ROZLICZENIE KOŃCOWE. w okresie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia 31grudnia 2016 r., określone w umowie nr HORzg 8421 /1/ 2016

Transkrypt

1 Załącznik nr 4 do umowy nr HOzg 8421 /1/ 2016 z dnia 2 maja 2016 r. OZLICZENIE KOŃCOWE z wykonania zadań i wykorzystania dotacji na zadania określone w rozdziale IV programu wieloletniego Tworzenie naukowych podstaw postępu biologicznego i ochrona roślinnych zasobów genowych źródłem innowacji i wsparcia zrównoważonego rolnictwa oraz bezpieczeństwa żywnościowego kraju, z wyłączeniem zadań 1.3 i 1.7 (bez zakupów majątkowych) w okresie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia 31grudnia 2016 r., określone w umowie nr HOzg 8421 /1/ 2016 zawartej w dniu 2 maja 2016r. pomiędzy Ministrem olnictwa i ozwoju Wsi a Instytutem Hodowli i Aklimatyzacji oślin PIB w adzikowie Zadanie 2.3 Aklimatyzacja owsa ozimego do klimatu Polski. Część I. ozliczenie w zakresie rzeczowym 1. W jakim stopniu planowane cele poszczególnych zadań zostały zrealizowane w danym roku (podać także w %) Zakres merytoryczny zadania obejmował wykonanie w 2016 r. następujących prac: 1) rozmnażanie i dostosowywanie do standardów OWT materiału matecznego dwóch odmian zgłoszonych do badań COBOU oraz rodów przewidzianych do zgłoszenia w następnych latach; 2) uzupełnienie danych o plonowaniu i zimotrwałości wybranych rodów na podstawie doświadczeń polowych w kilku miejscowościach. Wybór do hodowli zachowawczej nowszych rodów z krzyżowań sprzed 2008 r.; 3) prowadzenie doświadczeń jednopunktowych i wybór rodów do doświadczeń wielopunktowych; 4) selekcja, ustalanie w szkółkach linii z krzyżowań z lat i wybór linii F 5 i dalszych pokoleń na najnowsze rody do doświadczeń jednopunktowych; 5) wykonanie nowych krzyżowań kumulujących zimotrwałość i poprawiających inne cechy mieszańców z A. macrostachya; 6) rozmnożenie populacji mieszanych do selekcji naturalnej i masowej. Cele zadania zostały zrealizowane w 100%. 2. Opis wykonania zadań (na końcu opisu każdego zadania należy podać informacje o wyjazdach zagranicznych i wykonaniu mierników poszczególnych zadań) 1

2 Ad. 1. Wyrównano i rozmnożono do etapu materiału matecznego, zgodnie ze standardami OWT: a) odmianę ADZIKUS (AH 5Q5.2) z siewu wiosennego w ZD IHA w Grodkowicach. siewów jesiennych tej odmiany na sezon 2016/2017 nie kontynuowano, b) odmianę ADZIO (AH 5T8.A) z siewu wiosennego w IHA-adzików, siew jesienny na sezon 2016/2017 wykonano w Grodkowicach, c) nowy ród AH 461.D zgłoszony w 2016 r. do badań państwowych, siewy w adzikowie. Materiał mateczny odmiany ADZIO i rodu AH 461.D wysłano do badań WGO i OWT w stacjach COBOU oraz do europejskiego ośrodka w Tordas (na Węgrzech). Kontynuowano hodowle zachowawcze tych rodów. Ad 2. Doświadczenia wielopunktowe prowadzone są w czterech miejscowościach (Grodkowice k/bochni, Krzeczowice k/przeworska, Kopaszewo k/kościana, adzików) w układzie trzech losowanych bloków, na poletkach 5m 2 (w adzikowie 10m 2 ). W 2016 r., dane o plonowaniu w siewie ozimym uzyskano tylko z Kopaszewa (Załącznik 1, Tabela 1) oraz dane o mrozoodporności z trzech miejscowości (Zał. 2, Tab. 2).. Siedem z 14 rodów przekroczyło plon wzorca (adzikus), w tym najlepszy o 20%. Powtórzono wiosną siew 13 z 15 rodów. Na podstawie wyników wytypowano ród AH 461.D do badań COBOU oraz ród Ax346.1d1 do rozpoczęcia hodowli zachowawczej. Cztery rody powtórzono w doświadczeniu wielopunktowym 2016/2017. Ad 3. W doświadczeniach z adzikowa oceniono w styczniu mrozoodporność 133 rodów. Podsumowano wyniki mrozoodporności dla różnych typów krzyżowań (Zał. 3, Wykres 1). Najodporniejsze rody powstały w wyniku krzyżowań heksaploidów (w tym niektórych jarych) z oktoploidami z dodanym genomem A. macrostachya, uważanymi dotychczas za najbardziej zimotrwałe. W związku z wyblaknięciem chlorofilu u mrozoodpornych rodów w lutym i marcu, co skończyło się ich zamarciem, powtórzono wiosną siew 26 obiektów (43%) rodów z doświadczenia 2-punktowego (adzików, Grodkowice) oraz 36 rodów (47%) z doświadczenia jednopunktowego (adzików). Biorąc pod uwagę wyniki obserwacji i pomiarów z roku bieżącego jak i lat ubiegłych wybrano do doświadczenia wielopunktowego (i wysiano) 11 najlepszych rodów na sezon 2016/2017. Do ew. zgłoszenia do badań państwowych w przyszłych latach wytypowano rody Ax307w6, P11U3.001 (krótkosłomy) i M9K5.c10n (nagoziarnisty). ozpoczeto hodowlę zachowawczą tych rodów (Zał. 4, Tab 3a i 3b). Ad. 4. W szkółce owsa ozimego oceniono mrozoodporność po styczniowych mrozach u 374 obiektów (linii, ramszów) wysianych jesienią r. Wybrano 301 obiektów dostatecznie mrozoodpornych i powtórzono ich zasiewy w marcu. Dodano 22 ramsze wczesnych pokoleń rozmnażane dotychczas w siewie jarym. Wykonano opisy i selekcję linii i roślin biorąc pod uwagę: - bujność, - barwę łuski, - wczesność, - wielkość ziarna, - skrócenie słomy, - wydłużenie ziarniaka, - odporność na wyleganie, - udział ziarniaków wadliwych, - odp. na wirus BYDV, - udział ziarniaków porażonych, - odp. na odnawianie się, - udział ziaren nieoplewionych. Z 98 obiektów zebranych w całości utworzono 93 nowe rody do doświadczeń jednopunktowych sezonu 2016/2017. Z pojedynczych roślin utworzono 19 nowych linii. Wysiano jesienią 171 linii i ramszów. W szkółkach hodowli zachowawczych wysiano ogółem 300 rozmnożeń pojedynczych roślin. Przeprowadzono badania zimotrwałości 19 rodów w wielopunktowym systemie szkółek atestacyjnych w miejscowościach, gdzie istnieje zwiększone ryzyko wymarznięcia owsa ozimego: Gubałówka k/zakopanego (woj. małopolskie), Krzyżewo, Łyski (woj. 2

3 podlaskie), Ignackowo k/lipna (woj. warmińsko-mazurskie). Zróżnicowanie przeżywalności wystapiło na Gubałówce (Zał. 5, Tab. 4), w pozostałych miejscowościach wszystkie rośliny zamarły. W wielopunktowych szkółkach 2016/2017 wysiano następny zestaw 19 obiektów owsa ozimego wraz z wzorcem jęczmienia ( Carola ). Zebrano od kooperantów dane dotyczące liczby wzeszłych roślin i fazy rozwojowej przed zimą. Kontynuowano prace nad poprawą owsa oktoploidalnego. Wśród rodów na poletkach 5m 2 było 6 obiektów 8x a na sezon 2016/2017 zasiano ich 9. Analogiczne liczebności w szkółkach wyniosły 9 i 2 obiekty 8x oraz 14 obiektów 10x (dekaploidów traktowanych jako źródło zmienności do krzyżowań). Wybrano alloploidy zarówno typowe (cienka słoma, rozpierzchła wiecha, duże i długie ziarno) jak i ulepszone (wcześniejsze dojrzewanie, brak odnawiania się, odporność na wyleganie). Analizom cytometrycznym poddano 100 roślin, w większości nietypowych. W 27 potwierdzono poziom ploidalności 8x bądź 10x. Pozostałe formy były heksaploidami, najprawdopodobniej produktami spontanicznych przekrzyżowań, część z nich przeniesiono do szkółki lub do specjalnego ramszu-mieszanki, gdzie stanowią rezerwę do selekcji, gdyż w ubiegłych latach pozyskiwano z takich roślin wartościowe rody (m.in. w.w. krótkosłomy P11U3.001). Ad. 5. W tegorocznym programie krzyżowań dominowały wtórne przekrzyżowania między najbardziej zimotrwałymi i plennymi rodami heksaploidalnymi mające na celu kumulację efektów uzyskanych w poprzednich cyklach krzyżówkowo-selekcyjnych. Kontynuowano wprowadzanie ozimości (źródło odmiana Une de Mai ) do populacji najbardziej zimotrwałych lecz przewódkowych materiałów własnych. Kontynuacją strategii sięgania po nową zmienność z innych gatunków były krzyżowania z udziałem Avena ludoviciana. Ogółem wykonano 23 udane kombinacje krzyżowań uzyskując 80 nasion (Zał. 5, Tab. 5). Jesienią wysiano 30 nasion z 16 kombinacji F1. Ad. 6. Populacje mieszane do selekcji masowej znacznie powiększają efektywną wielkość populacji hodowlanej i stanowią dodatkowy rezerwuar zmienności genetycznej. Większość stanowiły populacje heksaploidalnych owsów nagoziarnistych (8 z 14 w 2016 r, 7 z 12 zasianych na rok 2017). Selekcja ograniczała się do usuwania roślin typu oplewionego z mieszanek nagoziarnistych, roślin typu 6x z populacji 8x oraz do przycinania (po kwitnieniu) roślin nadmiernie wysokich. Wyjazd zagraniczny jednej osoby na 10-tą Międzynarodową Konferencję Owsianą. Federacja osyjska, St. Petersburg, r r. W referacie The Ways of Oat Winterhardiness Improvement in Poland zaprezentowano polski dorobek w zakresie aklimatyzacji owsa ozimego. Zapoznano się z aktualnym stanem badań nad owsem, uzyskano nowe kontakty z hodowlami owsa ozimego. Cechą owsa ozimego decydującą w konkurencji na rynkach Europy północnej i zachodniej jest odporność na wysoce toksycznego patogena grzybowego Fusarium langsethiae. Zaproponowano przebadanie tej cechy w polskich materiałach owsa z KCZG-IHA-PIB w jednym z zadań w nowym złożonym w 2016 r. projekcie badawczym ( Biostrateg ). Wyrazem zainteresowania zaprezentowanymi pracami są prośby hodowców zagranicznych o materiały i prośby zagranicznych wydawnictw o publikacje. 3. Wymierne rezultaty realizacji zadań Wnioski : - komponentem zimotrwałości owsa ozimego, nie wystepującym u innych zbóż, jest odporność na zniszczenie chlorofilu w przedłużających się okresach bezśnieżnej słonecznej pogody z niską temperaturą, - w roku 2016 czynnikiem decydującym o plonach była zimotrwałość, jednak istnieją rody o stosunkowo słabej odporności na mrozy lecz bardzo wysokiej zdolności do regeneracji i bardzo wysokim potencjale plonowania, należałoby znaleźć sposób na 3

4 włączenie ich m. in.do zagranicznych badań państwowych, - polski ród ozimy ADZIO wykazał się w badaniach państwowych plonowaniem na poziomie wzorców zagranicznych i zimotrwałością wyższą niż u tych wzorców, - alloploidy A. sativa x A. macrostachya stanowią skuteczne źródło zmienności do poprawy zimotrwałości owsa ozimego, możliwa jest transgresja zimotrwałości w stosunku do form oktoploidalnych u heksaploidów powstałych z krzyżowań 6x x 8x, - niektóre formy owsa jarego są dobrymi komponentami w programach krzyżowań owsa ozimego, - strategia hodowlana bazująca na pozyskiwaniu nowej zmienności spoza gatunku dobrze sprawdza się jako alternatywna do powszechnej obecnie strategii bazującj na kontroli rekombinacji zmapowanych genów w obrębie gatunku. Mierniki dla zadania Nazwa miernika Wartość bazowa Wartość docelowa Wartość uzyskana liczba przebadanych linii i form roślin (pod względem użyteczności rolniczej, cech morfologicznych, technologicznych, odporności na stresy lub elementów struktury plonu): ( ) liczba wytworzonych obiektów do hodowli na różne kierunki użytkowania lub do doświadczeń wielostacyjnych i państwowych: (15+3) liczba wytypowanych obiektów do hodowli na różne kierunki użytkowania lub do doświadczeń wielostacyjnych i państwowych: (15+3) liczba analiz cytologicznych, chemicznych, biochemicznych lub molekularnych form roślin uprawnych: (100) 4. ola partnerów w realizacji zadań (ze szczególnym uwzględnieniem organów administracji publicznej) We wszechstronnej ocenie hodowlanej najlepszych rodów brały (i biorą) udział zakłady doświadczalno- hodowlane w Kopaszewie (DANKO H Sp. z.o.o) i Krzeczowicach (Małopolska Hodowla oślin HBP Sp. z o.o.). Szkółki badań zimotrwałości wysiewane są m.in. w Zakładach Doświadczalnych COBOU w Krzyżewie i w Łyskach (woj. podlaskie) oraz w prywatnym gospodarstwie ekologicznym w Ignackowie k/lipna, woj. warmińsko-mazurskie. Z wyników pracy skorzystał też OD w Sielinku (demonstracyjna plantacja adzikusa, udana z siewu ozimego). Dr Bogusław Łapiński Załączniki 5szt. 4

5 Załącznik 1 do sprawozdania z realizacji zadania 2.3 z 2016 r.(p.w. umowa nr HOzg 8421/1/2016) Tabela 1. Wyniki doświadczenia wielopunktowego z owsem ozimym /2016. Kopaszewo. plon zimowanie wysokość wiechowanie mącz- plamis- helminto- ód kg/5m * cm dni po 1.01 niak* tośći* sporium* 5P8.49a..01 2,69 3, ,0 8,3 6,7 6 Ax ,57 6, ,0 6,3 5, D 2,57 7, ,3 7,3 5,7 9 5P8.49a001 2,57 3, ,0 8,0 6,7 8 5O8.aa201 2,56 1, ,0 7,0 7,0 7 5T8.amKa 2,47 3, ,7 7,7 6,7 7 5H0.3w.8 2,35 2, ,7 6,3 6,0 8 5H ,25 2, ,3 6,3 5,7 8 ADZIKUS 2,25 3, ,0 7,0 5,7 9 Ax346..1d1 2,18 4, ,3 7,3 6,0 9 W11T4.A8.a0221 2,06 3, ,0 7,0 5,3 9 5T8w1.68 2,06 2, ,7 6,3 6,3 9 5O8.aa001 1,84 1, ,3 7,0 7,3 8 M9K nagi 1,34 5, ,7 7,0 5,0 7 M9K5.004C1nagi 1,19 2, ,3 7,7 5,7 9 *) bonitacja w skali 1-9, 9 najlepsze. 5

6 Załącznik 2 do sprawozdania z realizacji zadania 2.3 z 2016 r.(p.w. umowa nr HOzg 8421/1/2016) Tabela 2. Bonitacje zimotrwałości rodów owsa ozimego w trzech miejscowościach w 2016 r. Miejscowość adzików Krzeczowice Kopaszewo Data obserwacji ód powtórzenie I II III śr I II III śr I II III śr 5T8w , , ,3 5T8.amKa , , ,7 5P8.49a , , ,3 5P8.49a , , ,7 5O8.aa , , ,7 5O8.aa , , ,7 5H , , ,3 5H0.3w , , ,0 W11T4.A8.a , , ,3 AH 461.D , , ,0 Ax346..1d , , ,0 Ax , , ,0 M9K nagi , , ,0 M9K5.004C1nagi , , ,3 ADZIKUS , , ,0 6

7 Załącznik 3 do sprawozdania z realizacji zadania 2.3 z 2016 r.(p.w. umowa nr HOzg 8421/1/2016) Wykres 1. ozkład ocen mrozoodporności (bonitacje 1-9, 9 najlepsza) dla 45 krzyżowań owsa ozimego. Za wynik dla krzyżowania uznano bonitację najodporniejszego rodu wyselekcjonowanego z potomstwa tego krzyżowania. Oznaczenia dla form rodzicielskich: w. = ozimy, sp.= jary, 6x = heksaploid A. sativa, 8x = oktoploid z krzyżowań A. sativa x A. macrostachya x A. sativa, 10x = dekaploid (A. sativa x A. macrostachya), W = wytworzony na bazie zimotrwałej odmiany Wintok, MP = wytworzony na bazie wrażliwej linii Mirabel-Pendragon. szt mrozoodporność przy -14 o C 6x sp. x MP10x 6x w. x MP10x 6x w. x W10x 6x sp. x W8x 6x w. x W8x 6x x 6x 8x, F1 x 6x 5xMPF1 x 6x 7

8 ód Załącznik 4 do sprawozdania z realizacji zadania 2.3 z 2016 r.(p.w. umowa nr HOzg 8421/1/2016) Tabela 3: ody z hodowlą zachowawczą wybrane na podstawie wyników z lat i Miejscowości: adzików, G- Grodkowice, K Kopaszewo. a) cechy agrotechniczne odzice zim (K) 2016 zim G wcz 2016 wys cm mącz wyl plon 5m 2 plon G 5m 2 8 plon jary 2016 oplewione nr cechy Ax307.w6 A x STH 36Y-4H8-8x ,00 2,3 Ax346..1d1 Cw57-Pendek x 4.H8.N3-8x 9(4) ,80 (1,44) AH 461.D Cw57-Pendek x 4.H8.N3-8x 4(7) 7, ,89 3,34 1,7 P11U3.001 Cw57-Pendek x Ax265.U3(10x) 3 6, ,10 3,85 2,13 ADZIO Ax265.T8 x? 2 7, ,17 3,83 1,97 nagi M9K5.c10n Ax265.M9 x95-43cn4-k5(10x) 6 6, ,5 3 1,52 1,41 1,63 b) cechy jakościowe ziarna (dla plonu z r.) ciężar objętościowy kg/hl G MTZ g łuska % białko % tłuszcz % betaglukan % ód odzice oplewione nr cechy AH 461.D Cw57-Pendek x 4.H8.N3-8x 47,4 47,8 22,7 14,2 7,14 4,66 P11U3.001 Cw57-Pendek x Ax265-U3(10x) 47,8 48,9 23,5 15,7 6,54 4,32 ADZIO Ax265.T8 x? 52,1 46,1 22,8 14,2 8,31 3,60 nagi % z łuską M9K5.c10n Ax265.M9 x 95-43Cn4-K5(10x) 54 27,3 10,8 16,5 7,17 4,75 Wyszczególnienie cech: 1 zimotrwałość w 2016 r., bonitacje w adzikowie i (w nawiasach) w Kopaszewie, 2 - zimotrwałość w r., średnia bonitacji z adzikowa i Grodkowic, 3 - wczesność wiechowania w 2016 r., bonitacja z adzikowa, 4 - wysokość łanu w cm z 2016 r. w adzikowie, 5 odporność na mączniaka, bonitacja w r. w adzikowie, 6 odporność na wyleganie, bonitacja w r. w adzikowie, 7 plon w siewie ozimym w kg/5m 2 w r. w adzikowie, 8 plon w siewie ozimym w kg/5m 2 w r. w Grodkowicach, 9 plon w siewie jarym w kg/5 m 2 w 2016 r. w adzikowie, 10 ciężar objętościowy ziarna, w kg/hl, średnie plonów z adzikowa i Grodkowic, 11 masa 1000 ziaren w g, w plonie z adzikowa, 12 zawartość łuski lub udział ziaren oplewionych u form nagich, w %%, plon z adzikowa, 13 zawartość białka w %%, w plonie z adzikowa, 14 - zawartość tłuszczu w %%, w plonie z adzikowa, 15 - zawartość beta-glukanu w %%, w plonie z adzikowa.

9 Załącznik 5 do sprawozdania z realizacji zadania 2.3 z 2016 r.(p.w. umowa nr HOzg 8421/1/2016) Tabela 4: Liczba roślin po zimie (na 2 powtórzenia wysianych roślin). Gubałówka /2016. Carola (jęczmień) ooooooooooooooooo ooooooooooooooooo 5T8.amK5 1+0 o 5T8w oo 5P8.49a oo 5P8.49a O8.aa O8.aa H H0.3w W11T4.A8.a o oo Ax346..d1=AH 461.D 12+0 oooooooooooo Ax346..1d1 8+1 oooooooo o Ax o oooo M9K M9K5.004C1 0+0 adzikus 0+4 oooo 5O Ax o ooooo Ax ooo o BH8.b (8x) 0+0 Ax302.03C 4+2 oooo oo Tabela 5: Krzyżowania owsa ozimego w 2016 r. Typ krzyżowań cel kombinacji nasion 6x x 6x kumulacja zimotrwałości x x 10x macrostachya nowe oktoploidy i kumulacja zimotr x x 6x A.ludoviciana nowa zmienność dla zimotrwałości 3 6 6x x 6x Une de Mai łączenie zimotrwałości z ozimością 1 3 6x x 6x poprawa zimotrwałości różnych form