Metoda ścieżki krytycznej CPM w ocenie procesu dostaw 3

Transkrypt

1 nna Kiełbus Politechnika Krakowska w Krakowie Katarzyna iesak Politechnika Krakowska w Krakowie Metoda ścieżki krytycznej PM w ocenie procesu dostaw 3 Wprowadzenie iągle postępująca indywidualizacja produkcji i wzrost oczekiwań klienta, są podstawowymi zmianami, jakie zachodzą w obszarze zarządzania produkcją, wymuszającymi bliską i bezpośrednią współpracę w zakresie technicznego przygotowania produkcji, i sprzedaży. Kierunek działań współczesnej produkcji przesunął się w stronę efektywnego rozwiązywania problemów równoległego wytwarzania oraz przygotowania produkcji. ez wątpienia stawia to nowe zadania przed sterowaniem przebiegiem produkcji i jej planowaniem, ponieważ musi ono w znaczącym stopniu koncentrować się na zagadnieniach związanych z szybką i terminową realizacją zróżnicowanych zamówień, dostawą "Just-intime". Problemy związane z zapewnieniem materiałowego zasilania systemu produkcyjnego istniały od zawsze. W przedsiębiorstwie zorganizowanym tradycyjnie były one rozwiązywane w uproszczony sposób, czyli rozdzielone pomiędzy tzw. służby lub gospodarki (narzędziową, zaopatrzenia, utrzymania ruchu itp.). We współczesnym przedsiębiorstwie produkcyjnym, razem z zadaniami związanymi z zaopatrzeniem, tworzącymi podstawowy zakres działania logistyki produkcji, realizowane są zadania mające na celu z jednej strony zsynchronizować przepływ dóbr (robót w toku, surowców, gotowych wyrobów) w systemie produkcyjnym przedsiębiorstwa z ich wejściem do przedsiębiorstwa produkcyjnego i wyjściem z niego, a z drugiej strony stworzyć jak najlepsze warunki dla planowania efektywnego produkcji i sterowania jej przebiegiem. Ponadto, wiele przedsiębiorstw, zarówno na polskim jak i europejskim rynku, charakteryzuje się znaczącą złożonością struktury produkcyjno magazynowej. Tworzą one rozbudowane i skomplikowane łańcuchy dostaw, a zarządzanie nimi jest wdużym stopniu obciążone ryzykiem (związanym np. z zakłóceniami przepływów towarowych, opóźnieniami w transporcie, awariami systemów informatycznych, utratą własności intelektualnej, rosnącymi kosztami surowców, nieodpowiednią wielkością zapasów czy też nieadekwatnymi mocami produkcyjnymi), które ponoszą wspólnie uczestnicy. Skomplikowane sieci wzajemnych zależności między firmami (producentami a ich kontrahentami) oraz wydłużanie łańcuchów dostaw 56 mogą sparaliżować proces produkcyjny, a tym samym narażają przedsiębiorców na straty i zachwianie pozycji na rynku. Głównym problemem, a zarazem wyzwaniem jest zapewnienie odpowiedniej jakości produkcji w fabrykach poza rodzimą lokalizacją przedsiębiorstwa, stabilności kontraktów i dostaw, a przede wszystkim terminowości oraz bezpieczeństwa transportu. Wymagana jest pełna synchronizacja wszystkich partnerów powiązanych w sieć łańcucha dostaw, bowiem zakłócenie występujące w jednym procesie łańcucha może spowodować lawinę kolejnych, niekorzystnych dla przedsiębiorstwa zdarzeń. Technikami, które ułatwiają kierownictwu podejmowanie decyzji, dostarczając informacji ilościowych i skupiając ich uwagę na czynnikach czasu, czy środkach przydatnych do podniesienia efektywności wykonania projektu czy procesu są metody sieciowe. r inż.. Kiełbus, adiunkt, Politechnika Krakowska w Krakowie, Wydział Mechaniczny, Instytut Technologii Maszyn i utomatyzacji Produkcji. Mgr inż. K. iesak, student, Politechnika Krakowska w Krakowie, Wydział Mechaniczny, Instytut Technologii Maszyn i utomatyzacji Produkcji. 3 rtykuł recenzowany. Logistyka produkcji : teoria i praktyka, red. naukowa M. Fertsch, P. yplik, Ł. Hadaś, Poznań 00 5 Witkowski J.: Zarządzanie łańcuchem dostaw, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa iesielski M,. ługosz J.: Strategie łańcuchów dostaw, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 00. Logistyka 6/05 3

2 el pracy elem niniejszego artykułu jest analiza i ocena procesu dostaw, międzynarodowej firmy produkcyjnej, za pomocą metody ścieżki krytycznej PM, poprzez: graficzne przedstawienie procesu dostaw, wyznaczenie najkrótszego i dopuszczalnie najdłuższego czasu wykonania oraz zapasu czasu, dla każdej z realizowanej w ramach procesu dostaw podzespołów elektronicznych, analizowanego przedsiębiorstwa, zidentyfikowanie krytycznych procesu dostaw, sprawdzenie czy proces dostaw przebiega prawidłowo w czasie i wskazanie usprawnień, oraz uwypuklenie zalet PM. nalizie został poddany proces dostaw gotowych podzespołów produkowanych i dostarczanych dla producentów sprzętu gospodarstwa domowego. yło on realizowany za pomocą transportu drogowego, krajowego i międzynarodowego, jako przewóz ładunku, głównie na terenie Europy. Metodyka Sieciowe metody planowania i kontroli polegają na graficznym zobrazowaniu projektu za pomocą diagramu sieciowego. Są one stosowane w przypadku skomplikowanych i dużych projektów, takich jak np.: budowa magazynu, budowa statku, uruchomienie nowej produkcji czy prac naukowo badawczych. oskonale sprawdzają się również w projektach organizacyjnych, np. związanych z zaopatrzeniem, jak również dystrybucji gotowych wyrobów, które realizowane są w ramach przedsiębiorstw, bądź łańcuchów dostaw. Metoda ta pozwala na identyfikację leżących na ścieżce krytycznej, czyli takiej, która ma najdłuższy czas wykonania 3. zynności, te charakteryzują się najmniejszymi zapasami czasu, a ich przedłużenie może znacznie zwiększyć czas wykonania procesu dostaw, co w konsekwencji może prowadzić do opóźnień terminu dostaw czy przestoi na hali produkcyjnej. Niedotrzymanie ustalonych terminów dostaw może być dla przedsiębiorstwa bardzo kosztowne. Podstawą, na której opierają się metody sieciowe jest teoria grafów, za pomocą której przedstawiona jest struktura projektu. W technikach sieciowych wyróżnia się trzy rodzaje sieci: przedstawione są za pomocą łuków grafu, natomiast zdarzenia przy użyciu węzłów grafu; przedstawione są za pomocą węzłów grafu, a zdarzenia przy użyciu łuków grafu; węzły mogą przedstawiać zarówno jak i zdarzenia, natomiast łuki następstwa czasowe. Należy pamiętać, ze węzły i łuki są elementami formalnymi, a, zdarzenia oraz zależności strukturalne między nimi elementami funkcjonalnymi. W Tabeli nr przedstawiono porównanie cech trzech rodzajów sieci, które są oparte na odmiennych założeniach prezentacji graficznej. Tab.. Klasyfikacja rodzajów sieci echa Założenia czynność łuk czynność węzeł zdarzenie węzeł Przykład techniki PM MPM PERT Najczęstsze zastosowanie Planowanie prostych przedsięwzięć Planowanie i kontrola złożonych przedsięwzięć Kontrola przedsięwzięć Określenie czasu zasy określane deterministycznie zasy określane deterministycznie zasy określane jako zmienne losowe Pisz I., Łapuńska I.: Zarządzanie projektami w logistyce, ifin, Warszawa 05 Knosala R., Łapuńska I.: Operacyjne zarządzanie projektami, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 05 3 Trocki M., Grucza., Ogonek K.: Zarządzanie Projektami, PWE, Warszawa 003 randenburg H.: Zarządzanie Projektami, Wydawnictwo kademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 00. Logistyka 6/05

3 Tab.. Klasyfikacja rodzajów sieci c.d. Założenia echa czynność łuk czynność węzeł zdarzenie węzeł Znaczenie łuków Zdarzenie w sensie momentu początku lub końca ) opis jako całość ) określony moment czasu, początek lub koniec Zdarzenie jako punkt czasu przebiegu przedsięwzięcia Znaczenie krawędzi Zależności strukturalne między początkowym i końcowym zdarzeniem tych samych. Zależności strukturalne między określonymi punktami czasu różnych. Zależności strukturalne między zdarzeniami. Prosty związek następstwa między dwiema ami (zdarzeniami) Związek następstwa z rozgałęzieniem typu i (czynność lub zdarzenie ma więcej lub zdarzeń następujących) Związek następstwa z połączeniem typu i (czynność lub zdarzenie ma więcej lub zdarzeń poprzedzających) Prezentacja (zdarzeń) równoległych E E E Istnienie tzw. pozornych ilustrujących logiczne związki między ami Istnieją pozorne (zaznaczone jako łuki kreskowe) rak pozornych zynności pozorne tylko początek i koniec Logistyka 6/05 5

4 Struktura metod sieciowych jest podobna. Na początku należy przeanalizować projektu, bądź też procesów koniecznych do jego realizacji w taki sposób, aby zakończył się powodzeniem. Następną fazą przy tworzeniu sieci jest analiza czasowa lub kosztowa, a także dążenie do osiągnięcia optymalnego wyniku. la jednej firmy optymalizacja wyniku może polegać na minimalizacji kosztów całkowitych realizacji procesu, natomiast dla innego przedsiębiorstwa może to być skrócenie czasu wykonania procesu lub też projektu do minimum, zachowując przy tym niezbędne wymagania technologiczno - organizacyjne. Technika PERT OST oraz PM OST umożliwia również analizę czasową z uwzględnieniem kosztów. Przy użyciu tych technik możliwe jest określenie o ile można skrócić czas realizacji projektu, podejmując decyzję o poniesieniu danego kosztu, bądź też o ile wzrośnie koszt projektu, jeśli skrócimy czas jego realizacji o daną jednostkę. Sieci stochastyczne pozwalają na przeprowadzenie analizy możliwych wariantów zrealizowania przedsięwzięć oraz czasów zrealizowania poszczególnych wariantów. Technika GERT przy wykorzystaniu rachunku prawdopodobieństwa umożliwia obliczenie prawdopodobnych czasów dla poszczególnych, jak również całego projektu,. Ogólny schemat postępowania jest prawie taki sam we wszystkich technikach sieciowych. W pierwszym etapie dokonuje się analizy struktury projektu, aby odwzorować ją na grafie. Następnym etapem jest wykonanie analiz na podstawie utworzonej sieci. naliza strukturalna i analiza czasowa występują we wszystkich technikach sieciowych. W badaniach posłużono się analizą i oceną procesu dostaw przedsiębiorstwa produkcyjnego przy zastosowaniu metody PM, realizującego swoje cele biznesowe na terenie Polski i Europy. zynności przygotowawcze naliza strukturalna Określenie struktury projektu Określenie i sporządzenie listy Sporządzenie wykresu sieciowego naliza czasowa Obliczenie terminów i rezerw czasu oraz ścieżki krytycznej Określenie czasu trwania i odstępów czasu naliza kosztowa Planowanie i optymalizacja kosztów Planowanie zdolności wykonawczych Planowanie wymaganych zdolności wykonawczych Sterowanie projektem Określenie terminów kalendarzowych zwiazanych ze sterowaniem projektu Rys.. Ogólny schemat technik Pisz I., Łapuńska I.: Zarządzanie projektami w logistyce, ifin, Warszawa 05. Grucza, K. Ogonek, M. Trocki, Zarządzanie projektami, Warszawa Logistyka 6/05

5 Oznaczenie Poprzednik Logistyka nauka Wyniki Ze względu na rozpiętość analizowanych łańcuchów dostaw (kilkunastu odbiorców w Polsce i kilkudziesięciu w Europie), w artykule przedstawiono jedynie wyniki analiz dla wybranego kontrahenta z Niemiec (transport drogowy). W poniższej tabeli zestawiono niezbędne do realizacji procesu dostaw gotowych sterowników na terenie Europy - do fabryk w Niemczech, Turcji, Słowenii, zechach i we Włoszech (dla wszystkich kontrahentów zestaw podczas dostawy jest taki sam). Tab.. Lista procesu dostaw z określonymi czasami realizacji tych zynność zas realizacji Gerlingen illingen Stambuł Valenje Stare Pazova Porcia Fabriano Wygenerowanie zamówienia w systemie SP. Przygotowanie towaru do wysyłki (ważenie, pakowanie) Wysłanie a do przewoźników z informacją o danym transporcie. Podanie przewoźnikom specyfikacji technicznej Otrzymanie ofert stawek za dany transport od przewoźników. 3, Negocjacje cen transportu., Wybranie przewoźnika Utworzenie i wysłanie zlecenia transportowego Oczekiwanie na kierowcę. 8 w zależności od potrzeb (czas przybycia na rampę) 0 wizacja dostawy Przygotowanie dokumentów dla kierowcy. 9, Sprawdzenie dokumentacji kierowcy i pojazdu Załadowanie i zabezpieczenie przesyłki., Śledzenie transportu Przystąpienie do odprawy celnej. 3, Wyładowanie i składowanie ładunku w magazynie Otrzymanie faktury za usługę transportową okonanie zapłaty Następnie sporządzono wykres sieciowy PM i wyznaczono ścieżkę krytyczna dla procesu dostaw transportem drogowym. Logistyka 6/05 7

6 Rys.. Ścieżka krytyczna procesu dostaw; transport drogowy międzynarodowy - opracowanie przy zastosowaniu programu iagram esigner Tab. 3. Wyznaczone terminy zdarzeń i zapasy czasu dla realizowanych w procesie dostaw transport drogowy międzynarodowy, NIEMY Oznaczenie zas trwania Producent Kontrahent ( Gerlingen) Początek Koniec Zapasy czasów ij t ij o T i T i o T j T j Z c Z s Z w Z n roga krytyczna, oznaczona czerwonymi strzałkami została wyznaczona na przykładzie kontrahenta z Gerlingen Niemcy. zynności, przez które przechodzi ścieżka krytyczna wyznaczona na Rys.3 charakteryzują się najdłuższym czasem wykonania, stąd opóźnienie którejkolwiek z tych spowoduje opóźnienie całego procesu dostaw. Następnie obliczono zapasy czasu realizowanych w procesie dostaw (Tabela3). 8 Logistyka 6/05

7 Tab.. Porównanie wartości czasu wyznaczonych metodą PM do wartości wynikających z praktyk pracowników zynność ata wykonania Producent Kontrahent ( Gerlingen) Zarejestrowane wartości Wyniki analizy PM Godzina Początek Koniec Opóź- rozpoczęcia o T i T i o T j T j zas rozpoczęcia zas zakończenia nienie początek Opóźnienie koniec : : : : : : : : : : : : : : : : inna data Jak zauważono, ostatni proces mógłby rozpocząć się najwcześniej 3 dnia a zakończyć 6 dnia, czyli byłoby to równoznaczne z zakończeniem całego procesu. Zapas czasu swobodny i warunkowy dla każdej z, poza 0 ą wyniósł 0. ałkowity zapas czasu jedynie dla równy jest, a 0 aż 5, dla pozostałych 0, ponieważ ta rezerwa czasu występuje tylko w ach nie będących ami krytycznymi. Natomiast zapas niezależny, z którego można korzystać jeszcze przed rozpoczęciem procesu i może być bardzo cenny dla planisty, jedynie w ach, które nie są krytyczne, wynosi odpowiednio : -8, 0:095. Na podstawie analizy dokumentacji przedsiębiorstwa oraz informacji zebranych od pracowników działu wysyłki i magazynu sporządzono raport przedstawiający dane dotyczące przewozów towaru i innych związanych z organizacją tych przewozów. Wyniki analizy dla przykładowej dostawy do jednego z kontrahentów przedstawia Tabela nr. zas potrzebny na pokonanie trasy: 57 min. = 7 godz. 37 min. Planowany odbiór ładunku: 8:00 następnego dnia. nalizując dane powyższej tabeli należy stwierdzić, że Kierowca przyjechał po towar o 8:5, prawie 30 min. za wcześnie, co spowodowało dezorganizację w magazynie, który go wydaje oraz w dziale wysyłki. Pracownicy działu wysyłki, w takiej sytuacji, musieli przerwać wcześniej wykonywaną pracę, aby zająć się przygotowywaniem dokumentów dla kierowcy. Przewoźnik wyruszył z ładunkiem o 0:08, a na miejscu w Niemczech był o 8:0, to o 5 min dłużej niż wynika to z określonego na tę trasę. Odprawa celna przebiegła dosyć sprawnie, o 9:6 ładunek był już w magazynie kontrahenta z Niemiec. Nieregularność dostaw i niepunktualność, to główny problem przedsiębiorstwa przy międzynarodowym transporcie drogowym Logistyka 6/05 9

8 Podsumowanie nalizując proces dostaw przedsiębiorstwa produkcyjnego wysnuto następujące wnioski: zynności związane z organizacją dostawy wewnątrz przedsiębiorstwa przebiegają bez zastrzeżeń, natomiast zadaniem, które wymaga najwięcej czasu jest sam transport ładunku oraz ostatni etap, jakim są płatności. W przypadku transportu krajowego drogowego skrócenia czasu realizacji dostaw można dokonać jedynie wybierając dostawców sprawdzonych, niezawodnych, elastycznych, którzy potrafią skutecznie reagować w sytuacji kryzysowej. naliza wykazała, że transport drogowy krajowy przedsiębiorstwa przebiega dosyć sprawnie. Przewoźnicy świadczący usługi dla firmy na terenie kraju charakteryzują się terminowością i wysoką jakością usług. Transport międzynarodowy przedsiębiorstwa budzi zastrzeżenia- zwłaszcza eksport podzespołów do kontrahentów z Turcji, który często wiąże się z utrudnieniami. Zgodnie z wynikami analizy głównym czynnikiem nieterminowości jest kontrola celna. W Turcji liczba kontroli w zakresie importu jest znacznie większa niż eksportu. Motywem postępowania tureckich służb celnych są względy religijne, polityczne i gospodarcze (chęć promowania przemysłu rodzimego). Rozwiązaniem tego problemu może być jedynie współpraca z doświadczonymi partnerami oraz posiadanie kontaktów z instytucjami celnymi. Nie zawsze wykonywane w trakcie realizacji procesu dostaw wymagają tyle czasu ile określa procedura. Zdarza się, że daną czynność można wykonać szybciej. Wykazała to analiza. Wówczas czas, który nie został wykorzystany w danej może okazać się przydatny w jednej z kolejnych, której zagrażać będzie nieterminowość. Natomiast zastosowanie metody PM w analizowanym przedsiębiorstwie pozwoliło przede wszystkim na: skrócenie czasu realizacji dostaw bez dodatkowych zmian organizacyjnych i nakładów, zmniejszenie kosztów, racjonalne wykorzystanie rezerw czasowych, koncentrację uwagi na ach krytycznych dla całego postępowania, a tym samym wyczulenie pracowników realizujących niniejsze, ułatwienie planowania i realistyczne ustalanie terminów zakończenia realizacji, stworzenie podstaw do kontroli przebiegu procesu dostawy w każdym momencie, ułatwienie kierownictwu podejmowanie ważnych decyzji związanych z terminowym zakończeniem prac poprzez identyfikację krytycznych. Obecnie na potrzeby planowania złożonych przedsięwzięć stosuje się techniki komputerowe, które pozwalają one na bieżąco kontrolować przebieg realizacji i odpowiednio wcześniej reagować na powstające opóźnienia. Przykładem programu komputerowego wykorzystywanego do zarządzania projektami jest program GanttProject, czy MS Project. Streszczenie W pracy podjęto próbę analizy i oceny procesu dostaw międzynarodowej firmy produkcyjnej przy zastosowaniu metody ścieżki krytycznej PM. W opracowaniu zaprezentowano: graficzne przedstawienie procesu dostaw, wyznaczono najkrótszy i dopuszczalnie najdłuższy czas wykonania oraz zapas czasu dla każdej z realizowanej w ramach procesu dostaw podzespołów elektronicznych, iesak Katarzyna: naliza i ocena procesu dostaw firmy produkcyjnej za pomocą metody ścieżki krytycznejpm, Politechnika Krakowska, Kraków Logistyka 6/05

9 analizowanego przedsiębiorstwa, zidentyfikowano krytyczne procesu dostaw, sprawdzono czy proces dostaw przebiega prawidłowo w czasie, wskazano na, które wymagają ciągłej kontroli. Stosując metody sieciowe w procesie dostaw można min. usprawnić przebieg procesu, zwalczyć niegospodarność związaną z czasem pracy pracowników, poprawić jakość usług, m.in. poprzez ciągłą kontrolę czasów trwania poszczególnych oraz podwyższyć retencję klientów. W artykule zwrócono również uwagę na zalety stosowania metody PM, jako metody wspomagającej zarządzanie łańcuchem dostaw. Słowa kluczowe: logistyka, procesy logistyczne, zarządzanie łańcuchem dostaw, zarządzanie przedsięwzięciami, PM, metody sieciowe. bstract ritical path method PM in the evaluation process supplies uthors of the article attempt to analyze and evaluate the delivery process of international company using the critical path method PM. The paper presents: a graphical representation of the supply process, determination of the shortest and acceptably longest execution time, determination of extra time for each of the operations carried out in the process of supply of electronic components, identification of the critical steps of process supply, verification whether the delivery process is proceeding correctly on time and finally activities that require continuous monitoring were indicated. Network methods in process supply may: improve course of the process, reduce mismanagement associated with the working time of employees, improve quality of services by continuous monitoring of individual operations duration and increase customer retention. The article also highlights the advantages of using the PM method as a method of supporting of the supply chain management. Key words: logistics, logistics processes, management of logistic processes, project management, PM. LITERTUR / ILIOGRPHY []. Fertsch M., yplik P., Hadaś Ł., Logistyka produkcji : teoria i praktyka, Poznań 00. []. Witkowski J., Zarządzanie łańcuchem dostaw, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 00. [3]. iesielski M,. ługosz J., Strategie łańcuchów dostaw, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 00. []. Pisz I., Łapuńska I., Zarządzanie projektami w logistyce, ifin, Warszawa 05 [5]. Knosala R., Łapuńska I., Operacyjne zarządzanie projektami, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 05. [6]. Trocki M., Grucza., Ogonek K., Zarządzanie Projektami, PWE, Warszawa 003. [7]. randenburg H., Zarządzanie Projektami, Wydawnictwo kademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 00. [8]. Grucza., Ogonek K., Trocki M., Zarządzanie projektami, Warszawa 009 [9]. iesak K., naliza i ocena procesu dostaw firmy produkcyjnej za pomocą metody ścieżki krytycznej PM, Politechnika Krakowska, Kraków 05. [0]. Simmons, L.F., Project management-critical path method (PM) and PERT simulated with ProcessModel, Simulation onference,. Proceeding of the winter, Vo, altimor 00 Logistyka 6/05 5