Tak chodziły australopiteki: Film BBC.
|
|
- Zbigniew Chmielewski
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 W etiopskim stanowisku Aramis, w środkowym biegu rzeki Auasz w Afarze, odkopano szczątki pięknie zachowanego i bardzo starego przodka człowieka w linii prostej ardipiteka. Dr Marcin Ryszkiewicz, ewolucjonista. Ardipidek to najstarszy przodek człowieka, którego udało się niemal w całości odtworzyć ze znalezionych kości. Żył ponad 4,4 mln lat temu, niedługo po tym, jak nasza linia rodowa rozeszła się z szympansią. Dr Marcin Ryszkiewicz Budowa stopy ardipiteka przedstawia ciekawą mieszankę cech: wielki palec (paluch) jest odstający i chwytny, jak u szympansa, ale pozostałe palce są bliższe ludzkich. ( ) Chodził po gałęziach na czterech kończynach, opierając na nich płasko swe stopy i dłonie. Schodził też często na ziemię i wtedy poruszał się na dwóch nogach (znów: po swojemu, nie na modłę ludzką). Dr Marcin Ryszkiewicz. Ardipiteki (Ardipithecus ramidus), żyły w Afryce ok. 5,8 4,4 mln lat temu. Były drapieżnymi, mięsożernymi małpami, żyjącymi na drzewach i polującymi na mniejsze małpy i inne ssaki. W tym samym czasie i w tych samych lasach żyły większe i silniejsze od nich, również drapieżne i mięsożerne małpy (przodkowie szympansów), polujące także na ardipiteki. Ardipiteki, kiedy schodziły na ziemię, chodziły niezdarnie na dwóch, mocno ugiętych, nogach i z pochylonym tułowiem. Na ugiętych nogach i z pochylonym tułowiem poruszały się także wszystkie australopiteki, których ardipiteki były przodkami. Pierwszym hominidem, który chodził w pozycji wyprostowanej był Homo erectus (od ok. 1,9 mln lat temu). Tak chodziły australopiteki: Film BBC.
2 Kiedy zaczynała się obława szympansów na ardipiteki, te schodziły na ziemię i uciekały na dwóch nogach, bo na czterech kończynach biegały jeszcze wolniej, a na drzewach nie miały szans ucieczki przed szympansami. Część ardipiteków zostawała doganiana i zjadana, a najszybciej biegające ratowały się ucieczką. Nieustanne, trwające ponad 1 mln lat, polowania szympansów na ardipiteki, powodowały silną presje selekcyjną faworyzującą szybkie bieganie na dwóch nogach, wytwarzając u tych małp jedyną możliwość uniknięcia śmierci szybką ucieczkę uniemożliwiającą dość szybko biegającym po ziemi szympansom dogonienie ich. A więc dwunożny coraz szybszy bieg mógł ewoluować jeszcze wówczas, kiedy ardipiteki żyły na drzewach. To właśnie wymogi coraz szybszego biegu były głównym czynnikiem wpływającym na ewolucję płaskiej małpiej stopy, przeciwległego chwytnego palucha na stopach i biegu na ugiętych nogach z pochylonym tułowiem. Potomkowie ardipiteków australopiteki miały już wysklepione stopy z nieprzeciwstawnym paluchem (jak u człowieka), i chodziły w pozycji coraz bardziej pionowej. OTOCZAKI JAKO NARZĘDZIA Ostatecznie ardipiteki coraz częściej musiały schodzić z drzew, na których czekała ich często śmierć. Początkowo, w poszukiwaniu żywności, rozbijały otoczakiem skorupy żółwi, dużych ślimaków bądź małż aby dostać się do mięsa, Rozbijały także kości zwierząt upolowanych przez lwy lub inne drapieżniki, aby dostać się do pożywnego szpiku i mózgu. OTOCZAKI JAKO ŚMIERTELNA BROŃ
3 WIELKI PRZEŁOM zaczął się wówczas, kiedy pewne grupy ardipiteków zaczęły zabijać (otoczakami trzymanymi w dłoni), zwierzynę łowną, jak np. ciężarne antylopy, gazele, hipopotamy lub zebry. (Należy w tym miejscu zaznaczyć, że 4 3 mln lat temu, niemal wszystkie większe ssaki były stosunkowo mniejsze od żyjących obecnie). Atakowały także i przepędzały drapieżniki walczące o mięsny łup. W tym momencie powstał nowy gatunek hominidów. Z gatunku ardipiteków nadrzewnych, powstał nowy gatunek małp ardipiteków naziemnych. Tym nowym gatunkiem hominidów mogły być pierwsze australopiteki Australopithecus anamensis sprzed 4,2 3,9 mln lat. Australopithecus anamensis był prawdopodobnie pierwszym gatunkiem małp na początku ewolucyjnej drogi, która wiodła w linii prostej (następujących po sobie gatunków małp), ku człowiekowi, Homo sapiens. W ten sposób otoczak, jako potężna broń, zapewnił australopitekom nieograniczone ilości świeżego mięsa i bezpieczeństwo od drapieżników. Z ardipiteków wyewoluowały australopiteki, a z nich Homo habilis (ok. 2,3 mln lat temu) pierwszy hominid wytwarzający obrobioną, zaostrzoną broń kamienną (narzędzia kamienne). POLOWANIE Pierwsze australopiteki (A. anamensis) były hominidami, które zdobywały mięso dużej zwierzyny łownej (jak np. ciężarne antylopy, gazele, zebry lub hipopotamy), przy pomocy broni kamiennej otoczaków trzymanych w dłoni. Australopiteki te wybierały prawdopodobnie otoczaki podłużne, ok. 20 cm długie.
4 Rozważmy następujący obrazek: stado antylop przechodzi prez rzekę. Wśród nich australopiteki dostrzegły ciężarną antylopę przechodzącą z trudem przez płytką kamienistą rzekę. Kilka australopiteków biegnie w kierunku antylopy, pierwszy uderza otoczakiem serią silnych, szybko następujących po sobie ciosów w środkową część kręgosłupa. Zwierzę jest obezwładnione. Po kolejnych uderzeniach pada. Australopiteki odgryzają i wypluwają fragmenty skóry upolowanej antylopy, aby dostać się do mięsa. Kiedy pożerają swoją zdobycz, przybiega kilka hien. Kiedy jedna z hien usiłuje chwycić kawałek mięsa antylopy, otrzymuje serię potężnych uderzeń otoczakiem w łeb i pada martwa na miejscu. Reszta hien trzyma się już w odpowiedniej odległości, czekając na resztki, które zostawią australopiteki. Australopiteki zabierały często hienom i innym drapieżnikom ich mięsny łup, przeganiając je bronią kamienną. A więc mięso zdobywały z wielu źródeł. Można by w tym miejscu przytoczyć, że rosomak (ssak dochodzący do 30 kg wagi), walczący o mięsny łup ze znacznie większymi i silniejszymi drapieżnikami jak niedźwiedź, puma czy wilk, potrafi odebrać im zdobycz. Rosomaki zabijają tak duże zwierzęta jak jelenie, łosie czy renifery. Gruba skóra dużego zwierzęcia była główną przeszkodą, aby dostać się do mięsa. Australopiteki i boisei odgryzały wyszarpywały i wyrywały skórę zębami. Tego rodzaju usuwanie grubej i twardej skóry było wyjątkowo trudną pracą. Dlatego rozwinęły niezwykle silny zgryz i wykształciły potężne szczęki, zęby, mięśnie żuchwy i niezwykle mocną strukturę czaszki i twarzoczaszki z wydatnymi wałami nadoczodołowymi. Olbrzymie siły i wielkie naciski przednich zębów, które były używane przy pracy potężnych szczęk, wymuszały utrzymanie wydatnych wałów nadoczodołowych przenoszących wokół oczodołów wielkie naprężenia powstające przy zaciskaniu szczęk, co nadawało wszystkim hominidom prymitywny, małpi wygląd. Natomiast Homo habilis, który
5 wyewoluował z australopiteków, aby dostać się do mięsa dużego upolowanego zwierzęcia, rąbał, nacinał skórę zaostrzonym kamieniem (otoczakem). I dlatego zmalały mu zęby, wydłużona twarzoczaszka i wały nadoczodołowe. Przytoczone w artykule wątki dr Marcina Ryszkiewicza pochodzą z jego artykułu zamieszczonego w Gazecie Wyborczej: nasza_prababka.html
Ewolucja człowieka. Ostatnie 5 milionów lat
Ewolucja człowieka Ostatnie 5 milionów lat 1 Złożone zagadki } } Odnaleziono wiele skamieniałości naczelnych, różne gatunki w tym samym czasie Trudno ustalić relacje między nimi } Przodkowie, czy boczne
Bardziej szczegółowoANTROPOGENEZA KARTA PRACY DLA UCZNIA
ANTROPOGENEZA KARTA PRACY DLA UCZNIA 1. STANOWISKO SYSTEMATYCZNE CZŁOWIEKA Przedstaw systematykę człowieka, korzystając z przedstawionego poniżej schematu, ilustrującego uproszczone drzewo genealogiczne
Bardziej szczegółowoEwolucja człowieka. Ślady w ziemi i ślady w genach
Ewolucja człowieka Ślady w ziemi i ślady w genach Gdyby Ziemia istniała 1 rok 26 XII wymierają dinozaury 28 XII małpy 31 XII, 14:00 rozdzielenie linii przodków ludzi i szympansów 31 XII, 20:00 Homo erectus
Bardziej szczegółowoEwolucja człowieka. Ślady w ziemi i ślady w genach
Ewolucja człowieka Ślady w ziemi i ślady w genach!1 Złożone zagadki Odnaleziono wiele skamieniałości naczelnych, różne gatunki w tym samym czasie Trudno ustalić relacje między nimi Przodkowie, czy boczne
Bardziej szczegółowoAntropogeneza - konspekt lekcji z wykorzystaniem technologii komputerowej.
Antropogeneza - konspekt lekcji z wykorzystaniem technologii komputerowej. Cele edukacyjne i wychowawcze wymagania. Po zajęciach uczeń potrafi: Wiadomości: - zdefiniować terminy: antropogeneza, hominizacja.
Bardziej szczegółowoEwolucja człowieka. Ślady w ziemi i ślady w genach
Ewolucja człowieka Ślady w ziemi i ślady w genach Gdyby Ziemia istniała 1 rok 26 XII wymierają dinozaury 28 XII małpy 31 XII, 14:00 rozdzielenie linii przodków ludzi i szympansów 31 XII, 20:00 Homo erectus
Bardziej szczegółowoNAUKI O CZŁOWIEKU. Osteologia Kości zwierzęce
NAUKI O CZŁOWIEKU Osteologia Kości zwierzęce Pierwszy krok: Czy to naprawdę kość? ludzka kośd udowa fragment drewna mocno zwietrzała kośd Pierwszy krok: Czy to naprawdę kość? kośd zabarwiona od miedzi
Bardziej szczegółowoJAK ZWIERZĘTA DRAPIEŻNE ZDOBYWAJĄ POKARM?
Przyroda (SP, kl. 4) JAK ZWIERZĘTA DRAPIEŻNE ZDOBYWAJĄ POKARM? Czas realizacji tematu 45 min Cele lekcji Uczeń: podaje przykłady organizmów samożywnych i cudzożywnych; rozpoznaje na ilustracji wybrane
Bardziej szczegółowoKLASYFIKACJA NACZELNYCH
KLASYFIKACJA NACZELNYCH Rząd: Primates (Naczelne) Podrząd: Prosimii (Małpiatki) Zespół: Lemuriformes (Lemurokształtne) Zespół: Tarsiiformes (Wyrakokształtne) Podrząd: Anthropoidea (Małpy właściwe) Infrarząd:
Bardziej szczegółowoJęzyk polski test dla uczniów klas trzecich
Język polski test dla uczniów klas trzecich szkół podstawowych w roku szkolnym 2009/2010 Etap szkolny (60 minut) Ryzyko dysleksji [suma punktów] Imię i nazwisko... kl. 3... Przeczytaj uważnie tekst. Gepardy
Bardziej szczegółowoEwolucja człowieka. Czy człowiek pochodzi od małpy?
Dnia 6 czerwca 2013 roku odbyła się prezentacja projektów edukacyjnych przygotowanych przez uczniów klasy II gimnazjum. Ewolucja człowieka. Czy człowiek pochodzi od małpy? Uczennice próbowały odpowiedzieć
Bardziej szczegółowoEwolucja człowieka 1
1 Ewolucja cz owieka Z ożone zagadki } } Odnaleziono wiele skamieniałości naczelnych, różne gatunki w tym samym czasie Trudno ustalić relacje między nimi } Przodkowie, czy boczne odgałęzienia drzewa 2
Bardziej szczegółowoTemat 9. Lokomocja naczelnych
Temat 9 Lokomocja naczelnych Lokomocja nadrzewna problemy Problemy związane z poruszaniem się po drzewach: gałąź pionowa grawitacja wnoszenia ciężaru ciała trudne dla dużych gatunków, gałąź pozioma konieczność
Bardziej szczegółowoPOŚLADKI NA PIĄTKĘ ZESTAW 5 ĆWICZEŃ, KTÓRE SPRAWIĄ, ŻE TWOJE POŚLADKI STANĄ SIĘ SILNE, SPRĘŻYSTE I BĘDĄ WYGLĄDAŁY PIĘKNIE
POŚLADKI NA PIĄTKĘ ZESTAW 5 ĆWICZEŃ, KTÓRE SPRAWIĄ, ŻE TWOJE POŚLADKI STANĄ SIĘ SILNE, SPRĘŻYSTE I BĘDĄ WYGLĄDAŁY PIĘKNIE Ćwicz 3 razy w tygodniu, zawsze z jednodniową przerwą. Rob przerwy około 1 min
Bardziej szczegółowoEwolucja człowieka. Ślady w ziemi i ślady w genach
Ewolucja człowieka Ślady w ziemi i ślady w genach Gdyby Ziemia istniała 1 rok 26 XII wymierają dinozaury 28 XII małpy 31 XII, 14:00 rozdzielenie linii przodków ludzi i szympansów 31 XII, 20:00 Homo erectus
Bardziej szczegółowo5 kroko w do poprawy szybkos ci uderzeń i wytrzymałos ci rąk
5 kroko w do poprawy szybkos ci uderzeń i wytrzymałos ci rąk 5 kroków do poprawy szybkości uderzeń i wytrzymałości rąk 1 krok - Kołowrotek Zauważyłem jak niektóre osoby ćwicząc sztuki walki mają problem
Bardziej szczegółowoWspólne pochodzenie. Ślady ewolucji.
Wspólne pochodzenie Ślady ewolucji. Wspólne pochodzenie Wspólni przodkowie Dla wszystkich organizmów na Ziemi można odnaleźć wspólnego przodka przeszłość Wspólny przodek Drzewo i klasyfikacja hierarchiczna
Bardziej szczegółowoKARTA PRACY - SAWANNA klasa IV-VI
Imie i nazwisko kl. 1. Uzupe³nij poni szy tekst wyrazami z ramki. Gnu to jedna z najliczniejszych antylop afrykañskiej.... yje w du ych.... Wystêpuje najczêœciej z zebrami, yrafami i innymi gatunkami antylop.
Bardziej szczegółowoEwolucja człowieka. Ślady w ziemi i ślady w genach
Ewolucja człowieka Ślady w ziemi i ślady w genach Źródła informacji Analiza sekwencji współczesnych inferencja filogenetyczna koalescencja Badanie antycznego DNA (adna) częściowe i kompletne sekwencje
Bardziej szczegółowoLwy na wolności żyją w Afryce i w Indiach tu ich liczba jest bardzo mała. Wcześniej zamieszkiwały obie Ameryki, Europę, Azję i Afrykę.
Lew to jedyny kot, który żyje w socjalnych grupach zorganizowanych. Potrafi ryczeć, jest drugim co do wielkości kotem (po tygrysie) i jednym z tzw. wielkiej piątki Afryki (najbardziej niebezpiecznych zwierząt).
Bardziej szczegółowoRóżnorodność świata zwierząt
Różnorodność świata zwierząt Dwiczenie 15 SSAKI NACZELNE Więcej informacji: Fleagle. 1998. Primate Adaptation and Evolution. Academic Press. Sylwia Łukasik Zakład Biologii Ewolucyjnej Człowieka Instytut
Bardziej szczegółowoRozkład gatunkowy - ilościowa ocena szczątków
Archeozoologia Metody badawcze: Rozkład gatunkowy Rozkład anatomiczny Struktura wieku Sezonowość Struktura płci Odtwarzanie morfologii Traseologia: ocena śladów pokonsumpcyjnych, rzemieślniczych, zmian
Bardziej szczegółowoKARTA KONKURSOWA DLA GRUPY I
Dane osoby do kontaktu KARTA KONKURSOWA DLA GRUPY I DANE O KLASIE/GRUPIE BIORĄCEJ UDZIAŁ W KONKURSIE Pełna nazwa placówki Ulica, nr Kod pocztowy Miasto Województwo www szkoły e-mail szkoły Dyrektor Imię
Bardziej szczegółowoKto jest wrogiem zająca? Zające padają ofiarą ptaków drapieżnych (orły, sokoły), lisów, dzikich psów ale przede wszystkich człowieka.
ZAJĄC HAREN Jak poznać zająca? Tylne nogi zająca (skoki) są znacznie dłuższe niż przednie. Oczy zajęcy mają jasny kolor, a uszy (słuchy) są dłuższe od głowy. Skóra zająca pokryta jest kożuchem który ma
Bardziej szczegółowoNajdawniejsze dzieje człowieka
Najdawniejsze dzieje człowieka Wprowadzenie Film Interaktywne ćwiczenia mul medialne Podsumowanie Słowniczek Dla nauczyciela Wprowadzenie Historia to nauka o dziejach, zajmująca się badaniem przeszłości
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ ZAJĘĆ POZALEKCYJNYCH
SCENARIUSZ ZAJĘĆ POZALEKCYJNYCH TEMAT: Od australopiteka do homo sapiens sapiens czyli spotkanie z prehistorią CELE ZAJĘĆ: Uczeń - zna etapy rozwoju człowieka, - potrafi scharakteryzować warunki życia
Bardziej szczegółowoEwolucja życia w nowej podstawie programowej biologii w szkole podstawowej. Anna Kimak-Cysewska
Ewolucja życia w nowej podstawie programowej biologii w szkole podstawowej Anna Kimak-Cysewska KOSZALIN 2019 Podstawa programowa VI. Ewolucja życia. Uczeń: 1) wyjaśnia istotę procesu ewolucji organizmów
Bardziej szczegółowo(forskere) twierdzą, że powodem wyginięcia był wielki meteoryt, który spadł na Ziemię i spowodował ogromne zniszczenia oraz zmianę klimatu.
DINOZAURY DINOSAURER Wiele milionów lat temu, zanim na Ziemi pojawili się ludzie, żyły na naszej planecie inne zwierzęta niż obecnie. Między innymi były to dinozaury. Zwierzęta te były gadami (krypdyr)
Bardziej szczegółowoWzorzec FCI nr 257/ /, wersja angielska SHIBA
Wzorzec FCI nr 257/16.06.1999/, wersja angielska SHIBA TŁUMACZENIE : Olga Jakubiel. POCHODZENIE: Japonia. 2 DATA PUBLIKACJI OBOWIĄZUJĄCEGO WZORCA: 15.06.1992. UŻYTKOWOŚĆ: Pies myśliwski do polowania na
Bardziej szczegółowoTemat: Świat gadów. Gady pierwotnie lądowe lądzie wtórnie w wodzie zmiennocieplne ciepłolubne
Temat: Świat gadów. Gady (gromada) określa się jako zwierzęta pierwotnie lądowe. Oznacza to, że są one pierwszą grupą kręgowców, która w pełni przystosowała się do życia na lądzie. Niektóre gatunki wtórnie
Bardziej szczegółowoSamoobrona. mężczyzny. Głowa Oczy Nos Szyja. Głos. Zęby. Łokieć. Dłoń Jądra Palce. Kolana. Golenie. Pięta. Stopa
Samoobrona Jeżeli znalazłbyś się w sytuacji, w której będziesz zmuszony do zastosowania samoobrony, dobrze jest być do tego przygotowanym. Możesz zastosować następujące techniki: Użyj mowy ciała do wyrażenia
Bardziej szczegółowoArkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. UZUPEŁNIA ZESPÓŁ NADZORUJĄCY miejsce na naklejkę z kodem
Układ graficzny CKE 2010 Centralna Komisja Egzaminacyjna Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. KOD UCZNIA UZUPEŁNIA ZESPÓŁ NADZORUJĄCY PESEL miejsce na naklejkę z
Bardziej szczegółowoKonspekt lekcji historii
Konspekt lekcji historii 1. Szkoła: Liceum Ogólnokształcące 2. Klasa: I (poziom rozszerzony) 3. Temat lekcji: Najdawniejsze dzieje człowieka (w dobie gospodarki przyswajającej) 4. Cele: a) uczeń po lekcji
Bardziej szczegółowoTEST SPRAWNOŚCIOWY DLA KANDYDATÓW DO KLASY PIERWSZEJ SPORTOWEJ O PROFILU GIMNASTYKA SPORTOWA CHŁOPCÓW/ GIMNASTYKA ARTYSTYCZNA DZIEWCZĄT
TEST SPRAWNOŚCIOWY DLA KANDYDATÓW DO KLASY PIERWSZEJ SPORTOWEJ O PROFILU GIMNASTYKA SPORTOWA CHŁOPCÓW/ GIMNASTYKA ARTYSTYCZNA DZIEWCZĄT Wymóg podstawowy- zaświadczenie lekarskie o braku przeciwskazań do
Bardziej szczegółowoTemat: Świat ssaków. Ssaki gromadą królestwa zwierząt lądowych wodnych stałocieplności Hibernację Estywację
Temat: Świat ssaków. Ssaki, w ujęciu systematycznym, są gromadą i należą do królestwa zwierząt. Są szeroko rozpowszechnione na Ziemi żyją we wszystkich środowiskach, zarówno lądowych, jak i wodnych. Tę
Bardziej szczegółowoKarta TRENINGu część 3 STRETCHING
Karta TRENINGu część 3 STRETCHING Stretching, czyli statyczne rozciąganie mięśni, jest fundamentalnym elementem kończącym każdą sesję treningową, niezbędnym do poprawy i utrzymania odpowiedniej mobilności
Bardziej szczegółowoAntropogeneza i człowiek - Jako gatunek biologiczny Definicja Antropogeneza (z języka greckiego anthropos - człowiek, genesis - początek) - filogeneza człowieka, historia rodowa człowieka i człowiekowatych;
Bardziej szczegółowoOFERTA CENOWA NA SPRZEDAŻ USŁUG Z ZAKRESU ORGANIZACJI POLOWAŃ DLA MYŚLIWYCH KRAJOWYCH NA SEZON 2012/2013
OFERTA CENOWA NA SPRZEDAŻ USŁUG Z ZAKRESU ORGANIZACJI POLOWAŃ DLA MYŚLIWYCH KRAJOWYCH NA SEZON 2012/2013 Ceny brutto w PLN Obowiązują od 1 kwietnia 2012 r. do 31 marca 2013 r. DANE KOŁA: Wojskowe Koło
Bardziej szczegółowoOsteologia. Określanie płci
Osteologia Określanie płci 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Cecha Wielkość ogólna Jama oczodołu Powierzchnia otworu wielkiego Wyrostki sutkowate Kresy skroniowe Łuki nadoczodołowe Wysokość czaszki Spłaszczenie okolicy
Bardziej szczegółowoScenariusz zajęć nr 2
Autor scenariusza: Małgorzata Marzycka Blok tematyczny: Mikołajkowe niespodzianki Scenariusz zajęć nr 2 I. Tytuł scenariusza zajęć : "Mieszkańcy krainy wiecznego mrozu". II. Czas realizacji: 2 jednostki
Bardziej szczegółowoTeoria ewolucji. Ślady wspólnego pochodzenia
Teoria ewolucji. Ślady wspólnego pochodzenia Dowody wspierające wspólne pochodzenie } Skamieniałości } Homologia } Cechy szczątkowe } Hierarchiczna klasyfikacja } Zgodność drzew dla różnych genów } Biogeografia
Bardziej szczegółowoWyk. 2 Ekologia behawioralna
Wyk. 2 Ekologia behawioralna Be or not to be? How be to be? Pytania o zachowanie Dlaczego to zachowanie wyewoluowało? Gody przed kopulacją Życie samotnie lub w grupie Pieśni ptaków składają się z gwizdów
Bardziej szczegółowoWilk - opis. rolę w komunikacji i utrzymaniu. 1/3 długości ciała (pełni istotną. puszysty ogon stanowi prawie
ubarwienie bardzo zróżnicowane od białego, przez żółto-pomarańczowe, brązowe, szare do czarnego puszysty ogon stanowi prawie 1/3 długości ciała (pełni istotną rolę w komunikacji i utrzymaniu równowagi)
Bardziej szczegółowoWzorzec FCI nr 261 / /, wersja angielska HOKKAIDO
Wzorzec FCI nr 261 /16.06.1999/, wersja angielska HOKKAIDO TŁUMACZENIE : Olga Jakubiel. POCHODZENIE: Japonia. 2 DATA PUBLIKACJI OBOWIĄZUJĄCEGO WZORCA: 20.12.1994. UŻYTKOWOŚĆ: Pies myśliwski oraz do towarzystwa.
Bardziej szczegółowoWzorzec FCI nr 268 / /, wersja angielska ELKHUND CZARNY. (Norsk Elghund Sort / Norwegian Elkhound Black)
Wzorzec FCI nr 268 /09. 08. 1999/, wersja angielska ELKHUND CZARNY (Norsk Elghund Sort / Norwegian Elkhound Black) TŁUMACZENIE : Olga Jakubiel. POCHODZENIE: Norwegia. DATA PUBLIKACJI OBOWIĄZUJĄCEGO WZORCA:
Bardziej szczegółowoWzorzec FCI nr 319 / /, wersja angielska SHIKOKU
Wzorzec FCI nr 319 /16.06.1999/, wersja angielska SHIKOKU TŁUMACZENIE : Olga Jakubiel. POCHODZENIE: Japonia. 2 DATA PUBLIKACJI OBOWIĄZUJĄCEGO WZORCA: 05.06.1995. UŻYTKOWOŚĆ: Pies myśliwski i do towarzystwa.
Bardziej szczegółowoMrówka Pachycondyla apicalis
Mrówka Pachycondyla apicalis Mrówki Pachycondyla apicalis wystepują w lasach południowego Meksyku, północnej Argentyny i Kostaryki. Wystepuja zarówno w lasach wilgotnych jak i suchych. Mrówki te polują
Bardziej szczegółowoPOKONAĆ 5 KM W DOBREJ FORMIE POKONAĆ 5 KM W CZASIE OKOŁO 30 MINUT POPRAWA SYSTEMATYCZNOŚCI W TRENINGACH
TYDZIEŃ 1 18.04 SOBOTA 19.04 NIEDZIELA Marsz szybki 5 minut + Ćwiczenia w truchcie i rozciągające 5 minut + Marszobieg 6 x 3 minuty bardzo wolny bieg, przerwy 2 minuty szybki marsz + Na koniec ćwiczenia
Bardziej szczegółowoPlan treningowy, Cel: MODELOWANIE
Plan treningowy, Cel: MODELOWANIE Na wykonanie ćwiczeń zaplanuj sobie 3 dni w ciągu tygodnia. Staraj się wykonywać ćwiczenia co drugi dzień. Pierwszy dzień treningowy: siła Drugi dzień treningowy: szybkość
Bardziej szczegółowoTym razem w naszym cyklu spotkań z byłymi zawodowcami
Trenuje z nami bokser Maciej Zegan, mistrz Europy WBO Interkontynentalny w wadze lekkiej, mistrz świata WBF, wielokrotny międzynarodowy mistrz Polski, mistrz Polski juniorów i seniorów. Tym razem w naszym
Bardziej szczegółowoEwolucja człowieka. Ślady w ziemi i ślady w genach
Ewolucja człowieka Ślady w ziemi i ślady w genach!1 !2 !3 Nie taka prosta historia } mtdna współczesnych Europejczyków różni się od mtdna Europejczyków sprzed 10 000 lat } fala migracji neolitycznej (~
Bardziej szczegółowoŚladami mamutów. W wykładzie szczegółowo poruszone zostały następujące zagadnienia: 1. Przynależność systematyczna mamutów
Śladami mamutów. W dniu 20.10.2012 r. tj. sobota, wybraliśmy się z nasza Panią od geografii do Instytutu Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego na tegoroczną XI już edycję cyklu Tajemnice Ziemi
Bardziej szczegółowoTeoria ewolucji. Podstawy wspólne pochodzenie.
Teoria ewolucji. Podstawy wspólne pochodzenie. Ewolucja biologiczna } Znaczenie ogólne: } proces zmian informacji genetycznej (częstości i rodzaju alleli), } które to zmiany są przekazywane z pokolenia
Bardziej szczegółowoSłowne: pogadanka, analiza wykresów, praca z tekstem, indywidualna, grupowa.
1. Cele lekcji a) Wiadomości zna charakterystyczne cechy biologii ptaków drapieżnych, zna środowisko życia ptaków drapieżnych, wie, jakie cechy musi posiadać środowisko, aby stanowiło dogodną przestrzeń
Bardziej szczegółowoMałpa. Małpy żyją w stadach albo grupach rodzinnych. Niektóre małpy łączą się w pary na całe życie. Większość małp żyje w lasach tropikalnych.
Małpa Jest wiele gatunków małp. Dzielimy je na te z Nowego Świata i te ze Starego Świata. Stary Świat to Europa, Azja i Afryka. Małpy z tych kontynentów nazywamy małpami wąskonosymi. Wśród małp ze Starego
Bardziej szczegółowoŻ M I J A ZYGZAKOWATA
ŻMIJA ZYGZAKOWATA W Polsce tylko żmija zygzakowata jest jadowita i potencjalnie niebezpieczna. Jej ukąszenie jest mniej groźne niż się powszechnie uważa i bardzo rzadko zagraża zdrowiu czy życiu UKĄSZENIE
Bardziej szczegółowoEwolucja cz owieka. Historia i przysz ość
Ewolucja cz owieka Historia i przysz ość Z ożone zagadki } } Odnaleziono wiele skamieniałości naczelnych, różne gatunki w tym samym czasie Trudno ustalić relacje między nimi } Przodkowie, czy boczne odgałęzienia
Bardziej szczegółowoWarunki korzystne do zachowania szczątków organicznych
Warunki korzystne do zachowania szczątków organicznych Wieczna zmarźlina, wysuszenie, środowisko wilgotne, pochodne ropy naftowej, pokłady soli i miedzi Szczątki zwierzęce Budowa kości a. istota zbita
Bardziej szczegółowoWzorzec FCI nr 94 / /, wersja angielska PODENGO PORTUGALSKI. (Podengo Português)
Wzorzec FCI nr 94 /03.11.1999/, wersja angielska PODENGO PORTUGALSKI (Podengo Português) TŁUMACZENIE : Olga Jakubiel. POCHODZENIE: Portugalia. DATA PUBLIKACJI OBOWIĄZUJĄCEGO WZORCA: 25.09.1967. 2 UŻYTKOWOŚĆ:
Bardziej szczegółowoA. Ewolucja to proces powolnych zmian budowy i funkcji organizmów prowadzacy do powstawania nowych gatunków.
ID Testu: J2U2382 Imię i nazwisko ucznia Klasa Data 1. Rozstrzygnij, które zdania sa prawdziwe, a które fałszywe. W tabeli obok każdego zdania wpisz odpowiednio P (prawda) lub F (fałsz). Zdania P/F A.
Bardziej szczegółowoEwolucja człowieka. Ślady w ziemi i ślady w genach
Ewolucja człowieka Ślady w ziemi i ślady w genach 1 Złożone zagadki } } Odnaleziono wiele skamieniałości naczelnych, różne gatunki w tym samym czasie Trudno ustalić relacje między nimi } Przodkowie, czy
Bardziej szczegółowoZAGROŻONE GATUNKI ZWIERZĄT
ZAGROŻONE GATUNKI ZWIERZĄT NOSOROŻEC CZARNY MIEJSCE POCHODZENIA Afryka, na południe od Sahary CECHY BUDOWY ZEWNĘTRZNEJ PRZYSTOSOWUJĄCE DO ŚRODOWISKA ŻYCIA - ma bardzo grubą skórę pokrytą wrażliwym naskórkiem
Bardziej szczegółowoINFORMACJA DLA KANDYDATÓW DO SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 23 MISTRZOSTWA SPORTOWEGO W OLSZTYNIE
INFORMACJA DLA KANDYDATÓW DO SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 23 MISTRZOSTWA SPORTOWEGO W OLSZTYNIE Testy sprawnościowe z zakresu gimnastyki sportowej dziewcząt i taekwondo olimpijskiego dla kandydatów do klasy I
Bardziej szczegółowoProgram Terapii Stóp i Kostek protokół leczenia zachowawczego
Program Terapii Stóp i Kostek protokół leczenia zachowawczego CEL PROGRAMU Po urazie lub operacji, program kondycyjny ćwiczeń pomoże powrócić do codziennych zajęć i cieszyć się bardziej aktywnym i zdrowym
Bardziej szczegółowoRekrutacja do klasy I Szkoły Podstawowej nr 23 Mistrzostwa Sportowego im. M.G. Bublewicza w Olsztynie na rok szkolny 2017 / 2018
Rekrutacja do klasy I Szkoły Podstawowej nr 23 Mistrzostwa Sportowego im. M.G. Bublewicza w Olsztynie na rok szkolny 2017 / 2018 Wtorek - 4.04.2017 r. Miejsce- obiekty sportowe szkoły- ul. Gietkowska 12
Bardziej szczegółowoGatunki konfliktogenne na styku łowiectwa i ochrony przyrody
Gatunki konfliktogenne na styku łowiectwa i ochrony przyrody Fot. Cezary Korkosz Fot. Patryk Sacharewicz Fot. Cezary Korkosz Fot. Janusz Kopik Henryk Okarma Instytut Ochrony Przyrody PAN/Uniwersytet Jagielloński
Bardziej szczegółowozdolny Ślązak Gimnazjalista
Wynik sumaryczny (wypełnia WKK) WPISZ SWÓJ KOD zdolny Ślązak Gimnazjalista XIII Dolnośląski Konkurs Polonistyczny DLA UCZNIÓW SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH Finał przedmiotowy - część pisemna III ETAP WOJEWÓDZKI
Bardziej szczegółowoUtrzymać formę w ciąży Skuteczna gimnastyka żył
Utrzymać formę w ciąży Skuteczna gimnastyka żył 801 000 655 22 613 62 56 centrumflebologii.pl Program ćwiczeń dla zdrowia żył! Proponowany zestaw ćwiczeń przyczynia się do poprawy powrotu krwi żylnej z
Bardziej szczegółowo... ... ... ... Zadanie 5 (1pkt) Podaj argument uzasadniający stwierdzenie: Crossing-over odgrywa ważną rolę w procesach ewolucyjnych.
Ewolucja i Antropogeneza Zadanie 1 (1pkt) Wskaż najstarszą formę należącą do rodzaju Homo (otocz kółkiem odpowiednią literę) A. Człowiek wyprostowany B. Neandertalczyk C. Człowiek zmyślny (sprawny) D.
Bardziej szczegółowoPróbny test kompetencji kl. III. Przeczytaj uważnie tekst.
Próbny test kompetencji kl. III.. Przeczytaj uważnie tekst. Najlepszy Przyjaciel człowieka pies żyje obok nas od 10 000 lat! Pies, w porównaniu do kota domowego, jest bliższy człowiekowi i bardziej od
Bardziej szczegółowoPlan testu dwustopniowego z przyrody kl. VI dział - krajobrazy Ziemi
Opracowała: mgr Danuta Słaboń. Plan testu dwustopniowego z przyrody kl. VI dział - krajobrazy Ziemi Wymagania programowe Cele nauczania. Zakres materiału. Podstawowe (P) Rozszerzające (R) Waga materiału.
Bardziej szczegółowoKONSPEKT LEKCJI DLA KLAS PODSTAWOWYCH
1. KONSPEKT LEKCJI DLA KLAS PODSTAWOWYCH Temat lekcji: Początek dziejów ludzkości oraz poszczególnych etapów rozwoju człowieka Cel lekcji: Zapoznanie się z początkiem dziejów ludzkości oraz poszczególnych
Bardziej szczegółowonależy uniemożliwić ruchy wahadłowe nóg i całego ciała, stojąc przed nim lub pomagając sobie ręką.
ZASADY PRZEPROWADZANIA PRÓBY SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ DLA KANDYDATÓW DO KLAS VII ODDZIAŁU SPORTOWEGO W DYSCYPLINIE PIŁKA RĘCZNA CHŁOPCÓW I PIŁKA RĘCZNA DZIEWCZĄT W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 3 W GDAŃSKU W ROKU
Bardziej szczegółowoSygnalizacja sędziowska w korfballu
Sygnalizacja sędziowska w korfballu stan na dzień 15. października 2009 Wprowadzenie Przewodnik jest załącznikiem do Przepisów gry w Korfball. Przewodnik opisuje zatwierdzoną sygnalizację używaną przez
Bardziej szczegółowoTeoria ewolucji. Podstawowe pojęcia. Wspólne pochodzenie.
Teoria ewolucji Podstawowe pojęcia. Wspólne pochodzenie. Ewolucja Znaczenie ogólne: zmiany zachodzące stopniowo w czasie W biologii ewolucja biologiczna W astronomii i kosmologii ewolucja gwiazd i wszechświata
Bardziej szczegółowoWzorzec FCI nr 242 / /, wersja angielska. ELKHUND SZARY (Norsk Elghund Grå / Norwegian Elkhound Grey)
Wzorzec FCI nr 242 /09. 08.1999/, wersja angielska ELKHUND SZARY (Norsk Elghund Grå / Norwegian Elkhound Grey) TŁUMACZENIE : Olga Jakubiel. POCHODZENIE: Norwegia. DATA PUBLIKACJI OBOWIĄZUJĄCEGO WZORCA:
Bardziej szczegółowoMożna przeczytać więcej o Krapinie tutaj. Z tego artykułu:
Mieliśmy tutaj cały szereg artykułów o neandertalczykach i ich genetycznym dziedzictwie u ludzi współczesnych (tutaj jest zestaw), wiele z nich napisanych przez Matthew Cobba. Chorwacja, a szczególnie
Bardziej szczegółowoTrening ogólnorozwojowy dla osób początkujących Trenerchudek.pl
Trening ogólnorozwojowy dla osób początkujących Trenerchudek.pl Rozgrzewka: 5 min bieżnia lub inna maszyna cardio 30 sek marsz wysokie kolano 30 sek skip A wykonujemy dwa razy taki zestaw 5 dynamicznych
Bardziej szczegółowoĆWICZENIA PRZYGOTOWAWCZE I
ĆWICZENIA PRZYGOTOWAWCZE I Opracowano na podstawie nauczania mistrza Ly Chuan Zheng a Wszystkie ruchy wykonujemy wolno, starając się maksymalne rozluźnić przy zachowaniu wymaganej struktury każdej formy.
Bardziej szczegółowoGady chronione w Polsce
Gady chronione w Polsce W Y K O N A Ł A M A Ł G O R Z A T A R A W I Ń S K A Gady Gady są zmiennocieplne. Skóra gadów jest sucha, prawie pozbawiona gruczołów, pokryta rogowymi wytworami naskórka - łuskami
Bardziej szczegółowoDomowe ćwiczenia korekcyjne dla dzieci ze szpotawością kolan. 1. Pozycja wyjściowa - siad płotkarski, plecy wyprostowane, ręce w skrzydełka
Domowe ćwiczenia korekcyjne dla dzieci ze szpotawością kolan 1. Pozycja wyjściowa - siad płotkarski, plecy wyprostowane, ręce w skrzydełka Ruch wytrzymać w pozycji licząc do dziesięciu i zmiana nogi 2.
Bardziej szczegółowoIndeksy wartości hodowlanych rasy simentalskiej w poszczególnych krajach - omówienie
Indeksy wartości hodowlanych rasy simentalskiej w poszczególnych krajach - omówienie Od pewnego czasu w naszym kraju toczą się rozmowy na temat zmiany i rozwinięcia indeksu wartości hodowlanych dla rasy
Bardziej szczegółowoCechy charakterystyczne: uszy długie, z czarnymi zakończeniami. Wielkość: długość ciała ok. 60 cm, ogona 10 cm, masa ciała ok. 4 kg.
ZAJĄC Królestwo: zwierzęta Typ: strunowce Podtyp: kręgowce Gromada: ssaki Podgromada: łożyskowce Rząd: zajęczaki Rodzina: zającowate Rodzaj: zając Gatunek: zając europejski (Lepus europaeus) Cechy charakterystyczne:
Bardziej szczegółowoĆwiczenia w chorobie. zwyrodnieniowej. stawów. Rekomendowane przez prof. dr. hab. n. med. Janusza Płomińskiego
Ćwiczenia w chorobie zwyrodnieniowej stawów Rekomendowane przez prof. dr. hab. n. med. Janusza Płomińskiego choroby zwyrodnieniowej kolana Ćwiczenia wspomagają utrzymanie w dobrym stanie stawów i mięśni.
Bardziej szczegółowoOPIS PRÓB SPRAWNOŚCI DLA KANDYDATÓW DO KLAS I-III SZKOŁY MISTRZOSTWA SPORTOWEGO TYCHY
OPIS PRÓB SPRAWNOŚCI DLA KANDYDATÓW DO KLAS I-III SZKOŁY MISTRZOSTWA SPORTOWEGO TYCHY 1. SZYBKOŚĆ - BIEG NA ODCINKU 20 M. Kandydat ma za zadanie pokonanie w jak najkrótszym czasie odcinka 20m (rysunek
Bardziej szczegółowoOd powstania życia na Ziemi do rozwoju centralnego układu nerwowego i diachronicznej zmienności mózgu rodzaju Homo. Część II.
Od powstania życia na Ziemi do rozwoju centralnego układu nerwowego i diachronicznej zmienności mózgu rodzaju Homo. Część II. From appearance of life on Earth until development of central nervous system
Bardziej szczegółowoPsychologia zwierząt WYKŁAD 13. Ssaki 3 Afroteria. Kopytne i walenie.
Psychologia zwierząt WYKŁAD 13. Ssaki 3 Afroteria. Kopytne i walenie. Krzysztof Turlejski Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego Klad Afroteria Klad jest to jednostka obejmująca kilka blisko spokrewnionych
Bardziej szczegółowoTemat: Stawonogi zwierzęta o członowanych odnóżach.
Temat: Stawonogi zwierzęta o członowanych odnóżach. Stawonogi to najliczniejsza gatunkowo grupa zwierząt występujących na Ziemi. Organizmy te żyją w wodach słodkich i słonych oraz niemal we wszystkich
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z WYCHOWANIA FIZYCZNEGO DLA KLAS PIERWSZYCH. Gimnastyka. Semestr I Przewrót w tył o prostych nogach do rozkroku.
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z WYCHOWANIA FIZYCZNEGO DLA KLAS PIERWSZYCH Gimnastyka Przewrót w tył o prostych nogach do rozkroku. Uczeń wykonuje ćwiczenie od postawy początkowej do postawy końcowej. Uczeń wykonuje
Bardziej szczegółowoPlan treningowy na zwiększenie masy mięśniowej
Plan treningowy na zwiększenie masy mięśniowej Dla średnio zaawansowanych PRZYKŁADOWY FRAGMENT SuperTrening.net Spis treści Wstęp...3 Dlaczego mięśnie rosną?...4 Plan treningowy...9 DZIEŃ I Trening mięśni
Bardziej szczegółowoObszary diagnostyczne w przygotowaniu technicznym
Obszary diagnostyczne w przygotowaniu technicznym I. Operowanie piłką 1. Krążenia po ósemce Cel: Próba oceny prawidłowej techniki posługiwania się piłką, chwyt piłki. Przebieg: Ćwiczący staje w miejscu
Bardziej szczegółowoGimnastyka korekcyjna stopy płaskie i płasko - koślawe
Literka.pl Gimnastyka korekcyjna stopy płaskie i płasko - koślawe Data dodania: 2013-04-01 23:57:52 Autor: Anna Helak Gry i zabawy z elementem korekcji wzmacniające krótkie mięsnie stóp GIMNASTYKA KOREKCYJNA
Bardziej szczegółowoPróby techniczne do naboru do klas sportowych o profilu koszykówka (Szkoła Podstawowa, Liceum)
Próby techniczne do naboru do klas sportowych o profilu koszykówka (Szkoła Podstawowa, Liceum) SZKOŁA PODSTAWOWA 1. Krążenia po ósemce Cel: Próba oceny prawidłowej techniki posługiwania się piłką, chwyt
Bardziej szczegółowoOFERTA UBEZPIECZENIA. Zamówienie ubezpieczeń: 1. Ubezpieczenie NNW dzieci przedszkolnych
OFERTA UBEZPIECZENIA Zamówienie ubezpieczeń: 1. Ubezpieczenie NNW dzieci przedszkolnych Zakres i warunki ubezpieczenia Suma Ubezpieczenia Wariant Śmierć ubezpieczonego w wyniku nieszczęśliwego wypadku
Bardziej szczegółowo1. 2. F S 3. 5. 1. S Ł 8 7 N I E W T K E O 4. U 2. N I E D Ź W 4 I E D Ź P O 1 L A R N 6 Y E A G 5 R Z Y M I 3. A Ł P Y 4.
1.. F S 3.. 1. S Ł 8 7 N I E W O T K E O U. N I E D Ź W 4 I E D Ź P O 1 L A R N 6 Y E A G 3. A Ł P Y O L 3 M B N R Z Y M I Pionowo: 1. Zadanie 11. Zadanie 7 3. Zadanie 4 Zadanie 1. Zadanie Poziomo: 1.
Bardziej szczegółowoMARTWY CIĄG i WIOSŁOWANIE
38 warsztat MARTWY CIĄG i WIOSŁOWANIE Na pytanie jakie ćwiczenia są najlepsze na mięśnie grzbietu, Arek Szyderski wicemistrz świata z roku 2007 odpowiada: Nic tak nie rozwija mięśni grzbietu jak martwy
Bardziej szczegółowoKRÓLESTWO DRAPIEŻNIKÓW: REBELIA Savage Kingdom: Uprising Premiery w niedziele od 3 grudnia o godz. 18:00 (3x60 min.)
WYBRANE PROPOZYCJE PROGRAMOWE Nat Geo Wild grudzień 2017 r. KRÓLESTWO DRAPIEŻNIKÓW: REBELIA Savage Kingdom: Uprising Premiery w niedziele od 3 grudnia o godz. 18:00 (3x60 min.) Lew Sekekama, niekwestionowany
Bardziej szczegółowoStrona Głowna. Uwaga: Aby bliżej poznać poszczególne elementy kliknij na napis ze zdjęcia. Kufa. Mostek i. Zad. piersiowa Kłąb. Ogon. Wibryssy.
Strona Głowna Czaszka Czaszka Potylica Kufa Gsarzbie t no Mostek i Szyja Klatka piersiowa Kłąb Słabizna Zad Lędźwie Zad Ogon Wibryssy Ogon Fafle Łapa Udo Opuszek Opuszek piątego palca Łapa Uwaga: Aby bliżej
Bardziej szczegółowoSzczypta (al)chemii i nauk pokrewnych. ... dla humanistów. Wojciech Grochala. Wykład VII Homo sapiens
Szczypta (al)chemii i nauk pokrewnych Uniwersytet Warszawski Centrum Nowych Technologii... dla humanistów Mózg Relatywna wielkość mózgu w stosunku do reszty ciała small birds 1/12 human 1/40 mouse 1/40
Bardziej szczegółowo