NUMERYCZNA ANALIZA PÓL: ELEKTRYCZNEGO I MAGNETYCZNEGO W SĄSIEDZTWIE SŁUPA KRAŃCOWEGO LINII 110 kv Z PRZEJŚCIEM NA PODZIEMNĄ LINIĘ KABLOWĄ

Transkrypt

1 Wojcech KRAJEWSKI NUMERYCZNA ANALIZA PÓL: ELEKTRYCZNEGO I MAGNETYCZNEGO W SĄSIEDZTWIE SŁUPA KRAŃCOWEGO LINII 110 kv Z PRZEJŚCIEM NA PODZIEMNĄ LINIĘ KABLOWĄ STRESZCZENIE W artykule przedstawono wynk numerycznej analzy pól: elektrycznego magnetycznego w sąsedztwe słupa ln 110 kv, na którym następuje przejśce z ln napowetrznej na podzemną lnę kablową. Do oblczeń zastosowano własne programy komputerowe wykorzystujące metodę elementów brzegowych (MEB) oraz warant metody ładunków symulowanych (MŁS) zwany metodą elementów lnowych (MEL). Wynk oblczeń skonfrontowano z obowązującym przepsam z zakresu ochrony środowska przed oddzaływanem pól elektromagnetycznych. Słowa kluczowe: lne WN, pole elektromagnetyczne, metoda elementów brzegowych 1. WSTĘP Oddzaływane elektromagnetyczne ln WN na środowsko jest obecne stosunkowo dobrze poznane, zarówno od strony teoretycznej, to znaczy w zakrese metod oblczenowych [1-8] oraz oprogramowana do analzy pól [9, 10], Doc. dr hab. nż. Wojcech KRAJEWSKI e-mal: w.krajewsk@el.waw.pl Zakład Systemów Pomarowo-Dagnostycznych Instytut Elektrotechnk PRACE INSTYTUTU ELEKTROTECHNIKI, zeszyt 246, 2010

2 46 W. Krajewsk jak od strony praktycznej w rozumenu dostępnego materału pomarowego rozkładów pól w bezpośrednm sąsedztwe tych ln [11-14], dla różnych ch rozwązań konstrukcyjnych oraz konfguracj geometrycznych samych ln jak ch otoczena. W pracach dotyczących powyższej tematyk badano wpływ welu różnych czynnków fzycznych oddzałujących na rozkłady pól. Mędzy nnym analzowano wpływ ukształtowana terenu, przez który lne WN przebegają [5, 6], uwzględnano oddzaływane różnych obektów (budynk, drzewa, ogrodzena tp.) zlokalzowanych w ch sąsedztwe [6, 8, 9], a także badano wpływ konstrukcj wsporczych [8] tych ln na rozkłady pól. Pewnego rodzaju nowym zagadnenem w dzedzne badań nad oddzaływanem na środowsko ln WN są krańcowe bądź rozgałęźne słupy napowetrznych ln 110 kv z przejścem na podzemną lnę kablową o tym samym napęcu (rys. 1). W tym przypadku pozostające pod napęcem zolowane przewody z prądem prowadzone są wzdłuż wysokośc słupa aż do pozomu terenu, gdze łączone są z kablem elektroenergetycznym 110 kv. Ludze przebywający w bezpośrednm sąsedztwe takego słupa mogą być narażen na oddzaływane pól o znaczne wększych natężenach nż w przypadku typowych napowetrznych ln WN. Opsane wyżej przejśca z rozdzelczych ln napowetrznych na lne kablowe wprowadzane są coraz częścej na terenach welkch mast, gdze koneczne jest bezkolzyjne doprowadzene napęca 110 kv do dzelnc centralnych, w których to dzelncach lokalzowane są welke obekty burowe czy handlowe o znacznym zapotrzebowanu na energę elektryczną. Dla prawdłowej, ne pogarszającej stanu środowska, lokalzacj wyżej wspomnanych słupów WN stotna jest precyzyjna znajomość rozkładów wytwarzanych przez ne pól elektromagnetycznych. W nnejszym artykule przedstawono wynk numerycznej analzy pól: elektrycznego magnetycznego o częstotlwośc 50 Hz w sąsedztwe wybranego słupa krańcowego ln 110 kv, zlokalzowanego w poblżu dużego burowca (rys. 2). Do oblczeń zastosowano własne pakety oprogramowana, które wyposażono w modele numeryczne wyżej wspomnanych słupów krańcowych. Wynk oblczeń skonfrontowano z obowązującym przepsam z zakresu ochrony przed oddzaływanem pól elektromagnetycznych. 2. NUMERYCZNE MODELE PÓL Rozkłady pola elektrycznego w sąsedztwe rozważanego słupa zamodelowano stosując metodę hybrydową łączącą metodę elementów brzegowych (MEB) [15] z warantem metody ładunków symulowanych (MŁS) [16], zwanym

3 Numeryczna analza pól: elektrycznego magnetycznego w sąsedztwe słupa 47 tu metodą elementów lnowych (MEL) [9]. I tak, elementy, których jeden z wymarów jest znaczne wększy od dwóch pozostałych, take jak kątownk kratownc słupów, przewody robocze odgromowe odwzorowano przy zastosowanu MEL, natomast ścany budynków czy zolatory zamodelowano stosując MEB. Powyższa metoda hybrydowa, wykorzystywana już wcześnej przez autora do analzy pól elektromagnetycznych w sąsedztwe różnego rodzaju obektów elektroenergetycznych, została szczegółowo opsana w pracach, np. [7-9] oraz uścślona w artykule [17]. Dla unknęca konecznośc wyznaczana rozkładów pola elektrycznego w obszarze podzemnym, co ne jest przedmotem nnejszego artykułu wąże sę ze znacznym wydłużenem czasu oblczeń, przyjęto, że fazowe zolowane przewody pod napęcem, sprowadzane wzdłuż wysokośc słupa do zem połączone są za pomocą mufy z kablem wysokonapęcowym już na wysokośc 3 m ponad powerzchną terenu. Jest to tym bardzej uzasadnone, że powyższe przewody zamknęte są w metalowej obudowe sęgającej od powerzchn zem do wysokośc ok. 3-4 m, tak jak to wdać na rysunkach 1 2. Zatem można przyjąć, że znajdujące sę w obudowe odcnk przewodów fazowych ne emtują do środowska pola elektrycznego, gdyż jest ono skuteczne ekranowane przez dzałającą jak klatka Faradaya wspomnaną obudowę. Można także pomnąć pole elektryczne wytwarzane przez trójfazowy kabel 110 kv, ze względu na stosunkowo newelke wzajemne odległośc przewodów fazowych wewnątrz kabla oraz wzajemną kompensację pola elektrycznego od prądów w tych przewodach, oczywśce w przypadku pełnej symetr geometrycznej napęcowej faz. Przy takch założenach można przyjąć, że zema ma potencjał zerowy tak jak w przypadku słupów konwencjonalnych można unknąć konecznośc dyskretyzacj jej powerzchn poprzez zastosowane odpowednego rozwązana podstawowego w MEB MEL. Dalsze postępowane jest podobne jak w przypadku tradycyjnych napowetrznych ln WN, stąd ponżej podano jedyne wyjścowe równane całkowobrzegowe, stanowące podstawę omawanej technk numerycznej. Dla punktów obserwacj P położonych na powerzchnach obektów o znanym potencjale (powerzchna zem, przewody robocze odgromowe, elementy kratownc słupów, ścany budynków) spełnone jest następujące równane Fredholma perwszego rodzaju: n1 n2 GPP (, ) σ( P)d P+ GPP (, ) σ( P)d P+ GPP (, ) σ( P)dP+ j= 1 Γ j= 1 Γ Γ Dj Bj g n3 n2 n3 + GPP (, ) τ( P)d P= ϕ( P) dla P Γ Γ Γ Bj Kj g j= 1 K j= 1 j= 1 j (1)

4 48 W. Krajewsk gdze: G Dj powerzchna j-tego delektryka, np. zolatora, G Bj powerzchna j-tej ścany budynku, G g powerzchna zem, K j krzywa reprezentująca j-ty obekt modelowanego za pomocą elementów lnowych, σ gęstość ładunku powerzchnowego (MEB), τ gęstość ładunku lnowego (MEL), ϕ (P ) potencjał elektryczny w punkce P, n1, n2 lczby obektów modelowanych elementam brzegowym, odpowedno o neznanym znanym potencjale na ch powerzchn, n3 lczba obektów modelowanych elementam lnowym. G(P,P ) jest rozwązanem podstawowym równana Laplace a podzelonym przez stałą elektryczną: przy czym: 1 GPP (, ) = 4πε r (2) 0 r = ( x x ) + ( y y ) + ( z z ) (3) Dla punktów obserwacj P położonych na powerzchnach obektów o neznanym potencjale (np. zolatory, czy nne obekty wykonane z materałów zolacyjnych) można sformułować następujące równane Fredholma drugego rodzaju: 1 2ε n1 n2 εd + ε0 GPP (, ) GPP (, ) σ + σ + σ 0 εd ε 0 j= 1 n j 1 n Γ = Γ ( P) ( P)d P ( P) d P+ Dj GPP + σ( ) d τ( ) d 0 dla Γ Γ g n3 n1 (, ) GPP (, ) P P+ P P= P n j= 1 n K j= 1 j Cj Dj (4) gdze e d jest przenkalnoścą elektryczną zolatora. Układ równań całkowych (1) (4) stanow podstawę do zastosowana rozważanej metody numerycznej. Powyższe równana całkowe podlegają algebrazacj poprzez dyskretyzację obektów elementam brzegowym lnowym a następne aproksymację poszukwanych gęstośc ładunków na powyższych elementach.

5 Numeryczna analza pól: elektrycznego magnetycznego w sąsedztwe słupa 49 Dla unknęca konecznośc dyskretyzacj neskończene rozległej, płaskej powerzchn zem, w obszarze której ne występują źródła pola elektrycznego, w równanach (3) (4), tak jak to wcześnej wspomnano, stosuje sę odpowedne antysymetryczne względem powerzchn zem, to znaczy względem płaszczyzny xy, rozwązane podstawowe w następującej forme: (, ) = 4 πε r r' * G P P 0 (5) r = ( x x ) + ( y y ) + ( z+ z ) (6) Wówczas rozważany układ równań przyjmuje postać: n1 n2 * * σ j= 1 Γ j= 1 Γ Dj G ( P, P) ( P)d P+ G ( P, P) σ( P)dP+ n3 n2 n3 * G ( P, P) τ ( P)d P ϕ( P) dla P Γ Bj Γ Kj j= 1 K j= 1 j= 1 + = j Bj (7) n1 n2 * * σ j= 1 Γ j= 1 Γ Dj G ( P, P) ( P)d P+ G ( P, P) σ( P)dP+ n3 n2 n3 * G ( P, P) τ ( P)d P ϕ( P) dla P Γ Bj Γ Kj j= 1 K j= 1 j= 1 + = j Bj (8) a) b) Rys. 1. Przykłady słupów ln 110 kv z przejścem na podzemną lnę kablową: a) słup krańcowy, b) słup rozgałęźny

6 50 W. Krajewsk Rys. 2. Słup ln 110 kv z przejścem na podzemną lnę kablową zlokalzowany w sąsedztwe burowca CATALINA W wynku numerycznego rozwązana powyższego układu równań otrzymuje sę rozkłady gęstośc ładunków na poszczególnych elementach lnowych brzegowych. Znajomość powyższych rozkładów pozwala na oblczene skalarnego potencjału elektrycznego w dowolnym punkce przestrzen powetrznej: ns nl * * ( ) = (, ) ( )d + (, ) ( )d j= 1 S j= 1 L (9) ϕ P G PP σ P P G P P τ P P k m gdze n S jest całkowtą lczbą elementów brzegowych, natomast n L jest lczbą elementów lnowych. Natężene pola elektrycznego, E, wyznacza sę ze znanego wzoru: E = gradϕ (10) Stosuje sę w tym celu następujące formy całkowe: ns nl * * ( )= σ( )grad (, )d τ( )grad (, )d j= 1 Γ k= 1 K E P P G P P P P G P P P (11) j k

7 Numeryczna analza pól: elektrycznego magnetycznego w sąsedztwe słupa 51 Ze względu na trójfazowy charakter wymuszena, mejscem geometrycznym końca wektora natężena pola elektrycznego, E, w dowolnym punkce przestrzen, są elpsy (pole elptyczne). Przez natężene pola elektrycznego E rozumana jest tutaj długość długej półos elpsy podzelona przez 2. Wyznacza sę ją ze wzorów podanych np. w pracy [1]. Przedstawone w artykule rozkłady pola magnetycznego wytwarzanego przez rozważany obekt elektroenergetyczny oblczone zostały bezpośredno z prawa Bota-Savarta. 3. PRZYKŁADY OBLICZENIOWE W nnejszym punkce przedstawono wynk oblczeń pól: elektrycznego magnetycznego o częstotlwośc 50 Hz w otoczenu wspomnanego wcześnej słupa krańcowego napowetrznej ln 110 kv z przejścem na podzemną lnę kablową 110 kv. Powyższy słup umejscowony jest w odległośc 16,5 m od ścany frontowej dużego burowca zlokalzowanego w jednej z dzelnc Warszawy (rys. 2). Fragment tej ścany uwzględnono w oblczenach pola elektrycznego. Numeryczne modele obektów, ch rozmeszczene oraz sposób dyskretyzacj pokazano na rysunkach 3 4. Rys. 3. Numeryczny model przęsła ln 110 kv ze słupem krańcowym zlokalzowanym w sąsedztwe ścany frontowej burowca (wdok ogólny)

8 52 W. Krajewsk Rys. 4. Numeryczny model fragmentu przęsła ln 110 kv ze słupem krańcowym zlokalzowanym w sąsedztwe ścany frontowej burowca (rzut pozomy) Oblczena wykonano z zastosowanem autorskego programu BEMsolver 3D (wykorzystującego wcześnej opsaną technkę numeryczną), którego bblotek wzbogacono o modele numeryczne rozważanych tutaj słupów krańcowych rozgałęźnych. Oblczono rozkłady pól na wysokośc 1 oraz 2 m nad powerzchną terenu, na obszarze kwadratu o boku 15 m, w którego środku znajduje sę rozważany słup krańcowy. Początek układu współrzędnych przyjęto w punkce załamana elewacj budynku (rys. 5). Przestrzenne rozkłady natężena pola elektrycznego przedstawono na rysunkach 5 7, natomast lne stałego natężena pola elektrycznego pokazano na rysunkach 6 8. Jak wdać z powyższych rysunków natężene pola elektryczne ne przekracza w sąsedztwe słupa wartośc 1 kv/m, to znaczy wartośc, która zgodne z polskm regulacjam prawnym [18] ne pownna być przekroczona w mejscach ogólnodostępnych, na terenach gdze znajdują sę obekty przeznaczone dla całodobowego przebywana ludz. Rozkłady natężena pola magnetycznego w sąsedztwe przedmotowego słupa przedstawono na rysunkach 9 10, odpowedno dla wysokośc 2 m 1 m nad pozomem terenu. W analzowanym przypadku do oblczeń przyjęto obcążene ln prądem 500 A. Ponadto, punkty oblczenowe przyjęto tak, aby ch odległość od przewodów z prądem ne była mnejsza nż 0,4 m, co wynka z głębokośc wcześnej wspomnanej obudowy przewodów znajdującej sę w dolnej częśc słupa.

9 Numeryczna analza pól: elektrycznego magnetycznego w sąsedztwe słupa 53 Rys. 5. Rozkład natężena pola elektrycznego w sąsedztwe słupa krańcowego 110 kv (na wysokośc 2 m nad pozomem terenu), skala kolorów w kv/m y (m) x (m) Rys. 6. Lne stałego natężena pola elektrycznego w sąsedztwe słupa krańcowego 110 kv (na wysokośc 2 m nad pozomem terenu), skala odcen w kv/m

10 54 W. Krajewsk Rys. 7. Rozkład natężena pola elektrycznego w sąsedztwe słupa krańcowego 110 kv (na wysokośc 1 m nad pozomem terenu), skala kolorów w kv/m y (m) x (m) Rys. 8. Lne stałego natężena pola elektrycznego w sąsedztwe słupa krańcowego 110 kv (na wysokośc 1 m nad pozomem terenu), skala odcen w kv/m

11 Numeryczna analza pól: elektrycznego magnetycznego w sąsedztwe słupa 55 Rys. 9. Rozkład natężena pola magnetycznego w sąsedztwe słupa krańcowego 110 kv (na wysokośc 2 m nad pozomem terenu), skala kolorów w kv/m Rys. 9. Rozkład natężena pola magnetycznego w sąsedztwe słupa krańcowego 110 kv (na wysokośc 1 m nad pozomem terenu), skala kolorów w kv/m Jak wdać z powyższych wykresów, natężene pola magnetycznego w bezpośrednm sąsedztwe słupa wyraźne przekracza wartość 200 A/m. Z wcześnej przytoczonych przepsów [18] wynka, że natężene pola magnetycznego o częstotlwośc 50 Hz, w środowsku człoweka, w mejscach ogólne dostęp-

12 56 W. Krajewsk nych dla ludz, ne pownno przekraczać wartośc 60 A/m. Dlatego też można stwerdzć, że okablowane powyższego słupa, przy pewnych obcążenach ln, może emtować do środowska (w mejscach dostępnych dla ludz) pole magnetyczne o natężenu przekraczającym 60 A/m. Taką sytuację stwerdzono równeż na drodze pomarowej. Z teor praktyk wadomo, że ekranowane pola magnetycznego nskej częstotlwośc, w odróżnenu od ekranowana pola elektrycznego, jest zadanem trudnym w realzacj. Dla unknęca opsanych wyżej przekroczeń obowązujących regulacj prawnych można stosować środk zaradcze nnego rodzaju. Najprostszym z nch, choć ne zawsze możlwym do wykonana, jest ogrodzene słupa w celu unemożlwena ludzom zblżana sę doń na nedozwoloną odległość. Take rozwązane zastosowano w ostatnm czase w przypadku analzowanego tutaj słupa, co uwdocznone zostało na rysunku 2. Innym sposobem ogranczena natężena pola magnetycznego emtowanego przez rozważane słupy jest jak najblższe prowadzene przewodów fazowych wzdłuż wysokośc słupa w celu lepszej kompensacj pola magnetycznego wytwarzanego przez prądy w poszczególnych przewodach fazowych. Jeszcze nnym sposobem ogranczena emsyjnośc powyższych słupów jest zwększene głębokośc obudowy przewodów z prądem w celu ogranczena możlwośc nadmernego zblżana sę ludz do tych przewodów. 4. PODSUMOWANIE W artykule przeprowadzono analzę emsyjnośc w zakrese pól: elektrycznego magnetycznego o częstotlwośc 50 Hz słupa krańcowego napowetrznej ln 110 kv z przejścem na podzemną lnę kablową. Z przeprowadzonych oblczeń wynka, że okablowane słupów tego typu może wytwarzać w mejscach dostępnych dla ludz pole magnetyczne o natężenu przekraczającym wartość 60 A/m, tj. wartość dopuszczalną przez obowązujące w Polsce przepsy. Jest to sytuacja odmenna w stosunku do konwencjonalnych ln napowetrznych 110 kv, gdze natężena emtowanego pola magnetycznego osąga wartośc znaczne mnejsze od wyżej wspomnanej wartośc dopuszczalnej. W artykule zaproponowano proste środk zaradcze, zapewnające spełnene wymagań określonych we wspomnanych wyżej przepsach. Jednocześne należy stwerdzć, że numeryczna symulacja pola magnetycznego wytwarzanego przez słupy tego typu pownna być prowadzona już na etape ch projektowana, w kontekśce późnejszej ch lokalzacj. Natomast, przeprowadzona w artykule analza natężena pola elektrycznego wytwarzanego przez rozważany słup krańcowy ne wykazała przekroczena

13 Numeryczna analza pól: elektrycznego magnetycznego w sąsedztwe słupa 57 dopuszczalnych wartośc określonych w obowązujących przepsach. Jest to spowodowane dobrym własnoścam ekranującym konstrukcj słupa w odnesenu do pola elektrycznego. LITERATURA 1. Krajewsk W.: Boundary element approach to the electrc and magnetc feld analyss n the vcnty of HV transmsson lnes. Archv für Elektrotechnk, Nr 6, 1995, s Tznevraks A.E., Tsanakas D.K., and Mmos E.I.: Analytcal calculaton of electrc feld produced by sngle-crcut power lnes. IEEE Trans. on Power Delvery, Vol. 23, No 3, 2008, s Marut R., Srnvasa K. M., Kanyakumar M., Kumar E. M., Channakeshava D. R.: Electrc and magnetc feld around AC transmsson lnes and substatons. Nnth Internatonal Symposdum on Hgh Voltage Engneerng, Graz, 1995, 8350/ Hameyer K., Belmans R.: Computaton of the electrc and magnetc feld below hgh-voltage lnes. 8 th Int. Symp. on Theoretcal Electrcal Engneerng, Thessalonk Sept , 1995, s Krajewsk W.: BEM analyss of electrc feld excted by overhead HV lnes erected n bult-up areas. IEE Proceedngs Scence, Measurement & Technology, Vol. 144, Nr 2, 1997, s Trlep M., Hamler A., Jesenk M., and Stumberger B.: Electrc feld dstrbuton under transmsson lnes dependent on ground surface. IEEE Trans. on Magnetcs, Vol. 45, No 3, 2009, s Krajewsk W.: Trójwymarowa analza pola elektrycznego w sąsedztwe ln wysokego napęca. Przegląd Elektrotechnczny, Nr 1, 1997, s Krajewsk W.: 3-D model of the electrc feld excted by overhead HV lnes. Archv für Elektrotechnk, Nr 1, 1998, s Krajewsk W.: Elementy brzegowe lnowe w analze wybranych zagadneń EMC nskej częstotlwośc, Prace Instytutu Elektrotechnk, zeszyt 224, 2005 (monografa). 10. Smulaton software for calculatng felds caused by power lnes (EFC-400) and on transformer statons (EFC-400ST) Krajewsk W., Wesełucha Z.: Program EMFA_2003 do analzy pól elektrycznych magnetycznych w sąsedztwe obektów elektroenergetycznych. Elektro Info, Nr 6, 2004, s Arcszewsk J., Komorowska I., Kulkowsk J.: Oddzaływane stacj ln elektroenergetycznych o napęcu do 110 kv włączne na środowsko. Dokumentacja Instytutu Energetyk, Zakład Wysokch Napęć, Gochno W., Mosńsk F., Wra A.: Electrc and magnetc feld maxmum values calculaton and measurement for center regon of Poland. 9 th Internatonal Symposum on Hgh Voltage Engneerng, Graz, August 1995, s. 8367/ Mosńsk F., Wra A.: Ekologczne problemy przesyłu użytkowana energ elektrycznej. Wydawnctwo Poltechnk Łódzkej, Łódź, Brebba C. A.: The Boundary Element Method for Engneers. Pentech Press, London, Snger H., Stenbgler H., Wess P.: A charge smulaton method for the calculaton of hgh voltage felds. IEEE Trans. on Power Apparatus and Systems, Vol. 93, 1973, s Krajewsk W.: Analza dokładnośc wybranych technk całkowo-brzegowych w kontekśce modelowanu zagadneń EMC nskej częstotlwośc. Prace Instytutu Elektrotechnk z.233, 2007, s

14 58 W. Krajewsk 18. Rozporządzene Mnstra Środowska z dna 30 paźdzernka 2003 r. w sprawe dopuszczalnych pozomów pól elektromagnetycznych w środowsku oraz sposobów sprawdzana dotrzymana tych pozomów. Dz. U. 2003, Nr 192, poz Rękops dostarczono dna r. Opnował: prof. dr hab. nż. Krystyn Pawluk NUMERICAL ANALYSIS OF THE ELECTRIC AND MAGNETIC FIELDS NEAR A TOWER OF AN OVERHEAD-UNDERGROUND TRANSMISSION LINE OF 110 kv Wojcech KRAJEWSKI ABSTRACT The paper deals wth a numercal analyss of the electrc and magnetc feld dstrbuton n the vcnty of termnal towers of overhead-underground transmsson lnes of 110 kv. Own author s computer program s employed for ths purpose. Ths software s based on a hybrd technque that combnes the boundary element and the charge smulaton method. Computatonal results are referred to the approprate envronmental protecton regulatons. Doc. dr hab. nż. Wojcech KRAJEWSKI w 1977 r. ukończył studa na Wydzale Elektrycznym Poltechnk Warszawskej w specjalnośc budowa maszyn urządzeń. W roku 1984 na tym samym wydzale obronł z wyróżnenem pracę doktorską pt.: Analza pola elektromagnetycznego naprężeń w elementach metalowych kształtowanych mpulsem magnetycznym. Stopeń doktora habltowanego uzyskał na podstawe rozprawy pt.: Elementy brzegowe lnowe w analze wybranych zagadneń EMC nskej częstotlwośc w 2007 r. w Instytuce Elektrotechnk, gdze pracuje od 1981 r. Zajmuje sę zagadnenam numerycznego modelowana pól elektromagnetycznych w maszynach urządzenach elektrycznych, a także problematyką pól w środowsku człoweka na stanowskach pracy. W 1991 r odbył dwumesęczny staż naukowy w charakterze vstng scholar w Rensselaer Polytechnc Insttute w Troy (USA). W tym samym roku powerzono mu organzację przewodnctwo sesj na temat oblczana pól w elektrotechnce na Śwatowym Kongrese IMACS 91 (Internatonal Assocaton for Mathematcs and Computers n Smulaton), który odbył sę w Dublne. Berze udzał w pracach Internatonal Electrotechncal Commsson w charakterze eksperta z zakresu pól elektromagnetycznych (komtet TC 106). Jest stałym recenzentem w następujących czasopsmach naukowych z tzw. lsty fladelfjskej: brytyjskm IET Scence, Measurement & Technology, amerykańskm Progress n Electromagnetc Research oraz wydawanym przez Elsever mędzynarodowym czasopśme ENERGY. Jest autorem współautorem programów komputerowych wdrożonych w przemyśle ochrone środowska. Jest równeż autorem współautorem ponad pęćdzesęcu publkacj w krajowych zagrancznych czasopsmach naukowych. Wymenany jest w amerykańskch brytyjskch wydawnctwach Who s Who. Należy do Stowarzyszena Elektryków Polskch oraz do brytyjskego The Insttuton of Engneerng and Technology (dawnej IEE).