2. Ogólne narzędzia controllingowe

Transkrypt

1 Kluge et al.: Arbeitsmaterial Controlling w zintegrowanych systemach zarzadzania 1 Prof. dr hab. Paul-Dieter Kluge Dr inż. Krzysztof Witkowski Mgr. inż. Paweł Orzeszko Controlling w zintegrowanych systemach zarzadzania 2. Ogólne narzędzia controllingowe 2.1. Narzędzia rachunkowości Uzasadnienie istotności rachunkowości: Czym różni się rachunkowość (także rachunkowość zarządcza) od controllingu? Aspekty uzupełniające rachunkowości zarządczej: Rachunek kosztów planowanych Analizy w ramach rachunkowosci zarzadzej

2 Kluge et al.: Arbeitsmaterial Controlling w zintegrowanych systemach zarzadzania Wskaźniki i systemy wskaźników Zadaniem wskaźników jest przedstawienie kompleksowych zależności między danymi w sposób uproszczony i skondensowany. Rolę wskaźników mogą pełnić wszystkie dane ekonomiczne przedsiębiorstwa. Wyróżnić możemy wskaźniki oraz systemy wskaźników. Wskaźniki ekonomiczne Wskaźniki ekonomiczne dzielą się na: proste - wskaźniki na bazie danych rejestrowanych bezpośrednio (np. dane o zleceniach, dane z rachunkowości) lub jako agregacja danych rejestrowanych bezpośrednio w wyniku operacji sumy, różnicy i iloczynu (np. obroty w okresie, koszty w okresie); złożone uzyskane poprzez iloraz wskaźników prostych: wskaźniki udziału licznik i mianownik posiadają ten sam wymiar; suma wielkości udziałów w całości nie może przekraczać 1 (lub 100%), np. udział należności o określonych terminach płatności w obrocie brutto w danym okresie, udział bezpośrednich kosztów materiałowych jednego z produktów do całości kosztów materiałów bezpośrednich w okresie lub prawdopodobieństwa zapłaty klientów w tabeli StanyFinan! wskaźniki stosunku licznik i mianownik mogą mieć różny wymiar (np. koszty pomieszczeń zł/m2, stawki narzutów w kalkulacji, obrót na miesiąc w tabeli StanyFinan!); przy tym samym wymiarze wskaźniki mogą mieć wartość ponad 100%; indeksy licznik i mianownik mają ten sam wymiar, odnoszą się jednak (z reguły) do różnych okresów (np. indeks wzrostu cen do planowania cen sprzedaży, szacowania wartości ponownego nabycia lub kolumny 5 i 6 od wiersza 35 w tabeli DaneWstepne!). Systemy wskaźników Systemy wskaźników są kombinacją dwóch lub więcej wskaźników będącą wynikiem podstawowych operacji matematycznych. Wyróżniono następujące systemy wskaźników: system wskaźników ZVEI rozwinięty jako system wskaźników dla branży elektronicznej (Zentralverband der Elektrotechnischen Industrie); system wskaźników RoI Return of Investment (znany również jako schemat DuPonta) jako neutralny branżowo system jeden z podstawowych elementów przedstawionej w dalszej części koncepcji narzędzi controllingowych. Klasyczne systemy wskaźników biorą swój początek z reguły od jednego lub kilku wskaźników głównych, które umożliwiają syntetyczną ocenę stanu przedsiębiorstwa i następnie są opisywane poprzez wskaźniki pomocnicze. Wskaźniki główny i pomocnicze tworzą strukturę drzewiastą. Ten sposób postępowania sugeruje pewną niezależność wskaźników jednego poziomu (w przedstawionym później systemie RoI jest to jedna kolumna) systemu wskaźników, która w rzeczywistości rzadko występuje (np. zależność kosztów jednostkowych od obrotu, zależność średniego stanu należności od obrotu). Sposobem rozwiązania tych niedostatków jest rozwinięcie systemu wskaźników i jego implementacja np. w arkuszu kalkulacyjnym

3 Kluge et al.: Arbeitsmaterial Controlling w zintegrowanych systemach zarzadzania 3 zawierająca powiązania pomiędzy poszczególnymi elementami drzewa wskaźników. Przykład takiej implementacji przedstawiony został na Rys Wynik Wynik finan.: pozaoper.: 433,2 Zysk brutto: Przych. ze sprz. 516,9 + +/- zm. stanu pr. Zysk z dział ,5 gospodarczej: - Rentowność 433,2 sprzedaży: : Koszty: 5,05% ,3 Odsetki od kap. obcego: 83,7 Przychody netto RoI * ze sprzedaży: 10,64% 10230,0 Zapasy: 274,4 + Należności: Rotacja 1159,8 kapitału: : Kapitał + 2,11 obrotowy: Poz. majątek 1758,7 obrotowy: 1231,1 Zainwestowany + + kapitał: Zobowiązania: 4857,8-906,7 Środ. trwałe: 3099,1 Rys. 2.1.: Przykład implementacji systemu wskaźników RoI 2.3. Narzędzia heurystyczne Narzędzia heurystyczne łączą wiedzę ścisłą z wiedzą opartą na doświadczeniu (logika lub wiedza empiryczna). Dzięki temu stają się one łatwiejsze do opanowania przez praktyków. Przykładami takich narzędzi są:

4 Kluge et al.: Arbeitsmaterial Controlling w zintegrowanych systemach zarzadzania 4 Analiza ABC Udziały warto ś ciowe w % Udziały ilo ściowe w % Przykład: właściwości ABC materiałów w przykładowym przedsiębiorstwie Pochodzenie wartości zużycia: Określenie wielkości udziałów: Wyznaczenie granic klas: Ostateczna klasyfikacja: Analiza wartości użytkowej Analiza wartości użytkowej jest środkiem pomocniczym oceny wariantów decyzyjnych, w odniesieniu do których należy brać pod uwagę wiele, różnie kwantyfikowalnych kryteriów. Wartość użytkowa wariantu interpretowana jest zwykle jako średnia ważona ocen kryteriów użytkowych.

5 Kluge et al.: Arbeitsmaterial Controlling w zintegrowanych systemach zarzadzania 5 Kroki do określenia wartości użytkowej: 1. Ustalenie istotnych kryteriów użytkowych (możliwe nie więcej niż 10) 2. Wyznaczenie wag kryteriów (celowo jako wielkości udziału, a więc suma wag = 100%) 3. Ustalenie wariantów, względnie ofert uwzględnianych w ostatecznym wyborze (najczęściej mniej niż 10 po to, aby zredukować nakład pracy związany z pozyskaniem informacji) 4. Zebranie informacji dotyczących wybranych kryteriów i wariantów 5. Ocena informacji w odniesieniu do kryterium według jednakowej dla wszystkich kryteriów skali oceny (np. ocena w przedziale od 1 do 10 odpowiednio od nie do zaakceptowania do nadający się bardzo dobrze ). 6. Określenie wartości użytkowej przy pomocy odpowiedniej metody statystycznej (np. średniej ważonej). Przykład: Porównanie ofert systemów informatycznych po dokonanej prezentacji Kryteria: Wagi kryteriów: Wybór spośród trzech ofert; informacje uzyskane na podstawie ofert: Pierwszy oferent: 60 tys. złotych; może spełnić 80% ważnych i 60% mniej ważnych wymagań reszta wymaga dodatkowych prac programistycznych wycenionych na 10 tys. złotych; tworzenie masek, elastyczność wykazów i formularzy dobra jednakże odpowiednie ustawienie parametrów wymaga gruntownej wiedzy (?); 150; dostępny interfejs ASCII, jak również interfejs eksportu do programu MS Excel; Drugi oferent: 35 tys. złotych; może spełnić 60% ważnych i 40% mniej ważnych wymagań dodatkowe prace programistyczne wymagają tutaj minimalnie 25 tys. złotych dodatkowych kosztów; prosty w obsłudze; 25; tylko interfejs ASCII; Trzeci oferent: 85 tys. złotych; możliwość spełnienia wszystkich wymagań; ustawienie parametrów i szkolenia wymagają dodatkowych nakładów w wysokości min. 30 tys. złotych; potem jednak oczekuje się dużej wygody obsługi; 400; dostępne są wszystkie wymagane interfejsy eksportu i importu. Ocena informacji: Por. arkusz dodatkowy Analiza portfolio Przykład: Macierz udziału w rynku wzrostu rynku dla przedsiębiorstwa przykładowego Określenie zakresów działalności:

6 Kluge et al.: Arbeitsmaterial Controlling w zintegrowanych systemach zarzadzania 6 Ocena potencjału wzrostu rynku: Zebranie danych dotyczących oszacowania rozmiarów rynku: Zebranie danych dotyczących udziału w rynku: Interpretacja wyników: Macierz wzrostu/udziału w rynku wprowadzenie nowego produktu A GWIAZDA ZNAK ZAPYTANIA F wycofanie produktu Wskaźnik wzrostu rynku niski 10% wysoki DOJNA KROWA 10x 1x 0,1x Udział w rynku (w stosunku do największego konkurenta) E KULA U NOGI wycofanie produktu Źródło: G.S. Day, Diagnosing the Product Portfolio, Journal of Marketing 1977,