Locatio Conductio. Mandatum

Transkrypt

1 Locatio Conductio Mandatum Materiały do ćwiczeń z prawa rzymskiego:. Temat IV Jakub Urbanik: Katedra Prawa Rzymskiego Antycznego WPiA UW,

2 Kasjusz Longinus Kastor sprzedał swojemu przyjacielowi osła. Następnie przeniósł na niego własność osła przez mancypację. Po kilku miesiącach okazało się, że osioł poprzednio należał do Aulusa, a Kastor otrzymał go w spadku po swoim ojcu, który był tylko użytkownikiem osła. Aulus wystąpił przeciwko przyjacielowi Kastora za skargą wydobywczą. Poradź przyjacielowi Kastora.

3 Wpierwszym wieku pne Demetrios, peregryn posiadający ius commerci zakupił na targowisku w Rzymie niewolnika Stichusa Po 3 miesiącach od wydania niewolnika do Demetriosa zgłosił się Aulus, twierdząc, że pół roku wcześniej, Stichus otruł jego psa. Oceń sytuację prawną. Doradź Demetriosowi.

4 Locatio Conductio L.-c. rei L.-c. operis L.-c. operarum

8 Locatio Conductio czynsz L.-c. rei L.-c. operis L.-c. operarum

13 Locatio Conductio czynsz zapłata L.-c. rei L.-c. operis L.-c. operarum

14 Locatio Conductio czynsz zapłata praca L.-c. rei L.-c. operis L.-c. operarum

15 Locatio Conductio czynsz zapłata praca zapłata L.-c. rei L.-c. operis L.-c. operarum

16 Zasady podstawowe

17 Zasady podstawowe G : Takoż oddanie i przyjęcie w najem opiera się na podobnych zasadach. Jeśli nie zostało bowiem uzgodnione określone wynagrodzenie, nie uważa się, że oddanie i przyjęcie w najem zostało zawarte Stąd też jeśli wynagrodzenie zostało pozostawione cudzemu uznaniu, na przykład na ile oceni Titius, powstaje pytanie, czy zawiera się umowę oddania i przyjęcia w najem.(...) 144. Takoż jeśli dam tobie rzecz do używania i nazwajem otrzymam inną rzecz do używania, powstaje pytanie, czy dochodzi do zawarcia umowy oddania i przyjęcia w najem.

18 Zasady podstawowe G : Takoż oddanie i przyjęcie w najem opiera się na podobnych zasadach. Jeśli nie zostało bowiem uzgodnione określone wynagrodzenie, nie uważa się, że oddanie i przyjęcie w najem zostało zawarte Stąd też jeśli wynagrodzenie zostało pozostawione cudzemu uznaniu, na przykład na ile oceni Titius, powstaje pytanie, czy zawiera się umowę oddania i przyjęcia w najem.(...) 144. Takoż jeśli dam tobie rzecz do używania i nazwajem otrzymam inną rzecz do używania, powstaje pytanie, czy dochodzi do zawarcia umowy oddania i przyjęcia w najem. Jak odpowiedziałby Gajus na postawione przez siebie pytania? Dlaczego?

19 Umawiamy się, że wynajmę od ciebie 20 gladiatorów na organizowane przeze siebie igrzyska. Za tych, których wyjdą z walki żywi, zapłacę ci, zwracając po 25 denarów, za tych, którzy zginą po 300. Jaki kontrakt zawarliśmy? Dlaczego?

20 Locatio conductio rei: Odpowiedzialność locatora D (Ulpian ks. trzydziesta druga komentarza do Edyktu) Jeśli ktoś nieświadomie wynajął nieszczelne stągwie, i z tego powodu wyciekłoby wino, będzie odpowiadał za (utracone) korzyści, a jego nieświadomość nie może być wybaczona. I tak napisał Cassius. Inaczej jednak, gdy oddałeś w najem leśne pastwisko, na którym rosły trujące rośliny. I tak: jeśli owce z tej przyczyny padną, albo ich stan się pogorszy, (utracone) korzyści trzeba świadczyć, jeśli wiedziałeś o tym. Jeśli nie wiedziałeś, nie będziesz żądał czynszu, i to się podobało Serviusowi, Labeonowi i Sabinusowi.

21 Locatio condictio rei: Ryzyko kontraktowe D (Ulpian ks. trzydziesta druga komentarza do Edyktu) Jeśli wynajmę ci cudzy dom czynszowy za pięćdziesiąt, a ty następnie podnajmiesz go Titiusowi za sześćdziesiąt, temu zaś właściciel domu zabroni mieszkać, uznać należy, że ty możesz prowadzić postępowanie actio conducti na sześćdziesiąt, jako że od tego Titiusa należy ci sześćdziesiąt.

22 W!a"ciciel domu Ewikcja Ja (Oddaj#cy w najem) Ty Bior#cy w najem Titius Podnajemca

23 Compensatio: wstęp D (Tryphoninus, dziewiąta księga rozważań) Lecz rozważmy czy aby, ani nie sześćdziesiąt, ani nie pięćdziesiąt należałoby świadczyć, lecz tyle, ile korzyści było z wzięcia w najem. Tyle więc powinien otrzymać środkowy, ile powinien świadczyć temu, który od niego wynajął, jako że zysk z wzięcia w najem obliczony na uzyskanie wyższego czynszu powoduje większe zasądzenie. Pierwszy jednak wynajemca będzie mógł przedstawić do rozliczenia (w procesie) pięćdziesiąt, które by mu się dostały, jeśliby właściciel czynszówki nie zabronił ostatniemu najemcy (tam) mieszkać. I taki jest stan prawny.

24 Locatio-conductio rei: ryzyko D pr. Alfenus Ten, kto wziął w wynajem kamienicę za trzydzieści, wynajął w niej poszczególne mieszkania, tak że miał otrzymać (od podnajemców) czterdzieści. Właściciel kamienicy zburzył ją, twierdząc, że budynek ma wady. Zapytano jak wycenić wartość sporu, który toczyłby najemca z actio conducti. (Servius) odpowiedział, że jeśli faktycznie trzeba było zburzyć budynek, spór należy wycenić na część czynszu, za ile wynajął właściciel gruntu, ponieważ w tym czasie habitatorzy nie mogli mieszkać. Jeśli zaś zburzenie nie było konieczne, a chciał (właściciel) jedynie lepiej budować, należy uwzględnić w zasądzeniu również interes najemcy, by jego mieszkańcy nie wynieśli się.

25 locatio conductio operis: Odpowiedzialność a D (Ulpian, ks. trzydziesta druga komentarza do Edyktu) Celsus napisał w księdze ósmej Digestów, że również brak biegłości należy zaliczyć do niedbalstwa (culpa). Jeśli ktoś przyjął cielaki w celu wypasu, czy jakieś ubranie do wyczyszczenia, powinien odpowiadać za niedbalstwo, a ponieważ zgrzeszył nieumiejętnością, jest to niedbalstwo; bo zaiste przyjął w najem jak sprawny rzemieślnik. D (Ulpian, księga trzydziesta druga komentarza do Edyktu) Jeśli pracz przyjął ubrania do oczyszczenia, a zostały pogryzione przez myszy, opowiada z actio locati, ponieważ powinien strzec przed tym wypadkiem. I jeśli pracz zamienił płaszcz i dał komuś należący do kogoś innego, opowiada z actio locati, nawet jeśli zrobił to nieświadomie.

26 Locatio-conductio operis Odpowiedzialność a D (Gaius, ks. dziesiąta komentarza do Edyktu prowincjonalnego) Ten, kto przyjął kolumnę w celu transportu, powinien ponosić ryzyko, w przypadku, gdyby ta pękła czy to przy załadunku, transporcie bądź ustawianiu, o ile wydarzyło się to z powodu niedbalstwa jego samego czy też osób, z których pracy korzystał. Niedbalstwa zaś nie da się wykazać jeśli to wszystko uczyniono, co najstaranniejszy człowiek powinien wziąć pod uwagę. Podobnie ma się rzecz jeśli ktoś przyjął do transportu czy to naczynia czy deski. Podobna zasada ma zastosowanie i do innych rzeczy.

27 Locatio conductio operarum Ryzyko kontraktowe D (Paulus, księga zasad) Pr. Ten, który wynajął swoją pracę, powinien otrzymywać zapłatę za cały czas, jeśli nie zależy od niego, że nie może świadczyć pracy. 1. Także adwokaci nie muszą oddawać honorariów, jeśli to nie od nich zależy, że nie prowadzą sprawy.

28 Podróż Morska i locatio conductio

29 Funkcja receptum nautarum Conductor 16

30 Funkcja receptum nautarum Żeglarz Miejsce Na statku Conductor Podróżnik 16

31 Funkcja receptum nautarum Żeglarz Podróżnik Miejsce Na statku Towary do transportu Conductor Podróżnik Żeglarz 16

32 Funkcja receptum nautarum Żeglarz Podróżnik Miejsce Na statku Towary do transportu Conductor Podróżnik Locatio rei Żeglarz 16

33 Funkcja receptum nautarum Żeglarz Podróżnik Miejsce Na statku Towary do transportu Conductor Podróżnik Locatio rei Żeglarz Locatio operis 16

34 Funkcja receptum nautarum Żeglarz Podróżnik Miejsce Na statku Towary do transportu Conductor Podróżnik Locatio rei Żeglarz Custodia Locatio operis 16

35 Funkcja receptum nautarum Żeglarz Podróżnik Receptum Miejsce Na statku Towary do transportu Conductor Podróżnik Locatio rei Żeglarz Custodia Locatio operis 16

36 Funkcja receptum nautarum Żeglarz Vis maior Podróżnik Receptum Miejsce Na statku Towary do transportu Conductor Podróżnik Locatio rei Żeglarz Custodia Locatio operis 16

37 Funkcja receptum nautarum Żeglarz Vis maior Podróżnik Receptum Miejsce Na statku Towary do transportu Receptum Conductor Podróżnik Locatio rei Żeglarz Custodia Locatio operis 16

38 Funkcja receptum nautarum Żeglarz Vis maior Podróżnik Receptum Miejsce Na statku Towary do transportu Receptum Conductor Podróżnik Locatio rei Vis maior Żeglarz Custodia Locatio operis 16

39 Funkcja receptum nautarum LABEO Żeglarz Vis maior Podróżnik Receptum Miejsce Na statku Towary do transportu Receptum Conductor Podróżnik Locatio rei Vis maior Żeglarz Custodia Locatio operis 16

42 Funkcja receptum nautarum LABEO Receptum Żeglarz Vis maior Custodia Miejsce Na statku Podróżnik Towary do transportu Receptum Conductor Podróżnik Locatio rei Vis maior Żeglarz Custodia Locatio operis 16

43 Praktyka Papinianus 8 quaest. D : Domino mercium in magistrum navis, si sit incertum, utrum navem conduxerit an merces vehendas locaverit, civilem actionem in factum esse dandam Labeo scribit. Labeo pisał, że właścicielowi towarów przeciw kapitanowi statku, jeżeli jest niepewne, czy wynajął statek czy oddał towary do transportu, należy przyznać actio civilis in factum. 17

44 Funkcja receptum nautarum cauponarum et stabulatorium Początkowo gwaratuje bezwględnie bezpieczną podróż (odp. za vis maior) Istotne zatem zarówno przy locatio rei jaki i operis Od czasu Labeona, tylko odp. za custodia Nie ma znaczenia przy locatio operis W praktyce nadal zawierane, bo strony nie decydują, który kontrakt zawierają w chwili kupowania biletu, czy opłaty za nocleg. 18

45 Titius wykupił bilet na podróż statkiem należącym do Paulusa na trasie Ostia Aleksandria. Paulus gwarantował pewną podróż. Titius w swej kabinie przewoził w klatce ulubionego tygrysa. Stichus niewolnik Flaminii podróżującej w sąsiedniej kabinie, chcąc przypodobać się swej pani (która nie mogła spać z obawy przed tygrysem), zabił tygrysa sztyletem. Jakie skargi i przeciw komu może stosować Titius? Odpowiedź uzasadnij.

46 D Zawarto porozumienie o następującej treści pomiędzy wynajmującym a najemcą: Seius, najemca, nie zostanie usunięty wbrew swej woli z gruntu będącego przedmiotem najmu przed upływem czasu najmu, jeśli zaś zostanie, to wynajmujący Titius zapłaci mu karę w wysokości 10. Jeśli zaś najemca postanowi odstąpić od umowy przed upływem terminu najmu, podobnie zechce zapłacić wynajmującemu 10. Co do tego nazwajem (Seius i Titius) złożyli sobie stypulacje. Pytam czy jeśli Seius nie zapłaci przez dwa lata czynszu będzie mógł zostać usunięty bez strachu przed karą. Paulus odpowiedział, że chociaż w stypulacji karnej nie wspomiano nic o zapłacie czynszu, to jednak jest prawdopodobne, że strony się ułożyły, że kolon nie zostanie usunięty przed upływem określonego czasu jeśli płaci czynsze oraz uprawia (grunt) jak trzeba. I zatem jeśli ten, kto nie zapłacił czynszu pozwie z tytułu stypulacji karnej, wynajmujący będzie się bronił exceptio doli mali.

47 Mandatum

48 Zasady cel Odpowiedzialność mandatariusa

49 Mandatum qualificatum Zlecam Ci, żebyś pożyczył Titiusowi pieniądze. W czyim interesie została zawarta umowa? Jaki jest jej skutek?

50 MANDATUM: granice D (Paulus, ks. 32 komentarza do Edyktu) Jeśli ustanowiłem cenę, a ty kupiłeś za więcej, niektórzy prawnicy nie dopuszczają do udzielenia ci actio mandati, nawet gdybyś był gotów zarzucić nadwyżkę ceny. Jest bowiem niesłuszne, że ja nie mam przeciwko niemu skargi, gdy [on] nie chce, on zaś, jeśli chce, ma przeciwko mnie. D (Gaius, ks. 2 Jurysprudencji na codzień) Lecz Prokulus uważa, że słusznie można żądać do wysokości określonej ceny. I ta opinia zaiste jest lepsza.

51 Mandat po śmierci D (Ulpianus, ks. 31 komentarza do Edyktu). Marcellus pisze, że jeśli ktoś zlecił, aby po jego śmierci wybudować mu nagrobek, jego dziedzic będzie mógł prowadzić postępowanie z mandatu. Sądzę, że ten, który mandatu się podjął i za swoje pieniądze wzniósł nagrobek, może wystąpić z actio mandati, o ile w treści mandatu nie było by to zrobił za swoje pieniądze. Może również prowadzić postępowanie ze zleceniodawcą, by ten zapewnił mu środki na wykonanie pracy, zwłaszcza jeśli już coś do wykonania prac przygotował.

52 Babatha, czyli praktyka prawna

53 W czternastym roku panowania Imperatora Trajana Hadriana Cezara Augusta, za konsulatu Marka Flawiusza Apra i Kwintusa Fabiusza Katullinusa, trzeciego dnia przed idami wrześniowymi, wedle rachuby nowej prowincji Arabii roku dwudziestego piątego, dwudziestego czwartego (dnia) miesiąca Gorpiaios, w Maoza koło Zoara. Szymon, syn Jezusa, syna Ananiasza (?), Babathcie, córce Szymona, oboje zamieszkali w Maoza, pozdrowienie. Oświadczam, że kupiłem od ciebie zbiór daktyli z gajów Judy, syna Chtusiona, twojego zmarłego męża, (które znajdują się) w Maoza, zwanych gajem Pherora, gajem Nikarkos i trzeciego zwanego (gajem) Molchaiosa, które ty zajmujesz, jak twierdzisz, tytułem swojego posagu i wierzytelności. Za wyżej wzmiankowany rok zapłacę ci za te gaje czterdzieści dwa talenty pierwszych i drugich daktyli patetae ( pękających od soku ) oraz dwa koroi i trzy sata [daktyli] syryjskich i naareńskich (?) ważąc dla ciebie, w twoim domu, według wagi maozeńskiej i podobnie mierząc, dla ciebie, w twoim domu, według miary maozeńskiej.

54 (Wszystko zostanie dokonane) za pośrednictwem mojego gwaranta i poręczyciela, Sammuosa, syna Menachema, z tejże Maoza. Cokolwiek byłoby ponad (to) w wyżej wzmiankowanych gajach, wezmę (to) dla siebie w zamian za swoje prace i wydatki. Jeśli zaś nie zapewnię ci wyżej wzmiankowanych daktyli w czasie suszenia, dam ci za każdy jeden talent (daktyli patatae (pękających od soku)) dwa denary i za syryjskie, i za naareńskie (daktyle) jedną melaine. Twoje prawo egzekucji, na mnie i z moich majętności lub od mojego gwaranta, z czegokolwiek by zechciał ktoś działający przez ciebie lub dla ciebie, będzie ważne wszędzie. Zapytano o dobrą wiarę (stron) i uzyskano (jej) potwierdzenie. [podpis po aramejsku]: Shim on syn Yeshu a: Kupiłem od Babathy... [podpisy świadków w alfabecie hebrajskim (brakuje 1-3 imion)]: Yeshu a syn Yeshu a świadek; Yohsef syn Hananiah, świadek; [] ; [greka]: Zostało napisane przez Germanosa, librariusa.[ponownie w alfabecie hebrajskim]: Yehohanan syn Menahema, świadek [z tyłu dokumentu, po aramejsku]: Shammu a syn Menahema napisał: czterdzieści <dwa> talenty i... koroi dwa, pięć sata.