Bakterie Gram (+) Bakterie Gram (+)

Transkrypt

1 Klasyfikacja antybiotyków, mechanizmy działania, skuteczność i bezpieczeństwo antybiotykoterapii

2 Bakterie Gram (+) Bakterie Gram (+)

3 Bakterie Gram (-)

4 Mycoplasma Chlamydia Rickettsia Bakterie nietypowe Podział antybiotyków związany z strukturą chemiczną związku β-laktamy Antybiotyki peptydowe Cykliczne antybiotyki peptydowe Glikopeptydy Lipopeptydy Streptograminy Antybiotyki aminoglikozydowe Makrolidy Linkozamidy Tetracykliny Antybiotyki β ᆗ受d ś 㬧吇 penicyliny cefalosporyny karbapenemy monobaktamy

5 Antybiotyki β d ł Przyłączenie leku do swoistych białek wiążących (PBP penicillin-binding protein), które pełnią funkcje receptora dla leku w komórce bakteryjnej Zablokowanie transpeptydazy, co powoduje zahamowanie syntezy peptydoglikanu wchodzącego w skład ściany komórkowej Aktywacja enzymów autolitycznych i liza bakterii Działanie bakteriobójcze β-laktamy - penicyliny ᖷ剧c ń 㬧劗 -laktamowy ul ga ozkła 㬧劗 ow 㬧劗 o 㬧劗 w 㬧劗 ływ m 㬧劗 -laktamaz 㬧劗 o 㬧劗 ukowa 㬧劗 yc 㬧劗㬧劗 z z 㬧劗 akt Oporność na β-laktamy Hydroliza enzymatyczna przy udziale β-laktamaz. Mechanizm występujący u: Staphylococci Enterobacteriaceae Bacteroides fragilis Zmiana w strukturze miejsca połączenia z antybiotykiem białko PBP (penicillin-binding protein) metycylinooporność, określana także MRSA (methicillinresistant Staphylococcus aureus) Redukcja przepuszczalności np. przez błonę komórkową bakterii Gram ujemnych

6 Penicyliny podział Podział obejmuje spektrum działania penicylin Naturalne penicyliny Antystaphylococcal penicyliny o aktywności przeciw Staphylococcus aureus Penicyliny o rozszerzonym spektrum działania Antypseudomonal penicyliny o aktywności przeciw Pseudomonas aeruginosa Penicyliny - podział Naturalne penicyliny Penicylina krystaliczna (penicylina G, benzylopenicylina) (i.v.) Penicylina V (fenoksymetylowa) (p.o.) Penicylina prokainowa (i.m.) Penicylina benzatynowa (i.m.) Spektrum działania penicylin naturalnych Streptococcus pneumoniae Streptococcus pyogenes Bacillus anthracis Corynebacterium diphteriae Neisseria gonorrhoeae Neisseria meningitidis Clostridium perfringens Treponema pallidum

7 Penicyliny - podział Antystaphylococcal penicyliny oporne na działanie β- laktamaz, ale są wrażliwe na metycylinooporne ziarenkowce (MRSA) Metycylina (nie jest stosowana w leczeniu, ma znaczenie diagnostyczne) Nafcylina (i.v.) Penicyliny izoksazolilowe Kloksacylina Dikloksacylina Floksacylina Spektrum działania antystaphylococcal penicylin Są stosowane do leczenia infekcji wywołanych przez Staphylococci produkujące penicylinazę W przypadku MRSA (metycylinoopornych gronkowców) antybiotyki z tej grupy są nieaktywne i należy zastosować np. wankomycynę, linezolid, streptograminy Penicyliny - podział Penicyliny o rozszerzonym spektrum działania Aminopenicyliny wrażliwe na działanie β- laktamaz Ampicylina podawana i.v. lub i.m., ponieważ słabo (30-50%) wchłania się z przewodu pokarmowego Amoksycylina podawana również doustnie

8 Spektrum działania aminopenicylin Wykazują aktywność wobec bakterii Gram dodatnich, ale słabszą od naturalnych penicylin Streptococcus pneumoniae wiele szczepów opornych wytwarzających β-laktamazę Listeria monocytogenes Neisseria gonorrhoeae, N. meningitidis Bakterie Gram ujemne: Escherichia coli, proteus mirabilis, Shigella spp., Salmonella spp. Haemophilus influenzae E. coli i H. influenzae produkują β-laktamazę, dlatego aminopenicyliny stosuje się z inhibitorem tegoż enzymu: kwasem klawulanowym lub sulbaktamem Penicyliny - podział Penicyliny antypseudomonal - wrażliwe na działanie β- laktamaz Karboksypenicyliny Karbenicylina Tykarcylina nie wchłania się z przewodu pokarmowego, podawana dożylnie, stosowana z inhibitorem β-laktamaz kwasem klawulanowym (perp. Timentin) Ureidopenicyliny Piperacylina nie wchłania się po podaniu p.o., stosowana z inhibitorem β-laktamaz tazobaktamem (prep. Tazocin) Azlocylina Mezlocylina Spektrum działania penicylin antypseudomonal Bakterie Gram ujemne: Rodzina Enterobacteriaceae: Escherichia coli, Proteus, Enterobacter spp. Hemophilus influenzae Pseudomonas aeruginosa Neisseriae

9 Inhibitory β-laktamaz Kwas klawulanowy Tazobaktam Sulbaktam Posiadają pierścień β-laktamowy, ale nie mają aktywności przeciwbakteryjnej : Cefadroksyl* Cefazolina Cefaleksyna Cefalotyna Cefaklor Cefuroksym Cefoksytym Cefamandol cefotetan Cefotaksym Ceftazydym Ceftriakson Cefiksym ceftibuten Cefepim Paciorkowce Gronkowce Nawet te wytwarzajace β- laktamazy E.coli Proteus mirabilis Klebsiella pneumoniae Paciorkowce E.coli Proteus mirabilis Klebsiella pneumoniae Haemophilus influenzae Neisseria gonorrhoeae Aktywne wobec B. fragilis (Cefoksytym) Rodzina Enterobacteriaceae Haemophilus influenzae Neisseria gonorrhoeae Pseudomonas aeruginosa (ceftazydym, cefoperazon) Cefotaksym i ceftriakson penetrują do oun Aktywność wobec S. aureus i S,pneumoniae i pyogenes porównywalna z I generacją Rodzina Enterobacteriaceae Haemophilus influenzae Neisseria gonorrhoeae Pseudomonas aeruginosa Gronkowce Cefalosporyny I generacja Doustne Cefaleksyna ( mg co 6h) Cefradyna (0,5 co 6h) Cefadroksyl (1g co 12h) Parenteralne Cefazolina (0,5-1,0 co 6-12h) dobrze penetruje do kości Cefradyna (0,5-1,0 co 6h)

10 Cefalosporyny II generacja Doustne Cefaklor* Cefuroksym aksetyl* Cefprozil Parenteralne Cefamandol Cefuroksym* Cefalosporyny III generacja Doustne Cefiksym Cefetamet piwoksyl Ceftibuten* Cefpodoksym Parenteralne Cefotaksym (Dobrze penetruje do płynu mózgowo-rdzeniowego) Ceftriakson* (efektywny wobec N. gonorrhoeae oporną na penicyliny) Cefoperazon Ceftazydym* (aktywny wobec P. aeruginosa) Cefalosporyny IV generacja Doustne Parenteralne Cefepim (Maxipime) Cefpirom Cefklidyna

11 Cefalosporyny Są nieaktywne wobec: MRSA Enterococcus Listeria monocytogenes Clostridium difficile Karbapenemy Szerokie spektrum działania: Streptococci, Metycylino-wrażliwe Staphylococci Gatunki Haemophilus Enterobacteriaceae Neisseria spp. P.aeruginosa Działa na bakterie produkujące β-laktamazy Aktywne wobec beztlenowców Nie działają wobec: Enterococcus L. Monocytogenes MRSA KARBAPENEMY Imipenem ulega hydrolizie i inaktywacji pod wpływem dehydropeptydazy I, dlatego dodaje się inhibitora cilastatynę (prep. Tienam) Meropenem (Meronem) nie jest rozkładany przez dehydropeptydazę, dlatego nie łączy się go z cilastatyną.

12 Monobaktamy Aztreonam (Azactam) Działają na tlenowe Gram ujemne pałeczki: rodzina Enterobacteriacae i P. aeruginosa Oporny na działanie beta-laktamaz Spektrum działania podobne do aminoglikozydów, nie wykazują działania nefrotoksycznego Nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego Słaba krzyżowa reakcja alergiczna z innymi betalaktamami Antybiotyki peptydowe Bacytracyna Gramicydyna Antybiotyki polipeptydowi z łańcuchem kwasu tłuszczowego: Polimyksyna B Polimyksyna E Wankomycyna Tejkoplanina Bleomycyna Ramoplanina Antybiotyki peptydowe Daptomycyna Pristinamycyna Chinupristina Dalfopristina Osteogrycyna Wirginiamycyna

13 Glikopeptydy Wankomycyna Tejkoplanina Hamują syntezę ściany komórkowej poprzez wiązanie się z dużym powinowactwem do D-alanylo- D-alaninowych zakończeń jednostek prekursorowych ściany komórkowej, wpływa na przepuszczalność błony cytoplazmatycznej oraz może osłabiać syntezę RNA Wykazuje działanie bakteriobójcze Glikopeptydy spektrum działania Bakterie Gram-dodatnie S. aureus w tym MRSA (pojawia się oporność na wankomycynę) S. epidermidis Streptococcus pneumoniae, S. pyogenes Enterococci (pojawia się oporność na wankomycynę tzw. VRE vancomycin-resistant enterococci) Bacillus spp. w tym Bacillus anthracis Corynebacterium Actinomycetes Clostridium spp. w tym Clostridium difficile Glikopeptydy spektrum działania

14 Glikopeptydy działania niepożądane Ototoksyczność Nefrotoksyczność Reakcje nadwrażliwości, plamkowe wysypki skórne Silne zaczerwienienie określane mianem czerwonego karku, czerwonej szyi lub czerwonego mężczyzny, a wynika z uwalniania histaminy na skutek wpływu wankomycyny na komórki tuczne Glikopeptydy zastosowanie Wankomycyna stosowana pozajelitowo tylko w terapii ciężkich zakażeń powodowanych metycylinoopornymi gronkowcami, w tym zapaleń płuc, ropniaków, zapaleń wsierdzia (wywołanych również przez zieleniejące paciorkowce, lub enterokoki przy jednoczesnej oporności na penicylinę lub w ciężkich alergiach na penicyliny) Doustnie stosowana w rzekomobłoniastym zapaleniu jelita grubego wywołanego przez Clostridium difficile Daptomycyna Wiąże się z błoną bakteryjną, co powoduje jej depolaryzację, utratę potencjału błonowego i śmierć komórki Wykazuje działąnie bakteriobójcze zależne od stężenia

15 Daptomycyna spektrum działania i zastosowanie Bakterie Gram-dodatnie również te, które są oporne na metycylinę, wankomycynę, penicylinę (MRSA, VRE, penicillin-resistant Streptococcus pneumoniae) Jest wskazana do leczenia powikłanych zakażeń skóry i tkanek miękkich W badaniach porównawczych daptomycyna była lekiem mniej skutecznym w leczeniu zapaleń płuc i nie jest wskazana do leczenia tego typu zakażeń. Prawdopodobnie jest dezaktywowana przez surfaktant. 㬧吇 㬧吇㬧吇㬧吇㬧吇㬧吇 Antybiotyki aminoglikozydowe Streptomycyna Neomycyna Kanamycyna Gentamycyna Amikacyna Netylmycyna Tobramycyna Aminoglikozydy hamują syntezę białek poprzez nieodwracalne wiązanie z podjednostką 30S rybosomu bakteryjnego. Wiązanie w sposób nieodwracalny powoduje bakteriobójcze działanie, co stanowi różnicę w stosunku do innych inhibitorów syntezy białek

16 Zakres działania Rodzina Enterobacteriacae Neisseria H.influenzae Brucella Pseudomonas aeruginosa Mycobacteria Działają także na S.aureus Enterococcus species Bardzo słabo wobec paciorkowców Farmakokinetyka Wchłanianie Wydalanie Dystrybucja Antybiotyki aminoglikozydowe Działania niepożądane Przeciwwskazania Efekt poantybiotykowy Ten efekt oznacza dalsze utrzymywanie się działania przeciwbakteryjnego po zmniejszeniu się stężenia substancji czynnej poniżej mierzalnej wartości.

17 Erytromycyna Spiramycyna Makrolidy Azytromycyna Klarytromycyna Roksytromycyna Zakres działania S. pyogenes, Staphylococcus, Enterococci Neisseria Corynebacterium diphteriae Campylobacter jejuni Listeria monocytogenes Bordetella pertusis Mycoplasma, Chlamydiae, Rickettsiae Treponema pallidum Beztlenowce: Actinomyces, Bacterioides,Clostridium perfringens Makrolidy Zastosowanie Działania niepożądane Informacje o poszczególnych lekach

18 Linkomycyna Klindamycyna Linkozamidy Bakteriostatyczne Hamują syntezę białek 㬧吇 d 㬧吇㬧吇 㬧吇 Linkozamidy Działania niepożądane Biegunka Rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego Reakcje alergiczne i rumień wielopostaciowy Hamuje przekaźnictwo nerwowo-mięśniowe Właściwości Podlegają szerokiej dystrybucji do kości i stawów

19 Tetracyklina Oksytetracyklina Doksycyklina Metacyklina Rolitetracyklina Minocyklina Tetracykliny Zakres działania Bakterie G- i G+ Słabo na P. aeruginosa Mycoplasma, Chlamydiae, Ricketsiae Dżuma, Cholera Stosowane w zakażeniach dróg żółciowych florą mieszaną Tetracykliny Przeciwwskazane u dzieci do 12 roku życia, gdyż powodują odkładanie się kompleksu tetracyklinowo-wapniowofosforanowego, co powoduje przebarwienie zębów i podatność na próchnicę.

20 Tetracykliny Działania niepożądane Zaburzenia żołądkowo-jelitowe Działanie hepatotoksyczne Nadwrażliwość na światło Uszkodzenie paznokci Nieodwracalne zmiany zębów- hipoplazja szkliwa Działanie teratogenne 㬧吇 㬧吇 㬧吇㬧吇 d Leki stosowane w zakażeniach beztlenowcami Leki nieantybiotykowe Metronidazol Cefalosporyny Cefotetan, cefotaksim, ceftizoksym Penicyliny Tikarcylina, piperacylina, ampicylina (z inhibitorem) Inne antybiotyki β-laktamowe Imipenem Inne antybiotyki Linkozamidy, chloramfenikol

21 Sulfonamidy O pośrednim czasie działania sulfadiazyna, sulfametoksazol O długim czasie działania -sulfalen Sulfonamidy Antagoniści kwasu foliowego Mechanizm działania Działanie bakteriostatyczne Działania niepożądane Interakcje Sulfonamidy Działają na: Ziarenkowce G- i G+ (paciorkowce, dwoinki zapalenia płuc, rzeżączki, zapalenia opon mózgowych) Pałeczki (czerwonki) Laseczki (tężca, wąglika, zgorzeli gazowej)

22 Kotrimoksazol Biseptol, Bactrim, Duo-Septol Sulfametoksazol + Trimetoprim (5 : 1) Stosowany w zakażeniach dróg moczowych, dróg oddechowych, przewodu pokarmowego (dury, paradury) Sulfonamidy Sulfafurazol (zakażenia dolnych dróg moczowych) Sulfacetamid Sulfadiazyna i Sulfatiazol sole srebrowe Sulfasalazyna działanie bakteriostatyczne i przeciwzapalne Sulfaguanidyna Działania niepożądane Nudności, wymioty, bóle głowy Uszkodzenie wątroby Methemoglobinemie i hemolizę z uszkodzeniem nerek Objawy alergiczne: wysypki skórne i zapalenie skóry (nawet zespół Stevensa- Johnsona), gorączka, uszkodzenie szpiku

23 Sulfonamidy Nie podaje się kobietom w ciąży i niemowlętom Możliwa reakcja fototoksyczna Interakcje NLPZ nasilają działanie sulfonamidów Sulfonamidy nasilają działanie doustnych leków przeciwcukrzycowych i przeciwzakrzepowych Pochodne nitrofuranu Nifuroksazyd Nie wchłania się z przewodu pokarmowego Stosowany w zakażeniach jelitowych Pochodne nitroimidazolu Metronidazol Tynidazol Ornidazol Działąją na beztlenowe bakterie (Bacteroides, Clostridium, Fusobacterium) Stosowany w zakażeniach Clostridium difficile rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego

24 Pochodne nitroimidazolu Stosowane w zakażeniach rzęsistkiem pochwowym i jelitowym W eradykacji choroby wrzodowej żołądka Działania niepożądane: Zaburzenia gastryczne Zaburzenia czynności oun i nerwów obwodowych Metronidazol wywołuje nietolerancję na alkohol Chinolony Wśród chinolonów można wyróżnić 3 generacje: Kwas nalidyksowy, kwas pipemidowy stosowane w zakażeniach dróg moczowych Fluorochinolony Norfloksacyna, pefloksacyna, cyprofloksacyna Temofloksacyna Chinolony Inhibitory gyrazy DNA i topoizomerazy IV, które odpowiadają za prawidłową strukturę DNA Działanie bakteriobójcze Działania niepożądane: Ze strony przewodu pokarmowego Alergie Działanie chondrotoksyczne: uszkadzają chrząstki nasadowe w organizmach rozwijających się, dlatego nie należy podawać dzieciom i młodzieży

25 Chinolony Działania niepożądane: Ze strony przewodu pokarmowego Ze strony oun: bóle głowy, senność, zaburzenia widzenia, niepokój, a nawet psychozy, majaczenie, drgawki Reakcja fototoksyczna Alergie Działanie chondrotoksyczne: uszkadzają chrząstki nasadowe w organizmach rozwijających się, dlatego nie należy podawać dzieciom i młodzieży. Pojawiają się tzw uszkodzenie ścięgien, prowadzące do ich pękania np. ścięgna piętowego (Achillesa)