mgr Maria Bystrzanowska logopeda, specjalista wczesnego wspomagania rozwoju dziecka

Transkrypt

1 Jak przygotować wrażliwe dziecko (z MW) do pójścia do przedszkola, szkoły, do zmiany placówki: przejście z przedszkola do szkoły, do zmiany klasy, do zmiany przedszkola/szkoły? Termin: r. mgr Maria Bystrzanowska logopeda, specjalista wczesnego wspomagania rozwoju dziecka

2 Zastrzeżenie Niniejsza prezentacja jest chroniona prawami autorskimi i przeznaczona jedynie do prywatnego użytku, wyłącznie w celach informacyjnych. Zabrania się powielania i rozpowszechniania prezentacji bez pisemnej zgody autora. Proszę pamiętać, że prezentacja ta nie jest pełnym źródłem wiedzy, a jedynie pomocnym narzędziem użytym przez specjalistę w trakcie wystąpienia. mutyzm.wroclaw@gmail.com 2

3 Rodzaje zmian u dziecka/ucznia z MW w procesie edukacji. 1. Naturalne wynikające z wieku i etapu edukacji dziecka/ucznia. 2. Nieplanowane, niespodziewane. 2. Zamierzone z powodu istotnych przyczyn. mutyzm.wroclaw@gmail.com 3

4 Zmiany naturalne 1. Pójście do przedszkola początek edukacji przedszkolnej 2. Zmiana etapu edukacji: przedszkole - szkoła podstawowa- szkoła średniastudia przejście z klasy do klasy na każdym etapie mutyzm.wroclaw@gmail.com 4

5 Zmiany nieplanowane, niespodziewane Na każdym etapie edukacji może dojść do zmiany nauczyciela pojawienia się nowych rówieśników wyjazdu przyjaciela/przyjaciółki ucznia z MW nagłej zmiany miejsca zamieszkania mutyzm.wroclaw@gmail.com 5

6 Zmiany zamierzone/ zaplanowane Rodzice podejmują decyzję o zmianie z różnych powodów Zmiana jednego przedszkola na drugie Zmiana jednej grupy na drugą Zmiana jednej szkoły na drugą Zmiana jednej klasy na drugą równoległą mutyzm.wroclaw@gmail.com 6

7 Najczęstsze powody zmiany zamierzonej w aspekcie MW Brak zrozumienia problemów dotyczących dziecka z MW i brak efektów terapii trudne do wyeliminowania czynniki podtrzymujące MW w placówce Niemożność pracy rodzica na terenie placówki Brak specjalistów, którzy mogliby pracować z dzieckiem w placówce Przedszkole nie realizuje zajęć w ramach WWRDz Silny lęk w przedszkolu i ciężka postać MW Błędna ocena placówki dokonana przez rodziców mutyzm.wroclaw@gmail.com 7

8 Dzieci, które wymagają dodatkowego wsparcia przy każdej zmianie placówki: Dzieci z pełnym obrazem MW Dzieci ex MW, które rozmawiają w obecnej placówce, ale nadal są niepewne i w niektórych sytuacjach są bardzo zaniepokojone Wszystkie inne dzieci lękowe mutyzm.wroclaw@gmail.com 8

9 Dlaczego nasze dziecko nie mówi w przedszkolu? Nasze dziecko, które jest już w drugim przedszkolu, nadal się nie odzywa? Tamto mu nie odpowiadało... Na wizycie w ppp rozmawiał ze wszystkimi Paniami... Co zrobić? mutyzm.wroclaw@gmail.com 9

10 Zmiana Każda zmiana wywołuje lęk i opór, szczególnie wtedy, gdy jest radykalna i nie jest zaplanowana. mutyzm.wroclaw@gmail.com 10

11 Zmiana niezaplanowana to podróż w nieznane Droga w nieznane dla dziecka z MW jest trudna mutyzm.wroclaw@gmail.com 11

12 Dziecko idzie do przedszkola początek edukacji przygotowujemy dziecko do samodzielności wprowadzamy rytm dnia podobny do rytmu przedszkolnego, dbamy o prawidłowy rozwój mowy zachęcamy dziecko do zajęć stolikowych oswajamy z przedszkolem: oglądamy przedszkole z zewnątrz, chodzimy trasą koło przedszkola, pojawiamy się na dniach otwartych. Jeżeli istnieje taka możliwość, to zwiedzamy przedszkole: oglądamy sale, rozmawiamy w sali z dzieckiem, staramy się również konwersować z przyszłym nauczycielem dziecka. mutyzm.wroclaw@gmail.com 12

13 Psychiczne przygotowanie dziecka do pójścia do przedszkola: zmniejszamy lęk separacyjny przez trening stopniowej separacji dziecka i mamy pozytywnie nastawiamy do przedszkola nie straszymy przedszkolem, ale też nie idealizujemy zapoznajemy dziecko z innym dzieckiem, przyzwyczajamy do obcych ludzi, do gwaru, hałasu mutyzm.wroclaw@gmail.com 13

14 Przedszkole Rodzice podczas rozstania powinni być zrelaksowani Szybko i rytualnie się żegnać, nie przedłużać rozstania Rodzice mogą przychodzić trochę wcześniej do przedszkola, zostać w nim nieco dłużej i na początku wcześniej odbierać dziecko z przedszkola mutyzm.wroclaw@gmail.com 14

15 Mózg nie lubi zmian i niepewności. Szczególną funkcją mózgu jest wykrywanie i rozpoznawanie wzorców i prognozowanie zagrożeń. Nasz mózg najbardziej lubi stabilność, stałość, pewność i spójność informacji. Wszystko co jest nowe, nieprzewidywalne, niepewne, zmienne interpretuje jako zagrożenie. (David Disalvo) mutyzm.wroclaw@gmail.com 15

16 Dlaczego zmiany u dziecka z MW są trudne? Ciało migdałowate kontroluje nasze automatyczne reakcje na strach. Ma za zadanie ochraniać nas i ostrzegać. Przygotowuje nasze ciała do radzenia sobie z zagrożeniem uwalniając hormony stresu. Każda zmiana jest odbierana jak zagrożenie. mutyzm.wroclaw@gmail.com 16

17 Osoby z MW posiadają nadaktywność sieci neuronalnej przewodzącej bodźce do ciała migdałowatego, które hamuje struktury kory mózgowej kora mózgowa odpowiada za kontrolowanie i wygaszanie reakcji lękowych mutyzm.wroclaw@gmail.com 17

18 Ciało migdałowate Przy dużej zmianie, zbyt dużym kroku, generuje lęk, który blokuje działanie kory mózgowej. Dzieci z MW mają mało rozwiniętą funkcję odwołania alarmu. mutyzm.wroclaw@gmail.com 18

19 Działania ułatwiające zmianę: stworzyć środowisko pozbawione lęku wzmocnić system bezpieczeństwa oswoić bodźce lękowe poprzez stopniową konfrontację z nimi w bezpiecznym środowisku usprawnić funkcję odwołania alarmu zarządzać swoimi emocjami mutyzm.wroclaw@gmail.com 19

20 Warto mieć plan zmiany mózg nagradza nas dobrym samopoczuciem jeśli działamy przewidywalnie bez ryzyka zmiana powinna być niewielka, nie wymagająca wielkiego wysiłku, rozłożona w czasie mutyzm.wroclaw@gmail.com 20

21 Jak dokonać trwałych zmian? Skuteczna zmiana musi być łatwa, nie może wywoływać w nas lęku, nie powinna pobudzać ciała migdałowatego, dzięki czemu będzie mogła być wciąż kontrolowana przez korę mózgową, czyli świadomy umysł, dopóki nie zamieni się w nawyk, czyli nie zautomatyzuje się. mutyzm.wroclaw@gmail.com 21

22 Niewielka zmiana często powtarzana nie wywołuje w nas lęku jest łatwa do wprowadzenia powoduje trwałe zmiany w mózgu wytwarza nowe ścieżki neuronalne wprowadza nowe zachowania do codziennego życia po jakimś czasie zauważymy, że nowe zachowania stają się zupełnie naturalne, a potrzeba mówienia staje się stałym elementem naszego życia mutyzm.wroclaw@gmail.com 22

23 Małe kroki, czyli małe zmiany możemy stosować prawie do wszystkich zachowań, które chcielibyśmy w sobie zmienić np.: w terapii MW, w swoim działaniu, pracy, praktyce duchowej, nawykach żywieniowych, aktywności fizycznej, nauce, treningu nowych umiejętności itp. mutyzm.wroclaw@gmail.com 23

24 Małe kroki małe zmiany nie stanowią żadnego problemu jeżeli jednak są za duże - trzeba zacząć od mniejszych do uzyskania efektów potrzeba więcej kroków, ale to jest dopiero początek, to tylko rozgrzewka mutyzm.wroclaw@gmail.com 24

25 Jak wyłączyć ciało migdałowate Stopniowa ekspozycja Strach pokonujemy stosując metodę małych kroków Nasz mózg nauczy się poprzez wielokrotne doświadczanie czegoś, że nie ma powodu, żeby podnosić alarm Planujemy kroki i kontrolujemy sytuację mutyzm.wroclaw@gmail.com 25

26 Gdy trudno podjąć decyzję o zmianie zamierzonej dokonujemy analizy porównawczej Co przemawia za tym, żeby dokonać zmiany X Y Z Co przemawia za tym, żeby zostać w tej placówce A B C mutyzm.wroclaw@gmail.com 26

27 Nowy początek Jeżeli strach pojawia się w określonych miejscach i w obecności określonych osób i trwa długo, terapia jest trudna z różnych przyczyn i nie przynosi efektów wtedy... łatwiej będzie odnaleźć się w nowym środowisku, gdzie nikt nie zna historii dziecka. mutyzm.wroclaw@gmail.com 27

28 Sama zmiana nie gwarantuje sukcesów Zaplanowana i odpowiednio wdrożona zmiana przyniesie oczekiwane efekty działania zaczynamy kilka tygodni wcześniej, lub kwiecień/maj/czerwiec przy zmianach naturalnych, rozpoczynających się od nowego roku szkolnego) mutyzm.wroclaw@gmail.com 28

29 Przygotowanie do zmiany placówki (główne obszary działania) 1.Przygotowanie rodziców: zdobycie informacji na temat nowej placówki oraz przygotowanie planu zmiany 2.Przygotowanie dziecka do zmiany 3.Przygotowanie nowej placówki do przyjęcia dziecka z MW 4.Pożegnanie się z byłą placówką mutyzm.wroclaw@gmail.com 29

30 Przygotowanie rodziców Zapoznać się z nową placówką (przedszkolem, szkołą): strona internetowa, personel, specjaliści Rozmowa z dyrektorem, z wychowawcą i ze specjalistami Konsultacja w sprawie zmiany z obecnym przedszkolem/szkołą (specjalistą dotychczasowym) Przeanalizowanie korzyści ze zmiany i ewentualnych strat zmiana zamierzona mutyzm.wroclaw@gmail.com 30

31 Przygotowanie dziecka do zmiany placówki Psychiczne i fizyczne przygotowanie dziecka Rozmowa z dzieckiem o zmianie, treści powinny być dostosowane do wieku i sytuacji dziecka Zapoznanie z nowa placówką: zapoznanie z budynkiem z zewnątrz i wewnątrz: podwórko szkolne, szatnia, sale, toalety, plac zabaw; wcześniejsze spacery w okolicy nowej placówki Zapoznanie dziecka z nowym nauczycielem/ wychowawcą Wcześniejsze poznanie chociaż jednego rówieśnika mutyzm.wroclaw@gmail.com 31

32 Co mówimy dziecku? Musimy zrobić wszystko, żeby zminimalizować obawy dziecka dotyczące zmiany zapewniamy dziecko, że małymi krokami przygotujemy je do tej zmiany (poznamy nową placówkę) nikt nie będzie je zmuszał do mówienia, wcześniej pozna nowe osoby (nauczyciela, pedagoga, dyrektora, kolegę), z którymi wcześniej nawiąże relacje stosując małe kroki mutyzm.wroclaw@gmail.com 32

33 Przygotowanie placówki do przyjęcia dziecka z MW Spotkanie z dyrekcją placówki i przedstawienie planu adaptacji Zapoznanie personelu placówki z istotą zaburzenia i przekazanie zaleceń do pracy z dzieckiem z MW, RPszkoleniowa, literatura fachowa Poznanie nauczyciela/wychowawcę i omówienie z nim planu adaptacji dziecka z MW mutyzm.wroclaw@gmail.com 33

34 W nowej placówce Powinna być wyznaczona osoba, która będzie dla dziecka bezpiecznikiem (opiekunem/koordynatorem) pedagog, psycholog, logopeda, wychowawca mówienie dziecka z MW w nowej placówce personel powinien przyjąć w naturalny sposób mutyzm.wroclaw@gmail.com 34

35 Dziecko kończy jeden etap edukacji, zaczyna kolejny: przedszkole - szkoła Małe kroki najpierw z całą klasą: Kwiecień/maj/czerwiec: spacery w okolicy szkoły, wejście na boisko, na plac zabaw, wejście do szkoły podczas lekcji (zwiedzanie szkoły: szatnia, toaleta, sekretariat, gabinet psych.- ped.-logoped., wejście do klasy I, podczas lekcji) mutyzm.wroclaw@gmail.com 35

36 przedszkole szkoła c.d. Kolejne małe kroki indywidualnie dziecko z (rodzicem) koordynatorem przedszkolnym i k. szkolnym: Koordynator szkolny odwiedza przedszkole nawiązuje dobrą relację z całą grupą i indywidualne z dzieckiem z MW Koordynator szkolny zaprasza dziecko z rodzicem i/lub koordynatorem przedszkolnym do szkoły mutyzm.wroclaw@gmail.com 36

37 przedszkole szkoła c.d. W szkole: koordynator szkolny wraz z dzieckiem z MW i koordynatorem przedszkolnym lub rodzicem: Nawiązują dobrą relację, oswajają werbalnie przyszłą pustą klasę, inne miejsca w szkole: toaleta, szatnia, sala gimnastyczna, sekretariat Nawiązują werbalny kontakt z przyszłym nauczycielem, pedagogiem, dyrektorem, pielęgniarką, p. sekretarką Dbamy o to, żeby dziecko z MW poszło do klasy ze swoim przyjacielem i z innymi znanymi dziećmi z grupy, jeżeli w niej rozmawiało Nawiązują dobre werbalne relacje z rówieśnikami, z którymi będzie w klasie mutyzm.wroclaw@gmail.com 37

38 Dobre pomysły: Zrobienie broszury lub oglądanie strony internetowej przyszłej szkoły Zaproszenie przyszłego nauczyciela do domu dziecka Przez pierwsze dni w nowej szkole spędzenie na osobności chociaż kilku minut wspólnie dziecka z nauczycielem codziennie w celu przeprowadzenia rozgrzewki, czyli krótkiej rozmowy mutyzm.wroclaw@gmail.com 38

39 Co dziecko powinno wiedzieć w nowej szkole? Zawsze może liczyć na pomoc zaufanej osoby (koordynator: wychowawca, pedagog...) w zapewnieniu bezpieczeństwa i zaspokojeniu podstawowych potrzeb (wc, telefon do mamy, złe samopoczucie) Na początku zapewniamy go, że nie będzie musiał od razu odpowiadać na forum klasy Będzie pełnił rolę pomocnika nauczyciela Nikt nie będzie zmuszał go do mówienia, ale jak będzie chciał to może mówić mutyzm.wroclaw@gmail.com 39

40 Co dziecko powinno wiedzieć o szkole? Dzieci starsze, niemówiące z pełnym obrazem MW, będą mogły początkowo zapisywać swoje komunikaty na kartce W szkole jest duży hałas, a na lekcji czasem nauczyciel musi mówić głośniej mutyzm.wroclaw@gmail.com 40

41 Zalecenia dla rodziców Pracuj w terenie w celu nawiązania dobrych relacji z rówieśnikami z klasy: zapraszaj do domu, umawiaj się z innymi dziećmi do kina, na plac zabaw mutyzm.wroclaw@gmail.com 41

42 Zmiana nauczycieli można zacząć od zapoznania się z nauczycielem w domu, na lodach, na placu zabaw lub w osobnym przyjaznym pomieszczeniu przeprowadzamy sliding in nieformalny u młodszych dzieci sliding in formalny u starszych uczniówprzygotować drabinki mutyzm.wroclaw@gmail.com 42

43 Plan zmiany przejście do innej szkoły- dzieci starsze: Rozmowa z dzieckiem Poznanie szkoły strona internetowa, wizyta w szkole z rodzicem poznanie dyrekcji, wychowawcy, specjalisty Przygotowanie szkoły do przyjęcia ucznia z MW lub z exmw Poznanie kolegi z nowej szkoły mutyzm.wroclaw@gmail.com 43

44 Szkoła średnia, studia Budowanie pewności siebie Rozwijanie niezależności Pomocna jest praca w terenie: robienie zakupów, pomoc w różnych pracach na rzecz domu, załatwianie różnych spraw przez telefon, w urzędzie, restauracji, wyjazdy na wycieczki, wczasy, chodzenie na treningi, na basen mutyzm.wroclaw@gmail.com 44

45 Plan zmiany przejście do innego Obszar działania przedszkola (przykładowy): 1 tydzień 2 tydzień 3 tydzień 4 tydzień przedszkole Dyrektor/ Wychowawczyni Koleżanki spacery w okolicy wejście na podwórko na plac zabaw uzgodnienie planu adaptacji omówienie szkolenia na temat MW kontakt z mamą dziewczynki z okolicy, z nowego przedsz. dalsze spacery w okolicy wejście do przedszkola - zwiedzanie spotkanie i zaproszenie wych. do domu Zaproszenie koleżanki do domu wejście do pustej sali, rozmowy z dzieckiem, komentowanie zabawa w pustej sali M+Dz+W Wejście do sali podczas zajęć Zabawa z kol. w pustej sali Krótki pobyt dziecka w przedszkolu Spotkania w pustej sali w celu pogłębienia relacji z wych. M+Dz+W Małę grupy Zabawa z kol. w sali + inne dzieci w małej grupie mutyzm.wroclaw@gmail.com 45

46 Plan zmiany przejście do innej szkoły (przykładowy): Obszar działania 1 tydzień 2 tydzień 3 tydzień 4 tydzień szkoła spacery w okolicy wejście na podwórko na plac zabaw dalsze spacery w okolicy wejście do szkoły - zwiedzanie wejście do pustej klasy, rozmowy z dzieckiem, komentowanie Pójście do szkoły Dyrektor/ Wychowawczyni/ Specjalista uzgodnienie planu adaptacji omówienie szkolenia na temat MW spotkanie i zaproszenie wych./ specjalisty do domu zabawa w pustej klasie M+Dz+W/ specjalista Spotkania w klasie/ gab. w celu pogłębienia relacji z wych. M+Dz+W małe grupy Koleżanki kontakt z rówieśnikami z okolicy Zaproszenie koleżanki do domu Zabawa z kol. w pustej sali Zabawa z kol. w sali + inne dzieci w małej grupie mutyzm.wroclaw@gmail.com 46

47 Dziękuję za udział w Zapraszam: webinarium Do lektury mojej książki,,mutyzm wybiórczy poradnik dla rodziców, nauczycieli i specjalistów, r. - wydanie IV znacznie poszerzone (np. I i II wydanie 138 str., IV wydanie 172 str.). Do mojej grupy na Facebooku -,,Mutyzm wybiórczy grupa dla specjalistów i nauczycieli (mogą należeć również rodzice dzieci z MW). mutyzm.wroclaw@gmail.com 47

48 Bibliografia Bystrzanowska M. (2017). Mutyzm wybiórczy. Poradnik dla rodziców, nauczycieli i specjalistów, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls. Gerrig R., Zimbardo P. (2012). Psychologia i życie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Jonhson M., Wintgens A. (2001). The Selective Mutism Resurce Manual. UK: Speechmark. Jonhson M., Wintgens A. (2016). The Selective Mutism Resurce Manual, second edition. UK: Speechmark mutyzm.wroclaw@gmail.com 48