CHEMIA ZWIĄKÓW ZAPACHOWYCH I PODSTAWY PERFUMERII

Transkrypt

1 SKRYPT D LABRATRIUM CHEMIA ZWIĄKÓW ZAPACHWYCH I PDSTAWY PERFUMERII Część I Synteza i izolacja aromatycznych związków zapachowych pracowanie dr Katarzyna Szwaczko

2 1. Synteza aromatycznych estrów Estry kwasów karboksylowych (aromatycznych i alifatycznych) z alkoholami i fenolami to ważna grupa związków zapachowych. Naturalnie występują m.in. w owocach nadając im charakterystyczny zapach. heksanian pentynylu heksanian allilu maslan butylu maslan etylu Naturalna kompozycja estrów o zapachu ananasowych becność estrów stwierdza się w wielu przetworzonych produktach spożywczych, występują tam jako syntetyczne dodatki aromatyzujące i poprawiające odbiór produktu przez klienta. Ponieważ pozyskiwanie naturalnych aromatów jest procesem kosztownym do aromatyzowania żywności stosuje się syntetyczne esencje otrzymywane metodą syntezy organicznej lub biosyntezy. Estry zapachowe na skalę przemysłową otrzymuje się na drodze bezpośredniej estryfikacji Fishera, estryfikacji z udziałem chlorków lub bezwodników kwasowych oraz w reakcji halogenków (alkilowych i benzylowych) z solami kwasów karboksylowych. Natomiast biotechnologiczna produkcja estrów polega na reakcji bezpośredniej estryfikacji lub transestryfikacji katalizowanych przez lipazy rozpuszczalne w rozpuszczalnikach organicznych. Najliczniejszą grupę estrów przemysłowych stanowią estry krótkołańcuchowych kwasów karboksylowych (C2-C8) np. octan izobutylu (zapach wiśniowo-truskawkowy), octan izoamylu (zapach bananowy), octan benzylu (zapach gruszkowy). Roczna produkcja samych tylko estrów izoamylu wynosi około 70 tyś. ton rocznie. Lit. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2009, 3, 5 18.

3 CZĘŚĆ DŚWIADCZALNA - ESTRY Zadaniem studentów jest otrzymanie aromatycznych estrów na drodze estryfikacji w obecności stężonego kwasu siarkowego metodą konwencjonalnego ogrzewania (2 estry) oraz reakcji prowadzonej w reaktorze mikrofalowym (1 ester). trzymane estry zostaną wykorzystane przez studentów w dalszej części pracowni do aromatyzowania wyrobów kosmetycznych. Reakcja estryfikacji Fishera w obecności katalizatora metodą konwencjonalnego ogrzewania R H + R'H H 2 S 4 R R' + H 2 dczynniki: Alkohole dostępne na pracowni: alkohol etylowy (M=46,07 g/mol; d=0,78 g/cm 3 ), alkohol metylowy (M=32,04 g/mol; d=0,79 g/cm 3 ), alkohol izoamylowy (M=88,15 g/mol; d=0,81 g/cm 3 ), alkohol n-butylowy (M=74,10 g/mol; d=0,80 g/cm 3 ), Kwasy dostępne na pracowni: kwas mrówkowy 85% (M=46,03 g/mol; d=1,22 g/cm 3 ) kwas octowy (lodowaty) (M=60,05 g/mol; d=1,04 g/cm 3 ), kwas benzoesowy (M=122,12 g/mol), kwas antranilowy (M=137,14 g/mol), kwas salicylowy (M=138,12 g/mol). alkohol Kwas organiczny Kwas siarkowy 96 % NaHC 3 roztwór 20 % MgS 4 CH 2 Cl ml 2.0 ekw. 10 kropli ml W kolbie okrągłodennej (100 ml) z chłodnicą zwrotną umieszczamy alkohol (5.0 ml), odpowiednią ilość kwasu organicznego oraz katalizator H 2 S 4 96% (w przypadku stałych reagentów do reakcji można dodać toluen jako rozpuszczalnik). Mieszaninę ogrzewamy łagodnie przez godzin. Po tym czasie roztwór ochładzamy i wylewamy do zlewki

4 zawierającej 100 ml 20% roztworu NaHC 3. Mieszaninę przenosimy do rozdzielacza i ekstrahujemy chlorkiem metylenu (2x30 ml). Warstwy organiczne przemywamy 20% roztworem NaHC 3 (2x30 ml), a następnie wodą (2x30 ml). Ekstrakt organiczny suszymy siarczanem magnezu, odsączamy środek suszący i odparowujemy rozpuszczalnik na wyparce próżniowej. Ester przenosimy do fiolki, przechowujemy w szafce do kolejnych zajęć. W porozumieniu z prowadzącym można wykonać analizę GC-MS lub H-NMR otrzymanego estru i porównać ją ze wzorcem (w miarę dostępności na pracowni). Proszę obliczyć wydajność reakcji oraz określić wrażenie węchowe (tzw. obraz węchowy) otrzymanego estru (zapach przyjemny/drażniący, lekki/ciężki, owocowy, kwiatowy, trwały/nietrwały itp.). W opracowaniu proszę umieścić mechanizm reakcji estryfikacji. Przykłady estrów, które można otrzymać tą metodą: Ester Zapach Salicynian izoamylu zapach silny, po rozcieńczeniu zapach goździka, orchidei ctan izoamylu zapach bananów, gruszki Antranilan metylu zapach ostry, po rozcieńczeniu kwiat pomarańczy Mrówczan etylu zapach ostry, po rozcieńczeniu zapach rumu Cynamonian metylu zapach silny, balsamiczny, ambra, poziomka

5 trzymywanie octanu benzylu z bezwodnika octowego w obecności katalizatora metodą konwencjonalnego ogrzewania dczynniki: Bezwodnik octowy Alkohol benzylowy Kwas siarkowy 96 % ctan etylu MgS 4, NaHC 3 roztwór 20 % CH 2 Cl ml 5.5 ml 1.5 ml 30 ml W 3-szyjnej kolbie okrągłodennej (100 ml) z termometrem i wkraplaczem umieszczamy bezwodnik octowy oraz katalizator H 2 S 4 96%. Do mieszaniny wkraplamy alkohol w takim tempie, by temperatura reakcji nie przekroczyła 30 C. Po dodaniu alkoholu reakcję prowadzimy przez 1 godzinę utrzymując temperaturę 30 C. Po tym czasie roztwór ochładzamy i wylewamy do zlewki zawierającej 100 ml i pokruszony lód. Mieszaninę przenosimy do rozdzielacza i ekstrahujemy chlorkiem metylenu (2x30 ml). Warstwy organiczne przemywamy 20% roztworem NaHC 3 (2x30 ml), a następnie wodą (2x30 ml). Ekstrakt organiczny suszymy siarczanem magnezu, odsączamy środek suszący i odparowujemy rozpuszczalnik na wyparce próżniowej. Ester przenosimy do fiolki, przechowujemy w szafce do kolejnych zajęć. W porozumieniu z prowadzącym można wykonać analizę GC-MS lub H-NMR otrzymanego estru i porównać ją ze wzorcem (w miarę dostępności na pracowni). Proszę obliczyć wydajność reakcji oraz określić wrażenie węchowe (tzw. obraz węchowy) otrzymanego estru (zapach przyjemny/drażniący, lekki/ciężki, owocowy, kwiatowy, trwały/nietrwały itp.). W opracowaniu proszę umieścić mechanizm reakcji estryfikacji.

6 Reakcja estryfikacji Fishera w obecności katalizatora prowadzona w reaktorze mikrofalowym R H + R'H H 2 S 4 R R' + H 2 dczynniki: Alkohole dostępne na pracowni: alkohol etylowy (M=46,07 g/mol; d=0,78 g/cm 3 ), alkohol metylowy (M=32,04 g/mol; d=0,79 g/cm 3 ), alkohol izoamylowy (M=88,15 g/mol; d=0,81 g/cm 3 ), alkohol n-butylowy (M=74,10 g/mol; d=0,80 g/cm 3 ), mentol (M=156,2 g/mol) Kwasy dostępne na pracowni: kwas mrówkowy 85% (M=46,03 g/mol; d=1,22 g/cm 3 ) kwas octowy (lodowaty) (M=60,05 g/mol; d=1,04 g/cm 3 ), kwas benzoesowy (M=122,12 g/mol), kwas antranilowy (M=137,14 g/mol), kwas salicylowy (M=138,12 g/mol). alkohol Kwas organiczny Kwas siarkowy 96 % NaHC 3 roztwór 20 % MgS 4 CH 2 Cl ml 1.5 ekw. 5 kropli 100 ml W fiolce odpowiedniej do reaktora mikrofalowego zawierającego małe mieszadełko magnetyczne umieszczamy odpowiednią ilość kwasu, alkoholu i H 2 S 4. Fiolkę zamykamy kapslem z septą i umieszczamy w reaktorze. Ustawiamy reakcję na 120ºC, moc 200W, mieszanie umiarkowane i czas 10 minut. Na komputerze monitorujemy ciśnienie w fiolce reakcyjnej. Po skończonej reakcji roztwór wylewamy do zlewki zawierającej 60 ml 20% roztworu NaHC 3. Mieszaninę przenosimy do rozdzielacza i ekstrahujemy chlorkiem metylenu (2x20 ml). Warstwy organiczne przemywamy 20% roztworem NaHC 3 (2x20 ml) a następnie wodą (2x20 ml). Ekstrakt organiczny suszymy siarczanem magnezu, odsączamy środek suszący i odparowujemy rozpuszczalnik na wyparce próżniowej. Ester przenosimy do fiolki, przechowujemy w szafce do kolejnych zajęć. Proszę obliczyć wydajność reakcji oraz określić wrażenie węchowe otrzymanego estru (zapach przyjemny/drażniący, lekki/ciężki, owocowy, kwiatowy, trwały/nietrwały itp.).

7 W porozumieniu z prowadzącym można wykonać analizę GC-MS lub H-NMR otrzymanego estru i porównać ją, w miarę dostępności na pracowni, ze wzorcem. PUNKTY KRYTYCZNE SYNTEZY 1. Przed przystąpieniem do wykonywania preparatu proszę zapoznać się ze skróconymi kartami charakterystyk stosowanych odczynników. 2. Proszę zachować szczególną ostrożność podczas pracy ze stężonym kwasem siarkowym. 3. Reakcja estryfikacji nie lubi wody, proszę zwrócić uwagę by szkło laboratoryjne było suche. 4. Proszę zwrócić szczególną uwagę przy procesie ekstrakcji, podczas dodawania roztworu NaHC 3 może wydzielać się duża ilość C 2 (wkraplacz należy często odpowietrzać). 5. Wszelkie prace przy reaktorze mikrofalowym student może wykonywać tylko w obecności prowadzącego zajęcia.

8 2. Sposoby pozyskiwania olejków eterycznych lejki eteryczne to skomplikowane mieszaniny różnorodnych pod względem chemicznym związków organicznych od prostych estrów, aldehydów, ketonów i alkoholi po skomplikowane laktony i terpeny. Rośliny olejkodajne to takie gatunki, które zawierają ponad 0.01% olejku eterycznego. W naszym klimacie są rośliny z rodziny baldaszkowatych (np. kolendra, pietruszka, kminek, mikołajek), krzyżowych (np. lewkonia, maciejka, kapusta), wargowych (np. szałwia, mięta, lawenda), różowatych (np. róża, głóg, tawuła), liliowatych (np. tulipany, liliowce, hiacynty) i złożonych (np. nawłoć, mlecz, nagietek). Metody otrzymywania olejków eterycznych zależą od surowca roślinnego oraz trwałości i lotności jego składników. Spośród najczęściej stosowanych metod izolacji olejków eterycznych należy wymienić: (a) destylację z parą wodną, całych roślin lub części; tą metodą pozyskuje się olejki słabo rozpuszczalne w wodzie i lotne z parą wodną, (b) ekstrakcję np. ekstrakcję ciągłą w aparacie Soxhleta, ekstrakcja w stanie nadkrytycznym z C 2, ekstrakcja rozpuszczalnikami nielotnymi (jak np. tłuszcze roślinne, parafina, wazelina) inaczej maceracja, (c) absorpcję, podczas, której wykorzystuje się przechodzenie olejku eterycznego do tłuszczu stałego np. technika enfleurage, (d) tłoczenie na zimno, często stosowane w przypadku olejków cytrusowych.

9 CZĘŚĆ DŚWIADCZALNA lejki ETERYCZNE i Maceraty RŚLINNE Zadaniem studentów jest otrzymanie dwóch olejków eterycznych na drodze destylacji z parą wodną i ekstrakcji w aparacie Soxhleta oraz przygotowanie maceratu roślinnego. Wyboru materiału roślinnego dokonuje student. Do procesu destylacji z parą wodną dostępne są następujące susze roślinne: (a) kwiatostany lawendy lekarskiej (b) kora cynamonowca wonnego (c) liście rozmarynu lekarskiego (d) pąki kwiatowe drzewa goździkowego (e) skórki cytrusów (f) igły i młode pędy sosny zwyczajnej Wykonanie destylacji z parą wodną W kolbie okrągłodennej (500 ml) należy umieścić 150 ml wody oraz 10 g dobrze roztartego w moździerzu suszu roślinnego (w przypadku skórek cytrusowych i pędów sosnowych należy je pociąć na małe kawałki i stłuc młotkiem). Następnie zmontować zestaw do destylacji z parą wodną składający się z zestawu do destylacji prostej oraz kociołka grzewczego ustawionego nad palnikiem gazowym. Kociołek uzupełniamy do 2/3 jego objętości wodą i ogrzewamy na palniku (to nasze źródło pary). Kiedy w kociołku powstaje para wodna należy go podłączyć za pomocą rurki szklanej i wężyka do kolby okrągłodennej. Destylację z para wodną prowadzić do momentu zebrania co najmniej 500 ml destylatu. W miarę potrzeby kolbę okrągłodenną z suszem roślinnym można dodatkowo ogrzewać koszyczkiem grzewczym. Destylat następnie przenieść do rozdzielacza i ekstrahować warstwę wodną chlorkiem metylenu (3x50 ml). Połączone warstwy organiczne wysuszyć siarczanem magnezu, odsączyć środek suszący pod zmniejszonym ciśnieniem i

10 odparować rozpuszczalnik na wyparce próżniowej. Zważyć pozostałość w kolbie i przenieść do fiolki pozostawiając w szafce na kolejne zajęcia. Proszę obliczyć % zawartość olejku w materiale roślinnym oraz scharakteryzować otrzymany olejek określając jego barwę i zapach. Dodatkowo do ćwiczenia można wykonać analizę TLC lub analizę GC-MS otrzymanego przez studenta olejku eterycznego i porównać go z komercyjnym olejkiem i/lub wzorcem głównego składnika tych olejków. (a) olejek z lawendy lekarskiej; dostępny jest komercyjny olejek (b) olejek z kory cynamonowca wonnego; wzorzec eugenol (c) olejek z rozmarynu lekarskiego; wzorce alfa-pinen, werbenon, kamfora (d) olejek goździkowy; wzorce eugenol, izoeugenol (e) olejek cytrusowy; wzorce limonen, citronelon, citral, citonellol (f) olejek sosnowy; wzorce pinen, limonen Przykładowy chromatogram gazowy oraz widma masowe zidentyfikowanych składników komercyjnego olejku lawendowego (firma Aldrich) linalol H terpineol 1.00 (x10,000) H octan linalolu

11 1.00 (x10,000) lawandulol 1.00 (x10,000) octan nerolu 1.00 (x10,000) kariofilen 1.00 (x10,000) PUNKTY KRYTYCZNE SYNTEZY 1. Przed przystąpieniem do wykonywania preparatu proszę zapoznać się ze skróconymi kartami charakterystyk stosowanych odczynników. 2. Proszę zachować szczególną ostrożność podczas pracy z palnikiem gazowym. Wykonanie ekstrakcji w aparacie Soxhleta W kolbie okrągłodennej (pojemność kolby zależy od wielkości gilzy ekstrakcyjnej) umieszczonej nad koszyczkiem grzewczym należy umieścić heksan (ilość określa prowadzący) oraz porcelanki grzewcze. Następnie zmontować zestaw do ekstrakcji ciągłej składający się z gilzy ekstrakcyjne oraz chłodnicy zwrotnej. Na dnie gilzy należy umieścić nieduży luźny kłębek waty bawełnianej oraz rozgnieciony w moździerzu materiał roślinny. Gilza może być wypełniona materiałem roślinnym do 2/3 wysokości! Ekstrakcję ciągłą w aparacie Soxhleta proszę prowadzić co najmniej przez 3 godziny. Po tym czasie ekstrakt zatężyć na wyparce próżniowej. Zważyć pozostałość w kolbie. Proszę wykonać analizę GC/MS otrzymanego ekstraktu oraz obliczyć wydajność procesu ekstrakcji. Do procesu ekstrakcji dostępny jest następujący materiał roślinny: (a) kwiatostany lawendy lekarskiej (b) kora cynamonowca wonnego (c) liście rozmarynu lekarskiego

12 (d) pąki kwiatowe drzewa goździkowego (e) skórki cytrusów (f) igły i młode pędy sosny zwyczajnej (g) koszyczki rumianku (h) ziele mięty pieprzowej PUNKTY KRYTYCZNE SYNTEZY 1. Przed przystąpieniem do wykonywania preparatu proszę zapoznać się ze skróconymi kartami charakterystyki stosowanych odczynników. Wykonanie maceratu roślinnego Maceraty olejowe to cenne surowce kosmetyczne i prozdrowotne. Można je stosować jako dodatki do wyrobów kosmetycznych (kremów, mydeł, toników), do okładów, nacierań, kąpieli a także doustnie. Powstają poprzez dodanie do świeżych lub suszonych roślin oleju roślinnego. Podczas długiego procesu maceracji do oleju roślinnego przechodzą olejki eteryczne i cenne dla nas związki rozpuszczalne w tłuszczach jak np.; chlorofil, karoteny, żywice, woski, alkaloidy, witaminy. W zależności od materiału roślinnego maceraty można przygotowywać techniką na zimno i ciepło. Maceracja na zimno: 10 g materiału roślinnego umieszczamy w kolbie stożkowej i zalewamy 50 ml oleju słonecznikowego. Zamkniętą kolbę odstawiamy do szafki na minimum 3 tygodnie. W miarę możliwości jak najczęściej wstrząsamy zawartość kolby. Maceracja na ciepło: 10 g materiału roślinnego umieszczamy w kolbie stożkowej, dodajemy 50 ml oleju słonecznikowego i ogrzewamy na łaźni wodnej przez 10 minut w temperaturze 70ºC. Zamkniętą kolbę odstawiamy do szafki na minimum tydzień. W miarę możliwości jak najczęściej wstrząsamy zawartość kolby. Po zakończonym procesie maceracji odsączamy materiał roślinny (przez gazę, sitko lub sączek karbowany), a uzyskany aromatyczny olej wykorzystujemy na kolejnych zajęciach przy produkcji mydła kąpielowego i kul kąpielowych.

13 Do otrzymania maceratu roślinnego dostępne są: (a) liście zielonej herbaty japońskiej Sencha (b) płatki kwiatowe nagietka lekarskiego (c) płatki kwiatowe hibiskusa (d) materiał własny studenta Uwaga! Proszę wykonać tylko 2 dowolne maceraty roślinne na całą grupę laboratoryjną. 3. Analiza GC-MS naturalnych i syntetycznych olejków aromatycznych, czyli zapach oczami chemika Chromatografia gazowa (GC) jest cenną techniką stosowaną do analizy związków lotnych w próbkach różnego pochodzenia. W połączeniu z detekcją za pomocą spektrometrii mas umożliwia wykonanie analizy jakościowej i ilościowej lotnych związków organicznych w próbkach zawierających m.in. wonne olejki eteryczne. Zadaniem studentów jest analiza jakościowa wybranych przez prowadzącego naturalnych olejków eterycznych oraz olejków otrzymanych na wcześniejszych zajęciach przez studenta drogą destylacji z para wodną. Analizie można również poddać próbki perfum dostępne na zajęciach lub materiał własny studenta. Wykonanie analizy GC-MS Przygotowanie próbki do analizy (olejek eteryczny, estry): Do odpowiedniej buteleczki proszę odmierzyć 2µL badanej cieczy/olejku i rozpuścić w 1.5 ml chlorku metylenu lub heksanu. Jeżeli badany materiał jest mętny należy go uprzednio przefiltrować przez cienką warstwę Celitu. Przygotowanie próbki do analizy (perfumy, wody kolońskie itp.): Duża obecność wody w materiale badanym nie służy kolumnie chromatograficznej. Próbkę perfum 100 µl należy przenieść do buteleczki (o pojemności ok. 10ml) i dodać do niej 2 ml heksanu oraz 1 ml wody destylowanej. Zawartość buteleczki wstrząsnąć. Po ustaniu się faz z

14 górnej fazy organicznej proszę pobrać do odpowiedniej buteleczki 20 µl i dodać 1.5 ml heksanu. Analizę GC-MS należy wykonać przy użyciu chromatografu gazowego Shimadzu (GCMS- QP). Warunki rozdziału zgodne z zaleceniami producenta kolumny chromatograficznej: objętość nastrzyku na kolumnę 1 µl, temp. dozownika 250 C, temp. detektora 260 C. Temperatura kolumny utrzymywana według schematu: temp. początkowa 50 C przez 3 minuty, wzrost o 10 C/min do temp. 120 C utrzymywany przez 2 minuty, wzrost o 20 C/min do temp. 340 C utrzymywany przez minutę. Całkowity czas rozdziału to 24 minuty. trzymane przez studenta chromatogramy gazowe można porównać z dostępnymi na pracowni wzorcami związków zapachowych, komercyjnymi olejkami eterycznymi oraz bazą danych widm MS związków organicznych dostępną przy aparacie gazowym. W opracowaniu ćwiczenia proszę umieścić chromatogram oraz rozszyfrowany skład badanej próbki. PUNKTY KRYTYCZNE SYNTEZY 1. Przed przystąpieniem do wykonywania preparatu proszę zapoznać się ze skróconymi kartami charakterystyk stosowanych odczynników. 2. Wszelkie prace przy chromatografie gazowym student może wykonywać tylko w obecności prowadzącego zajęcia.

15 SKRÓCNA KARTA CHARAKTERYSTYKI DCZYNNIKÓW STSWANYCH W I CZĘŚCI ĆWICZEŃ DCZYNNIK ZAGRŻENIE ZAPBIEGANIE Dichlorometan Kwas siarkowy stężony Działa drażniąco na skórę Działa drażniąco na oczy Może powodować podrażnienie dróg oddechowych Może wywoływać uczucie senności lub zawroty głowy Podejrzewa się, że powoduje raka Może powodować uszkodzenie narządów (Wątroba, Krew) poprzez długotrwałe lub narażenie powtarzane drogą pokarmową Może powodować uszkodzenie narządów (Centralny układ nerwowy) poprzez długotrwałe lub narażenie powtarzane drogą oddechową Może powodować korozję metali Powoduje poważne oparzenia skóry oraz uszkodzenia oczu Może powodować podrażnienie dróg oddechowych Nie wdychać mgły/ par/ rozpylonej cieczy Stosować rękawice ochronne/ odzież ochronną/ ochronę oczu W przypadku dostania się do oczu strożnie płukać wodą przez kilka minut. Wyjąć soczewki kontaktowe, jeżeli są i można je łatwo usunąć. Nadal płukać. Nie wdychać mgły/ par/ rozpylonej cieczy Stosować rękawice ochronne/ odzież ochronną/ ochronę oczu W przypadku kontaktu za skórą lub włosami Natychmiast zdjąć całą zanieczyszczoną odzież. Spłukać skórę pod strumieniem wody/prysznicem W przypadku dostania się do dróg oddechowych Wyprowadzić lub wynieść poszkodowanego na świeże powietrze i zapewnić mu warunki do swobodnego oddychania. Natychmiast skontaktować się z ośrodkiem zatruć/lekarzem. W przypadku dostania się do oczu strożnie płukać wodą przez kilka minut. Wyjąć soczewki kontaktowe, jeżeli są i

16 można je łatwo usunąć. Nadal płukać. Siarczan magnezu brak brak Etanol Wysoce łatwopalna Przechowywać z dala od źródeł ciepła, ciecz i pary Działa drażniąco na oczy gorących powierzchni, iskrzenia, otwartego ognia i innych źródeł zapłonu. Palenie wzbronione. Stosować ochronę oczu W przypadku dostania się do oczu strożnie płukać wodą przez kilka minut. Wyjąć soczewki kontaktowe, jeżeli są i można je łatwo usunąć. Nadal płukać. W przypadku utrzymywania się działania drażniącego na oczy: Zasięgnąć porady/ zgłosić się pod opiekę lekarza. Przechowywać w dobrze wentylowanym miejscu. Przechowywać w chłodnym Metanol Wysoce łatwopalna ciecz i pary Działa drażniąco na oczy. Działa toksycznie po połknięciu. Działa toksycznie w kontakcie ze skórą. Działa toksycznie w następstwie wdychania. Powoduje uszkodzenie narządów Butanol Ciecz łatwopalna. Działa drażniąco na skórę Działa drażniąco na oczy Może powodować podrażnienie dróg oddechowych Może wywoływać uczucie senności lub zawroty głowy miejscu. Przechowywać z dala od źródeł ciepła, gorących powierzchni, iskrzenia, otwartego ognia i innych źródeł zapłonu. Palenie wzbronione. Stosować ochronę oczu W przypadku dostania się do oczu strożnie płukać wodą przez kilka minut. Wyjąć soczewki kontaktowe, jeżeli są i można je łatwo usunąć. Nadal płukać. W przypadku utrzymywania się działania drażniącego na oczy: Zasięgnąć porady/ zgłosić się pod opiekę lekarza. Przechowywać w dobrze wentylowanym miejscu. Przechowywać w chłodnym miejscu. Stosować ochronę oczu W przypadku dostania się do oczu strożnie płukać wodą przez kilka minut. Wyjąć soczewki kontaktowe, jeżeli są i można je łatwo usunąć. Nadal płukać. W przypadku utrzymywania się działania drażniącego na oczy: Zasięgnąć porady/ zgłosić się pod opiekę lekarza. Przechowywać w dobrze wentylowanym miejscu. Przechowywać w chłodnym miejscu. Alkohol izoamylowy Ciecz łatwopalna. Może powodować podrażnienie dróg oddechowych. W przypadku dostania się do oczu strożnie płukać wodą przez kilka minut. Wyjąć soczewki kontaktowe, jeżeli są i można je łatwo usunąć. Nadal płukać. W przypadku utrzymywania się działania drażniącego na oczy: Zasięgnąć porady/

17 Heksan Kwas octowy Kwas benzoesowy Wysoce łatwopalna ciecz i pary. Działa drażniąco na skórę. Podejrzewa się, że działa szkodliwie na płodność. Połknięcie i dostanie się przez drogi oddechowe może grozić śmiercią. Może wywoływać uczucie senności lub zawroty głowy. Może powodować uszkodzenie narządów poprzez długotrwałe lub narażenie powtarzane. Działa toksycznie na organizmy wodne, powodując długotrwałe skutki. Łatwopalna ciecz i pary. Powoduje poważne oparzenia skóry oraz uszkodzenia oczu. Substancja może spowodować poważne oparzenia skóry oraz uszkodzenia oczu. Może też powodować korozję metali. Działa drażniąco na skórę. Powoduje poważne uszkodzenie oczu. zgłosić się pod opiekę lekarza. Przechowywać w dobrze wentylowanym miejscu. Przechowywać w chłodnym miejscu. Stosować rękawice ochronne. Nosić okulary ochronne lub ochronę twarzy. Chronić przed źródłami ciepła. W przypadku dostania się do oczu ostrożnie płukać wodą przez kilka minut. Wyjąć soczewki kontaktowe, jeżeli są i można je łatwo usunąć. Nadal płukać. W przypadku utrzymywania się działania drażniącego na oczy: Zasięgnąć porady/ zgłosić się pod opiekę lekarza. Przechowywać w dobrze wentylowanym miejscu. Przechowywać w chłodnym miejscu. Stosować rękawice ochronne. Nosić okulary ochronne lub ochronę twarzy. Chronić przed źródłami ciepła. W przypadku dostania się do oczu ostrożnie płukać wodą przez kilka minut. Wyjąć soczewki kontaktowe, jeżeli są i można je łatwo usunąć. Nadal płukać. W przypadku utrzymywania się działania drażniącego na oczy: Zasięgnąć porady/ zgłosić się pod opiekę lekarza. Przechowywać w dobrze wentylowanym miejscu. Przechowywać w chłodnym miejscu. Stosować rękawice ochronne. Nosić okulary ochronne lub ochronę twarzy. W przypadku dostania się do oczu ostrożnie płukać wodą przez kilka minut. Wyjąć soczewki kontaktowe, jeżeli są i można je łatwo usunąć. Nadal płukać. W przypadku utrzymywania się działania drażniącego na oczy: Zasięgnąć porady/ zgłosić się pod opiekę lekarza.

18 Kwas salicylowy Kwas antranilowy Może powodować podrażnienie dróg oddechowych. Działa szkodliwie po połknięciu. Działa szkodliwie po połknięciu. Powoduje poważne uszkodzenie oczu. Działa szkodliwie po połknięciu. Działa drażniąco na oczy. Stosować rękawice ochronne. Nosić okulary ochronne lub ochronę twarzy. Chronić przed źródłami ciepła. W przypadku dostania się do oczu ostrożnie płukać wodą przez kilka minut. Wyjąć soczewki kontaktowe, jeżeli są i można je łatwo usunąć. Nadal płukać. W przypadku utrzymywania się działania drażniącego na oczy: Zasięgnąć porady/ zgłosić się pod opiekę lekarza. Przechowywać w dobrze wentylowanym miejscu. Przechowywać w chłodnym miejscu. Stosować rękawice ochronne. Nosić okulary ochronne lub ochronę twarzy. Chronić przed źródłami ciepła. W przypadku dostania się do oczu ostrożnie płukać wodą przez kilka minut. Wyjąć soczewki kontaktowe, jeżeli są i można je łatwo usunąć. Nadal płukać. W przypadku utrzymywania się działania drażniącego na oczy: Zasięgnąć porady/ zgłosić się pod opiekę lekarza. Przechowywać w dobrze wentylowanym miejscu. Przechowywać w chłodnym miejscu.