Wpływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych na rozwój regionalny. Europy Środkowo-Wschodnia i Polska

Transkrypt

1 Wpływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych na rozwój regionalny Europy Środkowo-Wschodnia i Polska Rafał Antczak Wice-prezes Deloitte Business Consulting Kołobrzeg, 2/6/2011

2 O Deloitte Deloitte to marka, pod którą pracują wspólnie dziesiątki tysięcy profesjonalistów w niezależnych od siebie firmach na całym świecie, świadcząc klientom usługi z zakresu audytu, konsultingu, doradztwa finansowego, zarządzania ryzykiem, doradztwa podatkowego oraz doradztwa prawnego (kancelaria prawnicza). Firmy te są członkami Deloitte Touche Tohmatsu Limited (DTT), prywatnego podmiotu prawa brytyjskiego z ograniczoną odpowiedzialnością. Każda firma członkowska świadczy usługi na określonym obszarze geograficznym i podlega przepisom prawa oraz regulacjom branżowym kraju lub krajów na terenie, których działa. Deloitte zaliczana jest do firm tzw. Wielkiej Czwórki, spośród których w finansowym roku 2010 była największą, osiągając przychody ponad 27 miliardów dolarów. Deloitte Polska zatrudnia ponad 1000 profesjonalistów z kraju i zagranicy oraz posiada biura w 8 największych miastach. 2

3 Region Europy Środkowo-Wschodniej

4 Trochę geografii i ekonomii politycznej regionu Europy Środkowo-Wschodniej Przez dziesiątki lat region EŚW (CEE) funkcjonował jako oddzielny obszar geograficzny i szara strefa politycznej konkurencji pomiędzy Wschodem i Zachodem. Co się zatem zmieniło, że region EŚW zwrócił na siebie uwagę inwestorów zagranicznych, globalnych konsultantów i finansowych analityków? Zmiana ta wynika z jednego zewnętrznego czynnika integracji z UE. Z 20 krajów regionu EŚW (CEE-20),10 krajów (Bułgaria, Czechy, Estonia, Węgry, Łotwa, Litwa, Polska, Rumania, Słowacja i Słowenia) są już członkami UE (CEE-10). 3 kraje (Słowenia od 2007 r., Słowacja od 2009 r. i Estonia od 2011 r.) są już członkami Strefy Euro (EA). Z pozostałej połowy krajów EŚW, 3 kraje (Macedonia, Chorwacja, Montenegro) mają oficjalny status krajów kandydackich a 4 kraje (Albania, Bośnia-Herzegovina, Kosowo i Serbia) są potencjalnymi kandydatami. Na koniec, 3 pozostałe kraje (Białoruś, Mołdowa i Ukraina) wydają się dalekie od członkostwa w UE, ale modele ekonomiczne już wskazują na rosnącą zależność od UE, więc w dłuższej perspektywie jakaś forma integracji z UE będzie miała miejsce. 4 Inwestycje zagraniczne a regiony

5 Region Europy Środkowo-Wschodniej w liczbach CEE-20 versus Rosja & Turcja Population GDP GDP/per capita Gross wage GDP dynamics (mln) (EUR, bln) (EUR) ( ,%) Albania , Belarus , BiH , Bulgaria , Croatia ,398 1, Czech Rep , Estonia , Hungary , Kosovo , Latvia , Lithuania , Macedonia , Moldova , Montenegro , Poland , Romania , Serbia , Slovakia Rep , Slovenia ,852 1, Ukraine , CEE-20* 184 1,177 8, CEE-10* , Russia 141 1,116 7, Turkey , Macro View on the CEE Source: Reuters EcoWin *Weighted averages (by nominal GDP)

6 Peryferia zachodnie i wschodnie UE Po.S.C.H. versus P.I.G.S. Population GDP GDP dynamics CA balance Fiscal balance Gross wage (mln) (EUR, bln) ( ,%GDP) (EUR) Minimum wage Poland Slovak Rep Czech Rep Hungary Po.S.C.H.* Portugal , Ireland ,493 1,326 Greece , Spain , , P.I.G.S.* , , Source: Eurostat, FedEE * Weighted averages (by nominal GDP). 6 Inwestycje zagraniczne a regiony

7 Wskaźniki bilansu płatniczego P.I.G.S. versus Po.S.C.H. (% GDP) CA balance FDI, net Portfolio, net Other investments, net Portugal Ireland Greece Spain P.I.G.S.* Poland Czech Rep Slovak Rep Hungary Po.S.C.H.* Source: Reuters EcoWin, EC. * Weighted averages (by nominal GDP). Inwestycje zagraniczne a regiony

8 Mikroekonomia Po.S.C.H. versus P.I.G.S GDP per capita (in PPS) Ease of doing business Portugal Ireland 8 9 Greece Spain P.I.G.S.total* Poland Czech Rep Slovak Rep Hungary Po.S.C.H.total* Labour productivity Source: World Bank, Doing Business Report 2008&2011. *Weighted averages (by nominal GDP) Duży skok PKB per capita w Po.S.C.H. Wciąż niższa produktywność Po.S.C.H., ale pokazuje też potencjał wzrostu. Słabnąca relatywna pozycja P.I.G.S. w rankingu swobody biznesu, choć pozycja Po.S.C.H. nie ulega zmianie. Source: Eurostat Inwestycje zagraniczne a regiony 8

9 Jednostkowy Koszt Pracy, dynamiki zysków i płac Po.S.C.H versus P.I.G.S Portugal Ireland Greece Spain 110 EA Dynamika JKP zaszkodziła P.I.G.S., gdyż szkodzi konkurencyjności poprzez wysokie koszty pracy i ogranicza elastyczność płac sztywność nominalnych wynagrodzeń Germany Percent Poland Slovakia Czech Rep. Hungary EA Germany Inwestycje zagraniczne a regiony Source: Eurostat

10 Zyski a średnia wynagrodzenia Polska, dynamika roczna w 2010 r. Słaba presja na wzrost płac w Polsce. Gdzie są związki zawodowe? 125 Gross profits 2010, yoy Av.wage 2010, yoy textiles mining transport, communication chemicals pharmaceuticals water supply, sewerage coke, petroleum vehicles computers, electronics clothes trade energy, gas rubber machinery electrical leather food hotels, restaur. metal products real estate paper non-metalic minerals information, communication beverages furniture wood tobaco publishing & printing construction other transport eq metals Inwestycje zagraniczne a regiony Source: CSO, Poland

11 Zewnętrzne programy stabilizacyjne w okresie kryzysu Europa Środkowo-Wschodnia versus Strefa Euro CEE-10 EU-15 From To Approved IMF Programs (EUR, mln) Hungary SBA Nov 6, 2008 Oct 5, ,123 Latvia SBA Dec 23, 2008 Dec 22, ,375 Poland FCLCx2+upgrade May 6, 2009 Jan 20, ,389 Romania SBAx2 May 4, 2009 Mar 30, ,805 Total 65,692 Total without FCLC 23,302 Greece SBA May 9, 2010 May 8, ,892 Ireland SBA Dec 16, 2010 Dec 15, ,792 Portugal EFF May 20, 2011 May 19, ,000 EU/EA Programmes Greece May 3, 2010? 87,108 Ireland Nov 18, 2010? 50,708 Portugal May 6, 2011? 52,000 Total 255,500 Source: IMF, EC, ECB 11 Inwestycje zagraniczne a regiony

12 Prognozy fiskalne i PKB na lata Europa Środkowo-Wschodnia versus Strefa Euro 2,0 SE 1,0 (%GDP) IT x-axis: real GDP dynamics y-axis: primary fiscal balance DE 0,0 FI -2,0-1,0 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 AT GR LU -1,0 PT NL BE BG HU -2,0 DK EE RO CZ -3,0 FR SL SK ES PL Obszar bezpieczeństwa (45 ), gdzie dynamiki PKB są wyższe niż deficyt pierwotny i gdzie Po.S.C.H. się znajdą według prognoz na lata ,0 UK LT -5,0 LV -6,0 IE Source: EC, ECB 12 Inwestycje zagraniczne a regiony

13 Koszty pożyczania przez kraje peryferyjne strefy euro Po.S.C.H. versus P.I.G.S. Inwestycje zagraniczne a regiony 13

14 Trajektora długu publicznego do 2012 r. Po.S.C.H. versus P.I.G.S (%GDP) Portugal Ireland Greece Spain Poland Slovak Rep. Czech Rep. Hungary Maastricht criterion Source: EC, ECB Redukcja wskaźnika długu do PKB ( d) może nastąpić, gdy: 1) Powstaje nadwyżka pierwotna (-ϭ), 2) Dynamika realnego PKB (ᵧ) jest wyższa niż realnej stopy procentowej (r), 3) Nastąpi redukcja wartości długu (d). 14 Inwestycje zagraniczne a regiony

15 Polska

16 Województwa w liczbach Area Population Aver. wage Unemployment GDP Investments (bln, PLN) Persons Investments GDP per capita (km2) (monthly, PLN) (%) (bln PLN) Private Public per km2 per GDP (PLN) Kujawsko-Pomorskie 17,972 2,069,083 2, % 26,751 Łódzkie 18,219 2,541,832 2, % 28,582 Dolnośląskie 19,947 2,863,427 3, % 33,757 Lubelskie 25,122 2,157,202 2, % 21,027 Lubuskie 13,988 1,010,047 2, % 27,306 Małopolskie 15,183 3,215,245 3, % 26,944 Mazowieckie 35,558 5,222,167 4, % 49,001 Opolskie 9,412 1,031,097 3, % 25,807 Podkarpackie 17,845 2,101,732 2, % 20,783 Podlaskie 20, ,096 2, % 36,269 Pomorskie 18,310 2,230,099 3, % 30,075 Górnośląskie 12,334 3,043,430 3, % 50,187 Świętkorzyskie 11,710 1,270,120 2, % 23,872 Warmińsko-Mazurskie 24,173 1,427,073 2, % 22,949 Wielkopolskie 29,826 2,214,527 3, % 49,279 Zachodniopomorskie 22,892 1,693,198 3, % 27,699 Total 312,678 34,844,375 3, , % 33,769 FDI, 2008 (bln PLN) 50 Source: CSO, Poland 16 Inwestycje zagraniczne a regiony

17 Przepływy kapitałowe a bezpośrednie inwestycje zagraniczne Wpływ kryzysu 2008 r. na zmienność i skalę inwestycji Capital flight FDI (yoy, net) mln EUR mln EUR Source: NBP KF = ( D + FDI) - (CAD + RES) 17 Inwestycje zagraniczne a regiony

18 Inwestycje zagraniczne Wpływ bezpośredni i pośredni 1. Przepływ kapitału zagranicznego z kraju-inwestora do kraju-gospodarza (z firmy-matki do firmy-córki) 2. Ekonomiczna aktywność na obszarze kraju/regionu kontrolowana z zagranicy obejmująca m.in. sfery: Produkcji Zatrudnienia Sprzedaży i zakupu towarów i usług oraz dobór pośrednich i bezpośrednich Badawczo-rozwojowe 3. Skutki (1) odzwierciedlają statystki bilansu płatniczego 4. Skutki (2) są znacznie bardzie złożone i trudniej obserwowalne zwłaszcza w krótkim okresie czasu. 5. W 2000 roku, 10% światowej produkcji pochodziło z inwestycji zagranicznych (w latach 1985 i 1990 było to odpowiednio 5% i 6%). Proces ten przybiera więc na sile. 18 Inwestycje zagraniczne a regiony

19 Inwestycje zagraniczne Skutki dla gospodarki kraju-inwestora i kraju-gospodarza W krajach-inwestorach następuje przesunięcie miejsc pracy z sektorów pracochłonnych do kapitałochłonnych i opartych na wiedzy, czy specyficznych umiejętnościach (przykład USA). W krajach-gospodarzach firmy zagraniczne charakteryzują się wyższą wydajnością pracy niż firmy krajowe i w związku z tym płace w firmach zagranicznych są statystycznie wyższe niż w firmach krajowych. Jednak nie musi to wpływać na wzrost (wyrównywanie) się poziomów płac. Z drugiej strony, ogólny poziom płac w gospodarce wzrasta. Przepływ wiedzy, technologii, produktywności z firm zagranicznych do firm krajowych może mieć miejsce, ale nie musi i zależy od specyficznych dla danego kraju/regionu warunków takich jak np. tempo zmniejszania różnic w poziomie rozwoju społeczno-ekonomicznego. Wpływ inwestycji zagranicznych na dynamikę wzrostu eksportu i PKB krajugospodarza jest bardzo wyraźny. Bardzo silny jest także wpływ na zmiany w strukturze eksportu z dóbr o niskiej wartości dodanej (np. surowce) na dobra przetworzone a nawet dobra z obszaru nowych technologii. 19 Inwestycje zagraniczne a regiony

20 Inwestycje zagraniczne Przykład sektora motoryzacyjnego w regionie EŚW Rozkład niemieckich inwestycji bezpośrednich w przemyśle w regionie EŚW (%) Source: Deutsche Bundesbank Przyczyny i skutki dla gospodarki niemieckiej i regionu EŚW? Koszty pracy a płace w krótki i długim okresie Wydajność pracy i kapitału Konkurencyjność globalna Rozwój makro- i mikro-ekonomiczny 20 Inwestycje zagraniczne a regiony

21 Doing Business regulacje + biurokracja 180 Ranking / miejsce na świecie Swoboda prowadzenia działalności gospodarczej Uzyskiwanie pozwoleń na budowę Płacenie podatków Źródło: Bank Światowy, Doing Business, wydania Zatrudnienie w sektorze publicznym (w tys.) (w tys.) % (w tys.) % % Ogółem % % % Administracja państwowa % % % Administracja samorzadowa % % % Gminy i miasta powiatowe % % % Powiaty % % % Województwa % % % Urzedy marszalkowskie % % % Samorzadowe kolegia odwolawcze % % % Źródło: GUS

22 Podsumowanie Region EŚW ma unikalną szansę na nadrobienie wielowiekowego dystansu w rozwoju społeczno-ekonomicznym wobec Europy Zachodniej. Polska jako największy kraj regionu może na tym zyskać najwięcej. Proces globalizacji wymusza wzrost wydajności pracy i kapitału, co w dłuższym okresie prowadzić będzie do wyrównywania się poziomu globalnego rozwoju, ale w krótkim okresie może prowadzić do powstawania krajów/regionów dwóch prędkości. Inwestycje zagraniczne przyczyniają się do rozwoju społecznogospodarczego, ale ich efekt może być mniejszy lub większy w zależności od polityki każdego kraju/regionu. Konkurencja o inwestycje zagraniczne jest duża a będzie jeszcze większa. Wybór ścieżki rozwoju, strategii i instrumentów wspierania inwestycji zagranicznych należy do każdego kraju/regionu, o czym decyduje klasa polityczna na szczeblu centralnym i lokalnym. 22 Inwestycje zagraniczne a regiony

23 Rafał Antczak Wice-prezes Deloitte Business Consulting Tel.: +48 (22)

24 Deloitte is the brand under which tens of thousands of dedicated professionals in independent firms throughout the world collaborate to provide audit, consulting, financial advisory, risk management, and tax services to selected clients. These firms are members of Deloitte Touche Tohmatsu Limited (DTTL), a UK private company limited by guarantee. Each member firm provides services in a particular geographic area and is subject to the laws and professional regulations of the particular country or countries in which it operates. DTTL does not itself provide services to clients. DTTL and DTTL member firm are separate and distinct legal entities, which cannot obligate the other entities. DTTL and each DTTL member firm are only liable for their own acts or omissions, and not those of each other. Each of the member firms operates under the names Deloitte, Deloitte & Touche, Deloitte Touche Tohmatsu, or other related names. Each DTTL member firm is structured differently in accordance with national laws, regulations, customary practice, and other factors, and may secure the provision of professional services in their territories through subsidiaries, affiliates, and/or other entities. Deloitte Central Europe is a regional organization of entities organized under the umbrella of Deloitte Central Europe Holdings Limited, the member firm in Central Europe of Deloitte Touche Tohmatsu Limited. Services are provided by the subsidiaries and affiliates of Deloitte Central Europe Holdings Limited, which are separate and independent legal entities. The subsidiaries and affiliates of Deloitte Central Europe Holdings Limited are among the region s leading professional services firms, providing services through more than 3,400 people in more than 30 offices in 17 countries. Deloitte provides audit, tax, consulting, and financial advisory services to public and private clients spanning multiple industries. With a globally connected network of member firms in more than 150 countries, Deloitte brings world-class capabilities and deep local expertise to help clients succeed wherever they operate. Deloitte s approximately 170,000 professionals are committed to becoming the standard of excellence Deloitte Central Europe