Leki przeciwbakteryjne. Podstawy antybiotykoterapii. Katedra i Zakład Mikrobiologii Lekarskiej, WUM Dr n. med. Dorota Wultańska

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Leki przeciwbakteryjne. Podstawy antybiotykoterapii. Katedra i Zakład Mikrobiologii Lekarskiej, WUM Dr n. med. Dorota Wultańska"

Rafał Grzegorz Czajka
6 lat temu
Przeglądów:

1 Leki przeciwbakteryjne. Podstawy antybiotykoterapii. Katedra i Zakład Mikrobiologii Lekarskiej, WUM Dr n. med. Dorota Wultańska

2 Genom bakteryjny jest to zbiór wszystkich genów, które znajdują się w komórce bakteryjnej, niezależnie od tego, czy geny te znajdują się na chromosomie, czy też na pozachromosomalnych elementach genetycznych.

3 Geny chromosomalne Geny na plazmidach Miejsce kodowania: Geny w ramach ruchomych elementów genetycznych Transpozonów Kasety w obrębie integronów

4 Mutacja-zmiana sekwencji zasad w DNA: Tranzycja Transwersja Cicha mutacja Mutacja typu missense Konserwatywna mutacja typu missense Mutacja nonsensowna Mutacja warunkowa Mutacja ramki odczytu Mutacje zerowe

5 Mechanizmy transferu genów między komórkami bakteryjnymi Koniugacja Transformacja Transdukcja

DNA Transkrypcja Biosynteza białek (translacja) Synteza ściany

6 Główne procesy bakteryjne zaburzane przez antybiotyki (mechanizmy działania leków przeciwbakteryjnych) Replikacja i utrzymanie struktury DNA Transkrypcja Biosynteza białek (translacja) Synteza ściany komórkowej Funkcjonowanie błony komórkowej Specyficzne dla bakterii szlaki metaboliczne

7 Klasyfikacje oporności Według mechanizmu działania Według sposobu ekspresji Według miejsca kodowania w komórce bakteryjnej

8 Zasada działania Zmiana miejsca docelowego Zmniejszenie stężenia leku w komórce Ograniczenie przepuszczalności Aktywne usuwanie Inaktywacja cząsteczki leku Stworzenie alternatywnego szlaku metabolicznego

9 Pochodzenie Naturalna oporność Oporność nabyta W drodze mutacji lub rekombinacji importowana

10 Rodzaje oporności Oporność chromosomalna Oporność plazmidowa Oporność związana z syntezą enzymu

Pożądane właściwości antybiotyku Selektywne działanie wobec drobnoustroju-brak lub słabe działanie na komórki ssaków Skuteczność wobec określonych drobnoustrojów

11 Pożądane właściwości antybiotyku Selektywne działanie wobec drobnoustroju-brak lub słabe działanie na komórki ssaków Skuteczność wobec określonych drobnoustrojów istotnych klinicznie Brak toksyczności Długi czas półtrwania Dobra penetracja Odpowiednie oddziaływanie z białkami osocza Łatwość podawania Brak interferencji z innymi lekami

12 Podział preparatów o działaniu przeciwbakteryjnym Antybiotyki Chemioterapeutyki naturalne półsyntetyczne syntetyczne syntetyczne

13 Antybiotyki naturalne (przykłady) Penicylina benzylowa i fenoksymetylowa Glikopeptydy Aminoglikozydy Makrolidy Daptomycyna

14 Antybiotyki półsyntetyczne (przykłady) Pólsyntetyczne penicyliny Cefalosporyny Aminoglikozydy (niektóre) Glicylcykliny Dalbawancyna Makrolidy (niektóre) Ketolidy

15 Antybiotyki syntetyczne Aztreonam Chloramfenikol związek naturalny, detreomycyna (chloromycetyna), syntetyzowany przez Streptomyces venezuelae, obecnie otrzymywany syntetycznie Chinolony Linezolid

16 Chemioterapeutyki Sulfonamidy Trimetoprim

17 Wybrane leki przeciwgrzybicze Azole- flukonazol, itrakonazol, klotrimazol, worikonazol- hamują syntezę błony cytoplazmatycznej grzybów poprzez hamowanie syntezy prekursorów ergosteroli. Polieny- amfoterycyna B, nystatyna- wiązanie się z ergosterolami błony cytoplazmatycznej grzybów Echinokandyny- kaspofungina, mikafungina, anidulafungina- hamują syntezę ściany komórkowej grzybów. Są inhibitorem syntetazy 1,3 beta-d-glukanu Pirymidyny- hamowanie syntezy kwasów nukleinowych

18 Leki przeciwgrużlicze Podstawowe i najczęściej stosowane leki przeciwprątkowe to: Ryfampicyna Izoniazyd Pyrazynamid Streptomycyna Etambutol

19 Leki przeciwwirusowe Acyklowir Interferon Zydowudyna Rybawiryna Amantadyna Gancyklowir HAART-leki skojarzone na HIV o różnym mechanizmie działania

20 Mechanizm działania antybiotyków i chemioterapeutyków na drobnoustroje Blokowanie biosyntezy ściany komórkowej Uszkodzenie błony protoplazmatycznej Blokowanie biosyntezy białka Blokowanie syntezy DNA

21 Penicyliny Główne grupy antybiotyków Cefalosporyny Makrolidy Linkozamidy Glikopeptydy Aminoglikozydy Tetracykliny Fluorochinolony

rodziny Enterobacteriaceae i niefermentujące

antybiotyku w środowisku; Indukcyjna, gdy ilość

22 Chromosomalne cefalosporynazy Mogą być wytwarzane przez wszystkie bakterie Gram(-) z rodziny Enterobacteriaceae i niefermentujące Ekspresja cefalosporynaz chromosomalnych może być konstytutywna (np.. E.coli, Acinetobacter), niezależna od obecności antybiotyku w środowisku; Indukcyjna, gdy ilość i aktywnośc wytwarzanego enzymu zależy od obecności w środowisku induktora (antybiotyku)

23 Plazmidowe β-laktamazy Są to penicylinazy i enzymy o szerokim spektrum substratowym Β-laktamazy o szerokim spektrum substratowym są wytwarzane przez pałeczki Gram (-) i w mniejszym stopniu przez bakterie Gram (+). Dzielą się na: Typu TEM i SHV ESBL

24 Inhibitory β-laktamaz Kwas klawulanowy Sulbaktam Tazobaktam Antybiotyk skojarzony z inhibitorem wnika do komórki bakteryjnej i swobodnie wiąże się z receptorem (białko wiążące penicyliny - PBP), w tym czasie inhibitor wiąże się w sposób nieodwracalny z cząsteczką β-laktamazy.

25 Inhibitory nie beta-laktamowe avibactam

26 Oporność gronkowców na metycylinę (MRSA) Oporne na metycylinę szczepy S. aureus wytwarzają białko PBP-2 lub PBP 2a, którego syntezę determinuje gen meca zlokalizowany w chromosomie komórki bakteryjnej.

27 Oporność na aminoglikozydy polega na: Enzymatycznej modyfikacji leku Zmianie receptora komórkowego np.. P. aeruginosa, S. marcescens, E. faecalis Zaburzeniach przepuszczalności i transportu antybiotyku do wnętrza komórki Zdolność syntezy enzymów modyfikujących antybiotyk determinowana jest informacją zakodowaną w genomie plazmidu, transpozonu, rzadziej chromosomu.

Oporność na makrolidy, linkozamidy i streptograminy (MLS B )

działania-białko 23S rrna (związana jest z obecnością w

oporność na wszystkie makrolidy, linkozamidy i streptograminy

28 Oporność na makrolidy, linkozamidy i streptograminy (MLS B ) U bakterii Gram(+) Modyfikacja miejsca docelowego działania-białko 23S rrna (związana jest z obecnością w komórce genów erm, ten mechanizm oporności oznacza krzyżową oporność na wszystkie makrolidy, linkozamidy i streptograminy B ). Enzymatyczna modyfikacja antybiotyku Aktywne usuwanie antybiotyku z komórki

Mutacje występują w genie odpowiedzialnym za syntezę gyrazy lub rzadziej topoizomerazy IV.

29 Oporność na fluorochinolony Geny oporności na fluorochinolony są zlokalizowane na chromosomie bakteryjnym, a podstawowym mechanizmem oporności są mutacje. Mutacje występują w genie odpowiedzialnym za syntezę gyrazy lub rzadziej topoizomerazy IV. Gyraza jest głównym miejscem docelowego działania fluorochinolonów u bakterii Gram(-), zaś topoizomeraza IV u bakterii Gram(+)- S.aureus i S. pneumoniae.

transpozonach Oporne na glikopeptydy mogą

30 Oporność na glikopeptydy geny oporności mogą być zlokalizowane na chromosomie lub transpozonach Oporne na glikopeptydy mogą być Enterococcus, Staphylococcus za oporność enterokoków na glikopeptydy odpowiedzialne są zespoły genów vana, vanb, vanc, vand i vane. Naturalnie oporne na glikopeptydy są: Leuconostoc, Pediococcus, Lactobacillus

Oporność na tetracykliny Mechanizm oporności polega na utrudnionym dostępie leku do miejsca docelowego działania (rybosomu) Aktywnym usuwaniu leku z komórki

31 Oporność na tetracykliny Mechanizm oporności polega na utrudnionym dostępie leku do miejsca docelowego działania (rybosomu) Aktywnym usuwaniu leku z komórki Zmianie miejsca docelowego działania na skutek enzymatycznej modyfikacji Geny determinujące oporność na tetracykliny są zlokalizowane na plazmidach lub traspozonach

32 Antybiotyki zostały wykorzystane przy produkcji żywności jako: Środki przyspieszające wzrost Środki konserwujące Zwalczenia szkodników

33 W 2006 roku wycofano antybiotyki(monenzyna, flawomycyna, awilamycyna i salinomycyna), wprowadzanych do pasz jako stymulatory wzrostu dla zwierząt.

W latach 1949-1950 zaczęto dodawać antybiotyki do pasz dla zwierząt, głównie w USA i w Wielkiej Brytanii potem w Polsce.

34 W latach zaczęto dodawać antybiotyki do pasz dla zwierząt, głównie w USA i w Wielkiej Brytanii potem w Polsce. Większość podawanych zwierzętom antybiotyków, była równocześnie wykorzystywana w terapii ludzi. Wkrótce okazało się, że: stało się to powodem znacznego przyśpieszenia procesu rozwoju oporności bakterii na antybiotyki u ludzi i zwierząt następował wzrost zakażeń grzybami patogennymi, wirusami, a także pojawienie się enzymów bakteryjnych inaktywujących antybiotyki. Większość antybiotyków działała hamująco na czynności układu immunologicznego, zmniejszając odporność zwierząt i ludzi na infekcje. W 1998 roku wprowadzono w Unii Europejskiej zakaz dodawania do pasz antybiotyków, wykorzystywanych w leczeniu ludzi.

35 Zagrożenia dla zdrowia człowieka wynikające ze stosowania antybiotyków i innych leków w weterynarii: Wywołanie alergii Powstawanie i narastanie oporności drobnoustrojów chorobotwórczych na antybiotyk Toksyczność samych związków

36 W produkcji zwierzęcej obowiązuje zakaz stosowania antybiotyków paszowych Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dn. 28 lipca 2006 w sprawie sposobu postępowania z substancjami niedozwolonymi, pozostałościami chemicznymi, biologicznymi, produktami leczniczymi i skażeniami promieniotwórczymi u zwierząt i w produktach pochodzenia zwierzęcego (Dz. U. Nr 147, poz. 1067, z póżn. zm.)

37 Od 1 stycznia 2006 roku we wszystkich krajach Unii Europejskiej, w tym także w Polsce, obowiązuje całkowity zakaz używania antybiotykowych stymulatorów wzrostu (ASW) w paszach dla zwierząt.

Podobne dokumenty

Plazmidy. 4 Podział plazmidów cd.

Plazmidy. 4 Podział plazmidów cd. 1 ELEMENTY GENETYKI BAKTERII Genom bakterii Zmienność mutacyjna Zmienność rekombinacyjna: Koniugacja Transformacja Transdukcja 2 Genom bakterii Na genom bakteryjny składają się: nukleoid (genofor, chromosom)