Stan uzębienia 4 5 letnich dzieci wrocławskich. State of dentition of 4 5 year old children from the city of Wroclaw

Transkrypt

1 PRACE ORYGINALNE Dent. Med. Probl. 2002, 39, 2, ISSN X URSZULA KACZMAREK, KATARZYNA JANKOWSKA, ELżBIETA SOŁTAN Stan uzębienia 4 5 letnich dzieci wrocławskich State of dentition of 4 5 year old children from the city of Wroclaw Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej i Dziecięcej AM we Wrocławiu Streszczenie Wprowadzenie. Niewiele jest badań oceniających stan zdrowia jamy ustnej 4 5 letnich dzieci. Cel pracy. Ocena stanu uzębienia dzieci wrocławskich. Materiał i metody. Zbadano 241wybranych losowo dzieci z Wrocławia w wieku 4 5 lat. Stan uzębienia pod kątem występowania próchnicy oceniano według kryteriów Światowej Organizacji Zdrowia, rozwojowe zaburzenia szkliwa według DDE Index, a zmiany erozyjne według klasyfikacji Lussie'go. Wyniki poddano analizie za pomocą testu chi kwadrat. Wyniki. W badanej grupie częstość próchnicy wynosiła 78,84%, średnia wartość pw/z 4,77, a wskaźnik leczenia 0,085. U chłopców w porównaniu z dziewczętami częstość próchnicy była wyższa i wyższe były wartości pw/z oraz wskaź nika leczenia. Rozwojowe zaburzenia szkliwa stwierdzono u 7,05% badanych, a zmiany erozyjne u 2,90%. Wnioski. W celu obniżenia poziomu próchnicy zębów mlecznych konieczny jest wzrost wiedzy prozdrowotnej i re alizacja pierwotnych, wczesnych i tradycyjnych działań zapobiegawczych (Dent. Med. Probl. 2002, 39, 2, ). Słowa kluczowe: dzieci 4 5 letnie, próchnica, rozwojowe zaburzenia szkliwa, erozja. Abstract Background. The studies evaluating state of health of oral cavity in 4 5 year old children are scarce. Objectives. Estimation of dental condition of children from the city of Wroclaw. Material and methods. 241 randomly selected 4 5 year old children from the city of Wroclaw were examined. State of dentition in relation to dental caries was evaluated by WHO criteria, developmental defects of enamel by DDE Index and dental erosion by Lussi classification. The obtained data were analyzed by chi square test. Results. In all the examined subjects caries frequency was 78.84%, df/t mean value 4.77 and Treatment Index At boys, in comparison to girls, caries frequency was higher (81.56% and 75.0%, respectively) and higher were values of df/t and Treatment Index (5.02, 4.42, and 0.085, 0.065, respectively). In 7.05% of all examined sub jects developmental defects of enamel and at 2.90% of them dental erosion were noticed. Conclusion. In order to lower the caries level in deciduous teeth some increase in oral health education is neces sary as well as realization of primary primary, primary and traditional prevention activities (Dent. Med. Probl. 2002, 39, 2, ). Key words: 4 5 year old children, caries, developmental defects of enamel, erosion. Niezbyt liczne są badania oceniające zdrowie jamy ustnej dzieci w wieku 4 5 lat. Prawdopodob nie wynika to z faktu, iż ten przedział wieku nie stanowi indeksowej grupy wiekowej poddawanej okresowym badaniom epidemiologicznym zaleca nym przez Światową Organizację Zdrowia (ŚOZ). Można jednak przyjąć, że badanie dzieci w tym wieku dostarcza stosunkowo pełnej informacji o stanie uzębienia mlecznego. Celem pracy była ocena stanu uzębienia 4 5 letnich dzieci mieszkających we Wrocławiu. Materiał i metody Zbadano 241 dzieci wybranych losowo. Li czebność badanych zestawiono w tabeli 1. Stan uzębienia w aspekcie choroby próchnicowej prze prowadzono według kryteriów badań epidemiolo gicznych ŚOZ [1], obliczając frekwencję próchni cy, średnie wartości pw/z oraz liczbę zębów ule głych eksfoliacji e/z, a także liczbę zębów mlecznych i stałych. Rozwojowe zaburzenia szkli wa oceniano zgodnie z kryteriami DDE Index [2],

2 228 U. KACZMAREK, K. JANKOWSKA, E. SOŁTAN a zmiany erozyjne według klasyfikacji Lussiego [3].Uzyskane dane poddano analizie za pomocą testu chi kwadrat. Wyniki i omówienie U chłopców, w porównaniu z dziewczętami zaobserwowano nieco wyższą frekwencję próch nicy (o około 6%), a także wyższe wartości pw/z (o 0,60) i wskaźników (tab. 2). Różnice te nie były jednak statystycznie istotne, z wyjątkiem średniej liczby zębów wypełnionych (p < 0,01). Wartość wskaźnika leczenia (w/p+w) u chłopców była o 34% wyższa niż u dziewcząt. Przeciętnie liczba mlecznych zębów siecznych, które uległy już eksfoliacji była nieco wyższa u dziewcząt (0,60) w porównaniu z chłopcami (0,44), podob nie jak liczba wyrzynających się zębów stałych, co stanowi potwierdzenie znanego procesu wcze śniejszej wymiany uzębienia u dziewcząt. Po równanie danych uzyskanych dla ogółu badanych z wynikami badań 4 5 letnich dzieci mieszkają cych we Wrocławiu, przyjmujących od urodzenia wodę fluorkowaną, przeprowadzonych w 1989 r. [10], wskazuje na wzrost intensywności próchnicy (wzrost wartości puw/z 4,19 4,77) przy podob nej frekwencji próchnicy (78,8%) oraz około 3 krotne obniżenie wskaźnika leczenia (z 0,24 do 0,085). Dane z piśmiennictwa światowego wskazują, że w minionych latach nastąpiło istotne zmniejsze nie próchnicy zębów mlecznych, ale nieco niższe Tabela 1. Liczebność badanych Table 1. Number of examined subjects Wiek lata Dziewczęta Chłopcy Razem (Age years) (Girls) (Boys) (Total) Ogółem niż zębów stałych [1, 5]. U 5 letnich dzieci mie szkających w Danii zaobserwowano w latach obniżenie frekwencji próchnicy z 37,1 do 29,5% [6], a w Szkocji w latach z 75 do 58% [4]. W Wielkiej Brytanii częstość wy stępowania próchnicy w latach 1993/94 wynosiła 45% [7]. W 1993 r. odsetek wolnych od próchnicy dzieci w Szwecji osiągnął 74%, a w Czechach 39% [4]. Przeprowadzone w 1996 r. krajowe bada nia epidemiologiczne na Węgrzech wykazały 73% frekwencję próchnicy u dzieci 5 6 letnich [9]. W Polsce, na podstawie badań w ramach ICS II (1991 r.), odsetek dzieci 5 6 letnich wolnych od próchnicy wynosił 10% [4]. Otrzymane w bada niach własnych średnie wartości pw/z (tab. 2) znacznie przewyższają przeciętną liczbę zębów mlecznych objętych próchnicą u 5 letnich dzieci belgijskich. Jak podaje Vanobbergen et al. [8], w Belgii w latach nastąpiło obniżenie wartości puw/z z 2,66 do 1,38. Rozwojowe zaburzenia szkliwa oceniano na zębach nieoczyszczonych profesjonalnie i nieosu szonych. Częstość występowania zaburzeń była nieco wyższa u dziewcząt (11,00%) w porównaniu z chłopcami (4,25%) i wyższa w szczęce niż w żu chwie (tab. 3). Najczęściej obserwowanymi zmia nami była nieprzezroczystość biało kremowa i żółto brązowa (typ B i C), a rzadziej hipoplazja w postaci poziomych bruzd (typ E; ryc. 1). Podob ne zależności zaobserwowano we wcześniej prze prowadzonych badaniach [10, 11]. Dane uzyskane z badań ogólnopolskich wykazały zróżnicowaną w zależności od zawartości fluoru w wodzie fre kwencję zaburzeń mineralizacji u dzieci 4 5 let nich [12]. Wynosiła ona przeciętnie w rejonach z niskim stężeniem fluoru 7,02%, optymalnym 22,71%, a wysokim 46,57%. W okresie przepro wadzania badań (1989 r.) woda wodociągowa we Wrocławiu była fluorkowana i zaburzenia minera lizacji obserwowano u 34,85% dzieci z jednakową częstością u obu płci, częściej w szczęce niż żu chwie oraz w zębach trzonowych w odniesieniu do Tabela 2. Średnie wartości rozpatrywanych wskaźników uzębienia Table 2. Mean values of analyzed parameters of denition Płeć Frekwencja pw/z p/z w/z w/p + w e/z Liczba zębów (Sex) próchnicy (dft) (dt) (ft) (ft/dt + ft) (et) (Number of teeth) (Caries frequency) mlecznych stałych % (deciduous) (permanent) Dziewczęta 75,00 4,42 4,13 0,29 0,065 0,60 19,40 0,62 (Girls) Chłopcy 81,56 5,02 4,52 0,50 0,099 0,44 19,56 0,44 (Boys) Ogółem 78,84 4,77 4,36 0,41 0,085 0,51 19,49 0,51 (Total)

3 Stan uzębienia 4 5 letnich dzieci wrocławskich 229 Tabela 3. Częstość występowania rozwojowych zaburzeń szkliwa (%) Table 3. Prevalence of developmental defects of enamel (%) Płeć Całe uzę Szczęka Żuchwa (Sex) bienie (Maxilla) (Mandible) (Whole dentition) Dziewczęta 11,00 6,00 0 (Girls) Chłopcy 4,25 4,96 2,84 (Boys) Ogółem 7,05 5,39 1,66 (Total) Ryc. 2. Częstość występowania zaburzeń szkliwa w zależności od podatności na próchnicę Fig. 2. Prevalence of developmental defects of enamel in relation to caries susceptibility Ryc. 1. Częstość występowania typów zaburzeń szkliwa Fig. 1. Prevalence of enamel defects system zębów siecznych [10, 13]. W porównaniu ze wspomnianymi danymi, prezentowane w pracy wyniki, oparte na badaniach dzieci przyjmujących od urodzenia wodę z niską zawartością fluoru (0,1 0,3 mg/l) wskazują na znacznie niższą fre kwencję zaburzeń, co jest zgodne z pracą Weeksa et al. [14], porównującą występowanie zaburzeń szkliwa u dzieci w tej samej grupie wiekowej z re jonu fluorkowanego i niefluorkowanego. Na rycinie 2 porównano częstość występowa nia zaburzeń rozwojowych szkliwa w zależności od podatności na próchnicę. W całości materiału nie stwierdzono istotnych różnic w częstości wy stępowania zaburzeń szkliwa u dzieci wolnych od próchnicy i podatnych na tę chorobę, ale u podat nych dziewcząt rzadziej obserwowano zaburzenia. Odmienne wyniki uzyskano we wcześniej opubli kowanej pracy [15], analizującej współwystępo wanie próchnicy i zaburzeń mineralizacji szkliwa zębów mlecznych u dzieci wrocławskich przyjmu jących wodę fluorkowaną. Zauważono wówczas u dzieci bez zaburzeń nieco niższą frekwencję i in tensywność próchnicy. W ostatnich latach w piśmiennictwie świato wym zwraca się uwagę na wzrost częstości i inten sywności występowania erozji zębów w związku ze zmianą nawyków dietetycznych we wszystkich grupach wiekowych populacji. Badania przeprowa Ryc. 3. Częstość występowania erozji zębów Fig. 3. Prevalence of dental erosion dzone w Wielkiej Brytanii wykazały 20% frekwen cję zmian erozyjnych u dzieci w wieku 1 4 lat, 38% w wieku 4 5 lat i 52% w wieku 4 5 lat [cyt. wg 16]. W porównaniu z tymi danymi częstość występowa nia erozji u 4 5 letnich dzieci wrocławskich była bardzo niska (2,90%; ryc. 3), a dostrzeżone zmiany obejmowały wyłącznie szkliwo na powierzchniach wargowych zębów przednich (ryc. 4). Nie wyklu cza to jednak zwiększenia w przyszłości erozyjnej utraty twardych tkanek zębów mlecznych. Podsumowując uzyskane dane u 4 5 letnich dzieci wrocławskich, można stwierdzić: wysoką zachorowalność i intensywność próchnicy uzębienia mlecznego, bardzo niski wskaźnik leczenia, niską częstość występowania zmian rozwo jowych szkliwa, bardzo niską częstość występowania zmian erozyjnych.

4 230 U. KACZMAREK, K. JANKOWSKA, E. SOŁTAN Ryc. 4. Rozmieszczenie erozji w uzębieniu Fig. 4. Erosion distribution in dentition W celu obniżenia poziomu próchnicy zębów mlecznych niezbędny jest wzrost wiedzy prozdro wotnej i realizacja pierwotnych (zapobieganie przenoszenia zakażeń), wczesnych (obniżenie po ziomu zakażeń) i tradycyjnych (monitorowanie hi gieny i nawyków dietetycznych, preparaty fluor kowe, lakowanie zębów, wczesne leczenie) dzia łań zapobiegawczych realizowanych w domu, przedszkolu i gabinecie stomatologicznym. Piśmiennictwo [1] Oral Health Surveys. Basic Methods. World Health Organization. Genewa 1997, [2] FDI Commission on Oral Health, Research and Epidemiology:An epidemiological index of developmental defects of enamel (DDE Index). Int. Dent. J. 1982, 32, [3] LUSSI A.: Dental erosion. Clinical diagnosis and case history taking. Eur. J. Oral Sci. 1966, 104, [4] MARTHALER T. M, O MULLANE D. M., VRBIC V.: The prevalence of dental caries in Europe Caries Res. 1996, 30, [5] DAVIES M. J., SPENCER A. J., SLADE G. D.: Trends in dental caries experience of school children in Australia Aust. Dent. J. 1997, 42, [6] WHO Oral Health Country/Area Profile Programme. Denmark Oral Disease prevalence. File://A;\who.htm [7] PITTS N. B., PALMER J. D.: The dental caries experience of 5 year old children in Great Britain. Surveys coordina ted by the British Association for the Study Community Dentistry in 1993/94. Community Dental Health 1995, 12, [8] VANOBBERGEN J., MARTENS L., DECLERK D.: Caries prevalence in Belgian children: a review. Int. J. Paediatr. Dent. 2001, 11, 3, [9] SZOKE J., PETERSEN P. E.: Evidence for dental caries decline among children in an east European country (Hunga ry). Comm. Dent. Oral Epidemiol. 2000, 22, [10] POTOCZEK J., KACZMAREK U., NOWAK MALINOWSKA H., MALEPSZY A., KIELAN E., RADWAN OCZKO M., SOZAŃ SKA Z., SEMCZUK MAZURKIEWICZ D., SZAFRAN R., SOŁTAN E.: Frekwencja i intensywność zaburzeń mineralizacji twardych tkanek zębów u dziewcząt i chłopców we Wrocławiu. Wrocł. Stomat. 1991, [11] SOZAŃSKA Z., KACZMAREK U., MALEPSZY A., NOWAK MALINOWSKA H.: Zaburzenia rozwojowe szkliwa uzębienia mlecznego szczęki i żuchwy dzieci 4 5 letnich z terenu Wrocławia. Materiały Naukowe VI Ogólnopolskiego Zja zdu Sekcji Stomatologii Dziecięcej PTS. 1992, [12] KACZMAREK U., POTOCZEK S., MALEPSZY A., NOWAK MALINOWSKA H., SOZAŃSKA Z., SEMCZUK MAZURKIE WICZ D., SOŁTAN E., POTOCZEK J., RADWAN OCZKO M., KIELAN E., SZAFRAN R.: Zaburzenia mineralizacji twar dych tkanek zębów w wybranych grupach wieku u dzieci polskich. Frekwencja zaburzeń mineralizacji u badanych z rejonów o różnej zawartości fluoru w wodzie do picia. Czas. Stomat. 1992, 3, 45, [13] KACZMAREK U., POTOCZEK S., MALEPSZY A., NOWAK MALINOWSKA H., SOZAŃSKA Z., SEMCZUK MAZURKIE WICZ D., SOŁTAN E., POTOCZEK J., RADWAN OCZKO M., KIELAN E., SZAFRAN R.: Zaburzenia mineralizacji twar dych tkanek zębów w wybranych grupach wieku u dzieci polskich. Frekwencja zaburzeń mineralizacji u badanych w poszczególnych podgrupach z rejonów o różnej zawartości fluoru w wodzie do picia. Czas. Stomat. 1992, 4, 45, [14] WEEKS K. J., MILSON K. M., LENNON M. A.: Enamel defects in 4 to 5 year old children in fluoridated and non fluoridated parts of Cheshire. UK. Caries Res. 1993, 23,

5 Stan uzębienia 4 5 letnich dzieci wrocławskich 231 [15] SZAFRAN R., KACZMAREK U.: Współwystępowanie próchnicy i zaburzeń mineralizacji szkliwa zębów mlecznych. Mat. Naukowe VI Ogólnopolskiego Zjazdu Sekcji Stomatologii Dziecięcej PTS. 1992, [16] NUNN J. H.: Prevalence of dental erosion and the implications for oral health. Eur. J. Oral Sci. 1996, 104, Adres do korespondencji: Urszula Kaczmarek Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej i Dziecięcej AM ul. Kuźnicza 43/ Wrocław tel.: (+48 71) , fax.: (+48 71) Praca wpłynęła do Redakcji: r. Po recenzji: r. Zaakceptowano do druku: r. Received: Revised: Accepted: