a) Jaką kontrakt zawarto w A? Jakie są obowiązki stron i standard odpowiedzialności w tej sytuacji? b) jak możesz wyjaśnić decyzję cesarską w A?

Transkrypt

1 A. D Ulpian ks. 32 komentarza do Edyktu. Cesarz Antoninus wraz z ojcem, gdy uprowadzono stado temu, który je wziął w najem tak odpisał jeśli da się wykazać w skardze z najmu (actio locati), że złodzieje uprowadzili kozy bez twojego podstępu, nie będziesz zmuszony do odpowiedzialności za to zdarzenie oraz odbierzesz za następujący czas zapłacony już czynsz jako nienależny. B. P. Amst. I 41 (10 p.n.e.): Roku dwudziestego pierwszego władzy Cezara Augusta syna Boskiego dnia dwudziestego drugiego dnia miesiąca Deios / dwudziestego drugiego dnia miesiąca Thoth w Ptolemais Euergetis nomu Arsinoickiego. Gaius Julius Kissous oddał w najem Dioklesowi i Diodorosowi, obu synom Aphrodisiosa, według statusu Persom Epigona ze swoich dóbr owce bez skazy policzone w liczbie pięćdziesięciu oraz dwie kozy, nieśmiertelne, które najemcy wzięli zdrowe i bez wad, w świetnym stanie na 3 lata, licząc od bieżącego roku dwudziestego pierwszego, z czynszem liczonym corocznie w wymiarze jedenastu i pół srebrnych drachm za każdą owcę (co daje 575 drachm za 50 owiec co roku) oraz sześćdziesięciu sześciu srebrnych drachm rocznie za dwie kozy oraz dwie i pół miary doskonałej białej wełny

2 a) Jaką kontrakt zawarto w A? Jakie są obowiązki stron i standard odpowiedzialności w tej sytuacji? b) jak możesz wyjaśnić decyzję cesarską w A? c) Jak strony zmodyfikowały warunki standardowe tego kontraktu w B? d) Czy modyfikacje zgodne z prawem rzymskim? Dlaczego?

3 2. Wyobraź sobie, że w sytuacji B, Diokles i Diodoros pozostawili niestrzeżone zwierzęta na noc na pastwisku. Korzystając ze sposobności, nieznani sprawcy zabrali zwierzęta. Co może w tej sytuacji zrobić G. Julius Kissous. Wyjaśnij odpowiedź. 3. Jak zmieni się rozwiązanie, jeśli wyjdzie na jaw, że Diodoros w zamian za wynagrodzenie doradził dwóm złodziejom bydła, żeby je ukradli? a) Jakie skargi teraz będą przysługiwać G. Juliusowi Kissousowi? Wyjaśnij odpowiedź. b) Co jeśli pozwie on Dioklesa i doprowadzi do jego zasądzenia? Wyjaśnij odpowiedź.

4 4. Wyobraź sobie, że Diokles i Diodoros są niewolnikami Rzymianina Gaiusa Semproniusa Onesimosa. Pierwszemu pan nadał pastwisko i oborę w peculium, drugiego ustanowił zarządcą przedsiębiorstwa tkackiego. Co zmieni się w rozwiązaniu, które przestawiłe/aś a) w punkcie 2 b) w punkcie 3a.

5 Nienależne świadczenie i rozszerzenie rzymskiego systemu kontraktowego Materiały do ćwiczeń z prawa rzymskiego:. Temat V Jakub Urbanik: Katedra Prawa Rzymskiego Antycznego WPiA UW, 5

6 Rozszerzenie rzymskiego systemu kontraktowego Zasada nominalizmu kontraktowego i jej konsekwencje Przyczyny i próby przełamania Rola stipulatio Rola condictio indebiti

7 Terminologia I Sequens divisio (sc. obligationum) in quattuor species diducitur: aut enim ex contractu sunt aut quasi ex contractu aut ex maleficio aut quasi ex maleficio. Następujący podział (sc. zobowiązań) sprowadza się do czterech rodzajów: są bowiem albo z kontraktu albo jakby z kontraktu, albo z czynu zabronionego, albo jakby z czynu zabronionego.

8 A. Negotiorum gestio 1. Standard staranności 2. Utilitas działań gestora

9 B. Tutela Actio tutelae directa/contraria Inne skargi przeciwko tutorowi Actio rationibus distrahendis Accusatio suspecti tutoris Ew. z cautio rem pupili salvam fore

10 C. Dziedziczenie/Współwłasność!(w Instytucjach Justyniana)! Actio communi dividundo! Actio familiae erciscundae

11 D. Legat Per damnationem Sinendi modo (actio ex testamento in personam, iuris stricti) Podwójna wartość sporu (tytuł egzekucyjny: lis infitiando crescit in duplum)

12 E. Solutio indebiti Nienależnie świadczenie Bezpodstawne wzbogacenie por. Versio

13 Bezpodstawne wzbogacenie (?) Ojciec Titiusa zapisał legatem damnacyjnym niewolnika Stichusa Marcusowi. Na miesiąc po tym, jak Titius wykonał zapis, odnaleziono nowy testament, bez wzmianki o Marcusie. Quid iuris? Condictio indebiti W międzyczasie Stichus dostał 1000 z testamentu Luciusa. Ile może domagać się Titius? Condictio = datio

14 ?Bezpodstawne wzbogacenie & condictio Marcus zamianował Stichusa zarządcą swojego majątku, a ten doprowadził go do ruiny. Czy zmniejszy to wartość roszczenia Titiusa? Condictio indebiti Niech CA będzie sędzią, jeśli się okaże, że Pozwany winien dać Powodowi na podstawie prawa cywilnego 1000, o co toczy się ten spór,niech sędzia zasądzi 1000 do Pozwanego dal Powoda.

15 Condictio i nienależne świadczenie Kupiłeś ode mnie niewolnika Stichusa wraz z peculium. Stichus przed wydaniem ukradł drogocenną wazę. Założywszy, że przynależy ona do peculium natychmiast ją sprzedałeś Marcusowi. Oceń sytuację prawną. Co jeśli Marcus przez nieuwagę rozbił wazę? Africanus, Quaestiones, VIII (D. 3,5,48): Jeśli niewolnik, którego sprzedałem coś mi, jego sprzedawcy, kradnie, a nabywca sprzedaje tę rzecz, która następnie przepada, udzieli się mi skargi o wysokość ceny na podstawie negotiorum gestio.

16 Traditio CAUSA (bliska): iusta causa adquirendi: czy traditio jest uzasadniona T N Własność przechodzi własność nie przechodzi: rei vindicatio CAUSA (odległa): iusta causa retinendi: czy zatrzymanie rzeczy jest uzasadnione? N Solutio indebiti condictio

17 Bezpodstawne wzbogacenie Art Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Art Obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Art Przepisy artykułów poprzedzających stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego

18 Podsumowanie Współcześnie: bezpodstawne wzbogacenie (por. versio i actio de in rem verso) versus skarga dostępna zawsze, gdy istnieje wzbogacenie (jeśli zostanie utracone lub wydane w dobrej wierze: brak) Rzymskie: nienależne świadczenie (solutio indebiti) skarga dostępna tylko, gdy była datio (wzbogacenie nieistotne)

19 E. Solutio indebiti Condictio ob rem dati Condictio causa non secuta Condictio ob turpem causam Condictio furtiva

20 Condictio ob turpem causam!d ( Pa u l u s, k s. 1 0 komentarza do dzieł Sabinusa)!Co dane jest uczciwej przyczyny, może być żądane z powrotem tylko, jeśli sprawa, dla której zostało dane, nie dojdzie do skutku. Jeśli jednak zostało przyjęte dla przyczyny haniebnej, wtedy nawet jeśli się to, po co dano się wydarzy, można żądać zwrotu.

21 Condictio ob turpem causam D (Ulpian, ks. 26 komentarza do Edyktu) I tak na przykład jeśli dałem ci pieniądze, byś nie dopuścił się świętokradztwa, czy kradzieży albo nie zabił niewolnika. Na ten temat pisze Julian, że jeśli dałem ci pieniądze, abyś nie zabił niewolnika, mogę żądać zwrotu. I tak samo jeśli dam ci, abyś mi oddał rzecz u ciebie zdeponowaną albo dokument poświadczający dług.

22 Condictio ob turpem causam D (Ulpian, ks. 26 komentarza do Edyktu) Lecz tego co jest dane prostytutce nie można żądać z powrotem, jak piszą Labeo i Marcellus. (I podają dla takiego rozwiązania) nową przyczynę. Nie dla tego, że oboje działali haniebnie, a jedynie dający. Ona bowiem haniebnie postępuje, jako że jest prostytutką, ale nie przyjmuje pieniędzy haniebnie: przecież jest prostytutką!.

23 D Julianus, ks. szesnasta Digestów Człowiek, który sądził, że jest winien pieniądze pewnej kobiecie, na jej polecenie przyrzekł je stypulacyjnie jej narzeczonemu tytułem posagu i wypłacił. Do małżeństwa jednak nie doszło. Zapytano kto z nich dwojga może żądać zwrotu pieniędzy, które dał: czy on sam, czy też kobieta. Nerwa i Attilicinus odpowiedzieli, że sam może ich żądać, jako że sądził, iż jest dłużny, a mógł się bronić exceptio doli mali. Lecz jeśliby przyrzekł był wiedząc, że nic nie jest dłużny kobiecie, skarga przypada kobiecie, ponieważ jej przypadły pieniądze. Jeśli zaś zaiste był dłużnikiem kobiety, wypłacił przed zaślubinami, a do tych by nie doszło, przysługuje jemu samemu condictio. Wierzytelność kobiety pozostaje natomiast nienaruszona w tym zakresie, że może ona zmusić dłużnika, żeby jej scedował condictio. W jaki sposób ustanowiono posag? Dlaczego jest on świadczeniem nienależnym? Dlaczego nie można posłużyć się rei vindicatio Rozważ trzy przypadki, komu i na jakiej podstawie udzielana jest condictio. Co dzieje się w chwili wypłaty przez dłużnika pieniędzy osobie trzeciej na polecenie wierzyciela?

24 Actio civilis in factum kontrakty realne nienazwane Actio praescriptis verbis

25 Actio praescriptis verbis Ulp. 32 ad ed. D pr. U Labeona przedstawia się taki problem: daję ci do wypróbowania konie na przeznaczone sprzedaż, pod warunkiem, że mi je zwrócisz w przeciągu trzech dni jeśli nie będziesz zadowolony. Ty zaś używasz ich w zawodach i wygrywasz, ale potem decydujesz, że ich nie kupisz. Czy przysługuje przeciwko tobie skarga z tytułu sprzedaży? Myślę, że bardziej poprawne jest wniesienie actio praesciptis verbis, gdyż pomiędzy nami było porozumienie, że dostaniesz darmową próbę a nie, że dostaniesz (konie) na zawody.

26 Actio praescriptis verbis Ulp. 11 ad. ed. D Labeo pisze, że nie ma wątpliwości, że jeśli sprzedasz mi bibliotekę pod warunkiem, że decuriones Kampanii sprzedadzą mi miejsce, gdzie będę mógł ją umieścić i z mojej winy nie otrzymałem miejsca w Kampanii, to możesz skarżyć praescrip-tis verbis. Ja (Ulpian) sądzę, że może działać skargą z tytułu sprzedaży, gdyż warunek może być uważany za spełniony, o ile jest winą nabywcy, że naprawdę nie został spełniony.

27 Contractus reales innominati D Paulus ks. 5 Problemów: Mój naturalny syn jest twoim niewolnikiem, a twój moim. Zgodziliśmy się, żebyś ty mojego wyzwolił, ja twojego. Ja wyzwoliłem, a ty nie. Zapytano z jakiej skargi odpowiadasz wobec mnie. Przy tej okazji można zbadać wszystkie sposoby dania z jakiejś przyczyny. Te zaś są następujące: albo daję tobie, abyś dał; albo daję, abyś uczynił; albo czynię, byś dał; albo czynię, byś uczynił.

28 1. I zatem jeśli dam pieniądze, żeby dostać za to rzecz jest to kupno i sprzedaż, jeśli zaś daję rzecz, aby dostać (inną) rzecz, ponieważ nie ma wątpliwości, że zamiana rzeczy nie jest (ich) kupnem, nie ma wątpliwości, że powstaje zobowiązanie cywilne. Wynika skarga z niego skarga nie o to, żebyś oddał, coś przyjął, ale o to, byś dał mi odszkodowanie na tyle, ile było mojej korzyści, w tym bym dostał to, o cośmy się umówili. jeśli wolę odzyskać to, co moje, domagam się tego, co zostało dane, jako rzecz dano, a innej nie dano w zamian. I zatem jeśli dam ci Skyfosa, żebyś dał mi Stichusa, Stichus będzie na moje ryzyko, a ty odpowiadasz za niestaranność. Jest to typowy przykład daję, żebyś dał. 28

29 Contractus reales innominati!do ut des!do ut facias!facio ut des!facio ut facias Condictio (ob rem dati, causa non secuta)

30 Contractus reales innominati!typizacja:!aestimatum, (actio aestimatoria)!permutatio,!transactio,!donatio z poleceniem

31 Pacta D (Ulpianus, ks. 4 komentarza do Edytku): Pretor ogłasza: Dam ochronę porozumieniom zawartym bez podstępu, nie dla obejścia ustaw, plebiscytów, postanowień senatu i konstytucji cesarza, a także pod warunkiem, że ich nie łamią. Pacta sunt servanda!

32 Pacta!Rola pacta przy negotia bonae fidei!rola pacta przy negotia stricti iuris!pactum de non petendo!exceptio pacti/exceptio doli

33 Exceptio pacti conventi/doli Caius Aquilius iudex esto. Si paret Numerium Negidium Aulo Agerio sestertium decem milia dare oportere qua de re agitur, si inter Aulum Agerium & Numerium Negidium non convenit, ne ea pecunia peteretur. Albo:si in ea re nihili dolo malo Aulii Agerii factum sit neque fiat, Caius Aquilius iudex Numerium Negidium Aulo Agerio sestertium decem milia condemnato; si non paret absolvito.

34 Pacta praetoria Constitutum debiti proprii/alieni Actio de pecunia constituta Receptum arbitrii Receptum argentarii Recepta nautarum cauponarum et stabulatorium Actio de recepto

35 Pacta legittima compromissum pactum donationis pactum dotale