V FORUM WSTĘP DO PPP. ŁÓDŹ 24 października 2013 r. Przemysław Zaremba

Transkrypt

1 V FORUM WSTĘP DO PPP Przemysław Zaremba ŁÓDŹ 24 października 2013 r.

2 Agenda Podstawy prawne PPP w Polsce Uwarunkowania PPP w Polsce Współfinansowanie PPP ze środków UE

3 Istota PPP Termin partnerstwo publiczno-prywatne ma co najmniej dwa znaczenia:! Pierwsze szersze dotyczy każdego typu współpracy sektorów publicznego i prywatnego opartej na podziale ryzyk. Współpraca, w której podział ryzyk nie występuje, oparta jest na ogół na mechanizmie zamówień publicznych. W takim znaczeniu PPP obejmuje również model koncesyjny ( małym PPP ).! Drugie węższe - to PPP, które wprawdzie opiera się na podziale ryzyk, ale nie podlega mechanizmowi koncesyjnemu, w którym zasadniczą część ryzyk ponosi partner prywatny (mechanizm ten od strony prawnej regulowany jest ustawą o koncesji na roboty budowlane lub usługi. W takim znaczeniu PPP jest regulowane przepisami ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym. Używa się także często sformułowania zinstytucjonalizowane PPP, a odnosi się ono do projektów tworzonych na podstawie ustawy o PPP, w których realizacja zadania powierzona jest spółce lub spółkom utworzonym przez podmiot publiczny i/lub partnera prywatnego. Model koncesyjny nie przewiduje tworzenia spółki, natomiast w modelu PPP (regulowanym ustawa o PPP) utworzenie spółki nie jest obligatoryjne.

4 Partnerstwo Publiczno Prywatne (Definicja wg Ustawy o PPP) Terminem partnerstwa publiczno prywatnego określa się projekty inwestycyjno eksploatacyjne, realizowane, w oparciu o umowę długoterminową, wspólnie przez władze publiczne i podmioty sektora prywatnego (podmioty rynkowe), których celem jest stworzenie niezbędnej infrastruktury rzeczowej, finansowej i organizacyjnej, umożliwiającej świadczenie usług publicznych.

5 Definicja cd. To co istotne w tej definicji to wspólnota działań sektora publicznego i prywatnego - tworzona po to by obaj partnerzy wspólnego działania mogli dobrze realizować cele, dla których istnieją:! partner publiczny świadczyć usługi publiczne, do czego zobowiązują go przepisy prawa,! partner prywatny prowadzić działalność gospodarczą i osiągać z tego tytułu zyski.

6 Modele PPP, a poziomy ryzyka i zaangażowania sektora prywatnego Źródło: Industry Canada

7 Korzyści związane ze stosowaniem PPP:»»»» PPP jest tańsze niż tradycyjna forma realizacji inwestycji PPP pozwala osiągnąć oszczędności rzędu 15-17%* w porównaniu z tradycyjnym modelem realizacji inwestycji, projekty PPP są realizowane szybciej i sprawniej niż w metodzie tradycyjnej, w której jedynie 30% inwestycji zostaje ukończonych zgodnie z ustanowionym harmonogramem, a 27% zgodnie z zaplanowanym budżetem**, jakość usług dostarczanych przez partnera prywatnego jest wyższa, co wynika ze zwiększonego dostępu podmiotów prywatnych do innowacyjnej wiedzy, efektów skali i doświadczeń zdobytych we wcześniejszej działalności operacyjnej o podobnym profilu, możliwość podziału ryzyk między partnera publicznego i prywatnego każdy z partnerów odpowiada za ryzyka, z którymi sobie lepiej (taniej, wydajniej, szybciej) radzi. * Value for Money Drivers in the Private Finance Ini8a8ve **Mee8ng the Investment Challenge Metoda tradycyjna versus PPP

8 PPP w Polsce Polska, mimo względnie uporządkowanych od 2005 roku i przyjaznych regulacji prawnych (2009 r.) znajduje się nadal na bardzo początkowym etapie posiłkowania się tym instrumentem. Wyprzedzają nas obecnie nie tylko takie kraje europejskie jak Wielka Brytania, Niemcy, Hiszpania czy Francja i Irlandia ale Czechy, Węgry, Słowacja czy nawet Rumunia i Bułgaria. Byliśmy pionierem na etapie tworzenia prawa; jesteśmy outsiderem na etapie jego wykorzystania. Znaczne zapóźnienia występują niemal we wszystkich dziedzinach uznanych w Polsce za usługi publiczne.

9 Krzywa dojrzałości rynku PPP (gdzie jesteśmy?) Faza 3 Wielka Brytania Australia Faza 2 Włochy Nowa Zelandia Grecja Holandia Portugalia Irlandia Hiszpania Francja Kanada Niemcy Japonia USA Faza 1 Belgia Dania RPA Chiny Indie Słowacja Łotwa Rosja Węgry Czechy Bułgaria Chorwacja Albania Polska Meksyk Finlandia Brazylia

10 Faza pierwsza Faza druga Faza trzecia Ustanowienie szkieletu legislacyjnego dla PPP (regulacje prawne w tym m. in. ustawa) Zainicjowanie powstania centralnej jednostki zajmującej się PPP Tworzenie i dopracowywanie struktur transakcji PPP Prawidłowe przeprowadzanie transakcji PPP oraz opracowanie i wdrożenie metody porównującej PPP z tradycyjna forma realizacji inwestycji Budowanie rynku PPP Przenoszenie doświadczeń wdrożeniowych PPP w transporcie na inne sektory gospodarki Utworzenie specjalnych zespołów PPP w poszczególnych organach państwowych Rozpoczęcie opracowywania i wdrażania nowych hybrydowych modeli PPP Ekspansja i pomoc w ukształtowaniu się rynku PPP Wykorzystanie nowych źródeł finansowania dostępnych na rynku kapitałowym Wykorzystanie PPP, jako czynnika rozwoju innowacji Pogłębienie się rynku PPP Udoskonalanie nowych innowacyjnych modeli PPP Stosowanie bardziej kreatywnego i elastyczniejszego podejścia do ról partnerów Używanie bardziej wyrafinowanych modeli zarządzania ryzykiem Większa koncentracja na całościowym podejściu do projektu PPP Wykształcony rynek infrastruktury z funduszami emerytalnymi i funduszami typu private equity Partner publiczny uczy się od partnera prywatnego metod reagowania na zmiany w konkurencji na rynku

11 Dane wykorzystane w następnych slajdach opierają się na:! Badaniu Analiza potencjału podmiotów publicznych i przedsiębiorstw do realizacji partnerstwa publiczno- prywatnego w ramach Projektu Przeprowadzenie diagnozy potencjału ekonomicznego instytucji publicznych i przedsiębiorstw do podejmowania przedsięwzięć w formule partnerstwa publiczno- prywatnego PO KL PARP! Raporcie Fundacji Centrum PPP Rynek PPP w Polsce w 2012r.! Raporcie o partnerstwie publiczno- prywatnym w Polsce, Warszawa 2013 Fundacja Centrum PPP i Fundacja Batorego

12 Rynek PPP w Polsce w latach % % % Projekty PPP Koncesja Liczba ogłoszeń o poszukiwaniu partnera prywatnego w oparciu o ustawę PPP oraz ustawę o koncesji na roboty budowlane lub usługi, to 41 w roku 2009, 61 w roku 2010, 42 w roku 2011 oraz 62 w w sumie 206 ogłoszeń, a uwzględniając ponownie ogłaszane postępowania, rzeczywista liczba projektów w latach 2009, 2010, 2011 i 2012 wyniosła odpowiednio 35, 52, 36, 57 w sumie 180. Liczba ogłoszeń o koncesji na roboty budowlane lub usługi to kolejno: 33 w roku 2009, 39 w roku 2010, 24 w roku 2011 oraz 20 w roku 2012 w sumie 116 ogłoszeń. Źródło: opracowanie własne na podstawie Biuletynu Zamówień Publicznych oraz Suplementu do Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej, a także Bazy Projektów PPP, Centrum PPP,

13 Rynek PPP w Polsce w latach umowy podpisane liczba unikalnych ogłoszeń Liczba ogłoszeń Źródło: opracowanie własne na podstawie Biuletynu Zamówień Publicznych oraz Suplementu do Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej, a także Bazy Projektów PPP, Centrum PPP,

14 Liczba projektów PPP ( )! W sumie 206 ogłoszeń o poszukiwaniu partnera prywatnego w oparciu o ustawę o partnerstwie publiczno- prywatnym oraz ustawę o koncesji na roboty budowlane lub usługi,! Rzeczywista liczba ogłoszeń (wraz z ponownie ogłaszanymi) to 180,! 38 umów PPP podpisanych:! W latach , 31 z 38 projektów uzyskało zamknięcie komercyjne finansowe tj. partnerowi prywatnemu, z którym została podpisana umowa o PPP, udało się zapewnić finansowanie dla przedsięwzięcia,! Podpisane umowy stanowią ok % pierwotnej liczby ogłoszeń.

15 Do liderów stosowania formuły PPP w Polsce należą województwa: małopolskie, wielkopolskie, dolnośląskie, mazowieckie pomorskie i śląskie. Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji i danych Biuletynu Zamówień Publicznych oraz Suplementu do Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej, a także Bazy Projektów PPP, Centrum PPP,

16 Liczba ogłoszeń wg województw ( ) Źródło: opracowanie własne na podstawie Biuletynu Zamówień Publicznych oraz Suplementu do Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej, a także Bazy Projektów PPP, Centrum PPP,

17 Źródło: Bazy Projektów PPP, Centrum PPP,

18 Struktura ogłoszeń o PPP wg sektorów ( ) ochrona zdrowia 7% teleinformatyka 5% inne 4% parkingi 9% sport i rekreacja 31% obiekty komunalne 7% transport 5% gospodarka wodnokanalizacyjna 6% kultura 5% edukacja 5% energetyka 7% gospodarka odpadami 5% centrum usługowe 2% rewitalizacja 2%

19 Źródło: opracowanie własne na podstawie Rynek PPP w Polsce 2009, Raport PPP w Polsce 2011, Rynek PPP w Polsce 2011; Investment Support,

20 Współfinansowanie projektów PPP ze środków UE: Kwestie kluczowe 1. Kiedy włączyć fundusze do projektu PPP? Dostępne fundusze UE, potrzebne wsparcie UE, dopasowanie do okresu programowania 2. Jaki powinien być projekt? Spełnia kryteria funduszy, atrakcyjny dla inwestorów, nie zaawansowany, analiza CBA potwierdza korzyści z łączenia 3. Kiedy decyzja? Przed studium wykonalności, przetargiem i aplikacją 4. Czy to pomoc publiczna? Analiza każdego projektu, niezależnie od udziału funduszy unijnych

21 CELE WŁADZY A CELE PRZEDSIĘBIORCÓW Samorząd Podmiot prywatny Cele społeczne Oparte na prawie i wymogach sytuacji politycznej Cele ekonomiczne Wynikające z interesu Inwestorów, realizowane w ramach swobody gospodarczej. Potrzeby inwestycyjne/ wydatki bieżące Zasoby do zainwestowania

22 Ramy prawne łączenia funduszy unijnych i partnerstwa publicznoprywatnego (polskie) Ustawa o zasadach prowadzenia polityki rozwoju art. 28 ust. 9 wprowadzony przez art.32 Ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym W ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. Nr 227, poz oraz z 2007 r. Nr 140, poz. 984) w art. 28 dodaje się ust. 9 w brzmieniu: 9. W ramach programu operacyjnego dofinansowane mogą być także projekty, o których mowa w ust. 1, realizowane w formie partnerstwa publiczno-prywatnego, na podstawie ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym

23 Ramy prawne łączenia funduszy unijnych i partnerstwa publicznoprywatnego Unia Europejska: KE deklaratywnie wspiera rozwój PPP oraz projekty mieszane (zalecenia, wytyczne) Warunki dofinansowania projektu PPP z funduszami unijnymi: Zapewnienie otwartego dostępu do rynku (procedury udzielania zamówień publicznych) Przestrzeganie zasad dotyczących pomocy państwa (wykluczenie nadmiernego wynagradzania, dopasowanie wysokości dotacji do potrzeb) Ochrona interesu publicznego (eliminacja nadmiernych zysków) Określenie optymalnego poziomu dofinansowania dotacyjnego

24 Model 1: Zaangażowanie sektora prywatnego w fazie eksploatacji Środki publiczne Fundusze UE opłaty za dostępność lub opłaty od użytkowników Faza inwestycji Kontrakt 1: Zaprojektuj/Wybuduj Faza eksploatacji Kontrakt 2: Świadczenie usług/utrzymanie Źródło:Gerry Muscat, Presentation Combining EU Grant Funding with Public Private Partnership, JASPERS, Wiedeń, 3 Maja 2007, s.5. zadanie publiczne podzielono na dwa odrębne projekty wnioskodawcą o dotację jest podmiot publiczny, a projekt, który ubiega się o wsparcie, obejmuje wyłącznie fazę inwestycyjną, w której nie występuje podmiot prywatny w przypadku zawarcia umowy na eksploatację współfinansowanej z funduszy UE inwestycji, opłaty za dostępność lub opłaty od użytkowników spójne z założonymi w dokumentacji aplikacyjnej prognozami przychodów w sytuacji, gdy rzeczywiste dochody sektora prywatnego będą wyższe, istnieje ryzyko konieczności zwrotu dotacji

25 Model 2: DBO (Zaprojektuj/Wybuduj/Eksploatuj) Środki publiczne opłaty za dostępność lub opłaty od użytkowników Fundusze UE Faza inwestycji Kontrakt: Zaprojektuj/Wybuduj/Eksploatuj Faza eksploatacji Źródło:Gerry Muscat, Presentation Combining EU Grant Funding with Public Private Partnership, JASPERS, Wiedeń, 3 Maja 2007, s.6. zamawiający zawiera jeden kontrakt obejmujący zarówno fazę inwestycyjną, jak i eksploatacyjną faza inwestycyjna finansowana jest wyłącznie ze środków publicznych, a udział sektora prywatnego pojawia się dopiero na etapie operacyjnym wnioskodawcą nadal jest podmiot publiczny, a dofinansowaniem objęte są koszty inwestycji

26 Model 3: Współfinansowanie równoległe kosztów inwestycji (ang. Parallel Cofinance of Capex) Komponent 1 Środki prywatne Komponent 2 opłaty za dostępność lub opłaty od użytkowników Środki publiczne Fundusze UE Faza inwestycji Faza eksploatacji Kontrakt 1: Zaprojektuj/Wybuduj Kontrakt 2:DBFO Zaprojektuj/Wybuduj/Finansuj/Eksploatuj (włącznie z przejęciem eksploatacji Komponentu 2) Źródło:Gerry Muscat, Presentation Combining EU Grant Funding with Public Private Partnership, JASPERS, Wiedeń, 3 Maja 2007, s.7. finansowanie sektora prywatnego pojawia się w fazie inwestycyjnej faza inwestycyjna dzielona jest na dwa komponenty dwie umowy model umożliwia objęcie dotacją tylko części kosztów inwestycji obniża się efektywna stopa dofinansowania może powodować problemy pomiędzy wykonawcą komponentu 2 a wykonawcą komponentu 1 i jednocześnie operatora całego majątku wytworzonego w ramach projektu

27 Model 4: Wspólne finansowanie kosztów inwestycji Środki prywatne Środki publiczne Fundusze UE opłaty za dostępność lub opłaty od użytkowników Faza inwestycji Faza eksploatacji Kontrakt: Zaprojektuj/Wybuduj/częściowo Finansuj/Eksploatuj (DBFO) Źródło:Gerry Muscat, Presentation Combining EU Grant Funding with Public Private Partnership, JASPERS, Wiedeń, 3 Maja 2007, s.8. rzeczywista hybryda partnerstwa publiczno- prywatnego i funduszy UE koszty inwestycji są pokryte zarówno z dotacji, przez sektor publiczny, jak i prywatny podmiotem występującym o wsparcie powinna być spółka celowa zawiązana i powołana przez strony prywatną i publiczną do realizacji zadania

28 Model 5: Współfinansowanie z dotacji opłat za dostępność Środki prywatne fundusze UE (pokrywają część opłaty za dostępność) opłaty za dostępność z krajowych środków publicznych 2015?? Faza inwestycji Faza eksploatacji Kontrakt: Zaprojektuj/Wybuduj/częściowo Finansuj/Eksploatuj (DBFO) Źródło:Gerry Muscat, Presentation Combining EU Grant Funding with Public Private Partnership, JASPERS, Wiedeń, 3 Maja 2007, s.9. zakłada dotację dla dofinansowanie w formie dopłat do opłat, które w trakcie eksploatacji podmiot publiczny będzie musiał płacić nie miał jeszcze zastosowania w praktyce, ponieważ stoi w sprzeczności z regułą n+2, według której fundusze unijne przyznane w ramach danej siedmioletniej perspektywy muszą być wydatkowane przez beneficjenta najpóźniej w dwa lata od końca tej perspektywy trudny sposób kalkulacji wysokości dofinansowania ze środków UE

29 Pozyskanie funduszy UE dla PPP Preumowa Projekty indywidualne Umowa o dofinansowanie Ocena wniosku Sektor publiczny Wybór partnera prywatnego Spółka celowa Wniosek o dofinansowanie

30 Projekty mieszane - korzyści i ryzyka Korzyści fundusze UE jako bezzwrotne źródło finansowania inwestycji udział środków prywatnych przyczyni się do redukcji zadłużenia sektora publicznego stymulacja rozwoju infrastruktury dywersyfikacja ryzyka transfer dobrych praktyk z sektora prywatnego (jakość, efektywność)

31 Projekty mieszane - korzyści i ryzyka Ryzyka dodatkowe obowiązki wynikające z przepisów dot. funduszy UE (promocja, trwałość projektu, termin realizacji, obowiązki sprawozdawcze, kontrole) ryzyko niewłaściwej kalkulacji stopy dofinansowania ryzyko wystąpienia pomocy publicznej zawiłości prawne (przepisy dotyczące funduszy UE, pomocy publicznej, PPP, koncesje, sektorowe, podatkowe itd.) brak doświadczeń

32 Umowa koncesyjna z 1923r. Łódź» Umowa koncesyjna zawarta w roku 1923 na okres 40 lat między miastem Łodzią a Spółką Akcyjną Kolei Elektrycznej Łódzkiej dotyczyła rozbudowy i eksploatacji sieci tramwajowej w Łodzi.» Wybuch II wojny światowej uniemożliwił finalizację umowy (była realizowana przez 18 lat).» W umowie ustalone zostały prawa i obowiązki stron, a także m.in. zasady: budowania i eksploatacji trakcji tramwajowej, przewożenia pasażerów, określania taryf p r z e w o z o w y c h o r a z k w e s l e p o d a t k o w e i ubezpieczeniowe.

33 Dziękuję za uwagę! Przemysław Zaremba partner BDKM mobile phone: e- mail: