Generalizacja mowy u dziecka z mutyzmem wybiórczym webinar r.

Transkrypt

1 Generalizacja mowy u dziecka z mutyzmem wybiórczym webinar r. mgr Maria Bystrzanowska logopeda, specjalista wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, mutyzm.wroclaw@gmail.com 1

2 Miejsca, w których należy przeprowadzić generalizację mowy. Przedszkole/szkoła: gabinet w placówce, klasa, szatnia, stołówka, łazienka, szatnia, szkoła Rodzina dalsza w domu oraz wyjazdy: do rodziny dalszej, na wczasy, wycieczki Teren: poradnia, sklep, fryzjer, restauracja Zajęcia pozaszkolne: tańce, karate, plastyka mutyzm.wroclaw@gmail.com 2

3 Ważne zasady obowiązujące na początku terapii MW: 1. Zasada bardzo małych kroków 2. Zasada jednej zmiennej 3

4 Ważne zasady w procesie generalizacji mowy Personel przedszkola/szkoły dostosowuje sposób komunikacji z dzieckiem/uczniem do etapu terapii Nie należy się spieszyć w terapii, każdy etap powinien być utrwalony Należy okazać cierpliwość, zrozumienie i zapewnić dziecko, że może zacząć rozmawiać, gdy tylko będzie gotowe mutyzm.wroclaw@gmail.com 4

5 Kiedy rozpoczyna się generalizacja mowy? Generalizacja mowy rozpoczyna się już (albo dopiero) wtedy, gdy dziecko/uczeń swobodnie rozmawia z jedną osobą w przedszkolu/szkole np. koordynatorem lub rodzicem (jeżeli to rodzic jest koordynatorem). Jeżeli koordynatorem jest pracownik przedszkola/szkoły, z którym dziecko rozmawia, wówczas rodzic może się oddalić a koordynator rozszerza grono rozmówców osoby z MW. mutyzm.wroclaw@gmail.com 5

6 Ważna jest relacja dziecka z MW z koordynatorem Dziecko potrzebuje czasu, żeby zacząć swobodnie z nim rozmawiać często jest to 6 do 10 sesji min. przez okres 2-3 tygodni, w zależności od nasilenia MW. W komunikacji dążymy do zadań z wyraźną strukturą, a następnie do mowy spontanicznej. mutyzm.wroclaw@gmail.com 6

7 Rola koordynatora w generalizacji wprowadza do grona rozmówców dziecka z MW osoby dorosłe (nauczycieli, osoby z administracji i obsługi) inicjuje nawiązywanie werbalnych relacji z rówieśnikami oswaja werbalnie różne miejsca w szkole i poza szkołą ściśle współpracuje z nauczycielami w szkole, rodzicami i nauczycielami zajęć dodatkowych mutyzm.wroclaw@gmail.com 7

8 Początek generalizacji z nową osobą: Ćwiczenia wprowadzające z koordynatorem (bez nowej osoby) rozgrzewka Dołączenia nowej osoby- drabinka zadań z niskim obciążeniem C.d. ćwiczeń z nową osobą średnie i wysokie obciążenie komunikacyjne Zajęcia należy powtórzyć 2-3 razy Koordynator zostawia osobę z MW z nową osobą (próbowanie swoich sił) mutyzm.wroclaw@gmail.com 8

9 Sposoby dołączania nowych rozmówców Nieformalne oddziaływania 1. nowa osoba najpierw jest słuchaczem (w oddaleniu) konwersacji dziecka z MW z koordynatorem (jest w tym samym pomieszczeniu: w klasie lub w gabinecie) 2. potem stopniowo zbliża się do dziecka i koordynatora, ale jest nadal słuchaczem 3. następnie komentuje zabawy dziecka i koordynatora 4. dołącza do wspólnej zabawy lub do wspólnego wykonywania zadań z drabinki 5. pogłębienie relacji dziecka z MW z nową osobą mutyzm.wroclaw@gmail.com 9

10 Formalne oddziaływania w generalizacji z nowymi osobami po uzgodnieniu z dzieckiem pozycji nowej osoby (N) w sali/gabinecie (siedzi tyłem do dziecka, bokiem lub w drugim końcu sali) nowa osoba dołącza się do ćwiczeń siedząc bokiem (po uzgodnieniu twarzą w twarz?) wspólnie wykonują zadania z drabiny zaczynając od niskiego obciążenia np.: liczenie 10, 100, czytanie na głos, gry planszowe itd... mutyzm.wroclaw@gmail.com 10

11 Rodzina dalsza (ciocia, wujek, babcia, dziadek) Rodzinę należy uprzedzić o problemie (w zależności od sytuacji ) Zalecenia dla rodziny, dla gości: nie pomijać, przywitać się: dzień doby Olu, miło Cię widzieć, dać dziecku czas na adaptację, zapewnić miłą atmosferę nie wywierać presji, nie oczekiwać zwrotów grzecznościowych, zadawać pytania zamknięte, wymagające odpowiedzi gestem lub tak, nie, mutyzm.wroclaw@gmail.com 11

12 Rodzina dalsza c.d. Komentować sytuację, dać możliwość wyboru np.: chlebek, czy bułka? Sok czy woda? Nie zwracać szczególnej uwagi, gdy dziecko się odezwie. Podczas wizyt pamiętać o zabawkach niezbędnych do zapoczątkowania rozmów (mocne strony, zainteresowania...) Pamiętać o zasadzie 5 sekund i metodzie trójkąta. mutyzm.wroclaw@gmail.com 12

13 Zabawy w domu Zapraszamy kolegę/koleżankę do domu za zgodą rodzica lub w jego obecności. Jeżeli dziecko z MW na początku milczy podczas odwiedzin kolegi z klasy: 1.Rozmawiamy z dzieckiem w obecności kolegi 2.Staramy się, żeby podczas wspólnej zabawy relacje dzieci były swobodne 3.Jeżeli odwiedziny są bezpośrednio po szkole i nasze dziecko z MW nie rozmawia z kolegą, wówczas należy umówić się po jakimś czasie po zajęciach szkolnych mutyzm.wroclaw@gmail.com 13

14 Miejsce zabawy w domu: Miejsce redukujące lęk dziecka (jego pokój, czy inne bezpieczne miejsce) Zabawy można przenosić w różne miejsca w domu Następnie można przenieść się na plac zabaw, do kawiarni lub do domu kolegi Podczas pierwszej wizyty w domu kolegi wskazana jest obecność rodzica mutyzm.wroclaw@gmail.com 14

15 Dzieci w parku, w ogrodzie Jeżeli dzieciom z MW łatwiej rozmawia się poza domem, wówczas należy właśnie tam organizować zabawy (park, ogród) Można dokonać przeniesienia mówienia z domu, placu zabaw do szkoły podczas popołudniowych odwiedzin szkoły lub do domu. mutyzm.wroclaw@gmail.com 15

16 Rodzaje zabaw i zajęć Zabawa powinna być dostosowana do wieku i preferencji dzieci, które sprawiają najwięcej przyjemności: ruchowe, gry planszowe, zabawa konkretnymi zabawkami, czy zajęcia plastyczne 1. Wybierz zabawy dające możliwość mówienia: rysowanie, zabawy figurkami, odgrywanie scen 2. Wprowadź gry, które nie wymagają wiele mówienia: gry planszowe, karciane 3. Zajęcia wymagające nieco więcej mówienia: czytanie bajki, nazywanie obrazków (memory). 4.Zabawy wymagające dużo mówienia: zabawy w ulubione... teatrzyki mutyzm.wroclaw@gmail.com 16

17 Udział w komunikacji na forum grupy (mała 3-7,średnia 8-16, duża (17+). Praca w małych grupach (dziecko + K, inni rówieśnicy do 5, czyli grupa 7- osobowa (zajęcia poza klasą na terenie szkoły oraz nocowanie u babci, cioci, koleżanek, uroczystości u rodziny). Średnia grupa - zajęcia w grupie poza klasą na terenie szkoły lub na zajęciach dodatkowych. Duża grupa odpowiadanie na forum klasy, występy klasowe, szkolne. mutyzm.wroclaw@gmail.com 17

18 Etapy generalizacji mowy dziecka/ucznia z MW w grupie: 1. Początek Dziecko + Koordynator 2. Ćwiczenia w małych i średnich grupach poza klasą i w klasie ćwiczenia w różnych miejscach szkoły 3. Mówienie na forum klasy ćwiczenia wstępne werbalne uczestnictwo w lekcji: zaplanowane i spontaniczne 4. Przedstawienia klasowe i szkolne. mutyzm.wroclaw@gmail.com 18

19 Etapy (jakościowe) generalizacji dziecka/ucznia z MW Niskie obciążenie komunikacyjne Średnie Wysokie Inicjowanie i uczestnictwo w rozmowach spontanicznych: odpowiadanie na pytania, zadawanie pytań nieznajomym, pytanie o drogę, proszenie o pomoc w szkole i poza szkołą. mutyzm.wroclaw@gmail.com 19

20 Warunki generalizacji w grupie/klasie Grupa nie wywiera presji na mówienie, dziecko jest przygotowane do ekspozycji na forum grupy Dziecko z MW już rozmawia z koordynatorem, nauczycielem i min. połową klasy w mniejszych osobowych grupach Ponad połowa klasy słyszała już głos dziecka z MW Dziecko rozmawiało już z rówieśnikami i nauczycielem bez koordynatora w małych grupach mutyzm.wroclaw@gmail.com 20

21 Metoda Mówiącego kręgu według M. Johnson Dziecko i koordynator liczą na zmianę, do ustawionych w krąg dzieci dołącza kolejne dziecko siada i dołącza do odliczania, wprowadzając kolejne dziecko procedura zostaje powtórzona. Kolejne ćwiczenia zawierają pojedyncze słowa, zdania, zapytania, odpowiedzi, scenki. mutyzm.wroclaw@gmail.com 21

22 Generalizacja w klasie po ćwiczeniach w małych grupach Najpierw uczeń czyta głośno zadany w klasie fragment tekstu przed 1, potem dwójką rówieśników a następnie przed kolejnymi Codzienne 5 pytań (na początku wcześniej uzgodnionych) i odpowiedzi, które nauczyciel zadaje w klasie, najpierw pytania wymagające odpowiedzi: tak, nie, nie wiem, jednowyrazowej, następnie jednozdaniowej W każdym tygodniu zadanie jednego pytania niespodzianki Staranie się o uzyskanie mowy dziecka w różnych zadaniach dostosowując do możliwości ucznia Odpowiadanie słowem podczas sprawdzania listy obecności mutyzm.wroclaw@gmail.com 22

23 Odzywanie się w miejscach publicznych w zależności od ilości słuchaczy. W obecności bliskiej osoby rozmowy mogą przebiegać: Bez słuchaczy W obecności tylko jednej obcej osoby W obecności kilku osób W obecności wielu osób (szatnia, klasa, podwórko, sklep, ulica...) mutyzm.wroclaw@gmail.com 23

24 Rozmowy w miejscach publicznych Rodzice prowadzą z dzieckiem z MW rozmowy w różnych miejscach, na neutralne tematy, w obecności obcych osób Etapy rozmowy powinny zawierać kolejno: 1. Planowanie wyjść w teren (galeria, sklep, park, plac zabaw, zakupy, odwiedziny) i ćwiczenia rozmów w bezpiecznym miejscu bez słuchaczy. 2. Komentowanie otoczenia, sytuacji. 3. Zarządzanie rozmową: zadawanie pytań (pytania zamknięte (tak, nie, nie wiem) (zasada 5 sek.); p. otwarte wymagające odpowiedzi; jednowyrazowej, jednozdaniowej; zachęcanie do wyrażania swojej opinii; zdawanie relacji. 4. Włączanie dziecka do konwersacji np.: opowiadając oczekujemy pomocy przy nazwaniu jakiejś miejscowości, składnika, rzeczy... pytamy o opinię i zdanie dziecka. 5. Samodzielne stawianie czoła w różnych sytuacjach społecznych. mutyzm.wroclaw@gmail.com 24

25 Inicjowanie rozmów, zabaw w piaskownicy: 1. Asystuj dziecku w zabawie, komentuj zabawę i to co się dzieje wokół. 2. O jakaś dziewczynka przyszła na plac zabaw, ciekawe jak ma na imię, zobacz, ale ona ma ładną torebkę. Mama: jesteś z mamą, czy z tatą? To moja córka Ola, a Ty jak masz na imię? Lubisz bawić się w piasku, lubisz robić babki? Może pobawicie się razem? Olu, Ania ma czerwoną, czy fioletową bluzeczkę? 3. Wy się pobawcie razem, a ja sobie porozmawiam z Twoją mamą, pokaż mi, która z tych Pań to twoja mama? mutyzm.wroclaw@gmail.com 25

26 Sklep i zakupy- udział niewerbalny, potem werbalny Dziecko w roli obserwatora (modelowanie), pomocnika Podaje i odbiera pieniążki Rozmawiamy z dzieckiem w sklepie bez słuchaczy i w obecności innych Do ćwiczeń wybieramy ciekawy sklep (lodziarnia, sklep zabawkowy, zoologiczny) Uprzedzamy sprzedawcę o ćwiczeniach, gdy jest dziecko gotowe, w naszej obecności robi pierwsze kroki, mama zamawia lody dziecko podaje ich smaki lub ilość gałek, potem dziecko zamawia np. jednego loda z jednej gałki o jednym smaku dla siebie itd. Wyznaczamy kolejne zadania lub kolejne sklepy. mutyzm.wroclaw@gmail.com 26

27 Restauracja i zamawianie posiłków 1. Rola obserwatora (modelowanie). 2. Zabawa w domu w restaurację 3. Zacząć od wspólnego zamawiania: mama pyta głośno: dla Ciebie zamówić sok, czy wodę? 4. Pan lub mama pyta: sok jabłkowy, czy pomarańczowy? (5s.) (-), chyba jabłkowy, tak?- może być gest mutyzm.wroclaw@gmail.com 27

28 Zajęcia dodatkowe 1. Poznać wcześniej osobę prowadzącą (N), przekazać jej kilka cennych wskazówek na temat MW niezbędnych do pracy z dzieckiem 2. Zaplanować wspólnie z dzieckiem małe kroki. 3. Oswoić werbalnie miejsce. 4. Poznać dziecko z MW z nowym kolegą (zaprosić go do domu lub na plac zabaw) 5. Przeprowadzić z N sliding in (można za pomocą drabinki zadań) mutyzm.wroclaw@gmail.com 28

29 U lekarza (znany lub nieznany) Pomocne zabawy w lekarza, wcześniejsze odwiedzenie gabinetu (np. dentystycznego) omówić małe kroki: przećwiczyć w domu badanie, dotyk szpatułki, zaplanować nagrodę). Po wizycie odpowiednio skomentować: to badanie było dla Ciebie trudne, ale świetnie sobie poradziłeś, szeroko otworzyłeś buzie i właściwie oddychałeś Jeżeli planowany jest dłuższy pobyt w szpitalu lub sanatorium wówczas koniecznie zanieść zalecenia Nieznanego lekarza należy uprzedzić, że dziecko ma lęk przed mówieniem, można przygotować kilka wskazówek i podać przed wizytą: mutyzm.wroclaw@gmail.com 29

30 Krótka informacja dla lekarza Mam na imię Ola odczuwam lęk przed mówieniem (mutyzm wybiórczy) 1. Nie zmuszaj mnie do mówienia. 2. Zadawaj pytania zamknięte wymagające odpowiedzi: TAK, NIE. 3. Komentuj swoje czynności, używaj zwrotów: Spodziewam się, że to może... boleć. Zastanawiam się, jak to zrobimy... Założę się, że to jest dla Ciebie... zbyt trudne... zbyt łatwe.... Jak dotykam, czy boli Cię tutaj tak? 4. Jeśli musisz zadać pytanie, to na odpowiedź poczekaj 5 sekund lub zapytaj mnie poprzez moją mamę. 5. Jeśli się odezwie, zareaguj naturalnie. mutyzm.wroclaw@gmail.com 30

31 Fryzjer (znajomy i uprzedzony lub nieznajomy)? Rola obserwatora wizyty rodzica Rodzic podczas swojej wizyty (np. tato), rozmawia z fryzjerem (modelowanie), umawia syna na wizytę, inicjując komunikację niewerbalną: przedstawianie: zwracając się do P. mówi: to jest mój Oluś..., chcemy umówić się na obcięcie włosów- tak?... Kiedy możemy przyjść? Pasuję Ci Oluś jutro?(5s.) Tak. Czy na 9.00, czy 10.00, która godzina bardziej Ci odpowiada? (5s.) 9.00 Kwestia fryzury...(stopniowo skracamy długie włosy) mutyzm.wroclaw@gmail.com 31

32 Bibliografia: Bystrzanowska M., (2018). Mutyzm wybiórczy. Poradnik dla rodziców, nauczycieli i specjalistów, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls. Jonhson, M., Wintgens, A. (2016). The Selective Mutism Resurce Manual, second edition. UK: Speechmark mutyzm.wroclaw@gmail.com 32