"Będę przedszkolakiem"

Transkrypt

1 "Będę przedszkolakiem" Program adaptacyjny dla dzieci 3-, 4-letnich rozpoczynających edukację przedszkolną Danuta Woźniak Każde dziecko ma prawo do szczęścia, które polega na aktywności, bawieniu się i poznawaniu świata. W dążeniu do stworzenia dzieciom w przedszkolu okazji do wielozmysłowego poznawania rzeczywistości i trenowania zachowań społecznych doskonałe efekty daje ścisła współpraca z rodzicami i wspólne spotkania. Wiemy, że pierwsze dni w przedszkolu są dla dzieci wielkim przeżyciem, równie ciężko przeżywają te dni i rodzice. Stosunek dziecka do przedszkola zależy w dużej mierze od atmosfery panującej podczas pierwszych dni pobytu. Trzylatek jest na ogół pogodny i ufny, ale nowe otoczenie - wywołuje u niego strach. Dziecko trzyletnie nie może obejść się bez wsparcia i pomocy ze strony dorosłych: miłości, życzliwości, serdeczności, pełnej akceptacji dziecka takim, jakie ono jest. Rozstania się dziecka z rodzicami nie da się uniknąć, lecz można skrócić czas jego smutku dzięki możliwości otoczenia dziecka indywidualną opieką i zaspokajaniu jego podstawowych potrzeb. Każde dziecko charakteryzuje radość życia, a jego zmartwienia szybko przemijają. Unikajmy, zatem długich, wzruszających pożegnań. Nie zabierajmy dziecka do domu, kiedy płacze przy rozstaniu; jeśli zrobi się to, choć raz, będzie wiedziało, że łzami można wszystko wymusić. Małe dziecko eksploruje nowe otoczenie i odbiera bodźce z korzyścią dla swojego rozwoju tylko w poczuciu bezpieczeństwa. Poczucie bezpieczeństwa dziecka można kształtować poprzez poznanie i stopniowe oswajanie z nowym otoczeniem. Analiza sytuacji dziecka na progu przedszkola wskazuje na najtrudniejsze dla niego problemy, do których należy zaliczyć: nawiązanie kontaktu z nieznanymi dorosłymi i bardzo wielu rówieśnikami w krótkim czasie, poznanie otoczenia materialnego i opanowanie przestrzeni, poznanie funkcji pomieszczeń i sposobów korzystania z zwartych w nich urządzeń, pozyskanie informacji o organizacji dnia w przedszkolu i związanej z tym orientacji czasowej oraz wymagań dotyczących uczestnictwa w życiu grupy. Zakres zadań i trudności, jakie ma do pokonania małe dziecko podczas adaptacji, uświadamia, że do ich realizacji należy włączyć aktywnie osoby dorosłe ze środowiska rodzinnego i przedszkola. Poprzez wcześniejsze spotkania w czerwcu dzieci mogą oswoić się z nową sytuacją, jaka spotka je już we wrześniu. Aby zmniejszyć strach i obawy dziecka są organizowane spotkania dzieci i rodziców w przedszkolu. Aby rozwiązać trudności wynikające z pobytu w nowym środowisku, należy: wspomagać dziecko w procesie przystosowania do życia w nowym otoczeniu w poczuciu bezpieczeństwa, 1

2 wyrabiać orientację czasową w rozkładzie dnia w przedszkolu, przyswajać wiedzę o przeznaczeniu i sposobie korzystania z różnych pomieszczeń, kształtować poczucie przynależności do grupy przedszkolnej, przygotować rodziców do udzielania dziecku wsparcia psychicznego, pomocy w procesie przystosowania, ograniczać w środowisku przedszkolnym liczbę bodźców utrudniających dziecku adaptację, nawiązać współpracę z rodziną w celu włączenia jej w przygotowanie dziecka do roli przedszkolaka, zorganizować specjalne zajęcia i spotkania organizowane przez nauczycielki dla rodziców i dzieci na terenie przedszkola. U dorosłych, zarówno rodziców, jak i personelu przedszkola, wiedza, doświadczenia zdobywane w trakcie realizacji planu wstępnej adaptacji sprzyjają modyfikacji ich zachowań, głębszego rozumienia problemów adaptacyjnych dzieci. Tworzy się wokół dziecka klimat życzliwości, zrozumienia i akceptacji dla jego zachowań. Rodzice od momentu decyzji o posłaniu dziecka do przedszkola powinni rozmawiać o tym z dzieckiem, przyzwyczajać je do tej sytuacji, opowiadać o przedszkolu, innych dzieciach, zabawach itp. Powinni wzbudzać zaciekawienie i zainteresowanie oraz chęć przebywania z innymi dziećmi. Jednocześnie rodzice nie powinni wyrażać swoich obaw związanych z pójściem dzieci do przedszkola, aby nie wzbudzać w dziecku niepokoju i lęku przed nowym wydarzeniem. Nie wolno straszyć dzieci przedszkolem mówiąc: "Zobaczysz, jak pójdziesz do przedszkola..." - ponieważ takie stwierdzenie budzą u dzieci lęk i obawy. Współdziałanie nauczycieli i rodziców przebiega w atmosferze zaufania, częściej występuje koordynowanie oddziaływań wychowawczych. Plan wstępnej adaptacji jest takim działaniem pedagogicznym, który sprzyja rozładowaniu negatywnych doznań dziecka wywołanych gwałtownym rozstaniem z rodziną i brakiem wiedzy o nowym środowisku. Stara się zapewnić dzieciom poczucie psychologicznego bezpieczeństwa, akceptację dla ich aktywności poznawczej i działania za pomocą prób i błędów. Obecność matki czy innych bliskich dorosłych w przedszkolu w okresie wstępnej adaptacji jest również wspomaganiem efektów działania dzieci. Osoba dorosła dostarcza dziecku motywacji do działania i wpływa na kształtowanie stosunku emocjonalnego do przedszkola. Matka może pomagać w zdobywaniu orientacji, nawiązywaniu kontaktów z innymi w nowym środowisku. Rozpoczęcie przez dziecko edukacji przedszkolnej to moment przełomowy w jego życiu. Dla wielu dzieci jest to pierwszy kontakt z grupą rówieśniczą i znaczna zmiana dotychczasowego trybu życia. Przychodząc do przedszkola, dzieci różnią się "poziomem zdolności przystosowawczych". Aby zapewnić dziecku lepszy start przedszkolny, konieczne jest wzajemne oddziaływanie przedszkola, rodziców i nauczycieli. Powodzenie w szybkim zaadoptowaniu dziecka do warunków i sytuacji panujących w przedszkolu zależy w ogromnej mierze od kondycji psychofizycznej dziecka i postawy rodziców. Wszelkie próby ułatwienia dziecku przystosowania się do nowego środowiska, pokonania lęków, obaw, frustracji, niepokoju to działania w pełni uzasadnione i jak najbardziej pożądane. 2

3 Program adaptacyjny "Będę przedszkolakiem" został oparty na Podstawie programowej wychowania przedszkolnego i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych. W szczególności jest rozwinięciem następujących zagadnień: Cele działań: Przedszkola zapewniają pełną opiekę, wychowanie i uczenie się w atmosferze akceptacji i bezpieczeństwa. Wobec rodziców przedszkola pełnią funkcję doradczą i wspierają działania wychowawcze: pomagają w rozpoznawaniu możliwości rozwojowych dziecka i podjęciu wczesnej interwencji specjalistycznej. Uczenie nawiązywania bliskiego, serdecznego kontaktu z innymi osobami. Pomoc w budowaniu pozytywnego obrazu własnego "ja" i zaspokajaniu poczucia bezpieczeństwa. Poprzez wcześniejszy kontakt nauczycieli z nowo przyjętymi dziećmi następuje oswojenie ich z nową sytuacją oraz miejscem pobytu dziecka. Ułatwienie dzieciom startu w przedszkolu, przezwyciężenie lęków i obaw dziecięcych wynikających ze znalezienia się w nowej sytuacji życiowej. Uświadamianie rodzicom, że współdziałanie z pracownikami przedszkola to warunek udanej adaptacji dziecka. Uświadamianie rodzicom, że pozytywne nastawienie dziecka do nowego środowiska pomoże w lepszej adaptacji dziecka. Ukazanie rodzicom możliwości dziecka. Uświadomienie dzieciom i rodzicom, że pobyt w przedszkolu jest ciekawą formą działania - zabawy połączonej z nauką i pracą. Ukazanie możliwości, zdolności pedagogicznych nauczycieli. Efekty wdrażania programu adaptacyjnego: Ograniczenie lęku i zachęcanie dzieci do przebywania w grupie przedszkolnej, Złagodzenie trudności w przystosowaniu się dzieci do przedszkola, Przystosowanie dzieci do warunków nowego otoczenia w sposób łagodny i bezstresowy, Przyzwyczajenie dzieci do nowego trybu życia, Przyzwyczajenie dzieci do przebywania w licznej grupie rówieśników, Włączenie rodziców w udzielanie dziecku wsparcia psychicznego i pomocy w procesie przystosowania do nowych warunków życia przedszkolnego, Wzbogacenie pozytywnych doświadczeń dzieci w kontaktach z dorosłymi i rówieśnikami. Program adaptacyjny pomoże dzieciom: Zmniejszyć negatywne uczucia związane z nową sytuacją, Szybciej przystosować się do nowego środowiska, Przezwyciężyć strach przed nowym otoczeniem, Poznać nauczycieli oraz pomieszczenia przedszkola, 3

4 Nawiązywać bliski, serdeczny kontakt z innymi dziećmi, Akceptować kolegów i współdziałać w grupie rówieśniczej, Pokonać nieśmiałość, poczucie niepewności i lęku, Uświadomić sobie, że pobyt w przedszkolu może być dla nich ciekawą i wesołą zabawą. Program adaptacyjny pozwoli rodzicom: Zapoznać się z rozkładem dnia w przedszkolu, Poznać warunki, w jakich będzie przebywało ich dziecko (wygląd pomieszczeń, wyposażenie placówki), Poznać nauczycieli i pracowników, Zaznajomić się z wymaganiami dotyczącymi uczestnictwa w życiu przedszkola, Obserwować zachowania dziecka na tle rówieśników, Nawiązać współpracę z przedszkolem, Przezwyciężyć obawy przed zostawieniem dziecka w środowisku przedszkolnym, Uzmysłowić sobie, że pobyt dziecka w przedszkolu jest ciekawą formą działania - zabawy połączonej z nauką i pracą, Włączyć się do wspólnych zabaw z dzieckiem. Program adaptacyjny pomoże nauczycielowi: Nawiązać bliski kontakt z dziećmi i rodzicami, Obserwować ich zachowania, co wpłynie na lepsze planowanie pracy we wrześniu, Poznać relacje rodziców dotyczących sposobu zachowania się dziecka w domu, nawyków żywieniowych, upodobań, Poznać opinie dotyczące przedszkola, Poznać oczekiwania rodziców w stosunku do przedszkola. Formy działania Termin Osoby odpowiedzialne Zapisy dzieci do przedszkola, dyrektor, nauczycielki Rozmowy z rodzicami i dziećmi. Pokazanie sali zabaw i ogrodu przedszkolnego. kwiecień - maj Spotkanie z rodzicami i dziećmi przyjętymi do czerwiec dyrektor, nauczycielki przedszkola, Nawiązanie kontaktu z rodzicami i dziećmi, Oswojenie dzieci z nowym dla nich miejscem i zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, Prelekcja dotycząca adaptacji dzieci i wymagań dotyczących uczestnictwa w życiu przedszkola, Umożliwienie rodzicom przebywania razem z dziećmi w sali, Udział rodziców we wspólnej zabawie. I tydzień Zapoznanie dzieci z nauczycielami, pomieszczeniami II tydzień nauczycielki - salą, łazienką, szatnią, czerwca Samodzielne zabawy dzieci w obecności rodziców, 4

5 Indywidualne rozmowy z rodzicami - udzielenie informacji o dziecku, przedstawienie swoich propozycji, oczekiwań, Zabawy integracyjne z dziećmi i rodzicami przy współudziale starszych kolegów. Zabawy integracyjne z dziećmi i rodzicami przy III i IV tydzień współudziale starszych kolegów. czerwca nauczycielki Zabawy w ogrodzie przedszkolnym Koniec sierpnia nauczycielki, Uzyskanie od rodziców informacji zwrotnej dotyczącej problemu adaptacji dziecka na podstawie ankiety i rozmów. Drogi Rodzicu! Gdy dziecko staje się przedszkolakiem, warto pamiętać... Przygotuj dziecko do rozstania z mamą; Nie przeciągaj pożegnania w szatni, pomóż mu dziecku rozebrać się, pocałuj je i wyjdź; Nie zabieraj dziecka do domu, kiedy płacze przy rozstaniu - jeśli zrobisz to choć raz, będzie wiedziało, że łzami może wszystko wymusić; Nie obiecuj: jeśli pójdziesz do przedszkola, to coś dostaniesz - kiedy będziesz odbierać dziecko, możesz mu dać maleńki prezencik, ale nie może to być forma przekupywania; Kontroluj to, co mówisz. Zamiast: już możemy wracać do domu, powiedz: teraz możemy iść do domu. To niby niewielka różnica, a jednak pierwsze zdanie ma negatywny wydźwięk; Nie wymuszaj na dziecku, aby zaraz po przyjściu do domu opowiedziało, co wydarzyło się w przedszkolu, to powoduje niepotrzebny stres; Jeśli dziecko przy pożegnaniu płacze, postaraj się, żeby przez kilka dni odprowadzał je do przedszkola tata, rozstania z tatą są mniej bolesne; 5

6 Literatura PROGRAM ADAPTACYJNY Czas pobytu małych dzieci w przedszkolu nie powinien być długi. Jeśli to możliwe, w pierwszych dniach odbieraj dziecko po obiedzie. Potem stopniowo zwiększaj czas pobytu dziecka w przedszkolu; Uwaga! Nie spóźniaj się z odbieraniem dziecka - jeśli obiecałeś, że przyjdziesz wcześniej, dotrzymaj słowa; Pamiętaj: żegnaj i witaj swoje dziecko zawsze z uśmiechem. Bronisławska M., Uśmiech ma twarz dziecka. "Wychowanie w Przedszkolu", nr 7, Dobosz M., Promocja przedszkola w środowisku. "Wychowanie w Przedszkolu", nr 8, Gawrecki L., Techniki pracy menadżera oświaty. Poznań 1997, EMPI. Lewandowska M., Wspomagam rozwój trzylatka. "Wychowanie w Przedszkolu", nr 7, Lubowiecka J., Przystosowanie psychospołeczne dziecka do przedszkola. WSiP, Warszawa Vasta R., Haiti M.M., Miller S.A., Psychologia dziecka. WSiP, Warszawa