że realizacja trzyletniego programu profilaktyczno-leczniczego na stan jamy ustnej u dzieci szkolnych
|
|
- Martyna Muszyńska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Czas. Stomatol., 2009, 62, 8, Polish Dental Society Ocena wpływu trzyletniego programu profilaktycznoleczniczego na stan jamy ustnej u dzieci szkolnych Evaluation of the effect of a three-year prophylactic and therapeutic program on oral cavity status in schoolchildren Anna Wędrychowicz-Welman, Janina Stopa Z Kliniki Stomatologii Zachowawczej i Periodontologii UM im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu Kierownik: prof. dr hab. n. med. J. Stopa Summary Introduction: The research study consisted of educational, preventive and therapeutic measures including fissure sealing of healthy occlusal surfaces of molars, and treating early carious lesions by means of preventive resin restorations (PRR). Aim of the study: To evaluate the influence of a three-year prophylactic and therapeutic program on oral cavity status in schoolchildren. Material and methods: The study material included 186 pupils of primary and secondary schools, forming two age groups (7-8 year-olds and year-olds), divided at random into groups depending on the type of applied material: A (Helioseal F and Tetric Flow) and B (UltraSeal XT plus). Oral cavity hygiene (OHI), gum condition (GI) and condition of dentition (DMFT) were evaluated before study and at every 6 month period of the duration of the preventive program. Conclusions: Basing on the results of the study the implementation of the three-year preventive and therapeutic program resulted in significant improvement of hygiene and gum condition, and in inhibiting dental caries in all children, irrespective of materials used. Streszczenie Wstęp: program badawczy obejmował działania oświatowo-zdrowotne oraz profilaktyczno-lecznicze polegające na uszczelnianiu bruzd zdrowych powierzchni okluzyjnych zębów trzonowych oraz leczeniu początkowych zmian próchnicowych techniką wypełnień profilaktycznych (PRR). Cel pracy: oceniono wpływ trzyletniego programu profilaktyczno-leczniczego na stan jamy ustnej u dzieci szkolnych. Materiał i metody: materiał badawczy stanowiło 186 uczniów szkoły podstawowej i gimnazjum (I grupa w wieku 7-8 lat i II grupa w wieku lat) podzielonych losowo, ze względu na rodzaj zastosowanego materiału, na grupy badawcze: A (Helioseal F i Tetric Flow) i B (UltraSeal XT plus). Przed przystąpieniem do badań oraz podczas trzech lat trwania programu w odstępach 6 miesięcy oceniano stan higieny jamy ustnej (PLI), stan dziąseł (GI) oraz stan uzębienia (PUW-Z) badanych dzieci. Wnioski: uzyskane wyniki badań pozwoliły stwierdzić, że realizacja trzyletniego programu profilaktyczno-leczniczego przyczyniła się do istotnej poprawy stanu higieny jamy ustnej i stanu dziąseł oraz obniżenia przyrostu próchnicy u wszystkich dzieci niezależnie od zastosowanych materiałów. KEYWORDS: caries, prophylaxis, oral hygiene HASŁA INDEKSOWE: próchnica, profilaktyka, higiena jamy ustnej 637
2 A. Wędrychowicz-Welman, J. Stopa Czas. Stomatol., Wstęp Zdrowie jamy ustnej zależy w znacznej mierze od wypracowanych zwyczajów higienicznych umożliwiających usuwanie płytki nazębnej, będącej główną przyczyną zarówno próchnicy zębów jak i chorób przyzębia. Zachowania prozdrowotne, w tym prawidłowe szczotkowanie zębów, stosowanie dodatkowych środków do higieny jamy ustnej, odpowiednie odżywianie obejmujące eliminację próchnicotwórczych węglowodanów czy regularne kontrolowanie stanu jamy ustnej najłatwiej i zarazem najskuteczniej można wdrożyć u najmłodszych pacjentów szczególnie w wieku szkolnym [1, 12, 25]. Cel pracy Oceniano zdrowie jamy ustnej dzieci w wieku szkolnym objętych programem profilaktyczno-leczniczym polegającym na działaniach edukacyjnych, uszczelnianiu bruzd zębów bocznych oraz leczeniu wczesnych zmian próchnicowych za pomocą wypełnień profilaktycznych. Materiał i metody Materiał badawczy stanowiło 186 uczniów szkoły podstawowej i gimnazjum w Poznaniu: 93 w wieku 7-8 lat (I grupa) i 93 w wieku lat (II grupa). Przed przystąpieniem do działań profilaktyczno-leczniczych u wszystkich dzieci wykonano badanie wstępne, na podstawie którego określono stan zębów stałych obecnych w jamie ustnej, higienę jamy ustnej i stan dziąseł. Stan higieny jamy ustnej oceniono za pomocą wskaźnika Plaque Index (PLI) wg Silness i Löe [18], pozwalającego na określenie grubości miękkich złogów umiejscowionych w okolicy szyjki badanych zębów na 4 powierzchniach: bliższej, dalszej, policzkowej i językowej. Wartość wskaźnika PLI w granicach 0- -0,6 świadczy o dobrym stanie higieny jamy ustnej, 0,7-1,8 o stanie średnim, a 1,9-3,0 o złej higienie. Stan dziąseł oceniano za pomocą wskaźnika Gingival Index (GI) wg Löe i Silness [12] pozwalającego określić stan brzegu dziąsłowego przy czterech powierzchniach zęba. Uwzględnia on brak lub istnienie objawów zapalenia dziąseł, takich jak obrzęk, zmiana zabarwienia, krwawienie przy zgłębnikowaniu i krwawienie samoistne. Wartości tego wskaźnika w zakresie od 0,1 do 1,0 świadczą o łagodnym zapaleniu dziąseł, od 1,1 do 2,0 o umiarkowanym a od 2,1 do 3,0 o nasilonym zapaleniu [13]. Dla każdego dziecka obliczono wskaźnik PUW-Z, który stanowił sumę wartości P oznaczającą sumę zębów z próchnicą pierwotną i/lub wtórną, U oznaczającą sumę zębów, które zostały usunięte z powodu próchnicy oraz W określającą sumę zębów z wypełnieniem. Ubytek próchnicowy (P) rozpoznawano wg wytycznych ŚOZ, po stwierdzeniu podczas zgłębnikowania ubytku tkanek twardych zęba z wyraźnym nawisem szkliwa, czy też wypełnienia czasowego. Dodatkowo jako próchnicę (P) rozpoznawano również wszystkie te przypadki, które ze względu na wyraźne haczenie zgłębnika w bruzdach na powierzchni zgryzowej, przebarwienia czy demineralizację szkliwa wymagały leczenia techniką wypełnień profilaktycznych (PRR). Program profilaktyczno-leczniczy obejmował działania oświatowo-zdrowotne, uszczelnianie profilaktyczne bruzd zdrowych powierzchni okluzyjnych zębów trzonowych oraz leczenie początkowych zmian próchnicowych techniką PRR. Ze względu na rodzaj zastosowanego materiału, w każdym przedzia- 638
3 2009, 62, 8 Programu profilaktyczno-leczniczy u dzieci le wieku dzieci podzielono losowo na grupy badawcze A i B. Łącznie do grupy A (podgrupa AI 47 dzieci w wieku 7-8 lat i podgrupa AII 46 w wieku lat) zakwalifikowano 93 dzieci, u których jako materiał wypełniający zastosowano płynny materiał złożony Tetric Flow a bruzdy uszczelniono lakiem Helioseal F. W grupie B złożonej z 46 dzieci młodszych stanowiących podgrupą BI oraz 47 dzieci starszych (podgrupa BII) znalazło się 93 dzieci, u których materiałem zarówno wypełniającym jak i lakującym był płynny materiał złożony UltraSeal XT plus. Wyniki badań dotyczące lakowania bruzd i wypełnień profilaktycznych były tematem wcześniejszych publikacji [ ]. U dzieci we wszystkich grupach co 6 miesięcy wykonywano badania kontrolne, w czasie których oceniano stan higieny jamy ustnej (PLI), stan dziąseł (GI) i uzębienia (PUW-Z), nie włączając do liczby PUW-Z zębów z wypełnieniami profilaktycznymi typu PRR I. Zęby te traktowano jako zdrowe, a zastosowaną metodę PRR I jako poszerzone lakowanie bruzd. Założone wypełnienia profilaktyczne typu drugiego (PRR II) zaliczano do wypełnień. Podjęte działania oświatowo-zdrowotne, powtarzane w odstępach 6 miesięcznych, polegały na rozmowie o tematyce stomatologicznej omawiającej budowę zębów, choroby jamy ustnej oraz ich profilaktykę ze szczególnym naciskiem na zasady higieny oraz prawidłową dietę. W tych samych odstępach czasu u wszystkich badanych dzieci wykonano zbiorowy i indywidualny instruktaż higieny jamy ustnej. Z planem badań zapoznano rodziców i zwrócono ich uwagę na celowość przestrzegania prawidłowej diety, higieny jamy ustnej oraz wagę podjętych działań profilaktycznych. Badania wykonywał jeden lekarz w warunkach szkolnego gabinetu stomatologicznego a wyniki odnotowywano w specjalnie przygotowanej karcie. Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej. Dla ocenianych wskaźników określających higienę jamy ustnej, stan dziąseł i zębów obliczono podstawowe parametry statystyczne: średnie arytmetyczne, odchylenie standardowe, minima, maksima oraz mediany (z powodu bardzo dużej liczby danych w tabelach zamieszczono tylko średnie wraz z odchyleniem standardowym). Wyniki uzyskane w poszczególnych badaniach porównano w ramach podgrupy w stosunku do badania wstępnego za pomoca nieparametrycznego testu Wilcoxona, natomiast pomiędzy grupami A i B oraz podgrupami AI i BI i AII i BII stosując test Manna-Whitney a. Dodatkowo spadki lub wzrosty badanych wskaźników w stosunku do badania wstępnego porównano pomiędzy podgrupami AI i BI oraz AII i BII testem Kruskala-Wallisa. Wyniki Wartości określające częstość próchnicy uzębienia stałego i jej intensywność wyrażoną średnią liczbą PUW-Z u dzieci w poszczególnych grupach i w kolejnych badaniach zestawiono w tab.1 i 2. Jak wynika z tab. 1, podczas badania wstępnego próchnicę zębów stałych stwierdzono u 53,19% dzieci w podgrupie AI, 93,48% w podgrupie AII, 65,22% w podgrupie BI i 97,87% w podgrupie BII. Po trzech latach nastąpił wzrost odsetka dzieci dotkniętych próchnicą w obu młodszych podgrupach ale zmiana ta nie była istotna statystycznie. W badaniu końcowym częstość próchnicy w podgrupie AI wyniosła 68,75%, zaś w podgrupie BI 78,38%. Z kolei w podgrupie AII stwierdzono nieznaczny wzrost odsetka osób z próchnicą do poziomu 97,56%, a w podgrupie BII spadek o 0,25%. Odnotowane zmiany 639
4 A. Wędrychowicz-Welman, J. Stopa Czas. Stomatol., T a b e l a 1. Frekwencja próchnicy w badanych grupach z uwzględnieniem zębów stałych Badanie 0 Badanie I (6 m) Badanie II (12 m) Badanie III (18 m) Badanie IV (24 m) Badanie V (30 m) Badanie VI (36 m) Wiek Grupa A (Helioseal) Grupa B (Ultraseal) n p frekwencja % n p frekwencja% Podgrupa I , ,22 Podgrupa II , ,87 Razem , ,72 Podgrupa I , ,44 Podgrupa II , ,87 Razem , ,52 Podgrupa I , ,12 Podgrupa II , ,78 Razem , ,82 Podgrupa I , ,85 Podgrupa II , ,78 Razem , ,56 Podgrupa I , ,57 Podgrupa II , ,0 Razem , ,00 Podgrupa I , ,97 Podgrupa II , ,62 Razem , ,08 Podgrupa I , ,38 Podgrupa II , ,62 Razem , ,61 0,11* różnica pomiędzy badaniem wstępnym a kolejnymi istotna statystycznie, przy p<0,0001, 0,11 różnica pomiędzy grupami A i B oraz podgrupami AI i BI, AII i BII istotna statystycznie, przy p< 0,05, n liczba osób w danej grupie, p liczba osób z próchnicą. wartości wskaźnika frekwencji próchnicy nie były statystycznie istotne. Z danych zestawionych w tab. 2 wynika, że średnie wartości liczby PUW-Z u dzieci przed rozpoczęciem badań wynosiły 0,94 w podgrupie AI, 3,98 w AII, 1,44 w BI i 5,02 w podgrupie BII. Porównanie danych, uzyskanych w badaniu wstępnym i w badaniach kontrolnych, wykazało minimalne obniżenie lub brak zmian średnich wartości PUW-Z w początkowym okresie obserwacji, zaś ich podwyższenie w dwóch ostatnich badaniach (badanie V i VI). Istotny statystycznie (p< 0,0001) wzrost wartości średniej liczby PUW-Z we wszystkich grupach dzieci nastąpił po 30 miesiącach. Średnia wartość liczby PUW-Z w badaniu końcowym (po 36 miesiącach) wyniosła 1,84 u dzieci w podgrupie AI, 5,39 w podgrupie AII, 1,81 w BI oraz 5,86 w podgrupie BII. Analiza średniego przyrostu wartości liczby PUW-Z po trzech latach od rozpoczęcia badań (ryc. 1) wykazała, że był on niższy w podgrupach BI i BII i wyniósł 0,38 dla młodszych i 0,84 dla starszych dzieci. W podgrupach AI i 640
5 2009, 62, 8 Programu profilaktyczno-leczniczy u dzieci T a b e l a 2. Średnie wartości liczby PUW-Z u dzieci w badaniu wstępnym i kolejnych badaniach kontrolnych w poszczególnych grupach Badanie 0 Badanie I (6 m) Badanie II (12 m) Badanie III (18 m) Badanie IV (24 m) Badanie V (30 m) Badanie VI (36 m) Wiek Grupa A (Helioseal F) Grupa B (Ultraseal XT) n x SD n x SD Podgrupa I 47 0,94 1, ,44 1,33 Podgrupa II 46 3,98 2, ,02 2,83 Razem 93 2,44 2, ,25 2,85 Podgrupa I 46 1,00 1, ,42 1,32 Podgrupa II 46 3,94 2, ,85 2,70 Razem 92 2,47 2, ,17 2,74 Podgrupa I 44 1,14 1, ,37 1,27 Podgrupa II 43 4,19 2, ,91 2,85 Razem 87 2,64 2, ,18 2,84 Podgrupa I 43 1,23 1, ,46 1,29 Podgrupa II 43 4,35 2, ,11 2,99 Razem 86 2,79 2, ,37 2,96 Podgrupa I 34 1,18 1, ,54 1,35 Podgrupa II 42 4,57 2, ,51 3,14 Razem 76 3,05 2, ,68 3,16 Podgrupa I 32 1,28* 1, ,70* 1,31 Podgrupa II 41 4,98* 2, ,76* 3,13 Razem 73 3,36* 2, ,86* 3,18 Podgrupa I 32 1,84* 2, ,81* 1,24 Podgrupa II 41 5,39* 2, ,86* 3,15 Razem 75 3,84* 2, ,96* 3,17 0,11* różnica pomiędzy badaniem wstępnym a kolejnymi istotna statystycznie, przy p<0,0001, 0,11 różnica pomiędzy grupami A i B oraz podgrupami AI i BI, AII i BII istotna statystycznie, przy p< 0,05, n liczba osób w danej grupie, SD odchylenie standardowe. Ryc. 1. Przyrost średniej wartości liczby PUW-Z w podgrupach po 36 miesiącach. AII przyrost PUW-Z osiągnął wartość odpowiednio 0,91 i 1,41. Różnice pomiędzy podgrupami AI i BI oraz AII i BII nie były statystycznie istotne. Średnie wartości wskaźnika płytki nazębnej (PLI) w poszczególnych grupach dzieci, odnotowane przed, w trakcie oraz po 36 miesiącach zilustrowano w tab. 3. Średni poziom wskaźnika PLI w pierwszym badaniu wynosił w podgrupie AI 1,03, AII 1,26, BI 1,23 i BII 1,24. Analiza porównawcza wartości PLI wy- 641
6 A. Wędrychowicz-Welman, J. Stopa Czas. Stomatol., T a b e l a 3. Parametry statystyczne (x +/- SD) wskażnika płytki nazębnej (PlI) i wskażnika dziąsłowego (GI) w poszczególnych badaniach z podziałem na grupy Badanie 0 Badanie I (6 m) Badanie II (12 m) Badanie III (18 m) Badanie IV (24 m) Badanie V (30 m) Badanie VI (36 m) Wiek Grupa A (Helioseal F) Grupa B (Ultraseal XT) n P1I x SD GI x SD n PlI x SD GI x SD Podgrupa I 47 1,03 0,39 0,58 0, ,23 0,46 0,73 0,38 Podgrupa II 46 1,26 0,46 0,63 0, ,24 0,44 0,63 0,32 Razem 93 1,14 0,44 0,61 0, ,23 0,45 0,68 0,35 Podgrupa I 46 0,93* 0,31 0,56 0, ,09* 0,42 0,65* 0,31 Podgrupa II 46 1,06* 0,35 0,56* 0, ,05* 0,38 0,70 0,70 Razem 92 0,99* 0,34 0,56* 0, ,07* 0,40 0,67* 0,54 Podgrupa I 44 0,94* 0,29 0,55 0, ,07* 0,34 0,61* 0,25 Podgrupa II 43 1,08* 0,35 0,60 0, ,00* 0,33 0,55 0,24 Razem 87 1,01* 0,33 0,58 0, ,04* 0,34 0,58* 0,24 Podgrupa I 43 0,85* 0,31 0,40* 0, ,99* 0,35 0,53* 0,26 Podgrupa II 43 0,97* 0,38 0,48* 0, ,89* 0,28 0,45* 0,22 Razem 86 0,91* 0,35 0,44* 0, ,94* 0,32 0,49* 0,24 Podgrupa I 34 0,71* 0,28 0,29* 0, ,85* 0,29 0,39* 0,24 Podgrupa II 42 0,82* 0,28 0,39* 0, ,77* 0,27 0,36* 0,22 Razem 76 0,77* 0,29 0,35* 0, ,81* 0,28 0,37* 0,23 Podgrupa I 32 0,58* 0,29 0,21* 0, ,75* 0,25 0,32* 0,22 Podgrupa II 41 0,65* 0,25 0,27* 0, ,59* 0,30 0,23* 0,21 Razem 73 0,62* 0,27 0,25* 0, ,66* 0,29 0,28* 0,21 Podgrupa I 32 0,54* 0,22 0,18* 0, ,66* 0,22 0,26* 0,17 Podgrupa II 41 0,52* 0,21 0,14* 0, ,48* 0,26 0,15* 0,18 Razem 75 0,53* 0,21 0,16* 0, ,57* 0,26 0,20* 0,19 0,11* różnica pomiędzy badaniem wstępnym a kolejnymi istotna statystycznie, przy p<0,0001, 0,11 różnica pomiędzy grupami A i B oraz podgrupami AI i BI, AII i BII istotna statystycznie, przy p< 0,05, n liczba osób w danej grupie, SD odchylenie standardowe. kazała statystycznie istotną różnicę (na poziomie istotności p<0,05) pomiędzy podgrupami dzieci młodszych podczas I, V i VI badania. Porównanie wyników badań kontrolnych wykazało, że we wszystkich podgrupach statystycznie istotne obniżenie wartości wskaźnika płytki nazębnej zanotowano już po 6 miesiącach. Tendencja obniżania tego wskaźnika utrzymała się w kolejnych badaniach kontrolnych, osiągając końcową wartość 0,54 w podgrupie AI, 0,52 w AII, 0,66 w BI i 0,48 w BII. Różnice średnich PLI w poszczególnych badaniach w stosunku do początkowego były statystycznie istotne na poziomie p<0,0001. W badaniu kontrolnym po 36 miesiącach wystąpiła redukcja wartości wskaźnika płytki nazębnej rzędu 0,49 w podgrupie AI, 0,57 w BI oraz 0,74 i 0,76 odpowiednio w podgrupach AII i BII (ryc. 2). Zaobserwowana poprawa higieny wyrażona redukcją wskaźnika PLI różniła się statystycznie pomiędzy podgrupami AI i AII na korzyść dzieci starszych oraz była 642
7 2009, 62, 8 Programu profilaktyczno-leczniczy u dzieci Ryc. 2. Redukcja wskaźnika PLI w podgrupach po 36 miesiącach obserwacji. Ryc. 3. Redukcja wartości wskaźnika GI w podgrupach po 36 miesiącach. istotnie większa w podgrupie BI w stosunku do podgrupy AI, na poziomie p<0,001. Stan dziąseł wyrażony średnią wartością wskaźnika GI, zilustrowano w tabeli 3. Wartości średnie wskaźnika GI wyniosły w badaniu wstępnym 0,58 w podgrupie AI, 0,63 w podgrupie AII oraz 0,73 w podgrupie BI i 0,63 w BII. Podczas badań kontrolnych ulegały one systematycznemu obniżeniu, a po 36 miesiącach obserwacji ich wartości wyniosły w poszczególnych podgrupach 0,18 (AI), 0,14 (AII), 0,26 (BI) i 0,15 (BII). Z porównania wartości uzyskanych w badaniu wstępnym, kontrolnych i końcowym wynika, że w podgrupach AII i BI już po 6 miesiącach od rozpoczęcia badań uzyskano istotną statystycznie poprawę stanu dziąseł wyrażoną obniżeniem wartości wskaźnika GI. W dalszym okresie obserwacji istotne różnice (p<0,0001) odnotowano w podgrupie BI. Po 18 miesiącach również odnotowano statystycznie wyższą wartość wskaźnika dziąsłowego w podgrupie BI w stosunku do podgrupy AI, przy poziomie istotności p<0,05. Średnie wartości wskaźnika GI w poszczególnych podgrupach po 36 miesiącach przedstawiono na ryc. 3. Jak wynika z analizy tego wykresu, po trzech latach badań odnotowano podobną redukcję wskaźnika GI w podgrupach AII, BI i BII wynoszącą odpowiednio 0,41, 0,48 i 0,48, zaś mniejszą w podgrupie AI także nieistotną statystycznie. Omówienie wyników i dyskusja Do programu badań zakwalifikowano 186 uczniów szkoły podstawowej w Poznaniu, w dwóch przedziałach wieku. Zrezygnowano z utworzenia grupy kontrolnej, traktując grupę A jako pozytywnie kontrolną. Umożliwiło to objęcie całej populacji badanych dzieci nowoczesnymi zabiegami profilaktyczno-leczniczymi. Z założeniami programu badawczego zapoznano rodziców. Podczas spotkań podkreślano wagę zachowań prozdrowotnych, dotyczących prawidłowej higieny jamy ustnej oraz wpływu diety na ograniczenie zapadalności na próchnicę. Na zagadnienia dotyczące współpracy opiekunów w sprawowaniu kontroli nad zachowaniami prozdrowotnymi dzieci zwróciło uwagę wielu badaczy. Większość z nich twierdzi, że nawet najlepiej zaplanowane profesjonalne zabiegi higieniczne i inne działania profilaktyczne nie są wystarczające, jeżeli nie będą kontynuowane, utrwalane i motywowane w domu [1, 12]. W badaniu wstępnym we wszystkich podgrupach odnotowano wysoki odsetek dzieci z próchnicą wynoszący w podgrupie AI 53,2%, zaś w podgrupie BI 65,2%. Częstość wystę- 643
8 A. Wędrychowicz-Welman, J. Stopa Czas. Stomatol., powania próchnicy podczas pierwszego badania była większa od przedstawionej dla 7 letnich dzieci w Lublinie (39,1%), we Wrocławiu (37,5%) i Łodzi (50%) oraz niższa od opisanej dla dzieci 8-letnich w Bielsku-Białej (75,9%) i 8-9 letnich w Rudzie Śląskiej (74,5%) [7,9, 13, 20, 23]. Wśród dzieci starszych podczas pierwszego badania odsetek dzieci z próchnicą wyniósł w podgrupie AII 93,5%, a w BII 97,9% i był zbliżony do opisanego w badaniach epidemiologicznych dla 12-letnich dzieci w Lublinie (93%), i Białymstoku (98,6%) [11, 13]. Po trzech latach trwania programu profilaktyczno-leczniczego częstość próchnicy wzrosła w grupach dzieci młodszych o 15,6% w AI przyjmując wartość 68,8% i 13,1% w BI osiągając poziom 78,4%. Wśród dzieci starszych odnotowano minimalne zmiany, przyrost o 4,1% w podgrupie AII do 97,6%, zaś w podgrupie BII nieznaczne obniżenie ( 0,3%). Zmiany wartości omawianego wskaźnika frekwencji próchnicy pomiędzy badaniem wstępnym i kontrolnym po 36 miesiącach nie były istotne statystycznie ale wskazują na skuteczność prowadzonych działań profilaktyczno- -leczniczych. Biorąc pod uwagę fakt, że frekwencja próchnicy u 12 letnich dzieci objętych badaniami epidemiologicznymi w 1995 roku wyniosła 90,4% [5], uzyskane w badaniach wyniki u dzieci młodszych grup, które w badaniu końcowym, przeprowadzonym po 3 latach realizacji programu, miały już lat można uznać za sukces kliniczny. Podobnie jak w przypadku frekwencji próchnicy, również we wszystkich podgrupach, przed rozpoczęciem badań odnotowano wysoką intensywność próchnicy wyrażoną średnią liczbą PUW-Z. Wahała się ona dla zębów stałych od 0,94 w podgrupie AI poprzez 1,44 w BI i 3,98 w AII do 5,02 w podgrupie BII. Zarówno w podgrupach dzieci młodszych jak i starszych wartości te odbiegały od średniej liczby PUW-Z ogólnopolskich badań epidemiologicznych z 1995 roku, wynoszącej dla 7 letnich dzieci województwa poznańskiego 0,35, a dla 12 letnich 2,75. Odnosząc się do skali ustalonej przez WHO dla dzieci w wieku 12 lat, przed rozpoczęciem badań u uczniów z podgrupy AII występowało średnie nasilenie próchnicy (przedział PUW-Z od 2,7 do 4,4), podczas gdy w podgrupie BII było ono wysokie (przedział od 4,5 do 6,5) [3]. Niewątpliwie na frekwencję próchnicy jak i jej intensywność miało wpływ przed rozpoczęciem badań łączenie dwóch roczników w jedną wiekową podgrupę. Drugą istotną przyczyną wyższych wartości PUW-Z była inna niż w badaniach epidemiologicznych diagnostyka próchnicy na powierzchniach zgryzowych zębów. W naszych badaniach dodatkowo, oprócz kryteriów ŚOZ, które zakładają rozpoznanie ogniska próchnicowego po stwierdzeniu za pomocą zgłębnika ubytku o miękkim dnie z nawisami szkliwa lub ubytku wypełnionego czasowo [30], jako próchnicę (składowa P w PUW-Z) odnotowywano również wszystkie przypadki wyraźnego haczenia zgłębnika w bruzdach, przebarwienia i demineralizacje. Zgodnie z kryteriami Rippa i Wolfa [16] kwalifikowano je do leczenia wypełnieniami profilaktycznymi. Jednakże dopiero po usunięciu szkliwa, dokonywano prawidłowej oceny rozległości i postępu próchnicy. Miały stąd miejsce przypadki, w których pomimo pierwotnego zakwalifikowania zmiany próchnicowej do wykonania wypełnienia typu PRR II i odnotowania w badaniu wstępnym jako P, po opracowaniu stwierdzano jedynie próchnicę w obrębie szkliwa i zastosowano wypełnienie typu I (PRR I) to znaczy inwazyjne lakowanie, które nie wymaga uwzględnienia w liczbie PUW-Z. Omówiona konieczność potwierdzenia klinicznej diagnostyki wzrokiem, rozważnym wstępnym preparowaniem ubytku, stała 644
9 2009, 62, 8 Programu profilaktyczno-leczniczy u dzieci się przyczyną różnicy w wartościach PUW-Z, pomiędzy badaniem wstępnym i pierwszym kontrolnym. Pomimo realizacji w ciągu trzech lat działań zarówno oświatowych jak i profilaktyczno- -leczniczych polegających na lakowaniu zdrowych i leczeniu wczesnych zmian próchnicowych na powierzchniach żujących zębów bocznych, nie udało się uniknąć powstania ognisk próchnicy u objętych programem dzieci. Wzrost średniej liczby PUW-Z odzwierciedlający to zjawisko wyniósł w podgrupie AI 0,91, w BI 0,38, w AII 1,41 oraz w BII 0,84. Analiza tych danych pozwala stwierdzić, że przyrost nowych zębów nieodwracalnie uszkodzonych próchnicą był znacznie niższy od obliczonego na podstawie danych z ogólnopolskich badań epidemiologicznych, w których to zaledwie roczny wzrost PUW-Z u dzieci w przedziale wieku od 7 do 12 lat wyniósł 0,71, a w wieku od 12 do 18 lat 0,83 [5]. Można więc przyjąć, że zastosowane działania profilaktyczno-lecznicze przyczyniły się do skutecznego obniżania przyrostu próchnicy we wszystkich badanych podgrupach. Podobne wyniki realizacji dwuletniego programu profilaktycznego uzyskały Wojtko i Stopa [30]. Po 24 miesiącach nadzorowanego szczotkowania w grupie dzieci stosujących pastę z 0,1% zawartością F odnotowały przyrost PUW-Z wynoszący 0,95, oraz 0,56 w grupie dzieci, które oprócz tej pasty korzystały z niskofluorkowej płukanki (0,005% F). Również podobny skutek odniósł wielokierunkowy program profilaktyczny realizowany przez Wierzbicką i wsp. [29] oraz program Szczurek i wsp. [21]. Po 36 miesiącach nieodwracalnemu uszkodzeniu przez próchnicę uległo 0,71 zęba, a w badaniach Szczurek i Grocholewicz [21] po 18 miesiącach obserwacji wartość PUW-Z wzrosła o 0,59. Realizowane jednocześnie z badaniami klinicznymi działania oświatowo-zdrowotne, skierowane były na poprawę higieny jamy ustnej i świadomości stomatologicznej badanych dzieci. Postępowanie to obejmowało zarówno informacje o przyczynach próchnicy i zapaleń dziąseł, sposobach zapobiegania tym chorobom włączając znaczenie diety, jak i sposoby usuwania płytki nazębnej z regularnymi, ponawianymi indywidualnymi i zbiorowymi instruktażami prawidłowego szczotkowania zębów. Wpływ tych działań oceniano poprzez określenie wskaźników płytki nazębnej PLI i stanu dziąseł GI. Przed rozpoczęciem badań uczniowie mieli niezadawalającą higienę jamy ustnej. Średnie wartości PLI dla poszczególnych grup dzieci mieściły się w przedziale odpowiadającym średniemu poziomowi higieny [22]. Podobnie, wartość wskaźnika GI dla poszczególnych grup badanych, wskazuje na występowanie łagodnego zapalenia dziąseł w czasie badania wstępnego [13]. Niewłaściwą higienę jamy ustnej i stan dziąseł zaobserwowali u dzieci szkolnych Ruszyńska i wsp. [17] w Poznaniu i Opalenicy, Radlińska i wsp. [15] w Szczecinie, Śniatała i wsp. [22] w Poznaniu i Olczak-Kowalczyk [14] w Warszawie, a u dzieci wiejskich z lubelskiego Mielnik-Błaszczak i wsp. [13]. W niniejszej pracy u wszystkich dzieci obserwowano stopniowe obniżanie obu wskaźników (PLI i GI) w kolejnych badaniach kontrolnych. Ilość płytki nazębnej zmniejszyła się istotnie statystycznie we wszystkich podgrupach już po 6 miesiącach, podczas gdy stan dziąseł po 18 miesiącach od rozpoczęcia działań. Tendencja poprawy utrzymała się w stosunku do obu wskaźników do końca badań. Uzyskane wyniki redukcji zarówno wskaźnika płytki, dające w rezultacie jego obniżenie w stosunku do badania początkowego o 0,49 w podgrupie AI, 0,74 w AII, 0,57 w BI i 0,76 645
10 A. Wędrychowicz-Welman, J. Stopa Czas. Stomatol., w podgrupie BII, jak i wskaźnika dziąsłowego GI po trzech latach odpowiednio o 0,39, 0,41 w podgrupach AI i AII, oraz o 0,48 w obu przedziałach wieku w grupie B wskazują, że realizacja działań oświatowo-zdrowotnych odniosła zamierzony skutek. Lepsze wyniki wyrażone większą redukcją badanych wskaźników z wyjątkiem GI w grupie B, uzyskano wśród dzieci podgrup AII i BII, aczkolwiek potwierdzone statystycznie jedynie w odniesieniu do PLI w grupie A, wskazują na lepsze możliwości przyswajania, utrwalania nawyków higienicznych i motywacji wśród starszych dzieci. Nie bez znaczenia pozostaje także, jak podaje Carvallho i wsp. [1] mniejsza sprawność manualna dzieci młodszych, wymagająca pomocy opiekunów w prawidłowym usuwaniu płytki nazębnej. Podobne obserwacje poczynili inni autorzy podczas badań dzieci szkolnych, kilku grup wieku [13, 15, 22, 24]. Porównanie wzrostu zarówno intensywności próchnicy jak i spadku wskaźnika płytki i stanu dziąseł pomiędzy grupami A i B w obrębie tych samych przedziałów wieku, nie wykazało statystycznie istotnych różnic z wyjątkiem PLI w grupie dzieci młodszych. Jednak wyniki uzyskane po trzech latach były korzystniejsze wśród dzieci w grupie B, u których, we wszystkich technikach zastosowano UltraSeal XT plus. Może to również wynikać z lepszej całkowitej retencji materiałów uszczelniających w zastosowanych technikach leczniczych w grupie B, która wyniosła po 36 miesiącach obserwacji dla laków szczelinowych 69,6%, w wypełnieniach typu PRRI 88,9%, PRRII 93,3% (odpowiednio w grupie A 50,3%;70,2%i 79,8%) [27, 28]. Oba preparaty uszczelniające (Helioseal F i UltraSeal XT plus), zastosowane w technikach profilaktyczno-leczniczych uwalniają do środowiska jamy ustnej fluorki. Udowodniono, że podobnie jak inne materiały z jego zawartością oba zastosowane uszczelniacze uwalniają największą ilość fluorków krótko po ich wprowadzeniu do jamy ustnej. W kolejnych dniach przechodzenie tych jonów do środowiska jamy ustnej zmniejsza się i ustala na stałym, niskim poziomie [2, 6, 19]. Wielokierunkowe działanie fluorków wpływające na metabolizm bakterii ma udowodniony wpływ na redukcję płytki nazębnej. Ponadto dzięki fluorkom uwalnianym z materiałów stomatologicznych dochodzi do zmniejszenia podatności szkliwa na czynniki kariogenne poprzez zmniejszenie jego rozpuszczalności, a także remineralizacji już istniejących uszkodzeń [2, 8]. Badania nad uwalnianiem tego jonu z materiałów stomatologicznych między innymi laków szczelinowych przez Jodkowską i Wagnera [6] oraz Steinmetz i wsp. [19] wykazały wyższe stężenia po zastosowaniu UltraSeal XT plus niż Heliosealu F w roztworach doświadczalnych. Podsumowanie Realizacja trzyletniego programu profilaktyczno-leczniczego przyczyniła się do istotnej poprawy stanu higieny jamy ustnej i stanu dziąseł oraz obniżenia przyrostu próchnicy u wszystkich dzieci niezależnie od zastosowanych materiałów. Piśmiennictwo 1. Carvallho J C, Ekstrand K R, Thylstrup A: Results after 3 years of non-operative occlusal caries treatment of erupting permanent first molars. Community Dent Oral Epidemiol 1992, 20: Garcia-Godoy F, Abarzua I, De Goes M F, Chan D C N: Fluoride release from fissure sealants. J Clin Pediatr Dent 1997, 22(1):
11 2009, 62, 8 Programu profilaktyczno-leczniczy u dzieci 3. Jańczuk Z: Zapobieganie próchnicy zębów dzieci i młodzieży w Polsce a realizacja celów zdrowia WHO. Czas Stomatol 1988, XLI, 1: Jańczuk Z: Uzębienie polskich dzieci w 2000 roku. Przeg Stomat Wieku Rozw 1996, 13: Jańczuk Z: Profilaktyka profesjonalna w stomatologii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa Jodkowska E, Wagner L: Uwalnianie jonów fluorkowych z uszczelniaczy. Stomat Współczesna 1997, 4,4: Kaczmarek U: Trend choroby próchnicowej u dzieci 7-letnich z regionu dolnośląskiego w latach Magazyn Stomat 2002, 9: Koch M J, Garcia-Godoy F, Mayer T, Staehle H J: Clinical evaluation of Helioseal F fissure sealant. Clinical Oral Invest 1997, 1: Kupka T, Tanasiewicz M, Kazanecka M: Ocena stanu jamy ustnej u dzieci 8-9-letnich w Szkole Podstawowej nr 27 w Rudzie Śląskiej. Magazyn Stomat 2000, 6: Löe H, Sillness I: Periodontal disease in pregnancy. Acta Odontol Scand 1963, 21: Marczuk Kolada G, Ustymowicz-Farbiszewska J, Stokowska W, Karczewski J: Ocena stanu uzębienia i zachowań prozdrowotnych dzieci 9 i 14 letnich z okolic Białegostoku. Cz. I. Ogólna ocena Higieny. Nowa Stomat 2000, 3: Mielnik-Błaszczak M, Krawczyk D, Pels E: Stan higieny jamy ustnej i poziom świadomości prozdrowotnej wśród dzieci ze środowiska wiejskiego. Ortodoncja Wsp 1999, 1,2: Mielnik-Błaszczak M, Pels E, Stanios- Śnieżyńska J, Stachurski P: Założenia WHO na rok 2010 i ich realizacja przez lubelską pedodoncję. Magazyn Stomat 2000, 4: Olczak Kowalczyk D: Ocena stanu higieny jamy ustnej i uzębienia u dzieci warszawskich w wieku od 3 do 7 roku życia. Nowa Stomat 2001, 4: Radlińska J, Piskorski P, Weyna E, Grocholewicz K, Wiechowska M, Szczurek D: Zachowania zdrowotne, stan higieny i dziąseł u dzieci szkolnych. Przegl Stomat Wieku Rozw 1994, 6-7: Ripa L W, Wolff M S: Preventive resin restorations: indications, technique, and success. Quinessence Int 1992, 23, 5: Ruszyńska H, Kurhańska-Flisykowska A, Marciniecka-Hędzelek J: Wpływ realizacji programu profilaktycznego na stan zdrowia jamy ustnej u dzieci w wieku szkolnym. Poznańska Stomat 1991: Silness I, Löe H: Periodontal disease in pregnancy. Acta Odontol Scand 1964,22: Steinmetz M J, Pruhs R J, Brooks J C, Dhuru V B, Post A C: Rechargeability of fluoride releasing pit and fissure sealants and restorative resin composites. Am J Dent 1997, 10, 1: Szatko F, Boczkowski A: Stan zdrowotny jamy ustnej uczniów w wieku 7 lat z terenu Łodzi i województwa piotrkowskiego. Czas Stomatol 1995, XLVIII, 2: Szczurek D, Grocholewicz K: Ocena skuteczności programu profilaktyczno-oświatowego w zakresie higieny jamy ustnej, przyzębia i próchnicy zębów u młodszych dzieci szkolnych. Przegl Stomat Wieku Rozw 1994, 6-7: Śniatała R, Borysewicz-Lewicka M, Markunina M: Ocena efektywności zabiegów higienicznych u dzieci w wieku 11 i 13 lat Przegl Stomat Wieku Rozw 2001, 2: Truszel M, Roztoczyńska A, Becker K: Stan uzębienia dzieci 8-letnich w Bielsku-Białej. Magazyn Stomat 2002, 7-8: Wędrychowicz-Welman A: Poziom wiedzy z zakresu podstawowych zasad profilaktyki stomatologicznej wśród uczniów jednej ze szkół podstawowych w Poznaniu. Poznańska Stomatologia 2000, XXVII:
12 A. Wędrychowicz-Welman, J. Stopa Czas. Stomatol., 25. Wędrychowicz-Welman A: Trzyletnia ocena kliniczna laku szczelinowego zawierającego fluor UltraSeal XT plus u dzieci szkolnych. Dental Forum 2004, XXX: Wędrychowicz-Welman A, Stopa J: Badania kliniczne wypełnień profilaktycznych z płynnego materiału złożonego UltraSeal XT plus. Detal Forum 2004, XXXI: Wędrychowicz-Welman A, Stopa J: Kliniczne badania porównawcze skuteczności laków szczelinowych Helioseal F i UltraSeal XT plus w profilaktyce próchnicy u dzieci szkolnych. Czas Stomatol 2005, LVIII: 12, Wędrychowicz-Welman A, Stopa J: Trzyletnie obserwacje kliniczne wypełnień profilaktycznych typu PRR u dzieci szkolnych. Czas Stomatol 2006, LIX, 3: Wierzbicka M, Bratthall D, Carlsson P, Strużycka I, Iwanicka-Frankowska E: Wybrany program zapobiegania próchnicy i zapaleń dziąseł na podstawie 3-letnich obserwacji. Czas Stomatol 1989, XLII, 7-8: Wojtko E, Stopa J: Wpływ różnych postaci preparatów fluorkowych na stan zdrowia jamy ustnej dzieci w okresie wymiany uzębienia. Przegl Stomat Wieku Rozw 1997, 19, 3: Otrzymano: dnia 3.V.2009 r. Adres autorek: Poznań, ul. Bukowska 70 Tel.: aniawel@poczta.onet.pl 648
Zachorowalność na próchnicę dzieci łódzkich w wieku przedszkolnym zakwalifikowanych do zabiegów profilaktyki fluorkowej
Czas. Stomat., 2005, LVIII, 5 Zachorowalność na próchnicę dzieci łódzkich w wieku przedszkolnym zakwalifikowanych do zabiegów profilaktyki fluorkowej Incidence of caries in preschool children living in
Bardziej szczegółowoWSTĘP PRZYGOTOWANIE BADAŃ
Raport z realizacji Programu profilaktyki próchnicy skierowanego do dzieci uczęszczających w roku szkolnym 2009/2010 do klas I i VI szkół podstawowych finansowanego przez Miasto Poznań WSTĘP Stomatologiczne
Bardziej szczegółowoUszczelnianie bruzd na powierzchni żującej zębów trzonowych jako jedna z metod zapobiegania próchnicy
Czas. Stomatol., 2010, 63, 11, 672-681 2010 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Uszczelnianie bruzd na powierzchni żującej trzonowych jako jedna z metod zapobiegania próchnicy Fissure sealing
Bardziej szczegółowoPROGRAM ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM
Załącznik nr 1 do Umowy Nr z dnia 2011 roku PROGRAM ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM Łódź, listopad 2009 roku Wprowadzenie Program zapobiegania próchnicy dla dzieci w wieku szkolnym powstał
Bardziej szczegółowoKierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego
Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu, typ przedmiotu (podstawowy, kierunkowy) Stomatologia dziecięca i profilaktyka stomatologiczna
Bardziej szczegółowoStan pierwszych zębów trzonowych stałych studentów medycyny i stomatologii Akademii Medycznej w Białymstoku
Czas. Stomat., 2005, LVIII, 11 Stan pierwszych zębów trzonowych stałych studentów medycyny i stomatologii Akademii Medycznej w Białymstoku The dental status of permanent first molars in students of Dental
Bardziej szczegółowoPróchnica u osób dorosłych. Zalecenia higieniczne - informacje dla zespołów stomatologicznych
Próchnica u osób dorosłych Zalecenia higieniczne - informacje dla zespołów stomatologicznych Dokładna diagnostyka choroby próchnicowej uwzględnia:» stopień zaawansowania zmian próchnicowych z użyciem systemu
Bardziej szczegółowoOcena wpływu lakieru fluorowego Duraphat na uzębienie mleczne dzieci w wieku 3 i 4 lat badania roczne*
Czas. Stomat., 2005, LVIII, 2 Ocena wpływu lakieru fluorowego Duraphat na uzębienie mleczne dzieci w wieku 3 i 4 lat badania roczne* Evaluation of the effect of Duraphat fluoride varnish on the primary
Bardziej szczegółowoTrzyletnie obserwacje kliniczne wypełnień profilaktycznych typu PRR u dzieci szkolnych
Czas. Stomatol., 2006, LIX, 3 Trzyletnie obserwacje kliniczne wypełnień profilaktycznych typu PRR u dzieci szkolnych Three-year clinical observations after the preventive resin restoration technique (PRR)
Bardziej szczegółowoZALECENIA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY U DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH. Opracowanie
Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej oraz ze środków Ministerstwa Zdrowia ZALECENIA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA
Bardziej szczegółowoWyniki Monitoringu Stanu Zdrowia Jamy Ustnej populacji młodych dorosłych w Polsce w 2012 roku
Borgis Wyniki Monitoringu Stanu Zdrowia Jamy Ustnej populacji młodych dorosłych w Polsce w 2012 roku *Izabela Strużycka 1, Maria Wierzbicka 2, Elżbieta Jodkowska 3, Ewa Rusyan 3, Michał Ganowicz 4, Katarzyna
Bardziej szczegółowoProgram profilaktyki próchnicy dla dzieci miasta Katowice
Program profilaktyki próchnicy dla dzieci miasta Katowice Okres realizacji programu: 2014-2020 Autor programu: - dr hab. n. med. Lidia Postek-Stefańska Opinia Agencji Technologii Medycznych: - pozytywna
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 56/2014 z dnia 22 kwietnia 2014 r. o projekcie programu Program profilaktyczny dotyczący profilaktyki próchnicy
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 264/2013 z dnia 21 października 2013 r. o projekcie programu Program profilaktyki próchnicy dla dzieci w wieku
Bardziej szczegółowoKierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego
Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu, typ przedmiotu (podstawowy, kierunkowy) Stomatologia dziecięca i profilaktyka stomatologiczna
Bardziej szczegółowoStan zdrowia jamy ustnej oraz potrzeby profilaktyczno-lecznicze. dzieci w wieku 6 lat w Polsce
Stan zdrowia jamy ustnej oraz potrzeby profilaktyczno-lecznicze dzieci w wieku 6 lat w Polsce Tabela 1. Liczba dzieci w wieku 6 lat zbadanych w poszczególnych województwach. Ogółem dolnośląskie 270 kujawsko-pomorskie
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji nr 150/2016 z dnia 9 sierpnia 2016 r. o projekcie programu polityki
Bardziej szczegółowodr Przemysław Bury Centrum Stomatologii Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Projekt badań profilaktycznych z zakresu zdrowia jamy ustnej, skierowany do dzieci uczęszczających w roku szkolnym 2010/2011 do klas I i VI szkół podstawowych prowadzonych przez Gminę Śrem Opracowanie:
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 293/2013 z dnia 10 grudnia 2013 r. o projekcie Programu profilaktyki stomatologicznej prowadzony w latach 2013-2015
Bardziej szczegółowox x x F= ( n) x + ( n) y = y y y x x x
Wskaźnik fuksynowy. Oblicza się według wzoru: X1 + X2 F = ------------------ n gdzie: F wskaźnik fuksynowy X1 suma wartości liczbowych zabarwionych powierzchni językowych (podniebiennych) X2 - suma wartości
Bardziej szczegółowokwestionariusze badania ankietowego, karta badania, broszura informacyjna dla pacjentek,
Dr hab. o. med. Jerzy Krupiński, emeryt. profesor oadzw. ŚUM Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej z Endodoocją ŚUM w Katowicach Kraków, 5 kwietnia 2018 Recenzja pracy doktorskiej lek. dent. Marty
Bardziej szczegółowoAkcji Profilaktyki Stomatologicznej
Rada Opolskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia oraz Dyrekcja Opolskiego Oddziału Wojewódzkiego NFZ zaprasza do kontynuacji w nowym roku szkolnym 2016/2017 Akcji Profilaktyki Stomatologicznej.
Bardziej szczegółowoKierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego
Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu, typ przedmiotu (podstawowy, kierunkowy) Stomatologia dziecięca i profilaktyka stomatologiczna
Bardziej szczegółowoCHOROBY PRZYZĘBIA jak zmotywować pacjenta do zmiany nawyków?
CHOROBY PRZYZĘBIA jak zmotywować pacjenta do zmiany nawyków? BADANIE EPIDEMIOLOGICZNE Tylko 1,7% populacji dorosłych Polaków nie wymaga działań profilaktyczno-leczniczych w zakresie chorób przyzębia 1,7%
Bardziej szczegółowoWpływ żelu do zębów dla dzieci na stan higieny jamy ustnej i poziom fluorków w ślinie
Czas. Stomat., 26, LIX, 2 Wpływ żelu do zębów dla dzieci na stan higieny jamy ustnej i poziom fluorków w ślinie The effect of toothgel on oral hygiene and saliva fluoride level in children Anna Surdacka
Bardziej szczegółowoKierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego
Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu, typ przedmiotu (podstawowy, kierunkowy) Stomatologia dziecięca i profilaktyka stomatologiczna
Bardziej szczegółowoRyzyko próchnicy? Nadwrażliwość zębów? Choroby dziąseł? Profilaktyka u dzieci. Co może dać Ci profilaktyczne dbanie o zęby?
3M ESPE Skuteczna ochrona jamy ustnej Ryzyko próchnicy? Choroby dziąseł? Nadwrażliwość zębów? Profilaktyka u dzieci Co może dać Ci profilaktyczne dbanie o zęby? Drogi Pacjencie, Czy odczuwasz ból podczas
Bardziej szczegółowoZachorowalność na próchnicę zębów dzieci 12-letnich w województwie łódzkim w latach 1978-2003*
Czas. Stomat., 2006, LIX, 1 Zachorowalność na próchnicę zębów dzieci 12-letnich w województwie łódzkim w latach 1978-2003* Prevalence of caries in 12-year-old children in the region of Łódź between 1978-2003
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 55/2014 z dnia 22 kwietnia 2014 r. o projekcie programu Program profilaktyki próchnicy zębów, skierowany do dzieci
Bardziej szczegółowoM I N I S T R A Z D R O W I A 1) z dnia r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia stomatologicznego
Projekt z dnia 9 września 2017 r. R O Z P O R Z Ą D Z E N I E M I N I S T R A Z D R O W I A 1) z dnia... 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia stomatologicznego
Bardziej szczegółowoProfilaktyka próchnicy u kobiet ciężarnych zalecenia dla lekarzy stomatologów
Profilaktyka próchnicy u kobiet ciężarnych zalecenia dla lekarzy stomatologów W 2014 roku, z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Stomatologii Dziecięcej i firmy Colgate powołany został Polski Oddział Sojuszu
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji nr 93/2015 z dnia 7 maja 2015 r. o projekcie programu Gminny program
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR XXXIX/291/2014 RADY GMINY W DOBRONIU. z dnia 24 kwietnia 2014 r. w sprawie przyjęcia do realizacji programu zdrowotnego na rok 2014
UCHWAŁA NR XXXIX/291/2014 RADY GMINY W DOBRONIU z dnia 24 kwietnia 2014 r. w sprawie przyjęcia do realizacji programu zdrowotnego na rok 2014 Na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 8 marca 1990
Bardziej szczegółowo, Maria Borysewicz-Lewicka. Ocena dynamiki próchnicy u 6-letnich dzieci z województwa lubuskiego
Prace oryginalne Dent. Med. Probl. 0, 49,, ISSN -38X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Joanna Chłapowska A, B, D, E, Karolina Gerreth A, B, D, E, Kristina Pilipczuk-Paluch
Bardziej szczegółowoHigiena jamy ustnej oraz stan przyzębia dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym
Czas. Stomat., 2005, LVIII, 12 Higiena jamy ustnej oraz stan przyzębia dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym Oral hygiene and periodontal condition in moderately mentally retarded children
Bardziej szczegółowoPubliczny program zapobiegania próchnicy w Polsce u dzieci i młodzieży
prace oryginalne Dent. Med. Probl. 2010, 47, 2, 137 143 ISSN 1644-387X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Elżbieta Jodkowska Publiczny program zapobiegania próchnicy w Polsce
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności uszczelniania powierzchni zgryzowych pierwszych stałych zębów trzonowych u dzieci 6-8-letnich badania własne
Prace oryginalne Original papers Borgis Ocena skuteczności uszczelniania powierzchni zgryzowych pierwszych stałych zębów trzonowych u dzieci 6-8-letnich badania własne Lidia Pijankowska-Beksa 1, Małgorzata
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 130/2012 z dnia 16 lipca 2012 r. o projekcie programu Intensyfikacja zapobiegania próchnicy dzieci i młodzieży
Bardziej szczegółowoProgram profilaktyki próchnicy zębów u dzieci w wieku przedszkolnym, 3-5 lat
Program profilaktyki próchnicy zębów u dzieci w wieku przedszkolnym, 3-5 lat 1. Podstawy prawne działań Gminy w obszarze zdrowia publicznego 1. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym Rozdział
Bardziej szczegółowoProblem zdrowotny. Cel główny
Opis programu polityki zdrowotnej Gminy Miasta Szczecin na lata 2017-2020. pn.,,zapobieganie próchnicy wśród dzieci klas VI uczęszczających do szczecińskich szkół podstawowych. Problem zdrowotny 1.Opis
Bardziej szczegółowoProgram zapobiegania próchnicy dla dzieci w wieku szkolnym
Program zapobiegania próchnicy dla dzieci w wieku szkolnym Program zapobiegania próchnicy dla dzieci w wieku szkolnym powstał we współpracy z Wojewódzkim Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi oraz Konsultantem
Bardziej szczegółowoPROGRAM ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM
PROGRAM ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM Program powstał we współpracy z Wojewódzkim Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi oraz Konsultantem Wojewódzkim w dziedzinie stomatologii dziecięcej,
Bardziej szczegółowoWydział Lekarski UM w Łodzi Kierunek lekarsko dentystyczny Kierunek Stomatologia Nazwa Przedmiotu Stomatologia dziecięca i profilaktyka
Wydział Lekarski UM w Łodzi Kierunek lekarsko dentystyczny Kierunek Stomatologia Nazwa Przedmiotu Stomatologia dziecięca i profilaktyka stomatologiczna Jednostka prowadząca zajęcia Katedra i Zakład Stomatologii
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 133/2012 z dnia 16 lipca 2012 r. o projekcie programu Program profilaktyczny zapobieganie chorobie próchnicowej
Bardziej szczegółowoOcena stanu i trend próchnicy u dzieci 5-, 7- i 12-letnich z województwa małopolskiego w porównaniu do populacji polskiej
Borgis Nowa Stomatol 2018; 23(2): 55-65 https://doi.org/10.25121/ns.2018.23.2.55 *Małgorzata Staszczyk, Magdalena Kępisty, Iwona Kołodziej, Dorota Kościelniak, Iwona Gregorczyk-Maga, Jadwiga Ciepły, Anna
Bardziej szczegółowoProgram profilaktyki próchnicy dla dzieci w wieku 12 lat z terenu Miasta Kościerzyna na lata
Program profilaktyki próchnicy dla dzieci w wieku 12 lat z terenu Miasta Kościerzyna na lata 2017-2019 UCHWAŁA NR XXXVII/./2016 RADY MIASTA KOŚCIERZYNA z dnia 26 października 2016 r. w sprawie przystąpienia
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr RADY MIEJSKIEJ w ŁODZI z dnia...
UCHWAŁA Nr RADY MIEJSKIEJ w ŁODZI z dnia... Druk BRM nr 118/2011 Projekt z dnia... 2011 r. w sprawie przyjęcia Miejskiego Programu Profilaktyki Próchnicy Dla Dzieci i Młodzieży do 18 roku życia. Na podstawie
Bardziej szczegółowoKierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego
Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu, typ przedmiotu (podstawowy, kierunkowy) Nauczanie przedkliniczne - Stomatologia dziecięca
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji nr 56/2016 z dnia 11 kwietnia 2016 r. o projekcie programu polityki
Bardziej szczegółowoAnaliza zachowań prozdrowotnych młodzieży 18-letniej uczęszczającej do szkół średnich w Łodzi
Borgis Analiza zachowań prozdrowotnych młodzieży 18-letniej uczęszczającej do szkół średnich w Łodzi Praca oryginalna Original paper Katarzyna Ćwiklak 1, Jacek Pypeć 2, *Lidia Pijankowska-Beksa 1, Joanna
Bardziej szczegółowoUrząd Miejski Łaziska Górne. Plac Ratuszowy 1. 43 170 Łaziska Górne. woj. śląskie. nazwa programu zdrowotnego:
Załącznik nr 1 do Uchwały Nr. Rady Miejskiej w Łaziskach Górnych z dnia.. Urząd Miejski Łaziska Górne Plac Ratuszowy 1 43 170 Łaziska Górne woj. śląskie nazwa programu zdrowotnego: PROFILAKTYKA PRÓCHNICY
Bardziej szczegółowoMaria Borysewicz Lewicka 1, Magdalena Wochna-Sobańska 2
Czas. Stomatol., 2007, LX, 6, 377-383 2007 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Stomatologiczne zachowania prozdrowotne ludności Polski w świetle badań epidemiologicznych wykonanych w roku
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 129/2012 z dnia 16 lipca 2012 r. o projekcie programu Program profilaktyki próchnicy u dzieci na lata 2013-2015
Bardziej szczegółowoOcena stanu uzębienia u pacjentów w wieku 15 i 18 lat z regionu Polski południowo-wschodniej (województwo podkarpackie)
Borgis Ocena stanu uzębienia u pacjentów w wieku 15 i 18 lat z regionu Polski południowo-wschodniej (województwo podkarpackie) Maria Mielnik-Błaszczak, *Dorota Krawczyk, Piotr Stachurski Katedra i Zakład
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ LEKARSKI II. studiów. Punkty ECTS 5. Klinika Stomatologii Zachowawczej i Endodoncji UM w Poznaniu, Wydział Lekarski II. Osoba/y zaliczająca/e
WYDZIAŁ LEKARSKI II Nazwa kierunku Nazwa przedmiotu Jednostka realizująca, wydział Koordynator przedmiotu Rodzaj przedmiotu Obszar nauczania Cel kształcenia Treści programowe Lekarsko-dentystyczny Stomatologia
Bardziej szczegółowoElżbieta Paszyńska 1, Justyna Jurga 1, Marta Dyszkiewicz-Konwińska 1, Katarzyna Mehr 2. Streszczenie. Summary
Pediatr Med Rodz 2009, 5 (4), p. 271-275 Elżbieta Paszyńska 1, Justyna Jurga 1, Marta Dyszkiewicz-Konwińska 1, Katarzyna Mehr 2 Received: 17.08.2009 Accepted: 27.11.2009 Published: 31.12.2009 Ocena programu
Bardziej szczegółowoCHOROBA PRÓCHNICOWA U DZIECI W WIEKU 0-5 LAT W POLSCE I NA ŚWIECIE.
CHOROBA PRÓCHNICOWA U DZIECI W WIEKU 0-5 LAT W POLSCE I NA ŚWIECIE Próchnica zębów o przewlekła, bakteryjna, wieloczynnikowa choroba zakaźna, która aktualnie pozostaje najczęstszym schorzeniem wieku dziecięcego,
Bardziej szczegółowoZe względu na brak potwierdzenia w badaniu przeprowadzonym wśród młodzieży (opisanym poniżej) wyniki zostały uznane za niedostatecznie przekonujące.
ZAŁĄCZNIK II WNIOSKI NAUKOWE I PODSTAWY DO WYDANIA POZYTYWNEJ OPINII ORAZ ZMIANY CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO, OZNAKOWANIA OPAKOWAŃ I ULOTKI DLA PACJENTA PRZEDSTAWIONE PRZEZ EUROPEJSKĄ AGENCJĘ
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR LV/563/14 RADY MIASTA OTWOCKA z dnia 26 sierpnia 2014 r.
UCHWAŁA NR LV/563/14 RADY MIASTA OTWOCKA z dnia 26 sierpnia 2014 r. w sprawie przyjęcia do realizacji zdrowotnego programu edukacyjnego w zakresie profilaktyki próchnicy i wad zgryzu u dzieci w wieku 6
Bardziej szczegółowoStan zdrowotny jamy ustnej uczniów z łódzkich ośrodków dla dzieci niesłyszących
Czas. Stomatol., 2007, LX, 6, 384-390 2007 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Stan zdrowotny jamy ustnej uczniów z łódzkich ośrodków dla dzieci niesłyszących Oral health condition of children
Bardziej szczegółowoPROGRAM ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM
PROGRAM ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM Program powstał we współpracy z Wojewódzkim Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi oraz Konsultantem Wojewódzkim w dziedzinie stomatologii dziecięcej,
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU PIOTR TURMIŃSKI Porównanie skuteczności wybranych metod fizjoterapeutycznych w leczeniu skręceń stawu skokowego STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ
Bardziej szczegółowoProblemy stomatologiczne polskich dzieci i młodzieży propozycje działań do rozważenia
Problemy stomatologiczne polskich dzieci i młodzieży propozycje działań do rozważenia Posiedzenie Plenarne Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia Warszawa 15.12.2010r. prof.. dr hab.. Barbara Adamowicz-Klepalska
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 269/2014 z dnia 24 listopada 2014 r. o projekcie programu Projekt programu profilaktyki próchnicy lakowanie zębów
Bardziej szczegółowo2 RAMOWY PROGRAM STAŻU PODYPLOMOWEGO LEKARZA DENTYSTY
Załącznik nr 2 RAMOWY PROGRAM STAŻU PODYPLOMOWEGO LEKARZA DENTYSTY Cel stażu: pogłębienie wiedzy teoretycznej oraz doskonalenie i utrwalenie praktycznych umiejętności z zakresu promocji zdrowia oraz zapobiegania,
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO. ORAL HEALTH PROBLEMS OF YEAR-OLD INHABITANTS of THE LODZ REGION
PRZEGL EPIDEMIOL 212; 66: 133-138 Zdrowie publiczne Aleksandra Hilt, Ewa Rybarczyk-Townsend, Beata Lubowiedzka-Gontarek, Magdalena Wochna-Sobańska PROBLEMY ZDROWOTNE JAMY USTNEJ 35-44-LETNICH MIESZKAŃCÓW
Bardziej szczegółowoStan zdrowia jamy ustnej i opieka stomatologiczna dla dzieci i młodzieży w Polsce
Stan zdrowia jamy ustnej i opieka stomatologiczna dla dzieci i młodzieży w Polsce prof. dr n. med. Dorota Olczak-Kowalczyk Konsultant krajowy w dziedzinie stomatologii dziecięcej Zakład Stomatologii Dziecięcej
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności zabiegu uszczelniania bruzd zębów stałych półpłynnymi materiałami złożonymi i kompomerowymi
PRACE ORYGINALNE Dent. Med. Probl. 2003, 40, 2, 299 303 ISSN 1644 387X ELŻBIETA JODKOWSKA, MARTA RACZYŃSKA Ocena skuteczności zabiegu uszczelniania bruzd zębów stałych półpłynnymi materiałami złożonymi
Bardziej szczegółowoRadiologiczna ocena progresji zmian próchnicowych po zastosowaniu infiltracji. żywicą o niskiej lepkości (Icon). Badania in vivo.
Renata Zielińska Radiologiczna ocena progresji zmian próchnicowych po zastosowaniu infiltracji żywicą o niskiej lepkości (Icon). Badania in vivo. Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Zakład Stomatologii
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji nr 87/2015 z dnia 13 kwietnia 2015 r. o projekcie programu Program
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR 809/XLIX/2018 RADY MIASTA PŁOCKA. z dnia 28 czerwca 2018 r.
UCHWAŁA NR 809/XLIX/2018 RADY MIASTA PŁOCKA z dnia 28 czerwca 2018 r. w sprawie przyjęcia programu polityki zdrowotnej pn. "Program profilaktyki próchnicy dla dzieci i młodzieży miasta Płocka w latach
Bardziej szczegółowoOcena kliniczna i laboratoryjna materiałów używanych do uszczelniania dołków i zagłębień anatomicznych zębów stałych
Lek. Dent. Emil Korporowicz Ocena kliniczna i laboratoryjna materiałów używanych do uszczelniania dołków i zagłębień anatomicznych zębów stałych Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych w zakresie
Bardziej szczegółowoWDRAŻANIE PROCEDUR HIGIENICZNYCH
WDRAŻANIE PROCEDUR HIGIENICZNYCH w zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta Dr n.med. Grażyna Bulek-Juranek Ustalono ponad wszelką wątpliwość inicjujące tło bakteryjne chorób przyzębia i próchnicy
Bardziej szczegółowoZalecenia w zakresie higieny jamy ustnej dla kobiet w ciąży.
Zalecenia w zakresie higieny jamy ustnej dla kobiet w ciąży. W 2014 roku, z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Stomatologii Dziecięcej i firmy Colgate powołany został Polski Oddział Sojuszu dla Przyszłości
Bardziej szczegółowoAktualny stan wiedzy na temat indywidualnej profilaktyki fluorkowej choroby próchnicowej u dzieci i młodzieży
Aktualny stan wiedzy na temat indywidualnej profilaktyki fluorkowej choroby próchnicowej u dzieci i młodzieży Niezależny Panel Ekspertów Prof. dr hab. n. med. Barbara Adamowicz - Klepalska Prof. dr hab.
Bardziej szczegółowoAssessment of the dental care system efficiency in preschool children on the basis of comparative analysis of dental needs and dentition s condition
Czas. Stomatol., 2008, 61, 1, 61-68 2008 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Ocena skuteczności systemu opieki stomatologicznej na podstawie analizy porównawczej stanu uzębienia i potrzeb
Bardziej szczegółowoZdrowy uśmiech wśród najmłodszych model. profilaktyka stomatologiczna, dzieci w wieku przedszkolnym,
Czas. Stomatol., 2009, 62, 6, 502-508 2009 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Zdrowy uśmiech wśród najmłodszych model profilaktyki stomatologicznej dla dzieci w wieku przedszkolnym Healthy
Bardziej szczegółowoLRZ /2012 P/12/124 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE
LRZ 4101-11-03/2012 P/12/124 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł kontroli Jednostka przeprowadzająca kontrolę P/12/124 Dostępność i finansowanie opieki stomatologicznej
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYKI PRÓCHNICY ZĘBÓW DLA DZIECI W WIEKU LAT Z TERENU GMINY WIERUSZÓW NA LATA
Załącznik do Uchwały Nr XXV/190/2016 Rady Miejskiej w Wieruszowie z dnia 24 maja 2016 r. PROGRAM PROFILAKTYKI PRÓCHNICY ZĘBÓW DLA DZIECI W WIEKU 11-12 LAT Z TERENU GMINY WIERUSZÓW NA LATA 2016 2018 Autor
Bardziej szczegółowoNZOZ CENTRUM UŚMIECHU www.centrum-usmiechu.pl WYBIELANIE ZĘBÓW
WYBIELANIE ZĘBÓW bezpieczna metoda pełna opieka PRZYCZYNY PRZEBARWIEŃ ZĘBÓW Stosowanie antybiotyków z grupy tetracyklin Przedawkowanie fluoru Niektóre choroby ogólnoustrojowe (choroby endokrynologiczne,
Bardziej szczegółowoKonsultant Krajowy w Dziedzinie Periodontologii Zakład Chorób Błony Śluzowej i Przyzębia Warszawski Uniwersytet Medyczny
Konsultant Krajowy w Dziedzinie Periodontologii Zakład Chorób Błony Śluzowej i Przyzębia Warszawski Uniwersytet Medyczny Warszawa sluzowki@wum.edu.pl ul. Miodowa 18, 00-246 tel/fax: (22) 502-20-36; e-mail:
Bardziej szczegółowoStan zdrowia jamy ustnej młodzieży w wieku 18 lat. Tabela 1. Liczba osób w wieku 18 lat zbadanych w poszczególnych województwach.
Stan zdrowia jamy ustnej młodzieży w wieku 18 lat Tabela 1. Liczba osób w wieku 18 lat zbadanych w poszczególnych województwach. Województwo ogółem dolnośląskie 250 kujawsko-pomorskie 299 lubelskie 313
Bardziej szczegółowoNZOZ CENTRUM UŚMIECHU www.centrum-usmiechu.pl HIGIENA JAMY USTNEJ
HIGIENA JAMY USTNEJ W etiopatogenezie chorób przyzębia najistotniejszą rolę odgrywają miejscowe czynniki zapaleniotwórcze: płytka bakteryjna i kamień nazębny Zapalenie dziąseł jest odwracalne, może trwać
Bardziej szczegółowoPrezydent Miasta Lublin
Załącznik nr 3 do zarządzenia nr 21/2/2019 Prezydenta Miasta Lublin z dnia 5 lutego 2019 r. w sprawie powołania komisji konkursowej w celu przeprowadzenia konkursu ofert na wybór realizatorów w latach
Bardziej szczegółowoStan zębów dzieci upośledzonych umysłowo w wieku 11-13 lat przebywających w specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych
Czas. Stomat., 2005, LVIII, 8 Stan zębów dzieci upośledzonych umysłowo w wieku 11-13 lat przebywających w specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych Dental health of 11-13 year old institutionalized mentally
Bardziej szczegółowoSTOMATOLOGIA ZACHOWAWCZA
STOMATOLOGIA ZACHOWAWCZA Stomatologia zachowawcza- zajmuje się metodami zachowania naturalnych właściwości zębów, które zostały utracone na skutek działania bodźców zewnętrznych. Najgroźniejszym z nich
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR X/63/2015 RADY GMINY BIAŁOBRZEGI. z dnia 30 września 2015 r.
UCHWAŁA NR X/63/2015 RADY GMINY BIAŁOBRZEGI z dnia 30 września 2015 r. w sprawie przyjęcia do realizacji Gminnego program Profilaktyki próchnicy zębów u dzieci i młodzieży z terenu Gminy Białobrzegi na
Bardziej szczegółowoKierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego
Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu, typ przedmiotu (podstawowy, kierunkowy) Nauczanie przedkliniczne - Stomatologia dziecięca
Bardziej szczegółowoCzęść I Choroba próchnicowa 1. Rozdział 1 Kliniczna kariologia i stomatologia zachowawcza w XXI wieku 3
Spis treści [Kolorowe tablice zamieszczone są po stronach 78 i 302] Przedmowa: wskazówki redaktorów dotyczące korzystania z książki Przedmowa do wydania polskiego Autorzy XI XVI XVII Część I Choroba próchnicowa
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności płukanki do jamy ustnej Dentosept w leczeniu stanu zapalnego dziąseł u pacjentów niepełnosprawnych intelektualnie
Ocena skuteczności płukanki do jamy ustnej Dentosept w leczeniu stanu zapalnego dziąseł u pacjentów niepełnosprawnych intelektualnie Efficiency of Dentosept mouthrinse in the treatment of gingivitis in
Bardziej szczegółowoOCENA WYSTĘPOWANIA ANOMALII ZĘBOWYCH I MORFOLOGII WYROSTKA ZĘBODOŁOWEGO U PACJENTÓW Z ZATRZYMANYMI KŁAMI
Lek. Dent. Joanna Abramczyk OCENA WYSTĘPOWANIA ANOMALII ZĘBOWYCH I MORFOLOGII WYROSTKA ZĘBODOŁOWEGO U PACJENTÓW Z ZATRZYMANYMI KŁAMI STRESZCZENIE WSTĘP W praktyce ortodontycznej zatrzymane stałe kły, szczególnie
Bardziej szczegółowoSYLABUS. rok akademicki 2016/2017
SYLABUS rok akademicki 2016/2017 Nazwa przedmiotu/modułu Nazwa jednostki/-ek w której/ -ych jest Zakład Stomatologii Dziecięcej przedmiot realizowany e-mail jednostki stdzieci@umb.edu.pl Wydział Lekarski
Bardziej szczegółowoMiejski Program Profilaktyki Próchnicy dla Dzieci i Młodzieży do 18 roku życia.
1 Załącznik do uchwały Nr XXI/358/11 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 14 września 2011 r. Podstawowym schorzeniem jamy ustnej jest próchnica zębów, polegająca na progresywnym procesie demineralizacji i rozpadu
Bardziej szczegółowoProgram profilaktyki próchnicy u dzieci niepełnosprawnych
Program profilaktyki próchnicy u dzieci niepełnosprawnych 1. OPIS PROBLEMU ZDROWOTNEGO. Choroba próchnicowa zębów uznana jest za chorobę społeczną. W Polsce choruje na nią ok. 90% dzieci. Próchnica zgodnie
Bardziej szczegółowoWARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY
WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY WYDZIAŁ LEKARSKO-DENTYSTYCZNY KATEDRA PROTETYKI STOMATOLOGICZNEJ ANALIZA ZMIAN WARTOŚCI SIŁY RETENCJI W TRÓJELEMENTOWYCH UKŁADACH KORON TELESKOPOWYCH Rozprawa na stopień
Bardziej szczegółowoMagdalena Wochna-Sobańska, Beata Lubowiedzka-Gontarek, Beata Szydłowska-Walendowska, Patrycja Proc
Czas. Stomatol., 2008, 61, 5, 323-329 2008 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Wpływ higieny jamy ustnej na intensywność próchnicy u osób dorosłych mieszkających od urodzenia na terenie z
Bardziej szczegółowoKristina Pilipczuk-Paluch, Joanna Chłapowska, Maria Borysewicz-Lewicka
Ocena zależności pomiędzy występowaniem próchnicy uzębienia mlecznego a jej rozwojem w zębach pierwszych trzonowych stałych praceoryginalne Assessment of the relationship between caries in milk teeth and
Bardziej szczegółowoI. Informacja o Zleceniodawcy Gmina Lublin Plac Króla Władysława Łokietka Lublin
w sprawie powołania Komisji Konkursowej w celu przeprowadzenia konkursu ofert na wybór realizatorów programu profilaktyki próchnicy zębów dla uczniów uczęszczających do placówek oświatowo - wychowawczych
Bardziej szczegółowoMinister Zdrowia. Monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej w latach 2013-2015
Minister Zdrowia Monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej w latach 2013-2015 Program na lata 2013-2015 Podstawa prawna: art. 48 ust. 1 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach
Bardziej szczegółowoStan uzębienia i potrzeby lecznicze dzieci i młodzieży z województwa dolnośląskiego*
Prace oryginalne Dent. Med. Probl. 2012, 49, 2, 173 183 ISSN 1644-387X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Justyna Składnik-Jankowska A F, Urszula Kaczmarek A, D Stan uzębienia
Bardziej szczegółowo