Zachorowalność na próchnicę dzieci łódzkich w wieku przedszkolnym zakwalifikowanych do zabiegów profilaktyki fluorkowej

Transkrypt

1 Czas. Stomat., 2005, LVIII, 5 Zachorowalność na próchnicę dzieci łódzkich w wieku przedszkolnym zakwalifikowanych do zabiegów profilaktyki fluorkowej Incidence of caries in preschool children living in Lodz who were to participate in professional fluoride prophylaxis Beata Szydłowska-Walendowska, Beata Lubowiedzka-Gontarek, Małgorzata Daszkowska, Renata Filipińska-Skąpska, Aleksandra Hilt, Magdalena Wochna-Sobańska, Agnieszka Bruzda-Zwiech Z Katedry i Zakładu Stomatologii Wieku Rozwojowego UM w Łodzi Kierownik: prof. dr hab. n med. M. Wochna-Sobańska Streszczenie Celem pracy była ocena wskaźników próchnicy u dzieci 5 i 6- letnich z wybranych łódzkich przedszkoli. Zbadano 386 dzieci w wieku 5 i 6 lat objętych przez Zakład Stomatologii Wieku Rozwojowego UM w Łodzi zabiegami fluorkowej profilaktyki egzogennej. Stan uzębienia pod kątem występowania próchnicy oceniono według kryteriów ŚOZ. Obliczono częstość próchnicy, średnią liczbę puw, PUW oraz wskaźniki leczenia. Częstość próchnicy dla dzieci 5- letnich wynosiła 62,09%, średnia wartość puw 5,11, a wskaźnik leczenia zębów mlecznych 0,14. W grupie dzieci 6- letnich odsetek dzieci dotkniętych próchnicą wynosił 57,5%, puw 5,24, PUW 0,34, wskaźniki leczenia 0,75 i 0,51 odpowiednio dla zębów mlecznych i stałych. Summary Epidemiological studies on preschool children showed that the incidence of caries is still high.the study aimed on evaluation of caries indexes in 5- and 6- year-old children from chosen lodzensis kindergartens. 386 children (5-and 6-years-old) who attended to Paediatric Department of Medical University of Lodz for professional fluoride prophylaxis were examined. State of dentition in relation to dental caries was evaluated by WHO criteria. Caries frequency, mean dmf/dmf and Treatment Index were calculated. In 5-year-old children caries frequency was 62,09%, mean dmf value 5.11, and Treatment Index for milk teeth In 6-years-old caries frequency was 57.5%, mean dmf value 5.24, mean DMF 0.34 and Treatment Index 0.75 and 0.51for deciduous and permanent teeth respectively. HASŁA INDEKSOWE: frekwencja próchnicy, dzieci przedszkolne, liczba puw/ PUW KEYWORDS: caries prevalence, preschool children, dmf/dmf Wykonane w ostatnich latach badania epidemiologiczne obejmujące populację polskich dzieci w wieku przedszkolnym świadczą o wysokiej zapadalności na próchnicę w tej grupie wiekowej (1, 2, 3, 7). Próchnica w uzębieniu mlecznym z uwagi na słabszą mineralizację tkanek twardych zęba charakteryzuje się szybkim przebiegiem, a nieleczona często prowadzi do przedwczesnej utraty zębów. Obecność w jamie ustnej zębów mlecznych z ubytkami próchnicowymi sprzyja kolonizacji bakterii próchnicotwórczych i powoduje, że proces próchnicowy obejmuje wyrzyna- 323

2 B. Szydłowska-Walendowska i in. Czas. Stomat., jące się w 5-6 roku życia pierwsze zęby trzonowe stałe. Dane z piśmiennictwa dotyczące oceny stanu stałych zębów trzonowych u dzieci 6- letnich wskazują, że próchnicą dotkniętych było średnio 0,10-1,28 zęba (cyt. wg 2). Aby wpłynąć na zmianę tej niekorzystnej sytuacji, konieczna jest ocena wskaźników zdrowia jamy ustnej w poszczególnych regionach kraju, prowadzenie akcji zwiększających świadomość zdrowotną dzieci i ich rodziców oraz wdrażanie profilaktyki fluorkowej. C e l e m p r a c y była ocena wskaźników próchnicy u dzieci 5 i 6-letnich uczęszczających do łódzkich przedszkoli. Badaniami objęto 386 dzieci w tym 153 w wieku 5 lat (75 dziewcząt i 78 chłopców) oraz 233 dzieci w wieku 6 lat (118 dziewcząt i 115 chłopców) z 12 łódzkich przedszkoli, zgłaszających się do Zakładu Stomatologii Wieku Rozwojowego UM w Łodzi na zabiegi fluorkowej profilaktyki egzogennej proponowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia dla tej grupy wiekowej. Strukturę materiału badanego zestawiono w tab. I. Ocenę stanu uzębienia wykonano w warunkach gabinetu stomatologicznego, w oświetleniu sztucznym za pomocą lusterka i zgłębnika. Zastosowano kryteria oceny próchnicy wg ŚOZ. W kartach klinicznych odnotowywano obecność zębów z ubytkami próchnicowymi, wypełnionych i utraconych z powodu próchnicy. Na podstawie uzyskanych diagramów obliczono częstość próchnicy, średnią liczbę puw, PUW oraz wskaźnik leczenia w obu grupach wiekowych. Po zakończonym badaniu przeprowadzano instruktaż prawidłowego szczotkowania zębów oraz wykonywano fluoryzację kontaktową z użyciem żelu Elmex. Wyniki badań Materiał i metody Ryc. 1. Częstość próchnicy w grupie badanej. Wykonane badania wykazały, że częstość próchnicy w grupie dzieci 5 -letnich wynosiła 62,09% i była wyższa u dziewcząt (65,33%) niż u chłopców (58,97%). U 6-letnich dzieci stwierdzono wyższy odsetek dzieci wolnych od próchnicy. Częstość próchnicy (ryc. 1) wynosiła 57,5% i była wyższa u chłopców (65,2%) niż u dziewcząt (50%). Analizując średnie wartości liczby puw stwierdzono, że wzrasta ona z wiekiem dziecka i wynosi odpowiednio 5,11 w 5 roku życia i 5,24 w 6 roku życia. Zarówno u 5, jak i u 6-letnich dzieci puw było wyższe u chłopców niż u dziewcząt. W obu grupach wiekowych, u obu płci, najwyższe wartości osiągała składowa p tego wskaźnika, opisująca liczbę zębów z ubytkiem próchnicowym, (tab. II). Również wartości liczby PUW wzrastały z wiekiem i wynosiły średnio u dzieci 5-letnich 0,026, a u 6-letnich 0,34. T a b e l a I. Struktura materiału badanego Wiek Dziewczęta Chłopcy Razem 5 lat lat Razem

3 2005, LVIII, 5 Próchnica dzieci łódzkich w wieku przedszkolnym T a b e l a I I. Liczba puw/puw i wskaźnik leczenia w grupie badanej Wiek 5 lat 6 lat Płeć dziewczęta chłopcy razem dziewczęta chłopcy razem p 3,6 4,41 4,02 3,42 5,16 4,28 u 0,05 0,128 0,09 0,33 0,13 0,23 w 0,65 0,756 0,7 0,75 0,7 0,73 puw 3,92 5,29 5,11 4,5 6 5,24 P 0, ,026 0,31 0,3 0,3 U W 0 0,025 0,013 0,038 0,086 0,049 PUW 0,053 0,025 0,026 0,36 0,33 0,34 W l zęby mleczne 0,146 0,153 0,149 0,8 0,72 0,75 W l zęby stałe 0,54 0,47 0,519 T a b e l a I I I. zębów stałych w zależności od wieku dzieci, płci i grupy zębów Wiek 5 lat 6 lat Płeć dziewczęta chłopcy razem dziewczęta chłopcy razem stałych pierwszych zębów trzonowych 0,89 0,74 0,81 2,22 2,04 2,23 stałych zębów siecznych zębów stałych 0,53 0,38 0,46 2,10 1,56 1,91 1,42 1,12 1,27 4,32 3,60 4,14 W tabeli III zestawiono liczbę wyrzniętych zębów stałych w grupach wiekowych. Alarmujący jest fakt, że spośród wyrzniętych stałych zębów trzonowych objętych próchnicą było 0,27 zęba w 5-letniej grupie wiekowej. Niezadowalające są również wskaźniki leczenia próchnicy. W uzębieniu mlecznym u dzieci 5-letnich wskaźnik leczenia wynosi 0,14, wzrasta natomiast u dzieci 6-letnich i wynosi 0,75. U dzieci w wieku 6 lat prawie połowa ubytków próchnicowych w zębach stałych, była niewypełniona (wskaźnik leczenia 0,519). Szczegółowe wartości wskaźników próchnicy i wskaźnika leczenia zebrano w tabeli II. Dyskusja Dane z piśmiennictwa wskazują, że wartości wskaźników próchnicy u dzieci przedszkolnych w Polsce utrzymują się nadal na wysokim poziomie (2, 3, 4, 7). Badania Kaczmarek i wsp.(4) dotyczące dzieci 4 i 5-letnich z Wrocławia wy- 325

4 B. Szydłowska-Walendowska i in. Czas. Stomat., kazały, że częstość próchnicy w tej grupie wiekowej wynosiła 78,84%. Przeprowadzone przez autorki badanie również potwierdziło, że częstość próchnicy u dzieci 5-letnich w Polsce jest nadal wyższa niż w innych krajach europejskich. W Danii w 2000 roku frekwencja próchnicy dla tej grupy wiekowej wynosiła 29,5% (cyt. wg 4), w Wielkiej Brytanii 45% wg danych z 1994 roku (8), a w Szwecji odsetek dzieci wolnych od próchnicy w 1993 roku osiągnął 74 % (6). W ogólnopolskich badaniach przedstawionych przez Dybiżańską i wsp.(2) średni odsetek dzieci 6-letnich wolnych od próchnicy był niższy od uzyskanego w obecnych badaniach i wynosił 13,1%, jednakże w niektórych województwach odsetek ten wynosił do 57%. Średnia liczba puw w badaniach ogólnopolskich z 2001 roku wynosiła w tej grupie wiekowej 5,1% i wahała się od 1,66 do 7,7. Uzyskana średnia liczba puw = 5,25 świadczy, że region łódzki nadal należy do grupy regionów o wysokim nasileniu próchnicy. Wartość liczby puw jest zbliżona do uzyskanej w województwie łódzkim w 1995 roku 5,5 (10). Leczenie próchnicy zębów mlecznych, podobnie jak w innych regionach kraju (1,3) jest na ogół nie podejmowane. Średnia liczba wypełnionych zębów mlecznych była zbliżona u dzieci 5 i 6- letnich i nieznacznie przekraczała średnią krajową dla dzieci w wieku 6 lat (średnia liczba w =0,5). Wskaźnik leczenia dla dzieci 5-letnich był nieznacznie wyższy niż w badaniach Kaczmarek i wsp. (4), w których wartość tego wskaźnika dla 4 i 5-letnich dzieci wynosiła 0,085, jednakże uzyskane wyniki potwierdzają, że dzieci w wieku przedszkolnym w większości przypadków nie są objęte regularną opieką stomatologiczną. Przyczyną tego może być niedostateczna świadomość zdrowotna rodziców dziecka lub trudności w dostępie do leczenia stomatologicznego. Często rodzice zgłaszają się z dzieckiem do stomatologa, dopiero kiedy dziecko ukończy 4-5 rok życia, gdyż błędnie uważają, że wcześniejsze wizyty są dla dziecka zbyt stresogenne. W rezultacie takiego postępowania proces próchnicowy obejmujący uzębienie dziecka jest już bardzo zaawansowany, co ogranicza stosowanie mało inwazyjnych metod leczenia próchnicy (9). Według badań Li i Wanga u dzieci z próchnicą zębów mlecznych jest trzykrotnie większe prawdopodobieństwo zainfekowania próchnicą zębów stałych, niż u dzieci wolnych od próchnicy (5). W wykonanym przez autorki badaniu dzieci 6-letnie miały średnio 0,27 zęba stałego objętego próchnicą. Wynik ten jest zbliżony do uzyskanego w badaniach ogólnokrajowych z 2001 roku (2). Wykonane badania i dane z piśmiennictwa potwierdzają konieczność objęcia dzieci z młodszych grup wiekowych programami profilaktyki. Zabiegi kontaktowej profilaktyki fluorkowej u dzieci 5 i 6- letnich są jak najbardziej wskazane, gdyż w połączeniu z instruktażem higieny i wskazaniami żywieniowymi mogą zahamować proces próchnicy w zębach mlecznych i przyczynić się do jej redukcji w zębach stałych. Aby poprawić stan zdrowia jamy ustnej u dzieci w wieku przedszkolnym, jest konieczne jednak objęcie edukacją prozdrowotną matek dzieci z najmłodszych grup wiekowych oraz jak najwcześniejsza adaptacja dzieci do leczenia stomatologicznego, a także poprawienie efektywności tego leczenia. Piśmiennictwo 1. Chłapowska J.: Frekwencja i intensywność próchnicy u dzieci 6- i 7-letnich zamieszkujących Wielkopolskę. Stomat. Współ., 2001, 8, 3, Dybiżańska E., Zawadziński M., Pierzynowska E., Gapowicz M., Adamowicz-Klepalska B., Wierzbicka M.: Występowanie próchnicy u 3-i 6-letnich dzieci w Polsce. Czas. Stomat., 2003, LVI, 8, Fetkowska-Mielnik K., Mielnik-Błaszczak K., Piątkowska A., Struska A., Zioło A.: Ocena porównawcza stanu uzębienia mlecznego dzieci z Lublina na przełomie 16 lat. Czas. Stomat., 2002, LV, 3, Kaczmarek U., Jankowska K., Sołtan E.: Stan uzębienia 4-5 letnich dzieci wrocławskich Dent. Med. Probl., 2003, 39, 2, Li Y., Wang W.: Predicting caries in permanent teeth from caries in primary teeth; an eight-year cohort study. 326

5 2005, LVIII, 5 Próchnica dzieci łódzkich w wieku przedszkolnym J. Dent. Res., 2002, 81, 8, Marthaler T. M., O Mullane D. M., Vrbic V.: The prevalence of dental caries in Europe Caries Res., 1996, 30, Mathew-Brzozowska T., Nęcka A., Babijczuk T.: Stan mlecznych zębów trzonowych i ocena następstw ich przedwczesnej utraty u dzieci w wieku przedszkolnym. Dent. Med. Probl., 2003, 40, 2, Pitts N. B., Palmer J. D.: The dental caries experience of 5-year-old children in Great Britain. Surveys coordinated by the British Association for the study Community Dentistry in 1993/94. Community Dental Health 1995, 12, Szpringer-Nodzak M., Wochna-Sobańska M.: Stomatologia Wieku Rozwojowego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Wyd. IV, 2003, Wochna-Sobańska M., Szczepańska J., Pawłowska E.: Próchnica zębów u dzieci w wieku 6, 7, 12 i 18 lat zamieszkałych w Łodzi oraz w miasteczku i wsiach województwa łódzkiego. Przegl. Stomat. Wieku Rozwoj., 1995, 11, 12, Otrzymano: dnia 31.III.2004 r. Adres autorów: Łódź, ul. Pomorska