ZASTOSOWANIA KOGNITYWISTYKI

Transkrypt

1 ZASTOSOWANIA KOGNITYWISTYKI BADANIE JAKOŚCIOWE NAUKOWCÓW - PANEL EKSPERTÓW Kraków, 7 grudnia

2 1. Projekt KOGNITYWISTYKA Foresight O projekcie Projekt KOGNITYWISTYKA foresight poświęcony jest badaniom rozwoju nauk kognitywistycznych w Polsce oraz analizie możliwości ich aplikacji. Projekt finansowany jest z funduszy Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Realizowany jest w ramach osi priorytetowej 1. (Badania i rozwój nowoczesnych technologii), działania 1.1. (Wsparcie badań naukowych dla budowy gospodarki opartej na wiedzy), poddziałania (Projekty badawcze z wykorzystaniem metody foresight). Zespół Badawczy Projekt KOGNITYWISTYKA foresight jest realizowany przez zespół badawczy pod kierownictwem dr inż. Jakuba Barbasza z Instytutu Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Projekt jest realizowany przez trzy jednostki naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego: Instytut Fizyki, Instytut Filozofii oraz Instytut Psychologii. Głównymi wykonawcami projektu są dr hab. Józef Bremer, prof. UJ, filozof umysłu, kierownik Zakładu Kognitywistyki w Instytucie Filozofii UJ; dr Michał Cieśla informatyk z Zakładu Fizyki Stosowanej Instytutu Fizyki UJ oraz dr Michał Wierzchoń psycholog poznawczy z Zakładu Psychologii Eksperymentalnej Instytutu Psychologii UJ. Cele Projektu Główny celem projektu KOGNITYWISTYKA foresight jest aktywizacja współpracy pomiędzy jednostkami naukowymi zajmującymi się kognitywistyką (zarówno badawczo jak i dydaktycznie) i przedsiębiorcami potencjalnie zainteresowanymi zastosowaniami kognitywistyki. W szczególności planujemy stworzenie forum wymiany informacji w oparciu o serwis internetowy i kontakty bezpośrednie w trakcie seminariów i dyskusji panelowych. Działania będą prowadzone we wszystkich miastach w Polsce, w których prowadzone są badania kognitywistyczne. Zakładamy, że realizacja tych zamierzeń wymaga diagnozy stanu aktualnego rozwoju kognitywistyki, przewidywania możliwych scenariuszy rozwoju, a także działań promocyjnych, które pozwolą wywołać zainteresowanie praktyków ofertą jednostek naukowych. Dlatego kolejne zadania projektu poświęcone będą przed wszystkim: określeniu obecnego poziomu rozwoju kognitywistyki w Polsce prognozowaniu rozwoju badań i teorii w zakresie nauk o poznaniu stworzeniu modeli predykcyjnych rozwoju kognitywistyki w Polsce stworzeniu serwisu internetowego poświęconego zastosowaniom kognitywistyki pobudzeniu transferu wiedzy pomiędzy naukowcami zajmującymi się kognitywistyką a potencjalnie zainteresowanymi wynikami badań przedsiębiorcami poprzez rozpowszechnienie wyników badań przeprowadzonych w ramach projektu Planujemy również określić, jakie kompetencje powinni nabywać absolwenci kognitywistyki, aby znaleźć zatrudnienie na rynku pracy. Planowane efekty końcowe projektu - seria konferencji prezentujących wyniki projektu (ich celem będzie promocja współpracy nawiązanej w trakcie trwania projektu oraz wspieranie kolejnych projektow aplikacyjnych w dziedzinie kognitywistyki) - raport końcowy (zawierający rekomendacje dla jednostek prowadzących studia kognitywistyczne oraz dla ministerstwa w kontekście minimum programowych kierunku kognitywistyka i ewentualnej tematyki badań, które mogłyby być wspierane systemowo). - strona internetowa (z założenia ma to być forum wymiany informacji o projektach aplikacyjnych, punkt kontaktowy przedsiębiorców i naukowców i baza danych naukowców zajmujących się badaniami aplikacyjnymi w dziedzinie kognitywistyki). 2

3 2. Cele panelu ekspertów Celem spotkania było przedyskutowanie z wybitnymi specjalistami w dziedzinie kognitywistyki założeń wstępnych programu badawczego realizowanego w ramach projektu Analiza i prognozowanie ścieżek rozwoju interdyscyplinarnych nauk o poznaniu. W ramach spotkania autorzy projektu chcieli (1) uzupełnić zebrane dotąd informacje dotyczące aktualnego stanu rozwoju kognitywistyki w naszym kraju, zarówno z punktu widzenia sposobów jej nauczania jak i praktyki prowadzenia badań naukowych; (2) określić przewidywania ekspertów dotyczące możliwych ścieżek rozwoju kognitywistyki w Polsce; a także (3) zbadać na ile przedstawiciele środowiska naukowego koncentrują swoje prognozy na aplikacjach praktycznych tematyki poruszanej w badaniach, a przede wszystkim na możliwości i perspektyw współpracy pomiędzy nauką a przedsiębiorstwami zainteresowanymi potencjalnie aplikacją wiedzy kognitywistycznej. W ramach spotkania próbowano również odpowiedzieć na pytanie o postawę środowiska naukowego dotyczącą możliwości i konieczności współpracy pomiędzy naukowcami a przedsiębiorcami. Autorzy projektu zakładają, że nie jest prowadzona kompleksowa polityka zarządzania współpracą praktyków z naukowcami, a także iż program nauczania nie jest budowany w odniesieniu do zapotrzebowania przedsiębiorców na specjalistów z poszczególnych subdyscyplin kognitywistyki. Celem panelu eksperckiego była zatem weryfikacja tych dwóch założeń. Ponieważ jednym z głównych celów projektu jest zaproponowanie modeli predykcyjnych rozwoju kognitywistyki w Polsce, jednym z ważnych celów spotkania było również uzyskane informacji pozwalających na dobór grupy badanej do dalszych analiz pozwalających na sformułowanie modeli (część pierwsza panelu) oraz na postawienie hipotez w ramach modeli predykcyjnych (część druga i trzecia panelu). 3. Program spotkania Na wstępie spotkania przedstawiono podstawowe informacje na temat założeń metodologii badań foresight i projektu. Dalsza część spotkania została zorganizowana w formie panelu eksperckiego w trakcie którego, w kolejnych trzech częściach, analizowano opisane powyżej kluczowe zagadnienia. W planowaniu scenariusza dyskusji oparto się na metodologii badań metodą zogniskowanych wywiadów grupowych. Zogniskowany wywiad grupowy (ang. focus group interview) - metoda badawcza wykorzystywana w badaniach jakościowych w naukach społecznych i marketingu. Badania prowadzone w tej metodzie mają imitować przebieg spontanicznych spotkań i dyskusji ludzi. Zgodnie z założeniami tej metody prowadzący (moderator) prowadzi dyskusję zaproszonych do udziału w badaniu respondentów, którzy dobierani są zgodnie z kryteriami wynikającymi z celów projektu. Grupa dyskusyjna liczy zazwyczaj 6-8 osób, a jedna sesja trwa około 2 godzin. Zogniskowany wywiad grupowy jest zazwyczaj prowadzony według opracowanego wcześniej scenariusza, opisującego cele każdego etapu badania, a nawet same pytania, które będą zadawane uczestnikom badania. Przebieg dyskusji jest zwykle nagrywany. Program spotkania opisany poniżej odpowiada zatem scenariuszowi zogniskowanego wywiadu grupowego. Każda z trzech części spotkania poprzedzona została krótkim wprowadzeniem. Pierwsza część spotkania poświęcona była analizie aktualnego stanu rozwoju badań kognitywistycznych w Polsce, a także dydaktyce kognitywistyki (ze szczególnym uwzględnieniem programu magisterskich studiów z Kognitywistyki realizowanych w czterech ośrodkach, których przedstawiciele byli obecni na spotkaniu: UAM, UMK, SPWS, UJ). W pierwszej części dyskusji goście odpowiadali zatem na pytanie: Jakimi subdziedzinami kognitywistyki zajmują się Państwo w swoich ośrodkach przede wszystkim naukowo (np. nad czym prowadzone są badania) oraz dydaktycznie (jak prowadzicie Państwo studia kognitywistyczne)? Zakładaliśmy, że ta część spotkania pozwoli na uzupełnienie zebranych dotąd informacji na temat stanu rozwoju kognitywistyki w Polsce. Jako, że kolejny planowany w projekcie etap badań ekspertów ma mieć formę badań 3

4 ankietowych, które wymagają reprezentatywnej próby polskich kognitywistów, chcieliśmy dowiedzieć się o wszystkich ośrodkach i zespołach badawczych w których prowadzone są tego typu badania. Kolejna część spotkania została poświęcona przewidywaniom ekspertów dotyczącym rozwoju kognitywistyki w naszym kraju. Nasze obserwacje pokazywały, że badania w tej dziedzinie prowadzone są niezależnie w kilkunastu ośrodkach badawczych. Byliśmy zatem ciekawi, czy zdaniem naszych gości wskazane byłyby jakieś ruchy konsolidacyjne środowiska kognitywistów, a także unifikacja programów nauczania kognitywistyki. W tej części spotkania eksperci odpowiadali na pytania: Jak widzicie Państwo przyszłość kognitywistyki w naszym kraju? Na czym powinniśmy skoncentrować prace naukowe? Czego przede wszystkim powinniśmy uczyć przyszłych kognitywistów (absolwentów kognitywistyki)? Analizując ścieżki rozwoju badań kognitywistycznych na świecie interesowało nas również, czy w tej części spotkania nasi goście poruszą problem aplikowalności badań kognitywistycznych i finansowania badań z funduszy sektora prywatnego. Ostatnia część spotkania poświęcona była wprost aplikowalności kognitywistyki. We wprowadzeniu przedstawiono informacje dotyczące potencjalnych aplikacji zebrane na podstawie sylwetek absolwentów studiów kognitywistycznych. W trakcie dyskusji prosiliśmy ekspertów o opinie dotyczące umiejętności praktycznych, które powinni nabyć kognitywiści w toku studiów. Interesowało nas również czy prowadzą badania we współpracy z biznesem a przede wszystkim czy widzą potrzebę tego typu współpracy. W tej części spotkania eksperci odpowiadali na pytania: Jakie umiejętności praktyczne powinni nabyć absolwenci kognitywistyki? Nad jakimi zagadnieniami prowadzić badania, aby zainteresować biznes naszymi wynikami? Gdzie szukać partnerów biznesowych do aplikacji / wdrożeń wyników badań? 4. Analiza efektów dyskusji dla poszczególnych pytań kluczowych 4.1. Zakres tematyki badań i profil studiów kognitywistycznych dla poszczególnych ośrodków badawczych Ośrodek/ przedstawiciel(e) obecni na spotkaniu Uniwersytet Jagielloński Tematyka prowadzonych w ośrodku badań Pro>il studiów prowadzonych w ośrodku Instytut Filozo6ii - dr. hab. Józef Bremer, prof. UJ - dr Sebastian Kołodziejczyk - dr Katarzyna Kijania - Placek Instytut Psychologii - prof. dr hab. Edward Nęcka - prof. dr hab. Jan Kaiser - dr Michał Wierzchoń Instytut Zoologii - neuroestetyka a kognitywistyka - meta>izyka, status treści mentalnych i treść doświadczenia - >ilozo>ia języka, kontekst w języku, wyrażenia okazjonalne, wieloznaczność - psychologia poznawcza, w szczególności kontrola poznawcza, mechanizmy inteligentnego myślenia - różnicowanie znaczenia zdarzeń w ujęciu psycho>izjologicznym - neurobiologiczne i poznawcze podłoże świadomości - kognitywistyka specjalizacja w ramach studiów >ilozo>icznych - planowane otwarcie kierunku studiów kognitywistycznych - dwustopniowych - współpraca z Instytutem Zoologii w ramach studiów z neurobiologii - prowadzenie studiów magisterskich z psychologii w ramach których realizowane są zajęcia o pro>ilu kognitywistycznym - prof. dr hab. Grzegorz Hess - mechanizmy plastyczności połączeń w korze mózgowej - neurobiologia kierunek studiów I stopnia (licencjackich) 4

5 Akademia Górniczo Hutnicza w Krakowie - dr Andrzej Izworski Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu - prof. dr hab. Andrzej Klawiter - prof. dr hab. Krzysztof Łatowski - rozumienie obrazu w kontekście rozpoznawania wzorców - sztuczne sieci neuronowe (w tym marzenia sieci), zastosowanie sieci w celu wsparcia diagnostyki i terapii medycznej - zastosowanie logiki i >ilozo>ii w kognitywistyce, a w szczególności percepcja słuchowa, użycie i percepcja narzędzi, świadomość, emocje - zajęcia o tematyce kognitywistycznej prowadzone są na trzech kierunkach studiów: automatyka i robotyka, informatyka stosowana oraz inżynieria biomedyczna - studia kognitywistyczne prowadzone od 2005 roku, jednolite studia magisterskie Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej - prof. dr hab. Andrzej Wróbel - dr Aneta Brzezicka - językoznawstwo kognitywistyczne kognitywne podłoże procesów emocjonalnych, percepcja słuchowa, integracja danych wzrokowo- słuchowych - mechanizmy funkcjonowania przytomnego mózgu - neuroinformatyka - studia z neurokognitywistyki, studia magisterskie Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu - dr Tomasz Komedziński - aplikacyjne badania z zakresu psychologii poznawczej przede wszystkim w kontekście starzenia się - okulogra>ia - psychopatologia poznawcza (depresja, ADHD, lek) - >ilozo>ia nauki, pragmatyzm i semiotyka (szczególnie Peirce) studia kognitywistyczne, studia pierwszego stopnia Uniwesytet Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie - Zbysław Muszyński - Marek Hetmański - badania kognitywistyczne prowadzi głownie prof. Duch. Dotyczą one przede m.in. inteligencji obliczeniowej oraz jej zastosowań biomedycznych, świadomości, integracji wzrokowo- przestrzennej, i wielu innych. - logika i >ilozo>ia nauki - ontologia i teoria poznania 5

6 Instytut Biocybernetyki i Inżynierii Środowiska PAN w Poznaniu - prof. dr hab. Jan Ober Instytut Filozo6ii i Socjologii PAN - prof. dr hab. Robert Piłat - kognitometria, pomiar interakcji poznawczych - uwaga, dystraktory uwagi, anomalie uwagi - badania percepcji przyszłości zobowiązania, obiecywanie (logika i ogólniejsza teoria interlokucji) - problem obliczalności Podsumowanie Trudno doszukać się tematów, które łączyłyby zainteresowania większości uczestników panelu. Zgodnie z przewidywaniami badania prowadzone w poszczególnych ośrodkach są bardzo różnorodne. Wydaje się, że trudno znaleźć obecnie dziedzinę kognitywistyki, która wyróżniłaby się w pracach ekspertów uczestniczących w panelu Podstawowe scenariusze rozwoju dziedziny zaproponowane przez uczestników spotkania Celem drugiej części badania było określenie ścieżek rozwoju kognitywistyki w naszym kraju. Pytaliśmy uczestników zarówno o tematykę badań naukowych, w którą powinni się zaangażować polscy kognitywiści, jak i idealny program studiów kognitywistycznych. Uczestnicy skoncentrowali się przede wszystkim na dyskusji na temat przyszłości studiów kognitywistycznych. Tematyka problematyki badawczej pojawiła się zaledwie w kilku wypowiedziach w tej części dyskusji. Na podstawie dyskusji dotyczącej programu studiów kognitywistycznych można przedstawić szereg wskazówek dotyczących konstruowania programu studiów kognitywistycznych. Większość uczestników spotkania zgadzała się, że w programie studiów kognitywistycznych niezbędne są podstawy z kilku subdyscyplin, na których nadbudowywana byłaby specjalizacja w jakiejś bardziej szczegółowej dziedzinie. Dyskutowano przy tej okazji profil absolwenta kognitywistyki, w którym przeciwstawiano sobie model kompleksowego wykształcenia kognitywisty z modelem specjalizacji w określonej dziedzinie (jako dobry wzór organizacji studiów kognitywistycznych przytaczano przykład uczelni amerykańskich i ich systemu opartego na indywidualnym podejściu do studenta oraz problemu dziedzin, którymi chce się zajmować). Wydaje się, że przeważająca liczba uczestników spotkania uważała, że model kształcenia powinien koncentrować się na jednej określonej specjalizacji (uczestnicy spotkania twierdzili, że nie da się być osobą kompetentną w kilku subdyscyplinach kognitywistyki). W tym kontekście ideałem wydawały się uczestnikom dyskusji jednolite studia, gdzie na dwóch pierwszych latach nauczano by podstaw 5 dziedzin leżących u źródeł kognitywistyki, a później student wybierałby odpowiednią specjalizację. Wszechstronne wykształcenie mogłoby być uzupełniane przez kursy zawodowe, tak aby wykształcenie absolwenta pozwalało na znalezienie pracy (należy w tym miejscu dodać, że uczestnicy panelu mieli jednak wątpliwości, czy da się ustalić na początku studiów aplikacyjną specjalizację absolwenta ze względu na dynamiczne zmiany na rynku pracy, a nawet, że nie da się dopasować programu studiów do zapotrzebowania rynku zawodowego). Kognitywistyka miałaby być przede wszystkim "trampoliną" do rozwoju zawodowego, impulsem do podejmowania pracy w wielu zawodach ze względu na szeroką wiedzę absolwenta (a dzięki temu dużą elastyczność na rynku pracy). Jednym z celów studiów byłoby też oczywiście wyłonienie osób, które mogłyby kontynuować naukę na studiach doktoranckich. W omawianym modelu idealnym wątpliwość budził profil obecnego absolwenta, szczególnie po studiach pierwszego stopnia. Wydaje się, że brak głosów dotyczących perspektyw rozwoju badań naukowych kognitywistyki w Polsce wskazuje, że w środowisku kognitywistycznym nie ma zgody co do priorytetów rozwoju badań naukowych w tej dyscyplinie. Co więcej uczestnicy spotkania wydawali się wątpić, czy ustalenie takich priorytetów (tematów wiodących) wogóle ma sens. Poza jednostkowym głosem prof. Nęcki zgłoszonym jeszcze w pierwszej części dyskusji, w ciągu całego spotkania nie pojawiły się wypowiedzi wskazujące na konieczność dostosowania tematyki badań do wymagań praktyki czy też zapotrzebowania rynku. Wydaje się, że uczestnicy dyskusji uważają, że obecna forma ustalania tematyki badań naukowych, oparta na grupowaniu zespołów badawczych wokół zainteresowań badawczych lidera się sprawdza. Dyskutanci nie zaproponowali żadnych tematów, które powinny zostać zgłoszone jako tematy zamawiane. Jedyny 6

7 wątek dotyczący rozwoju badań kognitywistycznych dotyczył strategii budowania zespołów badawczych. Uczestnicy proponowali budowanie konsorcjów opartych na różnych dziedzinach kognitywistyki, które mogłyby łączyć badaczy z różnych dyscyplin i pozwalać na prowadzenie wspólnych programów badawczych, a także wspólnych projektów edukacyjnych (tak jak w przypadku wspólnego projektu PAN i UW opisanej powyżej) Możliwości zastosowania wiedzy kognitywistycznej w polskich firmach czy aplikować teorie i badania kognitywistyczne? Jak już wspomniano w powyżej tematyka zastosowania badań w praktyce oraz możliwość finansowania badań z funduszy przedsiębiorstw zainteresowanych wynikami badań nie pojawiła się spontanicznie w trakcie dyskusji. W ostatniej części badania zapytano zatem ekspertów, czy możliwe jest zastosowanie wyników prowadzonych przez nich badań kongitywistycznych w praktyce oraz czy widzą taką możliwość w przyszłości. W odpowiedzi na to pytanie eksperci wyróżnili kilka bardzo różnorodnych dziedzin, w których kognitywistyka mogłaby być przydatna w praktyce. Wymieniono zatem projektowanie mentalscape - klimatu mentalnego panującego w danej grupie, który może być przydatny przy organizowaniu konferencji, spotkań, panelów dyskusyjnych. Wydaje się, że zastosowanie to wpisuje się w szerszą kategorię kompetencji, które pozwalałyby kognitywistom na usprawnianie pracy w firmach, rozpoznawanie potrzeb pracowników czy też zwiększanie ich efektywności. Kolejną grupą zastosowań, o której wspomnieli eksperci była możliwość udziału kognitywistów w konstruowaniu przedmiotów wykorzystujących różne formy sztucznej inteligencji. Wymieniono między innym projektowanie inteligentnych przedmiotów (inteligentne łóżeczko), ale także zastosowanie kognitywistyki w informatyce, w tym usprawnianie funkcjonowania wyszukiwarek, etc. Osobną grupą zastosowań kognitywistyki wydają się aplikacje związane z konstruowaniem systemów czy środowisk pracy przyjaznych dla użytkowników (to ujęcie wydaje się być związane z ergonomią). W tej grupie kompetencji wymieniano projektowanie wszystkich urządzeń, w których prawidłowe funkcjonowanie systemu poznawczego człowieka jest kluczowe np. projektowanie nawigacji pokładowej czy kontrola lotów. Ostatnia grupa zastosowań związana jest przede wszystkim z wykorzystaniem metodologii kognitywistyki prowadzeniu rożnorodnych badań stosowanych np. w neuromarketingu czy też biofeedbacku, ale też prowadzeniu prac na zagadnienieami granicznych obszarów funkcji poznawczych. Podsumowując, zdaniem ekspertów kognitywista może znaleźć prace w bardzo szerokim spektrum specjalności (poza wymienionymi powyżej wspomniano również o segmencie związanym z komunikacją masową, w tym zastosowaniach kognitywistyki w pracy w agencjach reklamowych, domach mediowych, telewizji czy radio; medycynie, wojsku czy też IT. Większość uwag dotyczyła jednak nie zastosowania badań, a raczej szerokiej wiedzy absolwentów kognitywistyki. Odnosząc się do możliwości rozwoju praktycznych badań w kognitywistyce zdania były podzielone. Niektórzy eksperci byli dość bardzo optymistyczni, i twierdzili, że badania aplikacyjne będą się rozwijać. Inny byli dużo bardziej sceptyczni. Z jednej strony dyskutanci podkreślali, że kognitywistyka jest dopiero na początku drogi i na pewno znajdzie w przyszłości zastosowanie w wielu dziedzinach praktycznych. Z drugiej strony jednak część dyskutantów nie widzi obecnie możliwości transferu wiedzy pomiędzy nauką a praktyką, w szczególności nie widzi możliwości aplikowania wyników badań i teorii kognitwistycznych. Zwrócono również uwagę, na problemy z procesem patentowania nowych technologii w Polsce. Proponowano określenie granicy, jakiej kognitywistyka nie może przekroczyć jeśli chodzi o zastosowanie w praktyce. Jeden z dyskutantów zauważył, że powinna powstać w przyszłości instytucja pośrednicząca między nauką a biznesem, która mogłaby aplikować badania. Zwrócono uwagę, że badacz nie ma zazwyczaj wystarczająco dużo czasu i pieniędzy, aby jednocześnie zajmować się prowadzeniem nowych projektów i aplikowaniem już zakończonych badań. Nie wszyscy eksperci zgadzali się jednak co do zasadności powołania takiej instytucji. Podsumowując, większość wymienionych w ostatniej części dyskusji zastosowań dotyczyła aplikowalności ogólnej wiedzy kognitywistycznej, a nie badań prowadzonych aktualnie przez polskich kognitywistów. Można odnieść wrażenie, że eksperci nie widzą możliwości, aby dodatkowo zajmować się aplikowaniem rozwiązań, które proponują na poziomie teoretycznym, czy też badawczym. Z drugiej jednak strony wydaje się, że przynajmniej część ekspertów dostrzega potencjalne korzyści wynikające z próby nawiązania relacji pomiędzy naukowcami a przedsiębiorcami, ale uważają, że powinna pojawić się instytucja, która zajęłaby się pośredniczeniem pomiędzy tymi dwoma potencjalnie zainteresowanymi grupami. Wydaje się zatem, że przedstawiony we wstępie plan badawczy jest zgodny z opiniami ekspertów. 7

8 5. Syntetyczne wnioski dyskusji Eksperci wyróżnili kilka bardzo różnorodnych dziedzin, w których kognitywistyka mogłaby być przydatna w praktyce. Wymieniono m.in.: - projektowanie mentalscape - klimatu mentalnego panującego w danej grupie. Zastosowanie to wpisuje się w szerszą kategorię kompetencji, które pozwalałyby kognitywistom na usprawnianie pracy w firmach, rozpoznawanie potrzeb pracowników czy też zwiększanie ich efektywności. - konstruowanie przedmiotów wykorzystujących różne formy sztucznej inteligencji. Wymieniono między innym projektowanie inteligentnych przedmiotów, ale także zastosowanie kognitywistyki w informatyce, w tym usprawnianie funkcjonowania wyszukiwarek, etc. - konstruowanie systemów czy środowisk pracy przyjaznych dla użytkowników (ergonomia). W tej grupie wymieniano np. projektowanie nawigacji pokładowej czy kontrolę lotów. - wykorzystanie metodologii kognitywistyki w prowadzeniu rożnorodnych badań stosowanych np. neuromarketing czy też biofeedback, ale też prowadzenie prac na zagadnienieami granicznych obszarów funkcji poznawczych. Podsumowując, zdaniem ekspertów kognitywista może znaleźć prace w bardzo szerokim spektrum specjalności (poza wymienionymi powyżej wspomniano również o segmencie związanym z komunikacją masową, w tym zastosowaniach kognitywistyki w pracy w agencjach reklamowych, domach mediowych, telewizji czy radio; medycynie, wojsku czy też IT. Odnosząc się do możliwości rozwoju praktycznych badań w kognitywistyce zdania były podzielone. Część respondentów zwracała uwagę, że badacze nie mają zazwyczaj wystarczająco czasu i pieniędzy, aby jednocześnie zajmować się prowadzeniem nowych projektów i aplikowaniem już zakończonych badań. Zaproponowano powołanie instytucji pośredniczącej między nauką a biznesem, która mogłaby zajmować się aplikowaniem wyników badań. Autorzy raportu: Jakub Barbasz, Józef Bremer, Michał Wierzchoń, Michał Cieśla, Dominika Czajak, Krzysztof Cipora. 8