruczoł o budowie zrazikowej, posiadający dominującą część zewnątrzwydzielniczą i małe skupiska komórek dokrewnych (wysepki trzustkowe Langerhansa). Układ pokarmowy Trzustka i wątroba

Bardziej szczegółowo

Hormony tropowe - TSH, FSH, LH i ACTH Czynność części pośredniej przysadki Szyszynka (M. Karasek)

Hormony tropowe - TSH, FSH, LH i ACTH Czynność części pośredniej przysadki Szyszynka (M. Karasek) Spis treści 1. W prowadzenie do anatomii, fizjologii i nauk pokrewnych 11 1.1. Elementy embriologii*ogólnej 13 1. 1. 1. Rozród i jego rodzaje 13 1. 1. 1. 1. Komórki płciowe męskie 13 L 1. 1.2. Komórki

Bardziej szczegółowo

Układ dokrewny. (endokrynowy, hormonalny) ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI

Układ dokrewny. (endokrynowy, hormonalny) ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI Układ dokrewny (endokrynowy, hormonalny) DR MAGDALENA MARKOWSKA ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI Układ dokrewny Układ dokrewny jest układem wydzielania

Bardziej szczegółowo

BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II

BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II MÓZGOWE MECHANIZMY FUNKCJI PSYCHICZNYCH 1.1. ZMYSŁY CHEMICZNE (R.7.3) 1.2. REGULACJA WEWNĘTRZNA (R.10) Zakład Psychofizjologii UJ ZMYSŁY CHEMICZNE Chemorecepcja: smak,

Bardziej szczegółowo

Tkanka nerwowa. pobudliwość przewodnictwo

Tkanka nerwowa. pobudliwość przewodnictwo Komórki: komórki nerwowe (neurony) - sygnalizacja, neurosekrecja komórki neurogleju (glejowe) - ochrona, wspomaganie Tkanka nerwowa Substancja międzykomórkowa: prawie nieobecna (blaszki podstawne) pobudliwość

Bardziej szczegółowo

HORMONY REGULACJA METABOLIZMU

HORMONY REGULACJA METABOLIZMU HORMONY REGULACJA METABOLIZMU Kryteria podziału hormonów budowa: białkowe (peptydowe), pochodne aminokwasów, sterydowe, pochodne kwasów tłuszczowych miejsce wytwarzania: gruczoły dokrewne, tkankowe mechanizm

Bardziej szczegółowo

BIOLOGIA zbiór zadań

BIOLOGIA zbiór zadań 1 BIOLOGIA zbiór zadań matura 2018 tom II Zacznij od robienia tego, co konieczne; potem zrób to, co możliwe; nagle odkryjesz, że dokonałeś niemożliwego. Św. Franciszek z Asyżu. 2 Tom 2 zbioru zadań zawiera

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. CZĘŚĆ PIERWSZA Podstawy histologii. CZĘŚĆ DRUGA Podstawy anatomii i fizjologii człowieka. Przedmowa 11 Wykaz skrótów 13

SPIS TREŚCI. CZĘŚĆ PIERWSZA Podstawy histologii. CZĘŚĆ DRUGA Podstawy anatomii i fizjologii człowieka. Przedmowa 11 Wykaz skrótów 13 SPIS TREŚCI Przedmowa 11 Wykaz skrótów 13 CZĘŚĆ PIERWSZA Podstawy histologii I. TKANKI CZŁOWIEKA (dr Joanna Kaźmierczak) 17 1. Tkanka nabłonkowa 17 1.1. Nabłonek pokrywający 18 1.2. Nabłonek gruczołowy

Bardziej szczegółowo

PrzełożyłA: Monika Kilis

PrzełożyłA: Monika Kilis PrzełożyłA: Monika Kilis Tytuł oryginału: Hashimoto Symptome richtig erkennen, Ursachen und Therapien finden, Selbsthilfeangebote nutzen Redaktor prowadząca: Aneta Bujno Redakcja: Juliusz Poznański Korekta:

Bardziej szczegółowo

Profil metaboliczny róŝnych organów ciała

Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Uwaga: tkanka tłuszczowa (adipose tissue) NIE wykorzystuje glicerolu do biosyntezy triacylogliceroli Endo-, para-, i autokrynna droga przekazu informacji biologicznej.

Bardziej szczegółowo

Przekazywanie sygnału. Układy utrzymujące homeostazę

Przekazywanie sygnału. Układy utrzymujące homeostazę Przekazywanie sygnału Układy utrzymujące homeostazę Homeostaza Homeostaza-utrzymanie względnie stałego składu środowiska wewnętrznego organizmu, niezbędnego do prawidłowego funkcjonowania organizmu: -

Bardziej szczegółowo

NARZĄD WZROKU

NARZĄD WZROKU NARZĄD WZROKU Oko można porównać do kamery cyfrowej, wyposażonej w: system soczewek (rogówka, soczewka, ciało szkliste) automatyczną regulację ostrości obrazu (akomodacja) automatyczną regulację przesłony

Bardziej szczegółowo

PORÓWNANIE UKŁADU NERWOWEGO I HORMONALNEGO

PORÓWNANIE UKŁADU NERWOWEGO I HORMONALNEGO UKŁAD HORMONALNY materiały do sprawdzianu PORÓWNANIE UKŁADU NERWOWEGO I HORMONALNEGO Układ nerwowy Układ hormonalny Cząsteczki sygnałowe funkcjonują w układach regulujących podstawowe czynności życiowe

Bardziej szczegółowo

TKANKA ŁĄCZNA. Komórki. Włókna. Substancja podstawowa. Substancja międzykomórkowa

TKANKA ŁĄCZNA. Komórki. Włókna. Substancja podstawowa. Substancja międzykomórkowa Funkcje tkanki łącznej: TKANKA ŁĄCZNA łączy, utrzymuje i podpiera inne tkanki pośredniczy w rozprowadzaniu tlenu, substancji odŝywczych i biologicznie czynnych w organizmie odpowiada za większość procesów

Bardziej szczegółowo

Wydalanie ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI

Wydalanie ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI Wydalanie DR MAGDALENA MARKOWSKA ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI Środowisko odla ZWIERZĘCIA jest nim OTOCZENIE, w którym żyje odla KOMÓREK PŁYN ZEWNĄTRZKOMÓRKOWY,

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia wymagane na egzaminie z przedmiotu Histologia i embriologia

Zagadnienia wymagane na egzaminie z przedmiotu Histologia i embriologia Zagadnienia wymagane na egzaminie z przedmiotu Histologia i embriologia HISTOLOGIA OGÓLNA 1. Budowa, występowanie i funkcja blaszki i błony podstawnej 2. Zróżnicowanie wierzchołkowe komórek nabłonkowych

Bardziej szczegółowo

Krystyna Skwarło-Sońta Zakład Fizjologii Zwierząt Wykład

Krystyna Skwarło-Sońta Zakład Fizjologii Zwierząt Wykład Krystyna Skwarło-Sońta Zakład Fizjologii Zwierząt kss25@biol.uw.edu.pl Wykład 1. 09.10.2014 Przestrzeń zewnątrzkomórkowa, z którą komórki wymieniają gazy, metabolity i informację stanowi ŚRODOWISKO WEWNĘTRZNE

Bardziej szczegółowo

Stres i homeostaza DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI

Stres i homeostaza DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI Stres i homeostaza DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI Podstawy procesów fzjologicznych Procesy zachodzące w organizmie wymagają stałych i znajdujących

Bardziej szczegółowo

przewody śródzrazikowe naczynia Trzustka i wątroba pęczek nerwowy przewody wysepki trzustkowe Pęcherzyk trzustkowy Komórki śródpęcherzykowe

przewody śródzrazikowe naczynia Trzustka i wątroba pęczek nerwowy przewody wysepki trzustkowe Pęcherzyk trzustkowy Komórki śródpęcherzykowe Trzustka to złożony gruczoł o budowie zrazikowej, posiadający dominującą część zewnątrzwydzielniczą i małe skupiska komórek dokrewnych (wysepki trzustkowe Langerhansa). wysepki trzustkowe Układ pokarmowy

Bardziej szczegółowo

DZIAŁ I. Zalecane źródła informacji Fizjologia człowieka. Podręcznik dla studentów medycyny. Red. Stanisław J. Konturek, Elservier Urban&Partner 2007

DZIAŁ I. Zalecane źródła informacji Fizjologia człowieka. Podręcznik dla studentów medycyny. Red. Stanisław J. Konturek, Elservier Urban&Partner 2007 DZIAŁ I. PODSTAWY REGULACJI I KONTROLI CZYNNOŚCI ORGANIZMU. TKANKI POBUDLIWE. Ćw. 1. Fizjologia jako nauka o homeostazie. (1-2 X 2012) 1. Wprowadzenie do przedmiotu. 2. Fizjologia i jej znaczenie w naukach

Bardziej szczegółowo

GRUCZOŁY ŚLINOWE STAW SKRONIOWO-ŻUCHWOWY. Ślina. Główne składniki śliny

GRUCZOŁY ŚLINOWE STAW SKRONIOWO-ŻUCHWOWY. Ślina. Główne składniki śliny Ślina GRUCZOŁY ŚLINOWE (1200 ml/24 godz.) produkowana jest przez duże gruczoły ślinowe (ślinianki) i małe gruczoły ślinowe obecne w ścianie jamy ustnej i w języku ślinianka podjęzykowa ślinianka podżuchwowa

Bardziej szczegółowo

Układ pokarmowy Cz. 3

Układ pokarmowy Cz. 3 Trzustka to złożony gruczoł o budowie zrazikowej, posiadający dominującą część zewnątrzwydzielniczą i małe skupiska komórek dokrewnych (wysepki trzustkowe Langerhansa). Układ pokarmowy Cz. 3 Trzustka i

Bardziej szczegółowo

TEST - BIOLOGIA WERONIKA GMURCZYK

TEST - BIOLOGIA WERONIKA GMURCZYK TEST - BIOLOGIA WERONIKA GMURCZYK Temat: Układ nerwowy i hormonalny Zadanie 1. Zaznacz poprawną odpowiedź. Co to są hormony? a) związki chemiczne wytwarzane w gruczołach łojowych, które regulują pracę

Bardziej szczegółowo

Sen i czuwanie rozdział 9. Zaburzenia mechanizmów kontroli ruchowej rozdział 8

Sen i czuwanie rozdział 9. Zaburzenia mechanizmów kontroli ruchowej rozdział 8 Sen i czuwanie rozdział 9 Zaburzenia mechanizmów kontroli ruchowej rozdział 8 SEN I CZUWANIE SEN I RYTMY OKOŁODOBOWE FAZY SNU CHARAKTERYSTYKA INDUKOWANIE SNU MECHANIZM I STRUKTURY MÓZGOWE RYTMY OKOŁODOBOWE

Bardziej szczegółowo

biologia w gimnazjum OBWODOWY UKŁAD NERWOWY

biologia w gimnazjum OBWODOWY UKŁAD NERWOWY biologia w gimnazjum 2 OBWODOWY UKŁAD NERWOWY BUDOWA KOMÓRKI NERWOWEJ KIERUNEK PRZEWODZENIA IMPULSU NEROWEGO DENDRYT ZAKOŃCZENIA AKSONU CIAŁO KOMÓRKI JĄDRO KOMÓRKOWE AKSON OSŁONKA MIELINOWA Komórka nerwowa

Bardziej szczegółowo

Układ wewnątrzwydzielniczy

Układ wewnątrzwydzielniczy 1 WK Układ wewnątrzwydzielniczy Klasyfikuj prace ogólne dotyczące układu wewnątrzwydzielniczego i chorób układu wewnątrzwydzielniczego u dzieci w WS 330. Opieka pielęgniarska nad pacjentami z chorobami

Bardziej szczegółowo

FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA

FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA Daniel McLaughlin, Jonathan Stamford, David White FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA Daniel McLaughlin Jonathan Stamford David White Przekład zbiorowy pod redakcją Joanny Gromadzkiej-Ostrowskiej

Bardziej szczegółowo

Tkanka nerwowa. pobudliwość przewodnictwo

Tkanka nerwowa. pobudliwość przewodnictwo Komórki: komórki nerwowe (neurony) - sygnalizacja, neurosekrecja komórki neurogleju (glejowe) - ochrona, wspomaganie Tkanka nerwowa Substancja międzykomórkowa: prawie nieobecna (blaszki podstawne) pobudliwość

Bardziej szczegółowo

KARTA ODPOWIEDZI - KONKURS BIOLOGICZNY ETAP REJONOWY

KARTA ODPOWIEDZI - KONKURS BIOLOGICZNY ETAP REJONOWY KARTA ODPOWIEDZI - KONKURS BIOLOGICZNY ETAP REJONOWY Nr Max ilość Prawidłowe odpowiedzi Punktacja Uwagi zad. punktów 1. 2 pkt A. prawidłowa odpowiedź: d B. prawidłowa odpowiedź: 3 Za zaznaczenie prawidłowej

Bardziej szczegółowo

ANATOMIA FUNKCJONALNA

ANATOMIA FUNKCJONALNA BOGUSŁAW MARECKI ANATOMIA FUNKCJONALNA TOM II UKŁADY: naczyniowy, oddechowy, trawienny, moczowy, płciowy, nerwowy, wewnątrzwydzielniczy, narządów zmysłów, powłoka wspólna Akademia Wychowania Fizycznego

Bardziej szczegółowo

Dr inż. Marta Kamińska

Dr inż. Marta Kamińska Nowe techniki i technologie dla medycyny Dr inż. Marta Kamińska Układ nerwowy Układ nerwowy zapewnia łączność organizmu ze światem zewnętrznym, zezpala układy w jedną całość, zprawując jednocześnie nad

Bardziej szczegółowo

KARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 1

KARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 1 KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. ENDOKRYNOLOGIA ENDOCRINOLOGY Kod Punktacja ECTS* 1 Koordynator Dr Waldemar Szaroma Zespół dydaktyczny Dr hab. Grzegorz Formicki, Prof. UP Dr Agnieszka Greń Dr Renata Muchacka

Bardziej szczegółowo

Budowa i funkcje komórek nerwowych

Budowa i funkcje komórek nerwowych Budowa i funkcje komórek nerwowych Fizjologia Komórki nerwowe neurony w organizmie człowieka około 30 mld w większości skupione w ośrodkowym układzie nerwowym podstawowa funkcja przekazywanie informacji

Bardziej szczegółowo

Tkanka nabłonkowa. Gruczoły i ich podział

Tkanka nabłonkowa. Gruczoły i ich podział Tkanka nabłonkowa Gruczoły i ich podział Tkanka nabłonkowa 4 główne typy nabłonka: 1. Pokrywający 2. Wchłaniający = resorbcyjny 3. Gruczołowy egzo-, endokrynny 4. Wyspecjalizowany czuciowy, rozrodczy Brak

Bardziej szczegółowo

Gruczoły układu pokarmowego

Gruczoły układu pokarmowego Ślinianki złożone gruczoły o budowie zrazikowej zbudowane z: - odcinków (jednostek) wydzielniczych (pęcherzyki surowicze, cewki śluzowe) - przewodów wyprowadzających Gruczoły układu pokarmowego Główne

Bardziej szczegółowo

Tkanka nerwowa. pobudliwość przewodnictwo

Tkanka nerwowa. pobudliwość przewodnictwo Komórki: komórki nerwowe (neurony) - sygnalizacja, neurosekrecja komórki neurogleju (glejowe) - ochrona, wspomaganie Tkanka nerwowa Substancja międzykomórkowa: prawie nieobecna (blaszki podstawne) pobudliwość

Bardziej szczegółowo

KARTA ODPOWIEDZI konkurs z biologii dla uczniów szkół podstawowych ETAP SZKOLNY

KARTA ODPOWIEDZI konkurs z biologii dla uczniów szkół podstawowych ETAP SZKOLNY KARTA ODPOWIEDZI konkurs z biologii dla uczniów szkół podstawowych ETAP SZKOLNY nr zad. max punktów 1. 4 pkt. A. ośrodek dotyku płat ciemieniowy ośrodek ruchowy płat czołowy ośrodek Wernickiego płat skroniowy

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 24. Fizjologia i patofizjologia układu pokarmowego.

Ćwiczenie 24. Fizjologia i patofizjologia układu pokarmowego. Zawartość Ćwiczenie 24. Fizjologia i patofizjologia układu pokarmowego.... 1 Ćwiczenie 25. Układ dokrewny I. Czynność endokrynna trzustki. Hormonalna regulacja wzrostu i metabolizmu - podstawy fizjologiczne

Bardziej szczegółowo

ŁOŻYSKO I GRUCZOŁ MLEKOWY

ŁOŻYSKO I GRUCZOŁ MLEKOWY Łożysko jest miejscem kontaktu tkanek płodu i matki oraz wymiany gazów i substancji pomiędzy krwią matki i płodu ŁOŻYSKO I GRUCZOŁ MLEKOWY W celu zwiększenia powierzchni tej wymiany część płodowa łożyska

Bardziej szczegółowo

ANATOMIA Układ hormonalny, hormony

ANATOMIA Układ hormonalny, hormony ANATOMIA Układ hormonalny, hormony wytwarzane przez organizm, niezbędne dla procesów przemiany materii związki, których zadaniem jest koordynowanie procesów chemicznych zachodzących w komórkach Prowadzący:

Bardziej szczegółowo

Budowa i funkcja nerki: angioarchitektonika nerki, budowa nefronu.

Budowa i funkcja nerki: angioarchitektonika nerki, budowa nefronu. Materiał obowiązujący na ćwiczenia: 1. Nerka Budowa i funkcja nerki: angioarchitektonika nerki, budowa nefronu. Filtracja kłębkowa - siły napędowe filtracji, czynniki wpływające, pomiar GFR, klirens. Przepływ

Bardziej szczegółowo

PATOFIZJOLOGIA ZABURZEŃ UKŁADU WEWNĄTRZWYDZIELNICZEGO I CUKRZYCY

PATOFIZJOLOGIA ZABURZEŃ UKŁADU WEWNĄTRZWYDZIELNICZEGO I CUKRZYCY KATEDRA I ZAKŁAD PATOFIZJILOGII mgr Marta Ciszewicz PATOFIZJOLOGIA ZABURZEŃ UKŁADU WEWNĄTRZWYDZIELNICZEGO I CUKRZYCY Hormon: aktywna biologicznie substancja, wydzielana przez gruczoły dokrewne do krwi,

Bardziej szczegółowo

Biotechnologia Poziom kształcenia: Studia I stopnia Semestr I Profil kształcenia:

Biotechnologia Poziom kształcenia: Studia I stopnia Semestr I Profil kształcenia: Wyższa Szkoła Medyczna w Białymstoku Nazwa jednostki prowadzącej kierunek: Wydział Ogólnomedyczny Nazwa kierunku: Biotechnologia Poziom kształcenia: Studia I stopnia Semestr I Profil kształcenia: praktyczny

Bardziej szczegółowo

Układ nerwowy. /Systema nervosum/

Układ nerwowy. /Systema nervosum/ Układ nerwowy /Systema nervosum/ Autonomiczny układ nerwowy Autonomiczny układ nerwowy = = wegetatywny -jest częścią UN kontrolującą i wpływającą na czynności narządów wewnętrznych, w tym mięśni gładkich,

Bardziej szczegółowo

Fizjologia CZŁOWIEKA W ZARYSIE PZWL. Wydawnictwo Lekarskie

Fizjologia CZŁOWIEKA W ZARYSIE PZWL. Wydawnictwo Lekarskie W ł a d y s ł a w Z. T r a c z y k Fizjologia CZŁOWIEKA W ZARYSIE Wydawnictwo Lekarskie PZWL prof. dr hab. med. WŁADYSŁAW Z. TRACZYK Fizjologia CZŁOWIEKA W ZARYSIE W ydanie VIII - uaktualnione M Wydawnictwo

Bardziej szczegółowo

Tkanka nabłonkowa. (budowa)

Tkanka nabłonkowa. (budowa) Tkanka nabłonkowa (budowa) Komórki tkanki nabłonkowej tworzą zwarte warstwy, zwane nabłonkami. Są układem ściśle upakowanych komórek tworzących błony. 1) główną masę tkanki stanowią komórki. 2) istota

Bardziej szczegółowo

Ruch i mięśnie. dr Magdalena Markowska

Ruch i mięśnie. dr Magdalena Markowska Ruch i mięśnie dr Magdalena Markowska Zjawisko ruchu Przykład współpracy wielu układów Szkielet Szkielet wewnętrzny: szkielet znajdujący się wewnątrz ciała, otoczony innymi tkankami. U kręgowców składa

Bardziej szczegółowo

Rozszyfruj swoją krew

Rozszyfruj swoją krew Fizjologia tarczycy To było kilka lat temu. Siedziałam na zajęciach na studiach kierunek dietetyka i słuchałam o jakiejś nudnej chorobie Hashimoto Hashimoto? Jak to w ogóle brzmi? W mojej głowie kołatała

Bardziej szczegółowo

Gruczoły układu pokarmowego

Gruczoły układu pokarmowego Ślinianki złożone gruczoły o budowie zrazikowej zbudowane z: - odcinków (jednostek) wydzielniczych (pęcherzyki surowicze, cewki śluzowe) - przewodów wyprowadzających Gruczoły układu pokarmowego Główne

Bardziej szczegółowo

ETAP II imię i nazwisko, klasa

ETAP II imię i nazwisko, klasa MIĘDZYKLASOWY KONKURS BIOLOGICZNY DLA LICEALISTÓW PLO SIÓSTR PREZENTEK CIAŁO CZŁOWIEKA ETAP II.. imię i nazwisko, klasa 1. Podczas powstawania moczu w nerkach glukoza jest transportowana z nakładem energii

Bardziej szczegółowo