BAKTERIE GRAM-DODATNIE

Transkrypt

1 BAKTERIE GRAM UJEMNE BAKTERIE GRAM-DODATNIE Podział antybiotyków/chemioterapeutyków w oparciu o spektrum przeciwbakteryjne Kształt komórki Ziarenkowce Rodzaj Neisseria Charakterystyka Kształt komórki Ziarenkowce Rodzaj Streptococcus Charakterystyka Względne beztlenowce, Bakterie Gram (+) Penicylina G, penicylina fenoksymetylowa, glikopeptydy, linkozamidy, makrolidy, kwas fusydowy Pałeczki Pałeczki jelitowe Haemophilus Pasteurella Yersinia Brucella Bordetella Legionella Eschericha Salmonella Shigella Klebsiella Proteus Vibrio Pseudomonas względnie bez względnie bez Pałeczki Staphylococcus Listeria Bacillus Clostridium tlenowce bez Bakterie Gram (-) Mieszane spektrum Gram (+) i Gram (-) Bakterie bez Bakterie atypowe aztreonam Penicyliny szerokowidmowe, cefalosporyny, aminoglikozydy, chinoliny, tetracykliny, kotrimoksazol Linkozamidy, metronidazol, chloramfenikol, penicyliny/inhibitor Makrolidy/ketolidy, streptograminy, tetracykliny, chinolony, rifampicyna, kotrimoksazol Dzierżanowska, Antybiotykoterapia praktyczna ANTYBIOTYKI WĄSKOWIDMOWE G(+) G(-) penicyliny naturalne aminogliozydy penicyliny izoksazolowe polipeptydy makrolidy monobaktamy linkozamidy amidynopenicyliny wankomycyna kwas fusydowy ANTYBIOTYKI SZEROKOWIDMOWE penicyliny półsyntetyczne cefalosporyny tetracykliny karbapenemy chloramfenikol PODZIAŁ ANTYBIOTYKÓW ze względu na mechanizm działania 1. A. bakteriostatyczne zaburzają biosyntezę białka przez wpływ na funkcję rybosomów 2. A. bakteriobójcze a) Hamują syntezę ściany komórkowej β-laktamy wankomycyna b) Zaburzają przepuszczalność błon komórkowych polimyksyny nystatyna amfoterycyna niekt. aminoglikozydy: streptomycyna c) Łączą się z podjednostką rybosomalną 30 S; mylne odczytanie kodu genetycznego i produkcja nieprawidłowych polipeptydów aminoglikozydy d) Hamują gyrazę DNA w kom. bakteryjnej i zaburzają syntezę kwasów nukleinowych rifampicyna

2 ANTYBIOTYKI BAKTERIOBÓJCZE ANTYBIOTYKI BAKTERIOBÓJCZE ANTYBIOTYKI β-laktamowe Penicyliny Cefalosporyny Monobaktamy Karbapenemy Inhibitory β laktamazy wspomagające działanie podstawowych antybiotyków AMINOGLIKOZYDY POLIPEPTYDY GLIKOPEPTYDY ANTYBIOTYKI β LAKTAMOWE ZALETY bardzo duży współczynnik terapeutyczny niska toksyczność narządowa znakomity efekt bakteriobójczy dobra penetracja do tkanek i narządów (zwłaszcza w stanie zapalnym) WADY znaczna wrażliwość na β-laktamazy szybka eliminacja z ustroju (konieczność częstego dawkowania) możliwość wyst. r-i uczuleniowych zwł. groźnego wstrząsu Odporne na działanie beta-laktamaz Oksacylina, metycylina, nafcylina Kloksacylina, dikloksacylina Aminopenicyliny Ampicylina amoksycylina Karboksypenicyliny tikarcylina Ureidopenicyliny Mezlocylina Azlocylina piperacylina Podział Penicyliny naturalne Penicylina V Penicylina G (benzylopenicylina) Spektrum działania Ziarenkowce gram(+); hydrolizowane przez penicylinazy Leki pierwszego wyboru w zakażeniach S. aureus, S. epidermidis Gram (-), np. H. influenzae, E.coli, Neisseria sp. Gram (-), np. Pseudomonas sp., Enterobacter sp.; mniej skuteczne od ampicyliny w lecz. zakażeń g(+) ziarenkowcami Ciężkie zakażenia wywołane przez bakterie Gram (-) Pseudomonas sp., 10xbardziej skuteczne od karboksypenicylin Spektru m działania Droga podania i.v. p.o. Podział cefalosporyn Gram (+) Gram (-) bez cefazolin cefadroksyl cefaleksyna /++ cefotetan cefoksetyna cefuroksym cefaklor aksetyl cefuroksym u cefprozil Generacja cefoperazon cefotaksym ceftazydym ceftriakson cefiksym cefpodoksy m ceftibuten 4 0 cefepim ANTYBIOTYKI BAKTERIOSTATYCZNE

3 ANTYBIOTYKI BAKTERIOSTATYCZNE makrolidy linkozamidy tetracykliny chloramfenikol kwas fusydowy ANTYBIOTYKI MAKROLIDOWE ANTYBIOTYKI MAKROLIDOWE podział I generacja: erytromycyna : cykliczny węglan erytromycyny II generacja (tzw. nowe makrolidy): roksytromycyna klarytromycyna azytromycyna josamycyna spiramycyna ANTYBIOTYKI MAKROLIDOWE spektrum p/ bakteryjne: Gł. G(+) G(-): Moraxella catarrhalis, zmienna aktywność wobec H. influenzae Beztlenowce: Helicobacter pylori, G(+) krętki, Treponema Bakterie atypowe: mykoplazmy, chlamydie, prątki nietypowe, Legionella Cechy nowych makrolidów: szersze spektrum przeciwbakteryjne lepsze właściwości farmakokinetyczne mniejsza liczba działań niepożądanych mniejsza liczba interakcji z innymi lekami wygodniejsze dawkowanie ANTYBIOTYKI MAKROLIDOWE wskazania Leczenie infekcji spowodowanych florą atypową W zakażeniach układu oddechowego W zakażeniach układu moczowo-płciowego W schematach do eradykacji Helicobacter pylori W postaci zewnętrznej do leczenia zakażeń skóry, błon śluzowych W przypadkach stwierdzonej nadwrażliwości na penicyliny, cefalosporyny (możemy je stosować jako zastępcze dla tamtych grup)

4 ANTYBIOTYKI MAKROLIDOWE DZIAŁANIA NIEPOŻĄ ŻĄDANE jedne z bezpieczniejszych grup antybiotyków dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego depatotoksyczność (erytromycyna) INTERAKCJE hamują metabolizm wielu leków w wątrobie w wyniku ich wpływu na aktywność cytochromu P-450 (leki przeciwhistaminowe starej generacji, przeciwzakrzepowe, teofilina) PRZECIWWSKAZANIA ciąża matki karmiące MAKROLIDY w stomatologii Jedne z najważniejszych antybiotyków używanych w praktyce stomatologicznej Doskonale przenikają do tkanek objętych procesem zapalnym mechanizm działania, oporność bakt. OPORNOŚĆ BAKTERII: metylacja lub mutacja miejsca wiążącego podjednostki 50S lub zmniejszenie przepuszczalności błony komórkowej spektrum działania drobnoustroje G(+), bakterie bez Streptococcus, z wyjątkiem Enterococcus Staphylococcus, w tym także szczepy penicylinazo(+) możliwość krzyżowej oporności, w przypadku szczepów metycylinoopornych Bakterie bez: ziarenkowce (szczególnie wysoka aktywność), pałeczki gram(-): (Bacteroides, Fusobacterium) oraz laseczki Clostridium (wyjątek stanowi C. difficile) Pierwotniaki Toxoplasma gondii (w skojarzeniu z primachiną) zastosowanie zakażenia jamy brzusznej i miednicy małej zakażenia dróg oddechowych wywołanych przez beztlenowce (np. w zachłystowym zapaleniu płuc, ropniu płuc) zakażenia skóry i tkanek miękkich - liszajec, liszajec pęcherzowy, trądzik pospolity i różowaty zakażenia gronkowcowe kości i stawów (dobra penetracja do kości, tkanek) zakażenia okołozębowe - antybiotyk stomatologów

5 siła działania właściwości farmakokinetyczne, biodostępność toksyczność czas półtrwania skuteczność linkomycyna słabiej gorsza nieco większa krótszy klindamycyna mocniej lepsza nieco mniejsza dłuższy ok. 4x bardziej skuteczna objawy niepożądane, przeciwwskazania OBJAWY NIEPOŻADANE biegunka (może dotyczyć 20% chorych) rzekomobłoniaste zapalenie jelit objawy dyspeptyczne stany alergiczne hamowanie przewodnictwa nerwowo-mięś ęśniowego PRZECIWWSKAZANIA stany nadwrażliwości na lek uszkodzenia wątroby, szpiku, miastenia gravis okres ciąż ąży i laktacji u małych dzieci konieczność jednoczesnego przyjmowania leków znoszących przewodnictwo nerwowo-mięś ęśniowe Rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego pseudomembranous colitis groźne powikłanie po linkozamidach Najcięższe powikłanie antybiotykoterapii w zakresie układu pokarmowego Wynik działania egzotoksyn A (enterotoksyna) i B (cytotoksyna) wytwarzanych przez C. difficile Biegunka, uszkodzenie błony komórkowej enterocytów, aktywacja makrofagów i mastocytów uwalnianie cytokin prozapalnych, rozpad aktyny, uwolnienie wewnątrzkomórkowych zasobów wapnia do cytoplazmy, co może prowadzić do ich martwicy w stomatologii Szerokie spektrum działania p/bakteryjnego (bakterie bez, zarówno ziarenkowce, jak i pałeczki G(-)) B. dobrze przenikają do tkanek objętych procesem zapalnym, szczególnie do tkanki kostnej Leczenie zapaleń zatok, czyraczności, zakażeń skóry i tkanek miękkich szyi i twarzy, w zapaleniu stawów i posocznicy, leczeniu ropni okołozebowych Antybiotyki II rzutu w niepowodzeniu leczenia penicylinami oraz u osób uczulonych na penicyliny Klindamycyna p.o. co 6h (w ciężkich zakażeniach dawkę zwiększa się do 2g/dobę) lub 1,2-1,8 g/dobę mechanizm działania

6 oporność bakterii zahamowanie napływu lub przyspieszenie wypływu antybiotyku mutacje rybosomalnego miejsca wiązania podjednostki 30S podział PODZIAŁ: naturalne: chlorotetracyklina, oksytetracyklina, tetracyklina - gł. w preparatach złożonych o działaniu miejscowym: Oxycort A, Atecortin (oksytetracyklina + sterydy) modyfikowane: doksycyklina chlorowodorek doksycykliny jednowodzian doksycykliny minocyklina, demeklocyklina Zalety modyfikacji: lepiej przenika przez błony biologiczne trwalsza rzadziej daje objawy niepożadane mniej toksyczna mniejsza tendencja do tworzenia połą łączeń chelatowych z jonami Ca, Mg, Al, Fe wskazania zakażenia układu oddechowego pozaszpitalne zapalenie płuc leczone ambulatoryjnie nietypowe zapalenie płuc (Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia pneumoniae, choroba papuzia) zakażenia układu moczowo-płciowego zakażenia układowe riketsjozy bruceloza borelioza inne zakażenia miejscowe i układowe Staphylococcus aureus i S. epidermidis oporne na metycylinę, gdy nie można zastosować wankomycyny i innych leków inne choroby: trądzik pospolity malaria: profilaktyka, leczenie objawy niepożądane gastroenterologiczne: podrażnienie błony śluzowej przewodu pokarmowego - nudności, wymioty, bóle brzucha, zaburzenia wchłaniania dysbakteriozy z hipowitaminozami ( czarny język ) i wtórnymi nadkażeniami grzybami (Candida albicans) lub gronkowcami naturalne - hepato-, nefrotoksyczne (w upośledzonej czynności wydzielniczej nerek można podawać jedynie doksycyklinę, która wydala się w większym stopniu z żółcią hepatotoksyczność - m.in. ostre stłuszczenie wątroby reakcje fototoksyczne przeciwwskazania ciąża (działanie teratogenne, odkładanie się w zawiązkach zębów) - kategoria D - udowodnione zostało toksyczne działanie na płód ludzki karmienie piersią noworodki, dzieci do 8 r.ż. - hamowanie wzrostu kości długich - odkładanie się w tkance kostnej w stomatologii zwł. doksycyklina i minocyklina tradycyjnie stosowane w leczeniu wybranych postaci zapalenia przyzębia niespecyficzna adsorpcja na powierzchni korzenia stanowią rezerwuar uwalniający antybiotyk do kieszonki przyzębnej, pomimo zmniejszenia jego stężenia w surowicy krwi osiągając wysokie stężenie w płynie kieszonek przyzębnych hamują wzrost bakterii Gram (-), takich jak Porphyromonas gingivalis oraz Actinobacillus actinomycetemcomitans.

7 CHLORAMFENIKOL MD: wiąż ąże się z podjednostką 50S bakteryjnego rybosomu, hamuje transferazę peptydylową (inkorporację nowych aminokwasów do łańcucha białkowego) SPEKTRUM DZ: bakteriostatyk o szerokim spektrum działania; Salmonella typhi, paratyphi FK: dobrze się wchłania z przewodu pokarmowego łatwo przenika do płynu mózgowo-rdzeniowego ZAST: lek z wyboru u osób nietolerujących beta-laktamów z zakażeniem Meningococcus, Pneumococcus, H. influenzae (dz. bakteriobójcze) DN: supresja szpiku kostnego (zależna od dawki, odwracalna)! anemia aplastyczna! zespół szarego dziecka nudności, wymioty, biegunka KWAS FUSYDOWY wąski zakres działania, praktyczne znaczenie ma jego aktywność wobec gronkowców miejscowo preparaty donosowe likwidacja nosicielstwa gronkowca w przewodach nosowych