Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy

Transkrypt

1 Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Sztuka wychowania - rola rodzica Sztuka otwartego dialogu, czyli o zdolności asertywnego komunikowania się Sebastian Ciszewski Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu 20 listopada 2017 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY

2 O mnie SEBASTIAN CISZEWSKI Rocznik: 1978 Wykształcenie: pedagog społeczny, trener interpersonalny Praca: Brando Group (firma szkoleniowa) Hobby: książki, wyprawy turystyczne, psy Kontakt: ,

3 Plan wykładu 1. Przedmiotem wykładu będzie teoria komunikacji z akcentem na kompetencję asertywności. 2. W trakcie wykładu podzielę się refleksjami na temat związków komunikacji i asertywności z procesem wychowania. 3. Na zakończenie uczestnicy wykładu będą mogli zadać pytania lub podzielić się swoimi przemyśleniami.

4 Dlaczego ten temat? W pewnym momencie życia, nasze dzieci pójdą za naszym przykładem a nie za naszymi radami.

5 Być stawać się rodzicem

6 Ludzie reaktywni i proaktywni Ludzie reaktywni mówią: taki już jestem, nic na to nie poradzę, Na nic nie mam czasu, gdyby doba miała 40 godzin. Ludzie proaktywni mówią: Mogę zmienić swoje nawyki. Oczywiście to potrwa, ale jeśli to ważne, Mam za dużo obowiązków, muszę coś z tym zrobić

7 Pytania 1. Moje pytania: o o o o o o o o Czym jest komunikacja międzyludzka? Czym jest aktywne słuchanie? Jakie są błędy komunikacyjne? Czym jest komunikat JA? Co to jest asertywność? Do czego mamy prawo? Czym jest afirmacja? Jak ćwiczyć asertywność?

8 2. Państwa pytania Pytania

9 Komunikacja międzyludzka

10 Rodzaje komunikacji Komunikacja werbalna Komunikacja niewerbalna

11 Aktywne słuchanie

12 Aktywne słuchanie

13 Poziomy słuchania Ignorowanie Udawanie Słuchanie wybiórcze Słuchanie empatyczne

14 Aktywne słuchanie Parafrazowanie Klaryfikacja Zadawanie pytań

15 Parafrazowanie Powtarzanie własnymi słowami tego, co jak nam się wydaje powiedziała druga osoba A więc twierdzisz, że... A więc sądzisz, że... Chcesz powiedzieć, że... Innymi słowy... O ile Cię dobrze zrozumiałem... Z tego co powiedziałeś wynika, że...

16 Klaryfikacja Porządkowanie wypowiedzi rozmówcy, dopytywanie, doprecyzowanie, znajdywanie najważniejszych treści w wypowiedzi: Powiedziałaś mi, że... czy mogłabyś powiedzieć mi więcej szczegółów.... Co konkretnie jest niejasne? Co w tym jest najważniejsze? Dlaczego o tym wspominasz? Co to oznacza? Czy w związku z tym masz jakąś propozycje?

17 Pytania dlaczego warto je zadawać? Pytając trudniej jest popełnić błąd, niezręczność, nietakt Inni zwykle lubią i chcą mówić o swoich opiniach, pomysłach i problemach Pozwalają dobrze poznać i zrozumieć rozmówcę Łatwiej jest zebrać własne myśli Okazują mu szacunek Budujemy więź

18 Błędy komunikacyjne

19 Brudna 12-tka (1) 1. Krytykowanie wyrażanie negatywnych ocen o drugiej osobie, jej działaniach lub postawach. "Sam to na siebie sprowadziłeś - nikogo innego nie możesz winić za swoje kłopoty". 2. Etykietowanie nadawanie etykiety, "poniżanie" kogoś lub podciąganie go pod stereotypy. "Jesteś takim samym niewrażliwym facetem jak inni", "Co za głupek", "Dokładnie jak kobieta...". 3. Stawianie diagnozy analizowanie, dlaczego osoba zachowuje się w taki sposób, w jaki się zachowuje. "Czytam w Tobie, jak w książce - robisz to właśnie po to, by mnie zirytować".

20 Brudna 12-tka (2) 4. Chwalenie połączone z oceną wydawanie pozytywnego osądu o drugiej osobie, jej działaniach lub postawach. "Zawsze jesteś taka grzeczna. Na pewno pomożesz mi wieczorem przyciąć trawnik". 5. Rozkazywanie nakazywanie drugiej osobie robienia tego, co chcesz, by było zrobione. "Natychmiast masz odrobić lekcje! Dlaczego? Ponieważ tak powiedziałem...". 6. Grożenie staranie się o kontrolę nad działaniem drugiej osoby przez grożenie jej negatywnymi konsekwencjami, jakie mogą ją spotkać z Twojej strony. "Zrobisz to lub w przeciwnym wypadku...".

21 Brudna 12-tka (3) 7. Moralizowanie mówienie drugiej osobie, co powinna zrobić. "Powinnaś mu powiedzieć, że jest Ci przykro". 8. Stawianie zbyt wielu lub niewłaściwych pytań błędami w komunikowaniu są często pytania zamknięte, czyli takie, na które można zazwyczaj odpowiedzieć "tak" lub "nie". "Czy jest Ci przykro, że to zrobiłeś?". 9. Udzielanie rad rozwiązywanie problemów za drugą osobę. "Jeśli byłbym na Twoim miejscu, z pewnością powiedziałbym mu do słuchu".

22 Brudna 12-tka (4) 10. Odwracanie uwagi odsunięcie na bok problemu drugiej osoby przez odwrócenie jej uwagi. "Nie wracaj do tego. Pogadajmy o czymś przyjemniejszym". 11. Logiczne argumentowanie próba przekonania drugiej osoby poprzez odwoływanie się do faktów lub logiki, zazwyczaj bez brania pod uwagę emocjonalnego aspektu sprawy. "Przyjrzyj się faktom, jeśli nie kupiłbyś nowego samochodu, nie wpadlibyśmy w kłopoty ze spłatą kredytu na dom". 12. Uspokajanie próba powstrzymania negatywnych emocji odczuwanych przez drugą osobę. "Wszystko się w końcu dobrze ułoży".

23 Informacja zwrotna FUO F FAKT U USTOSUNKOWANIE SIĘ (UCZUCIA) O OCZEKIWANIA Dla przykładu: Poprosiliśmy dzieci, aby posprzątały stół po obiedzie. Mijają 2 godziny. Stół nadal nie jest sprzątnięty. Co robimy?

24 Informacja zwrotna Po pierwsze zachowujemy spokój zgodnie z zasadą, że tylko on nas uratuje. Potem spokojnym, ale stanowczym tonem mówimy: 1. Po obiedzie prosiłam abyście posprzątali stół. Widzę, że stół nadal jest pełen naczyń (FAKT). 2. Jest mi bardzo przykro, że tego nie zrobiliście (UCZUCIA). 3. Oczekuję, że teraz to zrobicie. Posprzątacie naczynia, umyjecie stół, a na koniec przygotujecie stół do kolacji. (OCZEKIWANIE)

25 KOMUNIKAT JA Dlaczego warto używać komunikatów JA zamiast TY? KOMUNIKATY JA Są dobrze odbierane. Są z perspektywy logicznej nie do zakwestionowania. Uczą wglądu w siebie, we własne emocje. KOMUNIKATY TY Mówią za kogoś. Są nieuprawnione, mogą być odebrane jako złośliwy atak. Są często oceną osobowości drugiego człowieka, mocną etykietką. Powodują bariery komunikacyjne.

26 KOMUNIKAT JA Są to wypowiedzi, które zaczynają sie od ja i mówią o naszych odczuciach. Używamy ich, aby powiedzieć, jak na nas działają zachowanie czy słowa naszego rozmówcy, jak na nie reagujemy. Kiedy używamy komunikatu typu JA, pozostajemy na swoim własnym terytorium psychologicznym i z szacunkiem traktujemy drugą osobę. Jest to zatem asertywny sposób komunikacji.

27 KOMUNIKAT JA Kilka przykładów: Nie czuję się słuchany (moja reakcja), kiedy robisz coś na komórce w trakcie naszej rozmowy (zachowanie drugiej osoby). Kiedy mówisz głośniej niż przed chwilą (zachowanie drugiej osoby), boję się (moja reakcja). Gdy patrzysz w monitor (zachowanie drugiej osoby), to czuję się ignorowana (moja reakcja).

28 Jak zbudować komunikat JA: 1. Opisz swoje uczucia 2. Nazwij konkretne zachowanie drugiej osoby 3. Opisz jakie są konsekwencje tego zachowania dla ciebie (co ci ono robi)? 4. Opisz jakiego zachowania oczekujesz (twoje potrzeby) 5. Ewentualnie powiedz o sankcjach i konsekwencjach w przypadku braku zamiany zachowania. Łatwo te 4 punkty zawrzemy trzymając się prostej konstrukcji zdania: Czuję (wyrażenie swoich emocji) Kiedy Ty. (opis sytuacji oparty na faktach) Mnie jest wtedy (ciężko, przykro, smutno) Chcę (oczekiwania na przyszłość)

29

30 Chwila prawdy 1. Czy potrafisz szczerze i otwarcie mówić co myślisz i czujesz, tak aby nie ranić innych? 2. Czy umiesz wyrażać wszystkie swoje uczucia, nawet te negatywne (np. złość) w taki sposób, że inni nie czują się przez Ciebie dotknięci? 3. Czy potrafisz odmówić koleżance, przełożonemu, partnerowi, kiedy czujesz, że naprawdę nie chcesz czegoś zrobić? 4. Czy potrafisz bronić swoich praw i przekonań, tak aby nie naruszyć godności innych a jednocześnie zachować szacunek do siebie?

31 Asertywny monolog wewnętrzny Praca nad asertywnością obejmuje zarówno sferę wewnętrzną (myśli, emocje), jak i zewnętrzną (zachowanie, komunikacje). Kształtowanie postaw asertywnych należy rozpocząć od sfery wewnętrznej, ponieważ od niej zależą nasze zachowania i sposób komunikacji z innymi.

32 Monolog wewnętrzny Nasz monolog wewnętrzny jest nieświadomy. Jeśli przyjrzelibyśmy się własnemu monologowi, moglibyśmy dostrzec, w jaki sposób tak naprawdę traktujemy siebie czy jesteśmy wyrozumiali w stosunku do siebie, czy nietolerancyjni, wybaczamy sobie błędy, czy srogo sie za nie karzemy.

33 Monolog wewnętrzny Trzeba zaznaczyć, że treść naszego monologu wynika często z tego, co słyszeliśmy w dzieciństwie, czyli z okresu, w którym byliśmy najbardziej bezbronni w stosunku do ocen innych. Wypowiedzi dorosłych wynikały często z porównywania nas z innymi, a nie z obiektywnej oceny rzeczywistości.

34 Monolog wewnętrzny Powtarzane w myślach opinie na własny temat działają jak samospełniająca się przepowiednia. Osoby, którym się wydaje, że nie poradzą sobie z jakimś zadaniem, mają znacznie mniejsze szanse na sukces niż osoby, które wierzą w pozytywne rozwiązanie sytuacji.

35 Terytorium psychologiczne Podstawowym prawem wszystkich ludzi jest prawo do ustanowienia i troski o granice własnego terytorium psychologicznego.

36 Główne obszary terytorium psychologicznego: Prawa Najważniejsze jest prawo do bycia sobą. Oznacza ono, że mogę dysponować wszystkim, co do mnie należy, według własnego upodobania. Wśród rzeczy, które są nasza własnością można wymienić: czas, energie, rzeczy materialne, pomysł na własne życie. Postawy, Potrzeby Mam prawo wyrażać siebie, o ile czynię to tak, aby nie naruszać godności drugiej osoby. Słowa Mam prawo wyrażać siebie, o ile sposób rozmowy i słowa, których używam, druga osoba uznaje za dopuszczalne w czasie dyskusji ze mną.

37 Główne obszary terytorium psychologicznego: Uczucia Mam prawo do wyrażania własnych uczuć i emocji w sposób nie naruszający godności drugiej osoby. W związku terytorium psychologicznym istnieje podział na asertywność obronną i ekspansywną. Ta pierwsza potrzebna jest nam do obrony naszego terytorium psychologicznego. Używamy jej, reagując na krytykę i odmawiając. Asertywność ekspansywna to asertywność potrzebna nam, kiedy docieramy do terytorium psychologicznego drugiej osoby. Używamy jej przy chwaleniu innych, wyrażaniu próśb i oczekiwań oraz przy krytykowaniu.

38 Asertywność Asertywność to styl podróżowania przez życie z dużą świadomością własnego kierunku, własnego celu, własnych potrzeb. Niezbędnikiem dla takiego podróżowania jest dobra mapa swych potrzeb i rozeznanych możliwości (wiem czego chcę, co mogę) oraz wartości (co jest dla mnie ważne). Potrzebny jest także wewnętrzny kompas (który mnie informuje, czy zbliżam się do swego celu, czy oddalam, czy w ogóle dryfuję w nieznanym kierunku).

39 Asertywność Asertywność to rodzaj postawy człowieka, który w relacjach z innymi kieruje się zasadą partnerstwa i wzajemnego szacunku. Jeśli jesteśmy asertywni, to lubimy siebie oraz innych i traktujemy ich z godnością.

40 Asertywność... to Umiejętność spokojnego... bez skrępowania, tremy, wstydu, zażenowania, unikania, zwodzenia, fantazjowania, odraczania w czasie, lęku, przerażenia itd. 1. mówienia o sobie dobrze 2. mówienia o swoich wadach 3. przyznawanie się do błędów i przepraszania 4. wyrażania uczuć jakie żywimy do innych 5. wyrażania czasowych stanów emocjonalnych jakie żywimy do innych

41 Asertywność... to Umiejętność spokojnego... bez skrępowania, tremy, wstydu, zażenowania, unikania, zwodzenia, fantazjowania, odraczania w czasie, lęku, przerażenia itd. 6. proszenia o coś co chcemy lub nam się należy 7. odmawiania czegoś komuś 8. przyjmowania komplementów 9. przyjmowania krytyki i negatywnych ocen 10. kończenia trudnych spraw, rozmów 11. reagowania na trudne sprawy innych

42 12 zachowań, do których masz prawo Uświadomienie sobie swoich praw to pierwszy krok do bycia asertywnym. Psycholog Linda Mahrus określa: 1. Prosić o to, czego chcesz, ale nie wymagać tego. 2. Mieć swoje zdanie i je wyrażać. 3. Postępować nielogicznie i nie uzasadniać tego. 4. Podejmować decyzje i ponosić ich skutki. 5. Nie wiedzieć, nie znać, nie rozumieć. 6. Popełniać błędy.

43 12 zachowań, do których masz prawo Uświadomienie sobie swoich praw to pierwszy krok do bycia asertywnym. Psycholog Linda Mahrus określa: 7. Odnosić sukcesy. 8. Zmieniać zdanie. 9. Zachować prywatność. 10. Być samotnym i niezależnym. 11. Zdecydować, czy chcesz się angażować w problemy innych ludzi. 12. Zmienić się i korzystać ze swoich praw.

44 ULEGŁOŚĆ

45 ULEGŁOŚĆ Cechy charakterystyczne: Empatia, szacunek do innych i łagodność, ale i rezygnacja z siebie. Konsekwencje: Ryzykujemy, że ludzie będą nawiązywali z nami relacje tylko ze względu na to, że zgadzamy się na ich prośby. Sami czujemy się wykorzystywani. Mamy poczucie skrzywdzenia i braku szacunku ze strony osób trzecich. Ciągle robimy coś dla innych, a nie dla siebie. Typowe zwroty: A może?, Czy dałoby się, Czy mógłbyś, Nie chcę przeszkadzać, ale, Przepraszam, ale.

46 AGRESYWNOŚĆ

47 AGRESYWNOŚĆ Cechy charakterystyczne: Skuteczność i pewność siebie, ale także brak szacunku dla potrzeb innych. Konsekwencje: Wzbudzamy strach w innych. Ludzie nie chcą z nami współpracować, gdyż jesteśmy nieobliczalni. Niektórzy postrzegają nas jako egoistów, dbających jedynie o zaspokojenie własnych celów. Osiągamy to, co chcemy, nie licząc się z potrzebami ludzi wokół nas. Typowe zwroty: Jak nie, to, Uważaj, bo, Musisz, Ty zawsze, Ty nigdy.

48 MANIPULACJA

49 MANIPULACJA Cechy charakterystyczne: Czasami jest skuteczne (do czasu, a inni nie zorientują sie, jakie są nasze ukryte motywy). Charakteryzuje sie ono także nieszczerością, brakiem szacunku dla potrzeb innych oraz przedmiotowym traktowaniem ludzi, aby osiągnąć własne cele Konsekwencje: Traktujemy innych przedmiotowo. Stosujemy taktykę mówienia nie wprost o swoich zamiarach, wykorzystujemy czyjąś ufność. Jesteśmy nieszczerzy, udajemy sympatie, nawet kiedy jej nie czujemy. Wpływamy pośrednio na zachowanie innych. Osiągamy własne cele, używając do tego innych ludzi poprzez nadużywanie ich zaufania. Typowe zwroty: Właściwie nie ma charakterystycznych zwrotów, używanych przez osoby, które manipulują, gdyż posługują sie one wszystkimi możliwymi technikami w nieuczciwy sposób.

50 Postawy

51 Zachowanie asertywne Zachowanie asertywne nie jest uległe, bo polega na respektowaniu własnych praw, samodzielnym ustanawianiu granic swej prywatności i ich obronie. Nie jest agresywne, ponieważ nie narusza granic określonych przez innych ludzi. Nie jest również manipulacyjne, gdyż u jego podstaw leży otwartość i szczerość.

52 Kontakty międzyludzkie

53 Jakie jest ryzyko związane ze zmianą swojego zachowania na asertywne? Jeśli do tej pory zachowywaliśmy sie w sposób uległy, zmiana naszego zachowania może być dużym zaskoczeniem dla innych ludzi. Niektórzy nie będą zadowoleni, kiedy przestaniemy być ulegli i zaczniemy sami stanowić granice swojego terytorium psychologicznego. Czasem może sie zdarzyć, że ktoś, kto do tej pory otrzymywał od nas to, czego sobie zażyczył, będzie tak niezadowolony ze zmiany naszego zachowania, że zacznie nas unikać.

54 Dlaczego warto być asertywnym? mniej się stresować, umieć bronić swoich granic i nie dać się wykorzystywać żeby żyło nam się lepiej z innymi, a innym lepiej z nami żeby lepiej komunikować się z innymi ludźmi aby mieć spokój ducha i dobre samopoczucie aby umieć podejmować decyzje własne, na własną rękę żeby robić rzeczy na które ma się naprawdę ochotę

55 Dlaczego warto być asertywnym? żeby umieć stawiać czoło problemom i odważnie je rozwiązywać żeby być bliżej siebie żeby być pewnym siebie w sposób dojrzały żeby się nie oszukiwać i bardziej się lubić żeby żyć w prawdziwych relacjach z innymi ludźmi żeby mieć szacunek dla samego siebie

56 Pozytywne doświadczenia

57 Hygge

58 Afirmacja

59 Konteksty wychowawcze

60 Mówienie i myślenie o sobie dobrze Wyobraź sobie... że za chwilę masz stanąć przed audytorium... i przez 10 minut zaprezentować się od najlepszej strony, czyli po prostu masz w ciągu 10 minut przedstawić swoje zalety, umiejętności, talenty, osiągnięcia, dokonania i sukcesy.

61 Czym promieniuje Twoje słońce?

62 Czym promieniuje Twoje słońce? Jeśli trudno jest Ci skompletować nawet podstawową listę 20 cech, musisz sporo popracować nad własną asertywnością! Być może uwierzyłeś/aś, że: porządny człowiek się nie chwali człowiek powinien być skromny to głupio (itp.) dobrze mówić o samym sobie to inni są mądrzy, ważni, utalentowani, a ja pył, szara myszka... Zastanów się: Kto to mówi lub mówił? Kiedy? W jakich okolicznościach?

63 Pytania do poważnego przemyślenia: 1. Zastanów się co by się zmieniło w Twoim życiu, gdybyś nauczył się mówić i myśleć o sobie dobrze od rana do wieczora? 2. Co by się stało najlepszego dla Ciebie? 3. Jak ewentualnie zareagowałoby Twoje otoczenie? Jakie to mogłoby wywołać konsekwencje? 4. Czego się obawiasz najbardziej? 5. Ile Cię kosztuje utrzymanie takiego stanu rzeczy jaki jest obecnie?

64 Pytania, refleksje

65 Kontakt Sebastian Ciszewski tel

66