Możliwości zastosowania wskaźników logistycznych z punktu widzenia ratingów kredytowych

Transkrypt

1 Paul Dieter Kluge Uniwersytet Zielonogórski Możliwości zastosowania wskaźników logistycznych z punktu widzenia ratingów kredytowych Wstęp Decyzje logistyczne często muszą uwzględniać aspekty finansowe. Jest to oczywiste w przypadku inwestycji. Jednakże często także wiele decyzji wpływających na stany zapasów napotykają na ograniczenia w finansowaniu kapitałami własnymi lub kredytami kupieckimi (przy podwyższeniu stanów zapasów magazynowych); powodują one również wystąpienie problemów związanych z płynnością finansową (jako obniżenie stanów). Ważnym zadaniem controllingu jest w takim przypadku wyjaśnienie konieczności finansowania kredytowego 1 oraz przygotowanie przedsiębiorcy do rozmów kredytowych z bankami. Właśnie to drugie zadanie jest tematem tego artykułu, przy czym główny nacisk położony został na działalność operacyjną. Centralnym elementem tych przygotowań jest opracowanie dokumentacji wymaganej przez banki oraz wypracowanie własnej strategii na rozmowy z bankami. W poniższych rozważaniach założono, że oprogramowanie wykorzystywane w przedsiębiorstwie jest oprogramowaniem typu ERP 2. Najpóźniej od czasu wejścia w życie nowej struktury w systemie określania ryzyka kredytowego 3 wprowadzonego przez komitet do spraw nadzoru kredytowego Basel 2003, przedsiębiorcy w trakcie przygotowywania się do rozmów kredytowych powinni uwzględniać nowe warunki ramowe powiązane z tymi zasadami. Ich głównym elementem jest rating ryzyka kredytowego (zazwyczaj wewnątrzbankowy). Niestety, szczegółowe informacje na ten temat dostępne są najczęściej tylko częściowo. Mimo wszystko, sensownym rozwiązaniem jest opracowanie na podstawie dostępnych informacji - własnego ratingu przedsiębiorstwa oraz uzupełnienie go o informacje dodatkowe (obecnie nie wymagane jeszcze przez banki). W tym celu, niektóre systemy ERP 4 jako narzędzie pomocnicze oferują moduły wskaźnikowe. Celem niniejszego artykułu aby pomóc w zastosowaniu tego typu narzędzi pomocniczych z punktu widzenia controllingu logistycznego w przedsiębiorstwach średniej wielkości - są następujące aspekty: - stwierdzenie spójnie stosowanych logistycznych wskaźników i kryteriów, opisywanych w systemach ratingowych; 5 - porównanie tych wskaźników i kryteriów z teorią controllingu logistycznego; - próba wyjaśnienia występujących różnic; - określenie słabych stron wewnątrzbankowych systemów ratingowych oraz wskazówki dotyczące ich eliminacji z wykorzystaniem dostępnych modułów wskaźnikowych w systemach ERP. Odwzorowanie aspektów logistycznych w publikowanych systemach ratingowych Podstawy Basel II i Basel III są wyczerpująco opisane w literaturze. 6 postawionych w tym artykule, ważnymi są następujące aspekty: Z punktu widzenia celów 1 Odnośnie alternatywnych form finansowania por. np. [5], s. 100 i nast.; [6], s Badania na potrzeby tego artykułu przeprowadzono z wykorzystaniem systemu proalpha przeznaczonego dla przedsiębiorstw średniej wielkości. 3 W teorii i praktyce zmiany te opisane są pod pojęciem Basel II. W roku 2010 wprowadzono następne zmiany ( Basel III ), które jednak nie zmieniają jakościowo opisywanych tutaj aspektów (na temat różnic pomiędzy Basel II i Basel III por. np. [5], s ; [6], s. 6-13). 4 Także proalpha; por. [4] 5 W tym miejscu cytowane są głównie publikacje niemieckie. Przegląd publikacji polskich jest aktualnie opracowywany w ramach prac dyplomowych prowadzonych przez autora. Oczekiwane są przy tym podobne wyniki. 6 Por. np. cytowaną literaturę: [2],.s 5-14; [6], s. 5-28; [5], s Logistyka 5/2013

2 - Bank zobowiązany jest do określenia ratingu kredytobiorcy. Metoda ratingowa może być zdefiniowana samodzielnie przez bank (na podstawie struktury podstawowej). Należy ją jednak corocznie weryfikować. - Wewnątrzbankowa podstawowa struktura ratingu wynika w znacznym stopniu z jednolitej systematyzacji, która pokazana została w tabeli 1. - Klasy ratingu służą do zróżnicowanego zabezpieczenia ryzyka kredytowego, głównie poprzez zabezpieczenie tego ryzyka w różnym stopniu kapitałami własnymi banków i odsetkami. Klasy same w sobie mogą mieć różne wewnątrzbankowe powiązania, są one jednak zgodne ze spójną logiką; por. tabela 2. - Obszary swobody w decyzjach kredytowych banków 7 polegają przede wszystkim na: o wyborze konkretnych wskaźników i kryteriów w poszczególnych elementach podstawowej struktury ratingowej; o ocenie wskaźników oraz informacji dotyczących kryteriów; o określeniu wagi znaczenia poszczególnych wskaźników i kryteriów w całym ratingu. - Konkretne oceny i określenia wag dla różnych systemów wewnątrzbankowych są bardzo rzadko (a jeżeli już, to niekompletnie) publikowane; stosowane metody wewnątrzbankowe nie są prawie w ogóle publikowane. - Na podstawie przeanalizowanych do tej pory publikacji 8, można sformułować następujące hipotezy: o Podstawą do oceny i określenia wag są wewnątrzbankowe archiwa. Zawarte są w nich przede wszystkim dane i informacje, które wymagane są przez klientów banków (głównie kredytobiorców) 9, oraz te które wynikają z bieżących przepływów pieniężnych. Poza tym, gromadzone są w nich także dostępne informacje zewnętrzne (np. dane branżowe i koniunkturalne). o Do analizy archiwów wykorzystywane są metody matematyczno-statystyczne (w sensie Data-Mining), które często nie są zrozumiałe (lub są nie całkiem zrozumiałe) dla podmiotów wnioskujących o kredyt (szczególnie tych z przedsiębiorstw średniej wielkości) oraz także dla szeregowych pracowników banków. Na potrzeby ratingu własnego przedsiębiorstwa, można jednak wyjść z założenia, że oceny i określenia wag w drzewiastej strukturze wskaźników i kryteriów zostaną zebrane w klasy ratingowe. Proces ten można teoretycznie zinterpretować jako wielostopniową metodę wartości użytkowej 10. o Oceny i wagi mogą ulec zmianie w wyniku weryfikacji rocznej, rzadziej takiej zmianie ulegają wybrane wskaźniki i kryteria. o Dlatego też, pracownicy banków mają w ograniczone możliwości, aby rezultaty rozmów o przyznaniu kredytu znacząco odbiegały od komputerowo opracowanej klasyfikacji ratingowej. - Proces przyznawania kredytu można w miarę jednoznacznie opisać w następujący sposób 11 : o Wstępne sprawdzenie wniosku kredytowego (sprawdzenie zgodności ze strategią ryzyka kredytowego banku); o (w przypadku pozytywnego wyniku sprawdzenia wstępnego) sprawdzenie dokumentów dostarczonych przez wnioskodawcę (ewentualnie łącznie z informacjami pochodzącymi z wizytacji przedsiębiorstwa); 7 Prawidłowość tego typu decyzji musi być następnie sprawdzona za pomocą odpowiedniej weryfikacji rocznej. Także w tym celu stosowane są specjalne metody matematyczno-statystyczne; por. np. [3], s. 45 i nast., s. 193 i nast. 8 Por. wykaz literatury 9 Odnośnie dokumentacji dotyczącej sprawdzenia przez bank wniosku kredytowego por. [5], s Szczegółowe dane bankowe zawarte są m.in. w [2], s. 67 i nast. W rezultacie określone zostają następujące grupy, które zapisywane są w archiwach bankowych: - sprawozdania roczne (bilanse, analizy ekonomiczne) z ostatnich trzech lat; - dane na temat kształtowania się zapasów; - dane dotyczące planowania płynności finansowej; - dane opisujące przedsiębiorstwo (wielkość, struktura, zatrudnienie, management, controlling, bezpieczeństwo). 10 Por. [4]; moduł wskaźnikowy systemu proalpha oferuje odpowiednie funkcjonalności. 11 Por. cytowaną literaturę: [6], s ; dane specyficzne dla banku w [2]., s. 67 i nast. Logistyka 5/

3 o Rozmowy kredytowe prowadzone z wnioskodawcą przez przedzielonego opiekuna klienta na podstawie wspomaganego komputerowo wewnętrznego ratingu banku; o Podjęcie decyzji przez opiekuna klienta; o (w przypadku pozytywnej decyzji) sprawdzenie zabezpieczeń w celu uniemożliwienia manipulacji przy podejmowaniu decyzji o przyznaniu kredytu. W tym zakresie 12, zadaniem controllingu logistycznego jest przede wszystkim przygotowanie przedsiębiorcy do rozmów kredytowych. W tym celu należy krytycznie ocenić dostępne informacje dotyczące wskaźników i kryteriów logistycznych, pochodzące z wewnątrzbankowego ratingu oraz odpowiednio je uzupełnić własnymi informacjami dodatkowymi. Na podstawie przeanalizowanej literatury (oryginalnej, cytowanych źródeł bankowych oraz propozycji firm doradczych), można w odniesieniu do wskaźników i kryteriów logistycznych, opracować zestawienie zawarte w tabeli Z zestawienia tego wynikają przede wszystkim następujące słabe strony ratingów wewnątrzbankowych, które mogą stanowić punkt wyjścia do tworzenia własnych ratingów przedsiębiorstwa: - Wykorzystywanie bilansowych na dany dzień. Dotyczy to przede wszystkim zapasów. Dane ze sprawozdań rocznych nie do końca są reprezentatywne - np. przy występowaniu sezonowości. Porównanie bilansowych z kilku lat pokazuje tylko trend, a nie czynniki wpływające na średnie stany zapasów w ciągu roku. Ten problem jest już dobrze znany; dlatego też, niektóre banki wymagają okresowych w trakcie danego roku 14. W przypadku możliwości korzystania z systemów ERP posiadających zintegrowany przepływ materiałowy i wartościowy 15, opracowanie tych nie stanowi żadnego problemu. O wiele trudniejsza jest natomiast analiza tych w przypadku występowania wielu grup produktów (odmiennie reagujących na różne czynniki wpływające na ich poziom zapasów). - Niewystarczające uwzględnienie występujących zależności. Na przykład, niedopuszczalna jest oddzielna wycena wskaźników rentowności i wskaźników dotyczących sprzedaży. Taka sytuacja występuje jednak w niektórych publikowanych systemach ratingowych. 16 W takich przypadkach, należy dodatkowo wyjaśnić (np. poprzez analizę wyboru dostawców i warunków dostaw), w jakim stopniu sensowne jest osiąganie wyższej rentowności sprzedaży poprzez zwiększenie stanów magazynowych (lub odwrotnie) jest to problem, który może być bezpośrednio powiązany z wnioskiem kredytowym dotyczącym finansowania zapasów! - Niewystarczające uwzględnienie udziału różnych składników kosztowych (np. kosztów logistycznych) w kosztach ogólnych. Poza tym, tutaj także mogą występować problemy interpretacyjne, gdyż udziały najważniejszych dostawców i klientów w całkowitych obrotach odwzorowane są w kryteriach ratingowych. Te ostatnie jednak można łatwo wycenić w logiczny sposób. Dla kosztów typu A 17, należy jednakże przedyskutować specyficzny dla danego przedsiębiorstwa system zarządzania kosztami. - Ograniczenia oceny przeprowadzonej na podstawie banchmarkingu. Ograniczenia te zostały opisane w literaturze. 18 Najczęściej dotyczy to wprawdzie tylko różnic pomiędzy danymi branżowymi zapisanymi w wewnątrzbankowych archiwach z jednej strony, a branżowymi danymi porównawczymi oraz informacjami statystycznymi z drugiej strony. Szczególnie w przedsiębiorstwach produkcyjnych i handlowych, logistyka powoduje występowanie różnic, które nie są uwzględnione w zwykłych branżowych porównawczych. Kilka przykładów na to zawartych jest w opisywanych powyżej ograniczeniach. W wyniku tego, dla wnioskodawców kredytowych z przedsiębiorstw średniej wielkości, pojawiają się możliwości przeanalizowania wyników zawartych w wewnątrzbankowych ratingach poprzez wykorzystanie 12 Przy zapotrzebowaniu na kredyt wymuszonym logistyką. 13 Zestawienie odnosi się do zakładów produkcyjnych i handlowych. Dla usługodawców logistycznych (np. firm transportowych) zakres uwzględnianych wskaźników i kryteriów ratingowych jest oczywiście znacznie szerszy. 14 [5], s Jak np. system proalpha. 16 W cytowanej literaturze: [2], s , s ; [6], s. 100/ Zgodnie z analizą ABC. 18 [5], s. 54/ Logistyka 5/2013

4 własnych informacji przedsiębiorcy. Można je wykorzystać przy zastosowaniu teorii controllingu logistycznego (przynajmniej częściowo). W dalszej części artykułu, opisane zostanie, w jakim stopniu jest to możliwe. Typowe wskaźniki i kryteria w teorii controllingu logistycznego Jeżeli porównane zostaną globalnie wskaźniki i kryteria zawarte w tabeli 3 z odpowiednimi aspektami teorii controllingu logistycznego, wówczas pojawia się formalnie wiele dodatkowych możliwości na przeniesienie logistycznych wniosków kredytowych do rozmów z bankami. Mając na uwadze dużą ilość oferowanych mierników i wskaźników, godnym polecenia jest stworzenie filtru służącego do wyboru odpowiednich instrumentów teoretycznych. Z doświadczeń autora na obszarze zastosowań systemów ERP (w MSP) wynikają następujące propozycje stosowanych kryteriów: - odniesienie do kryteriów ratingu bankowego (stosowane bezpośrednio lub pośrednio); - nakłady ponoszone na opracowanie (np. automatycznie w ERP; obsługa parametrów w ERP; dane dodatkowe w ERP); - aspekty jakości (np. dane na dzień bilansowy, zależności od procesów gromadzenia ); - rozszerzone wykorzystywanie informacji (stopień ważności i możliwości wyceny; także możliwości zastosowania analizy ABC). Tabela 4 zawiera kilka przykładów tego typu kryteriów. Przy porównywaniu tabel 3 i 4, należy generalnie uwzględnić różne cele: centralnym elementem ratingów bankowych są aspekty wpływające na płynność finansową; z kolei z punktu widzenia controllingu logistycznego, najważniejsze są aspekty ekonomiczne procesów logistycznych. O ile nie jest zaskakującym, że teoretyczne wskaźniki i mierniki logistyczne mają stosunkowo małe znaczenie w systemach ratingowych dla przedsiębiorstw produkcyjnych i handlowych, o tyle z drugiej strony nie bezpośrednio oddziałują na płynność finansową. Poza tym, w teorii brakuje wskaźników i mierników ratingowych odnoszących się do znaczenia dostawców i warunków dostaw (są one najczęściej rozpatrywane przy ocenie dostawców). Warto także tutaj wspomnieć o kolejnych brakach w teorii: zostało zdefiniowanych wprawdzie wiele wskaźników i mierników logistycznych, lecz prawie w ogóle nie przedyskutowano sposobów ich praktycznego obliczenia i oceny. Zatem odniesienia literaturowe dotyczące banchmarkingu 1 należy traktować jako problematyczne w zastosowaniach praktycznych: na przykład, nie można bezpośrednio porównywać wartości dotyczących obrotów i tych dotyczących gotowości do realizacji dostaw; należy przynajmniej uwzględnić wykorzystując warunki dostaw i kryteria sezonowości - wzajemne oddziaływanie z innymi wskaźnikami i miernikami. Z punktu widzenia controllingu logistycznego (gdzie należy także zwracać uwagę na rentowność działań własnych), mniejsze znaczenie praktyczne mają wskaźniki i mierniki wymagające ponoszenia dużych nakładów na ich określenie, a posiadające mniejsze (lub pracochłonne) możliwości wyceny. 2 Z tego punktu widzenia, w przygotowaniu do rozmów kredytowych należy wykorzystać możliwości racjonalizacyjne systemów ERP odnośnie wskaźników i mierników logistycznych. Propozycje dotyczące uwzględnienia wskaźników logistycznych w module wskaźnikowym systemu ERP 3 W module wskaźnikowym systemu ERP zasadniczo powinny być przetwarzane tylko te dane, które zostały już wcześniej zdefiniowane w innych modułach danego systemu. W celu ich automatycznego przygotowania dostępne są głównie dwie możliwości: - Wykorzystanie lub wskaźników z innych zestawień i analiz 4 danego systemu ( wskaźniki dowolnie definiowane ); dotyczy to przeważnie modułów rachunkowości finansowej i rachunkowości 1 Np. [7], s Podobne pozycje prezentowane są w literaturze głównie wówczas, gdy autorzy posiadają własne wieloletnie doświadczenia praktyczne w MSP, por. np. [1]. Opisywane są tutaj proste do określenia wskaźniki, które mogą być jednak wykorzystywane zasadniczo tylko w ramach danego przedsiębiorstwa, np. kalkulacja świadczeń logistycznych z zastosowaniem elementów procesowego rachunku kosztów. 3 Opisywane propozycje rozumiane są jako niezależne od konkretnego systemu ERP. Możliwości przeniesienia ich do systemu proalpha opisano w nawiasach. Logistyka 5/

5 zarządczej. W ten sposób, mogą zostać zdefiniowane wskaźniki przedstawione w tabeli 3, dotyczące jednego elementu ratingu ilościowa. Występujące przy tym problemy związane z jakością, odpowiadają w dużym stopniu problemom występującym w rachunkowości zewnętrznej lub wewnętrznej (np. dane na dzień bilansowy, zakończenie księgowań dziennych łącznie ze skutkami legalnej księgowości kreatywnej ). - Zastosowanie funkcjonalności specjalnych w celu wygenerowania wskaźników na podstawie pochodzących z innych modułów ( wskaźniki pre-definiowane ); interesujące są tutaj szczególnie wskaźniki logistyczne (zakresy wystarczalności, stany zapasów (wartościowo), zużycie (wartościowo), szybkość obrotu zapasami, zakresy wystarczalności zapasów, odchylenia w terminach oraz stopnie gotowości do realizacji dostaw); wskaźniki te rozróżniane są według zakupów i sprzedaży, ewentualnie według grup produktów). Tego typu wskaźniki najczęściej nie mogą być bezpośrednio przyporządkowane do ratingów wewnątrzbankowych. Może je jednak wykorzystać do specyficznego dla danego przedsiębiorstwa uzasadnienia wskaźników zawartych w ratingach wewnątrzbankowych. Pojawiające się przy tym problemy dotyczące jakości wynikają często z definicji łańcuchów księgowań, z dziennego zakończenia księgowań oraz także z problemów związanych z interpretacją algorytmów stosowanych w programach obliczających wskaźniki. Na tej podstawie (przeważnie przy zastosowaniu czterech podstawowych operacji arytmetycznych), mogą być definiowane dalsze wskaźniki (wskaźniki / funkcje / przyporządkowanie wskaźników), np. dla wielkości opisujących udziały w celu odzwierciedlenia struktury kosztów lub zapasów (wartościowo) oraz jako podstawa analizy ABC klientów i dostawców. W ten sposób, wiele kryteriów przedstawionych w tabeli 3, dotyczących elementu ratingu, może być wyrażonych jako mierniki lub wskaźniki. Tego typu możliwości modułów wskaźnikowych w systemie ERP mają jednak swoje ograniczenia związane z automatycznym obliczaniem wskaźników. Dotyczy to szczególnie wielkości mających wpływ na wskaźniki logistyczne. 5 Odpowiednie dopasowanie standardu ERP do specyficznych potrzeb przedsiębiorstwa często jest nieuzasadnione kosztowo. W takich przypadkach, pomocnym może być wykorzystanie narzędzi archiwum bazujących na technologii OLAP; narzędzia takie dostępne są w wielu systemach ERP (moduł tor ). Jeżeli narzędzie te mają przynieść korzyści w rozmowach kredytowych, należy je stosować odpowiednio do konkretnej sytuacji w przedsiębiorstwie. W związku z tym, wyniki nie powinny być zapisywane w module wskaźnikowym systemu ERP, chyba że system ERP standardowo oferuje odpowiednie automatyzmy. Niezależnie od aspektów opisanych powyżej, w systemach ERP istnieje wiele możliwości bezpośredniego lub po odpowiednim zdefiniowaniu parametrów - automatycznego generowania wskaźników logistycznych na potrzeby ratingów wewnątrzbankowych lub w celu przygotowania do rozmów kredytowych. Zalecanym jest, aby wskaźniki te klasyfikować mając szczególnie na uwadze aspekt odpowiedniego wykorzystania informacji. Istnieje tutaj możliwość wykorzystania odpowiednich pól ( obszarów wskaźników ) z podstawowych wskaźników. Może to jednak kolidować z innymi systemami klasyfikacji (z poza logistyki i nie dotyczących przygotowań do rozmów kredytowych). W takich przypadkach, alternatywą może być zdefiniowanie zestawienia wskaźników - o ile pozwala na to system ERP w wersji standardowej (moduł System wskaźnikowy ). Zgodnie z wcześniejszymi rozważaniami, mogą to być na przykład: - Wskaźniki zależne od logistyki - na potrzeby ratingów wewnątrzbankowych (wyceniane 6 ) - Wskaźniki zależne od logistyki - na potrzeby ratingów wewnątrzbankowych (niewyceniane 7 ) - Wskaźniki logistyczne (wielkości pomocnicze dla ratingów wewnątrzbankowych 8 ). 4 Np. z bilansów, rachunków zysków i strat, arkuszy rozliczeniowych lub kalkulacji. 5 Na przykład oczywistym jest, że wystarczalność zapasów magazynowych dla danego produktu zależy od terminów dostaw od dostawców oraz od żą terminami dostaw do klientów; często zależy także od odchyleń w popycie odbiorców. Dane dotyczące tych wielkości przeważnie zapisane są w archiwum systemu ERP; jednak ich zestawienie w standardowym module wskaźnikowym jest często trudne. 6 Do gromadzenia wycen system ProALPHA oferuje wartości graniczne (w celu zdefiniowania obszarów) oraz znormalizowane wartości wyceny dla 6 obszarów. Poza tym zapisywane mogą być dane banchmarking-u. 7 Klasa ta powinna być zarezerwowana dla tych wskaźników, które nie mogą być właściwie wycenione bez uwzględnienia wielkości oddziaływujących. W takich przypadkach, także zastosowanie banchmarking-u może być problematyczne. 305 Logistyka 5/2013

6 Natomiast zastosowanie funkcjonalności do odwzorowania struktur drzewiastych w systemie wskaźnikowym (definicja zagregowanych wskaźników oraz wag) sensowne jest na obszarze omawianej problematyki tylko w sytuacjach wyjątkowych. 9 Konsekwencje w kształceniu Na podstawie dotychczasowych rozważań można wywnioskować, iż z jednej strony, teoria controllingu logistycznego może dostarczyć wielu wartościowych wskazówek dotyczących przygotowania do rozmów kredytowych z bankami. Z drugiej jednak strony, pojawiają się także wątpliwości, w jakim stopniu teoria ta oferuje (przynajmniej niebezpośrednio) pomoc w tworzeniu ratingów wewnętrznych przedsiębiorstwa (szczególnie w małych i średnich przedsiębiorstwach, które nie dysponują logistycznymi miejscami powstawania kosztów oraz logistycznymi centrami kosztów). Główny problem polega na tym, że także w małych przedsiębiorstwach często musi być uwzględniona duża ilość wycenianych w różny sposób obiektów (ze względu na trudności logistyczne); obiekty te zarządzane są jednak jako całość. Dlatego też, przykłady opisywane w niektórych podręcznikach i ćwiczenia, odnoszące się tylko do pojedynczych lub kilku obiektów nie do końca są zgodne z praktyką. Mogą one zasadniczo służyć do rozpoznawania istotnych zależności. Problemy związane z możliwością zastosowania tego typu wiedzy w praktyce przedsiębiorstw średniej wielkości, bardziej wyraźnie widoczne są w trakcie zajęć laboratoryjnych, na których wykorzystywane są anonimowe archiwa przedsiębiorstwa. 10 Wykłady (prowadzone w oparcie o odpowiedni skrypt) służą głównie do przedyskutowania częściowych możliwości rozwiązania tego typu problemów. Stosowny eksperyment prowadzony jest obecnie w ramach przedmiotu Controlling logistyczny na specjalizacji Logistyka studiów magisterskich Zarządzanie na Uniwersytecie Zielonogórskim. Literatura [1] Bliesener, M.M.: Logistik-Controlling, Verlag Franz Vahlen, München, 2002 [2] Hundt, I. / Neitz, B. / Grabau, F.R.: Rating als Chance für kleine und mittlere Unternehmen, Verlag Franz Vahlen, München, 2003 [3] Kladroba, A: 2005 [4] Kluge, P.D., Kużdowicz, P.: 2011 [5] Langer, C., Eschenburg, K., Eschbach, R.: 2013 [6] Müller, S., Brackschulze, K., Mayer-Friedrich, M.D.: Finanzierung mittelständischer Unternehmen nach Basel III, Verlag Franz Vahlen, München, 2011 [7] Twaróg J.: Wskaźniki i mierniki logistyczne, ILIM, Poznań, 2004 Streszczenie Decyzje logistyczne wymagają często finansowania kredytowego. Ważnym narzędziem służącym do odpowiedniego przygotowania się przedsiębiorcy do rozmów dotyczących kredytowania jest własny rating testowy uwzględniający informacje o systemie ratingowym banku. W artykule zawarte zostały wyniki badań dotyczące możliwości zastosowań teoretycznych instrumentów controllingu logistycznego. Mając na uwadze podstawowe zasady ratingów bankowych, w artykule przedstawione zostały typowe wskaźniki oraz kryteria wraz z ich odniesieniem do logistyki; zostały one następnie porównane z wiedzą teoretyczną. Wynikiem tego jest opracowanie odpowiedniej systematyzacji, będącej podstawą do zorientowanego na ratingi wykorzystania wskaźnikowych modułów systemów ERP. 8 W sensie wielkości oddziaływujących na niewycenione wskaźniki zależne od logistyki lub jako informacje dodatkowe na potrzeby rozmów kredytowych. 9 Logistyka jest z reguły tylko jednym elementem ratingu wewnątrzbankowego, który nie może być w wyraźny sposób oddzielony od innych obszarów zarządzania. Dodatkowo, braki w możliwościach wyceny wskaźników prowadzą do utraty jakości informacyjnej. Poza tym, zależności pomiędzy wskaźnikami logistycznymi nie zawsze dają się odwzorować za pomocą struktur drzewiastych. 10 Archiwum zakładowych zwiera dane dla każdej transakcji logistycznej. Technicznie jest to całkowicie wystarczające, jeżeli archiwum rzeczywiste zostanie wyeksportowane do EXCEL-a i ewentualnie tam zostanie przekształcone w archiwum anonimowe. Logistyka 5/

7 Tab. 1. Struktura wewnątrzbankowych systemów ratingowych Element: ilościowa branżowa 1 Odniesienie zorientowana na zorientowana na zorientowana na czasowe: przeszłość przyszłość przeszłość i przyszłość Cel: Określenie już istniejącego ryzyka 2 Określenie potencjałów na sukces oraz niebezpieczeństw otoczenia ekonomicznego przedsiębiorstwa 3 Instrumenty: sprawozdań finansowych Ocena faktów typu soft (np. model scoring) Benchmarking lub niezależny/własny rating na podstawie wewnętrznych bankowych z kont księgowych 4 Źródło: Opracowanie własne na podstawie [6], str Poza danymi z własnego obszaru - do oceny w ramach analizy ilościowej i jakościowej - wykorzystane zostaną także dane z benchmarkingu danej branży. 2 Np. poprzez określenie pomniejszonych przychodów i obrotów, braków w kapitale lub płynności finansowej. 3 Przykłady kryteriów dla własnego obszaru: bariery związane z wejściem na rynek, siła negocjacyjna dostawców, siła negocjacyjna zaopatrzeniowców, produkty zastępcze, konkurencja wewnętrzna. 4 Informacja na temat płatności u kredytobiorcy. 307 Logistyka 5/2013

8 Moody s Standard & Poor s VuW 5 (Klasse) Tab. 2. Klasy zdolności kredytowych VuW (prawdopodobieństwo straty) DSGV 6 (klasa) DSGV (prawdopodobieństwo straty) Aaa AAA 1+ 0,02% 1 0,01% Aa1 AA+ 1+ 0,02% 1 0,02% Aa2 AA 1 0,03% 1 0,03% Aa3 AA- 1-0,04% 1 0,04% A1 A+ 2+ 0,05% 1 0,05% A2 A 2 0,08% 1 0,07% A3 A- 2-0,11% 1 0,08% Baa1 BBB+ 3+ 0,15% 2 0,12% Baa2 BBB 3 0,20% 3 0,17% 3-0,30% 4 0,30% Baa3 BBB- 4+ 0,40% 5 0,40% Ba1 BB+ 4 0,60% 6 0,60% 4-0,80% 7 0,90% Ba2 BB 5+ 1,10% 8 1,30% 5 1,50% Ba3 BB- 5-1,95% 9 2,00% 6+ 2,50% 10 3,00% B1 B+ 6 3,20% 11 4,40% 6-4,10% 7+ 5,40% B2 B 7 7,00% 12 6,70% 7-9,00% B3 B- 8 15,00% 13 10,00% CCC+ 8 15,00% 14 15,00% Caa CCC 8 15,00% 15 20,00% Ca ccc- 8 15,00% C CCC 8 15,00% Źródło: Opracowanie własne na podstawie [2] 5 Vereins- und Westbank 6 Deutscher Spar- und Girokassen-Verband Logistyka 5/

9 Tab.3. Przykłady wskaźników i mierników odnoszących się do logistyki w ratingu wewnątrzbankowym (opracowanie własne) Element ratingu ilościowa ilościowa ilościowa ilościowa ilościowa Bank Wskaźnik lub kryterium VuW Przychody ze sprzedaży / aktywa VuW (kapitał własny + rezerwy średnio i długoterminowe) / (aktywa - rezerwy średnio i długoterminowe) Odniesienie do logistyki pośrednie pośrednie Dane o wagach w danym elemencie Dane o wycenie 11% brak 13% brak VuW Zysk (strata) netto / aktywa pośrednie 8% brak DSGV Zapasy / przychody ze bezpośrednie brak brak sprzed. i zrównane z nimi DSGV Szybkość obrotu bezpośrednie brak brak zapasami Ankiety Okres utrzymywania bezpośrednie brak 71% zapasów "ważne" Zależności ze strony bezpośrednie brak brak ryzyki zaopatrzenia DSGV Koncepcja sterowania pośrednie brak brak przedsiębiorstwem DSGV Rachunek kosztów pośrednie brak brak DSGV Zarządzanie jakością pośrednie brak brak DSGV Warunki realizacji bezpośrednie brak brak zakupów DSGV Jakość dostawców bezpośrednie brak brak DSGV DSGV IKB IKB Zależność przedsiębiorstwa od dostawców Zarządzanie magazynem Planowane zabezpieczenie dostępności i cen dla surowców, materiałów i półproduktów System zapewnienia jakości bezpośrednie brak bezpośrednie brak bezpośrednie brak bezpośrednie brak brak brak brak brak 309 Logistyka 5/2013

10 Tab. 4. Filtr wyboru wskaźników i mierników logistycznych służący do przygotowania ratingu kredytowego (przykłady) Zbiór wskaźników lub mierników Rodzaje kosztów logistycznych Struktury kosztów logistycznych Wskaźniki zapasów Dane dot. gotowości do realizacji dostaw Rentowność logistyki System wskaźnikowy RoI Odniesienie do bankowego systemu ratingowego Kryterium rachunku kosztów Kryterium rachunku kosztów Wszystkie wskaźniki i kryteria powiązane z zapasami Tylko pośrednio poprzez skutki wywołane sprzedażą Pośrednio poprzez wskaźniki rentowności Zastosowanie wskaźników rentowności Źródło: Opracowanie własne Nakłady na opracowanie Wprowadzenie dodatkowych w ERP Definicje kont w ERP Automatycznie w większości systemów ERP Najczęściej tylko w części automatycznie w ERP Obsługa parametrów w ERP Najczęściej automatycznie (zastosowanie modułu wskaźnikowego) Problemy z jakością Zależności od procesów gromadzenia Zależności od procesów gromadzenia Dane na dzień bilansowy; zależności od procesów gromadzenia Rozdzielenie pojedynczych przyczyn dot. odchyleń od terminów dostaw Zależności od procesów gromadzenia Mieszanka wskaźników okresowych i na dzień bilansowy Aspekty wykorzystania informacji Koszty logistyczne powinny być przynajmniej rodzajami kosztów typu B ; problemy z wyceną Możliwość zastosowania banchmarkingu do wyceny (warunkowo); poza tym wyceniane tylko wewnętrznie Utrudniona wycena ze względu na bardzo dużą ilość obiektów i transakcji Utrudniona wycena ze względu na bardzo dużą ilość obiektów i transakcji Możliwość zastosowania banchmarkingu do wyceny (warunkowo); poza tym wyceniane tylko wewnętrznie Symulacja skutków działań logistycznych na obszarze kosztów i zapasów Logistyka 5/