ROZDZIAŁ 12 ANALIZA WPŁYWU WEWNĘTRZNYCH CZYNNIKÓW PRODUKCYJNYCH NA KONKURENCYJNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTWA

Transkrypt

1 Weronika Wojtowicz ROZDZIAŁ 12 ANALIZA WPŁYWU WEWNĘTRZNYCH CZYNNIKÓW PRODUKCYJNYCH NA KONKURENCYJNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTWA Wprowadzenie Funkcjonowanie firmy w ramach współczesnej gospodarki rynkowej wymaga oparcia jej na zupełnie innych mechanizmach niż te, które obowiązywały w systemie gospodarki centralnie zarządzanej. Ponieważ polska gospodarka nabiera stopniowo coraz więcej cech gospodarki rynkowej, nasze przedsiębiorstwa również starają się w coraz większym zakresie wprowadzić charakterystyczne dla niej rozwiązania, aby móc poprawić swój potencjał konkurencyjny. Środowisko wewnętrzne jednostki gospodarczej jest tym środowiskiem, którym najłatwiej sterować w przedsiębiorstwie, dlatego sterowanie nim daje możliwość efektywnego wpływu na poziom konkurencyjności jednostki gospodarczej. Odpowiednio do istoty ekonomicznej badanej kategorii poziom konkurencyjności przedsiębiorstwa wyznacza się obopólnym działaniem dwóch podsystemów czynników: zdolnością konkurencyjną wytwarzanych produktów oraz efektywnością działalności produkcyjno-ekonomicznej. Wymienione podsystemy są wzajemnie powiązane. Zwiększenie konkurencyjności produktów stwarza warunki dla zwiększenia wielkości sprzedaży, co prowadzi do polepszenia wskaźników efektywności działalności produkcyjno-gospodarczej. Z drugiej strony zwiększenie efektywności produkcji pozwala na zwiększenie konkurencyjności produktów w pierwszej kolejności poprzez cenę. Analiza mechanizmu oddziaływania czynników środowiska zewnętrznego i wewnętrznego przedsiębiorstwa na jej konkurencyjność Z przeprowadzonych badań wynika, że ogólną klasyfikację czynników mających wpływ na konkurencyjność przedsiębiorstwa przemysłowego można przedstawić następująco (tab. 1). Tabela 1. Schemat klasyfikacji czynników konkurencyjności przedsiębiorstwa Cechy klasyfikacyjne Według źródła pochodzenia Według swojej istoty Według trwałości działań Klasa czynników 1. czynniki zewnętrzne (czynniki środowiska zewnętrznego) 2. czynniki wewnętrzne (czynniki środowiska wewnętrznego przedsiębiorstwa) 1. naukowo-techniczne 2. organizacyjno-ekonomiczne 3. socjalno-psychologiczne 4. ekologiczne 5. polityczne 1. ciągłe 2. tymczasowe (sezonowe) 3. epizodyczne

2 Analiza wpływu wewnętrznych czynników produkcyjnych na konkurencyjność Według charakteru przejawiania się Według charakteru wpływu Według kierunku działań Według możliwości sterowania Według charakteru wzajemnego oddziaływania Według budowy wewnętrznej Według charakteru tworzenia się Według stopnia korzyści Według stopnia wpływu na konkurencyjność przedsiębiorstwa 1. cykliczne 2. niecykliczne 1. celowe 2. przypadkowe 1. stymulujące 2. hamujące 1. sterowane 2. niesterowalne 1. niezależne 2. powiązane wzajemnie 1. pojedyncze 2. złożone 1. pierwotne 2. wtórne 1. korzystne 2. neutralne 3. szkodliwe 4. zbędne (powtarzające się) 1. główne 2. bazowe 3. pomocnicze Czynniki środowiska zewnętrznego są niejednorodne według źródeł pochodzenia, ponieważ występują jako przejaw systemu zróżnicowanego. Pod tym kątem rozpatrywania czynniki zewnętrzne mogą być klasyfikowane na następujące zespoły: 1. Gałęziowe (branżowe), czyli te, które są wyznaczane poprzez funkcjonowanie gałęzi (branży) jako systemu. Do nich zalicza się: mechanizm regulowania wewnętrznego gałęzi (branży), metody oraz poziom konkurencji wewnątrz gałęzi, stan popytu itp. 2. Makroekonomiczne, czyli te, które odzwierciedlają warunki funkcjonowania ekonomiki narodowej: pozycja ogólnogospodarcza, stan oraz dynamika popytu, zdolność płatnicza, mechanizm regulowania gospodarki kraju, obecność oraz poziom rozwoju infrastruktury rynku, zabezpieczenie informacyjne gospodarki itp. 3. Czynniki gospodarki światowej, czyli: propozycja światowego rynku towarowego, międzynarodowy podział pracy, dynamika kursu walutowego, międzynarodowe ugody w dziedzinie handlu zewnętrznego itp. Czynniki wewnętrzne systemowe charakteryzują warunki środowiska wewnętrznego i pod kątem rozpatrywania jego konkurencyjności charakteryzują możliwości i efektywność adaptacji producenta do warunków środowiska zewnętrznego. Ten zespół czynników wydaje się najważniejszy dla osiągnięcia efektywnej pozycji przedsiębiorstwa, ponieważ wymienione czynniki występują jako obiekt sterowania przedsiębiorstwa. Ze względu na swoją istotę wszystkie czynniki konkurencyjności przedsiębiorstwa dzielą się na 5 zespołów: naukowo-techniczne organizacyjno-ekonomiczne socjalno-psychologiczne ekologiczne polityczne. Do naukowo-technicznych zalicza się czynniki, które odzwierciedlają stan oraz dynamikę rozwoju naukowo-technicznego, poziom techniki i technologii, produktywność i niezawodność maszyn, elastyczność procesów wytwórczych itp. Do tego zespołu można

3 134 Weronika Wojtowicz zaliczyć zarówno czynniki zewnętrzne, jak i wewnętrzne. Ostatnie występują jako obiekt regulowania ze strony samego przedsiębiorstwa, jednakże stopień efektywności takiego regulowania, jak i jego obszar w znacznym stopniu są wyznaczane przez możliwości inwestycyjne, ponieważ realizacja posiadanych w tym zakresie rezerw związana jest ze znacznymi inwestycjami kapitałowymi. Organizacyjno-ekonomiczne czynniki konkurencyjności przedsiębiorstwa odzwierciedlają z jednej strony pozycję ogólnogospodarczą i pozycję branży, metody oraz mechanizm regulowania działalności gospodarczej na poziomie kraju, regionów i gałęzi, czyli występują jako przejaw środowiska zewnętrznego przedsiębiorstwa. Z drugiej strony charakteryzują stopień organizacji procesów wytwórczych, strukturę oraz efektywność systemu zarządzania, organizacji pracy, stopień efektywności stosowanych systemów planowania produkcji, organizacji działalności marketingowej, prognozowania oraz regulowania operatywnego itp., czyli odzwierciedlają organizację środowiska wewnętrznego przedsiębiorstwa. Wymienione czynniki są najbardziej rozwojowe pod kątem sterowania na poziomie przedsiębiorstwa, ponieważ mobilizacja rezerw konkurencyjności w tej sferze nie jest związana ze znacznymi inwestycjami kapitałowymi, ponadto działania w celu zwiększenia poziomu konkurencyjności mogą być realizowane w krótkim czasie. Czynniki socjalno-psychologiczne odzwierciedlają stan oraz dynamikę procesów socjalnych, tak na poziomie makro-, jak i mikroekonomicznym. Wpływ czynników tego zespołu na konkurencyjność przedsiębiorstwa ma charakter dwustronny: z jednej strony mają znaczny wpływ na poziom, dynamikę oraz kształtowanie popytu na każdym określonym rynku, z drugiej w znacznym stopniu wpływają na poziom efektywności działalności produkcyjno-gospodarczej przedsiębiorstwa. Czynniki ekologiczne charakteryzują wzajemny związek działalności produkcyjno- -gospodarczej przedsiębiorstwa i stanu środowiska naturalnego. Również dzielą się na zewnętrzne (akty normatywne i prawne w zakresie ekologii, koszty przeróbki odpadów produkcyjnych itp.) oraz wewnętrzno produkcyjne (ilość odpadów na wyjściu, recykling, koszty związane z ochroną środowiska naturalnego itp.). Czynniki polityczne mają duży wpływ na konkurencyjność przedsiębiorstwa, co w znacznym stopniu przejawia się w trakcie sprzedaży wytworzonych produktów na rynku światowym. W stosunku do samego przedsiębiorstwa mają one wyłącznie charakter zewnętrzny i możliwość wpływu na nie ze strony przedsiębiorstwa jest wykluczona. Czynniki konkurencyjności mogą być klasyfikowane według trwałości ich działania. Większość czynników konkurencyjności przedsiębiorstwa ma charakter ciągły, czyli czas ich działania jest zgodny z cyklem funkcjonowania samego przedsiębiorstwa. Ilość czynników, które mają charakter tymczasowy (sezonowy), jest niewielka i zazwyczaj są one powiązane z właściwościami produkcji sezonowej (na przykład wydobywanie surowców pierwotnych). Do czynników epizodycznych zalicza się zarówno czynniki zewnętrzne (trzęsienie ziemi, pożar, powódź), jak i środowiska wewnętrznego (awarie, przestoje urządzeń itp.). Prognozowanie oddziaływania tych czynników w praktyce jest bardzo trudne z powodu ich przypadkowego pochodzenia. Według charakteru przejawiania się trzeba wyróżnić czynniki cykliczne oraz niecykliczne. Pierwszy rodzaj wymienionego zespołu czynników związany jest bezpośrednio z cyklicznością procesu wytwórczego oraz popytu ogólnogospodarczego i rozwoju naukowo- -technicznego (tak zwane długie fale ). Dynamika tych czynników może być prognozowana, czyli przedsiębiorstwo może przewidzieć ich skutki i dokonać odpowiednich działań. Niecykliczne czynniki nie mają charakteru periodycznego, dlatego prognozowanie ich zmian stwarza trudności. Uwzględniając charakter wpływu, wyróżnia się czynniki celowe i przypadkowe. Do pierwszych zalicza się czynniki będące skutkiem działań zarządczych na poziomie makro-

4 Analiza wpływu wewnętrznych czynników produkcyjnych na konkurencyjność i mikroekonomicznym (na przykład regulowanie podatków czy organizacja zbytu w przedsiębiorstwie). Przypadkowe czynniki występują jako przejaw stochastyczności systemu działalności produkcyjno-gospodarczej przedsiębiorstwa i środowiska zewnętrznego. Podnoszenie poziomu konkurencyjności przedsiębiorstwa realizuje się za pomocą określonych działań zarządczych wpływających na zmianę poziomu oraz dynamikę czynników. Przy czym nie wszystkie z nich jednakowo poddają się sterowaniu na poziomie przedsiębiorstwa. Pod tym kątem rozpatrywania racjonalna będzie klasyfikacja czynników konkurencyjności na takie, które poddają się sterowaniu (w większości czynniki środowiska wewnętrznego), oraz takie, które nie mogą być sterowane. Ponadto niektóre czynniki środowiska zewnętrznego są poddane wpływowi bezpośredniemu z powodu związków wzajemnych między czynnikami. Czynniki tego rodzaju mogą być traktowane jako bezpośrednio sterowane. Systemowe podejście do analizy czynników konkurencyjności przedsiębiorstwa przewiduje nie tylko analizę ich wpływu na poziom wskaźnika sterowanego, ale również analizę związków międzyczynnikowych. Pod tym kątem rozpatrywania można wyodrębnić czynniki wzajemnie powiązane (czyli takie, kiedy za zmianą choćby jednego zachodzą zmiany w innych) oraz niezależne. Większość czynników konkurencyjności może być określana jako wzajemnie powiązane. Do czynników niezależnych zalicza się zazwyczaj czynniki przypadkowe. W zależności od struktury wewnętrznej czynników konkurencyjności racjonalny będzie ich podział na pojedyncze (elementarne), czyli takie, które nie mogą być rozdrobnione, oraz złożone, czyli tworzące system wzajemnie oddziałujących czynników. Pod kątem analizy oraz realizacji działań zarządczych zaleca się operowanie czynnikami jednostkowymi, chociaż w praktyce podział czynników kompleksowych nie zawsze jest możliwy. Według charakteru tworzenia się trzeba wyróżnić czynniki pierwotne oraz wtórne. Pod kątem zarządzania racjonalne będzie wpływanie na czynniki pierwotne z uwzględnieniem zmian czynników wtórnych. Czynniki konkurencyjności przedsiębiorstwa mogą być klasyfikowane także według stopnia korzyści pod kątem rezultatu końcowego. Według tej charakterystyki trzeba wyodrębniać czynniki korzystne (sprzyjające wzmocnieniu pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa), neutralne (nie mające bezpośredniego wpływu na konkurencyjność przedsiębiorstwa), szkodliwe (mające negatywny wpływ na konkurencyjność przedsiębiorstwa) oraz zbędne (dublowane). Dokonując analizy poziomu konkurencyjności w krótkim okresie, można jednoznaczne określić oddziaływanie każdego czynnika. Jednakże w ciągu dłuższego okresu badań dynamika tych samych czynników może być różnokierunkowa, a to znaczy, że ich klasyfikacja według tej samej charakterystyki ma charakter względny. Te same czynniki konkurencyjności przedsiębiorstwa w zależności od konkretnych warunków środowiska wewnętrznego bądź zewnętrznego mogą być zarówno korzystne, jak też niekorzystne. Zwiększenie ilości sprzedaży w większości przypadków ma pozytywny wpływ na zwiększenie konkurencyjności, jednakże w niektórych warunkach (na przykład sprzedaż produktów w cenie wytwarzania) zwiększenie sprzedaży doprowadzi do obniżenia efektywności działalności przedsiębiorstwa i w konsekwencji do obniżenia pozycji konkurencyjnej. Pod kątem analizy czynnikowo-funkcjonalnej wpływ zmiany czynników na efekt końcowy przejawia się poprzez odpowiednie funkcje. Według tej charakterystyki wszystkie czynniki mogą być podzielone na bazowe (określają zakres realizacji celu strategicznego), główne (skierowane na realizację zadań głównych) i pomocnicze (czyli takie, które stwarzają warunki do normalnego funkcjonowania systemu). Środowisko wewnętrzne jednostki gospodarczej jest tym środowiskiem, którym najłatwiej sterować w przedsiębiorstwie, dlatego sterowanie nim daje możliwość efektywnego

5 136 Weronika Wojtowicz wpływu na poziom konkurencyjności jednostki gospodarczej. Odpowiednio do istoty ekonomicznej badanej kategorii poziom konkurencyjności przedsiębiorstwa wyznacza się obopólnym działaniem dwóch podsystemów czynników: zdolnością konkurencyjną wytwarzanych produktów oraz efektywnością działalności produkcyjno-ekonomicznej. Wymienione podsystemy są wzajemnie powiązane. Zwiększenie konkurencyjności produktów stwarza warunki dla zwiększenia wielkości sprzedaży, co prowadzi do polepszenia wskaźników efektywności działalności produkcyjno-gospodarczej. Z drugiej strony zwiększenie efektywności produkcji pozwala na zwiększenie konkurencyjności produktów w pierwszej kolejności poprzez cenę. Czynniki środowiska wewnętrznego zawarte w obu podsystemach konkurencyjności przedsiębiorstwa tak bardzo są wzajemnie powiązane i wzajemnie uwarunkowane, że dyferencjacja ich według podsystemów jest metodycznie niewykonalna. Oprócz tego większość czynników jednocześnie ma wpływ na obydwie strony konkurencyjności przedsiębiorstwa. Dlatego uzasadnione będzie przedstawienie wszystkich czynników mających wpływ na konkurencyjność jednostki gospodarczej jako systemu (rys.2). Rysunek 2. Oddziaływanie wzajemne czynników środowiska wewnętrznego przedsiębiorstwa. Na schemacie nie została przedstawiona grupa czynników odzwierciedlających jakość produktów. Jest to związane z tym, że czynniki tej grupy zależnie od swojej istoty mogą być zaliczone do kilku przedstawionych grup. Również nieracjonalne będzie wyodrębnienie grupy czynników charakteryzujących potencjał zasobów, ponieważ dostęp do zasobów wyznacza się poprzez czynniki zewnętrzne przedsiębiorstwa. Jakość zasobów materiałowych jest rozpatrywana pod kątem ich zgodności z przebiegiem procesu technologicznego, natomiast organizację zaopatrzenia materiałowo-technicznego oraz współpracę z dostawcami można zaliczyć do czynników organizacyjnych i komunikacji. W zaproponowanym schemacie razem z czynnikami organizacyjno-ekonomicznymi została wyodrębniona grupa czynników komunikacji, która również odzwierciedla niektóre aspekty organizacji działalności gospodarczej, ale czynniki tej grupy charakteryzują

6 Analiza wpływu wewnętrznych czynników produkcyjnych na konkurencyjność organizację działań wzajemnych przedsiębiorstwa ze środowiskiem zewnętrznym. Pierwsza grupa wymienionych czynników to poziom rozwoju naukowo-technicznego, który zawiera dwa aspekty: przygotowanie techniczne produkcji i właśnie czynniki poziomu technicznego. Strukturę tej grupy oraz najbardziej istotne powiązania międzyczynnikowe przedstawiono na rys.3. Zwiększenie poziomu naukowo-technicznego przedsiębiorstwa stwarza obiektywne warunki dla wytwarzania produktów konkurencyjnych, a jednocześnie ma wpływ na poziom efektywności działalności produkcyjno-gospodarczej. Zwiększenie efektywności pracy przedsiębiorstwa osiąga się w tym przypadku, kiedy otrzymany poprzez zmianę czynników efekt dyskontowy przewyższa związane z nim koszty. Realizacja możliwości zwiększenia konkurencyjności przedsiębiorstwa, związanych z czynnikami wymienionej grupy, wymaga zwiększenia (w porównaniu z innymi grupami czynników) kosztów. Jednakże otrzymane w wyniku tego przewagi (szczególnie bazujące się na nowych rozwiązaniach konstrukcyjnych) posiadają wysoką stabilność. Rysunek 3. Oddziaływania wzajemne czynników poziomu naukowo-technicznego produkcji Ściśle związana z poziomem naukowo-technicznym produkcji jest grupa czynników odzwierciedlających technologię. Czynniki z wymienionej grupy trzeba rozpatrywać odrębnie, ponieważ są one powiązane nie z bazą materiałową lub rozwiązaniami naukowo- -technicznymi, lecz z przebiegiem procesu produkcyjnego. Związki wzajemne wymienionych czynników przytoczono na rys.4. Poziom rozwoju technologii produkcji ma bezpośredni wpływ na jej efektywność oraz jakość, a znaczny na konkurencyjność produktów. Wpływ systemu zarządzania jakością oraz jakość posiadanych zasobów materiałowych przejawia się poprzez podniesienie poziomu technicznego oraz zdolności konkurencyjnej produktów. Na szczególną uwagę z pozycji zapewnienia konkurencyjności przedsiębiorstwu zasługuje elastyczność technologii, związana z adaptacją odpowiedniego urządzenia i adekwatnym systemem zarządzania, pozwalająca na szybkie i efektywne zmiany procesu

7 138 Weronika Wojtowicz produkcyjnego w związku z potrzebą operatywnego przejścia na produkcję innego modelu produktu (odpowiednio do zamówienia), a także w celu usunięcia skutków zakłóceń w obrębie środowiska zewnętrznego i wewnętrznego przedsiębiorstwa. Rysunek 4. Schemat wzajemnych powiązań czynników technologii Sterowanie czynnikami wymienionej grupy wymaga istotnych inwestycji, ponieważ zmiana technologii jest związana ze zmianą bazy materiałowo-technicznej przedsiębiorstwa, jednakże dodatkowe koszty są kompensowane w określonym stopniu wyższym poziomem osiąganych przewag konkurencyjnych. Znaczenie czynników pracy pod kątem zapewnienia przedsiębiorstwu wysokiego poziomu konkurencyjności wyznacza się poprzez rolę, jaką odgrywa potencjał ludzki w systemach produkcyjnych. Wzajemne powiązania czynników grupy zasoby ludzkie przedstawiono na rys.5. Zwiększenie jakości w szerokim ujęciu bezpośrednio sprzyja zwiększeniu efektywności produkcji. Oprócz tego skoordynowana zmiana czynników poprzez efekt synergii znacznie zwiększa rezultat wpływu na możliwości konkurencyjne przedsiębiorstwa. Jedną z najbardziej złożonych pod względem struktury wewnętrznej oraz mającą duże znaczenie dla konkurencyjności przedsiębiorstwa jest grupa czynników organizacyjno- -ekonomicznych (rys.6). Wszystkie czynniki organizacyjno-ekonomiczne można połączyć w trzy podgrupy: organizacja produkcji i pracy, system zarządzania przedsiębiorstwem oraz organizacja działalności marketingowej. Wpływ czynników organizacji produkcji i pracy na konkurencyjność przedsiębiorstwa przejawia się głównie poprzez zwiększenie efektywności działalności produkcyjno-gospodarczej. Jednakże niektóre z nich (organizacja przygotowania technicznego produkcji i elastyczność systemu organizacji) mają wpływ na konkurencyjność wytwarzanych produktów, stwarzając przy tym warunki dla osiągnięcia i podtrzymania wymaganego poziomu technicznego, jak również są przydatne do korekty we właściwym czasie taktyki przedsiębiorstwa przy zmianie parametrów popytu lub innych czynników środowiska zewnętrznego i wewnętrznego.

8 Analiza wpływu wewnętrznych czynników produkcyjnych na konkurencyjność Rysunek 5. Schemat powiązań czynników grupy zasoby ludzkie Czynniki charakteryzujące system zarządzania przedsiębiorstwem mają wpływ jednocześnie na dwa podsystemy jego konkurencyjności. Wraz z tradycyjnie uwzględnianymi czynnikami (struktura organizacyjna i elastyczność systemu zarządzania) duże znaczenie ma również posiadanie współczesnej infrastruktury informacyjnej, jak też efektywność pozyskiwania, przekazywania oraz wykorzystywania informacji produkcyjnej, co jest obiektywnym uwarunkowaniem dla rozwiązań decyzyjnych. Jednym z głównych czynników wymienionej podgrupy jest system planowania produkcji, poprzez który realizuje się dywersyfikacja produktów i działalności produkcyjnej w ogóle. Operatywne zarządzanie i sterowanie ma charakter łączności z organizacją produkcji i w pewnym stopniu odzwierciedla elastyczność systemu planowania. Organizację działalności marketingowej można zaliczyć do czynników organizacyjno- -ekonomicznych w tym zakresie, w którym jest ona związana z funkcjonowaniem systemu zarządzania przedsiębiorstwem. Do tej podgrupy zalicza się przede wszystkim strukturę oraz wzajemne związki funkcjonowania działów marketingowych. Ten czynnik charakteryzuje organizację i efektywność działań wzajemnych komórek organizacyjnych przedsiębiorstwa w zakresie realizacji działalności marketingowej. Do tej grupy można zaliczyć też politykę cenową przedsiębiorstwa i stopień jej elastyczności, ponieważ jej realizacja odbywa się w wewnętrznym środowisku przedsiębiorstwa, a rezultat przejawia się nie tylko w otoczeniu zewnętrznym, lecz również wewnątrz. Duże znaczenie ma organizacja działalności ekonomicznej zewnętrznej, zwłaszcza dla zapewnienia stabilnej pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa w warunkach niestabilnego rynku lokalnego. Zamieszczenie organizacji działalności ekonomicznej zewnętrznej w wymienionej podgrupie wynika stąd, że rozwój związków zewnętrznych oznacza wyjście na nowe rynki zbytu, co ma nie tylko pozytywny wpływ na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa, ale również sprzyja polepszeniu konkurencyjności produkowanych przez niego wyrobów.

9 140 Weronika Wojtowicz Rysunek 6. Wewnętrzne związki wzajemne czynników organizacyjno-ekonomicznych przedsiębiorstwa Osobliwością czynników tej grupy jest ich szczególne znaczenie dla dostosowania środowiska wewnętrznego przedsiębiorstwa do zmian warunków otoczenia, ponieważ żadna zmiana techniki, technologii lub czynników ludzkich nie daje efektu maksymalnego (pod kątem konkurencyjności przedsiębiorstwa) bez dokonania zmian w środowisku organizacyjno-ekonomicznym. Czynniki wymienionej grupy są zazwyczaj najbardziej mobilne i zmiany ich w większości przypadków nie wymagają istotnych inwestycji. Charakterystyczną cechą czynników zaliczanych do grupy komunikacji (rys.7) jest to, że zajmują pozycję łącznika pomiędzy środowiskiem wewnętrznym i zewnętrznym przedsiębiorstwa. Jako sfera działalności tych czynników występuje środowisko wewnętrzne, a skutki ich działań przejawiają się również w otoczeniu. Co do istoty czynniki te są podobne do organizacyjno-ekonomicznych. Spośród czynników tej grupy można wyodrębnić: system związków wzajemnych z dostawcami surowców, materiałów, półfabrykatów oraz części zamiennych, łącznie z zapewnieniem dostaw o wymaganej jakości, w pożądanej ilości oraz w uzgodnionej częstotliwości; organizacja kanałów zbytu i system relacji z konsumentami (w tym zbieranie, analiza i wykorzystanie informacji o koniunkturze, obsługa gwarancyjna, reklama i inne działania służące kształtowaniu popytu i zwiększeniu zbytu); organizacja współpracy z przedsiębiorstwami oraz jednostkami infrastruktury rynkowej (banki, giełdy, firmy ubezpieczeniowe itp.); system zależności od instytucji państwowych itp. Czynniki tej grupy nie są obecnie w dużym stopniu wykorzystywane i w tym zakresie istnieją istotne możliwości zwiększenia konkurencyjności przedsiębiorstw poprzez zwiększenie konkurencyjności produktów. Niewątpliwie wpływ

10 Analiza wpływu wewnętrznych czynników produkcyjnych na konkurencyjność czynników odzwierciedlających poziom oraz efektywność działalności informacyjnej przedsiębiorstwa widoczny w tym, że poprzez ich działanie przedsiębiorstwo oddziałuje na środowisko ekonomiczne zewnętrzne, jest bardzo istotny. Do czynników przypadkowych środowiska wewnętrznego przedsiębiorstwa można zaliczyć: awarie oraz przestoje maszyn i urządzeń oraz błędy personelu w zakresie obsługi maszyn, które skutkują zakłóceniem przebiegu procesu technologicznego, organizacji produkcji, wpływając przy tym na poziom efektywności wykorzystania posiadanych zasobów oraz relacji z odbiorcami. Czynniki przypadkowe nie posiadają ścisłego związku zwrotnego z innymi grupami czynników środowiska wewnętrznego, z wyjątkiem czynników poziomu rozwoju naukowo-technicznego, który w znacznym stopniu określa niezawodność maszyn. Rysunek 7. Podsystem czynników komunikacji Podsumowanie Opracowane wyżej podejście do klasyfikacji czynników zdolności konkurencyjnej kształtuje, według autorki, bazę metodologiczną dla przeprowadzenia analizy mechanizmu ich wpływu na konkurencyjność przedsiębiorstwa. Czynniki środowiska zewnętrznego są odzwierciedleniem tych warunków, do których dostosowuje się przedsiębiorstwo, natomiast czynniki środowiska wewnętrznego określają zarówno możliwości, jak też efektywność procesu adaptacji. Czynniki środowiska wewnętrznego przedsiębiorstwa są w wysokim stopniu wzajemnie powiązane i wzajemnie uwarunkowane, w związku z czym lokalne zarządzanie czynnikami jednostkowymi i grupami nie daje maksymalnie możliwego rezultatu ze względu na wysoki stopień związków synergicznych. Możliwość uzyskania pozytywnego rezultatu w znacznym stopniu jest warunkowana nie tylko przez rezerwy zawarte w każdym jednostkowym wewnętrznym czynniku produkcyjnym, ale również przez kompleksowe zarządzanie nimi w celu dostosowania się do zmian zachodzących pod wpływem czynników środowiska

11 142 Weronika Wojtowicz zewnętrznego. W warunkach transformacji gospodarki bardzo ważne dla umocnienia pozycji konkurencyjnej są czynniki organizacyjno-ekonomiczne oraz komunikacji. BIBLIOGRAFIA: 1. Gorynia M.(2000), Koncepcja i metodyka badania konkurencyjności przedsiębiorstwa, SGH, Warszawa. 2. T. Gołębiowski (2001), Zarządzanie strategiczne. Planowanie i kontrola, Difin, Warszawa. 3. R.M. Grant (1995), Contemporary Strategy Analysis, ed. Blackwell Business, Cambridge Mass. 4. G. Gierszewska, M. Romanowska (2001), Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa. 5. Stankiewicz M.J.(2005), Konkurencyjność przedsiębiorstwa, Dom Organizatora, Toruń. 6. Z. Martyniak (1995), Metody organizowania procesów pracy, PWE, Warszawa P.E. Drucker(1994), Menedżer skuteczny, Nowoczesność Akademia Ekonomiczna w Krakowie Czytelnik, Kraków. 8. J. Kay(1996), Podstawy sukcesu firmy, PWE, Warszawa.