Deloitte CE CFO Survey Prognozy CFO dla Polski na rok 2015 stabilne ale poniżej oczekiwań analityków wpływ kryzysu ukraińskiego na polską gospodarkę

Transkrypt

1 Deloitte CE CFO Survey Prognozy CFO dla Polski na rok 2015 stabilne ale poniżej oczekiwań analityków wpływ kryzysu ukraińskiego na polską gospodarkę Warszawa, 21 stycznia 2014 r.

2 Spis treści Prognozy CFO dla Polski na rok 2015 O badaniu Ocena obecnej sytuacji makroekonomicznej Prognozy CFO na 12 miesięcy: Dynamika wzrostu gospodarczego Predykcje dotyczące poziomu bezrobocia, inflacji i kursu walutowego Wpływ kryzysu ukraińskiego Perspektywy finansowe i poziom niepewności Główne ryzyka Priorytety strategiczne i apetyt na ryzyko Finansowanie i koszty długu Sytuacja na rynku pracy Średnioterminowe prognozy CFO Podsumowanie 2

3 O badaniu Central Europe CFO Survey Central Europe CFO Survey to przeprowadzane przez Deloitte badanie opinii dyrektorów finansowych (CFO) największych firm w Europie Środkowej (według listy Deloitte CE Top 500). Najnowsza edycja badania Deloitte CE CFO Survey zrealizowana została w listopadzie 2014 przy udziale blisko 600 CFO z 14 krajów Europy Środkowej: Albanii, Bułgarii, Chorwacji, Czech, Estonii, Kosowa, Litwy, Łotwy, Polski, Rumunii, Serbii, Słowacji, Słowenii i Węgier. Badanie prowadzone jest przy wykorzystaniu anonimowej ankiety internetowej opartej na platformie Deloitte Dex, gwarantującej zachowanie poufności danych. Poprzednia polska edycja miała miejsce w sierpniu 2014 roku. Podobne badania cykliczne prowadzone są przez firmę Deloitte na całym świecie. 3

4 O badaniu Dlaczego analiza opinii CFO jest istotna? CE Deloitte CFO Survey jest jednym z niewielu regionalnych badań opinii liderów firm w Europie Środkowej i przedstawia unikalną perspektywę dyrektorów finansowych. CFO mają własny punkt widzenia i odrębną ocenę sytuacji gospodarczej oraz sytuacji i perspektyw swoich przedsiębiorstw i branży. CFO są zainteresowani opinią i priorytetami innych CFO. Opinia CFO może uzupełniać perspektywę dostarczaną przez analityków rynkowych: Opinia publiczna otrzymuje szereg informacji o trendach i prognozach od analityków. CFO odpowiadają bezpośrednio za sytuację finansową i decyzje inwestycyjne swoich podmiotów, mają też bezpośrednią styczność z warunkami rynkowymi (np. dostępność finansowania) są praktykami, których opinie oraz doświadczenia mogą być odmienne niż oceny analityków. Perspektywa CFO jest warta szczególnej uwagi, gdyż gruntowanie znają oni perspektywę wewnętrzną swoich firm (wyniki, strategie i prognozy finansowe) oraz zewnętrzną (perspektywę banków i analityków bankowych, perspektywę inwestorów i analityków inwestycyjnych). CFO mogą dać dodatkową perspektywę, jak ocena gospodarki przekłada się na strategie przedsiębiorstw Deloitte Central Europe

5 Global CFO Signals Wzrost niepewności w Europie Zachodniej Raport Deloitte Global CFO Signals Q podsumowujący opinie dyrektorów finansowych na całym świecie wskazuje, że rozwój sytuacji geopolitycznej na świecie negatywnie wpływa na poziom optymizmu CFO. Zaledwie niewielka grupa respondentów w Niemczech uważa, że kryzys euro mamy już za sobą. Z kolei w Szwajcarii około 70 procent ankietowanych dyrektorów finansowych uważa, że problemy geopolityczne stanowią istotne zagrożenie dla ich firm. W ostatnim kwartale obawy pojawiły się nawet w krajach o wysokim do tej pory poziomie optymizmu, w tym m. in. w Wielkiej Brytanii, Szwajcarii, Australii, Holandii i Finlandii. W opinii dyrektorów finansowych wzrasta niepewność a perspektywy dla gospodarki i firm na rok 2015 pogorszają się. Wśród przyczyn powodujących spadek nastrojów należy wymienić istotny wpływ wydarzeń w Rosji i na Ukrainie oraz obawy o przyszłość strefy euro. W Stanach Zjednoczonych większość wskaźników utrzymuje się na dobrym poziomie, w tym również wzrastający poziom optymizmu. Ankietowani CFO chcieliby zwiększać przychody i inwestować, a aż 60 procent z nich oczekuje corocznych wzrostów zatrudnienia. * Cały raport można znaleźć na stronie: Global CFO Signals. Wykres 1. 5-letnie notowania indeksów zagranicznych, w kolejności: DAX, FTSE, DJI 5 Źródło: portal Bankier.pl

6 Global CFO Signals Wzrost niepewności i spadek optymizmu netto CFO w Europie Zachodniej Wykres 2. Zmiana wskaźnika optymizmu netto dyrektorów finansowych na świecie w 4Q

7 Global CFO Signals - Szwajcaria 4Q 2014 w Szwajcarii cechowała wysoka niepewność gospodarcza Od początku 2014 roku systematycznie spadał wskaźnik optymizmu netto dyrektorów finansowych w Szwajcarii (do poziomu 4%). Malała liczba dyrektorów finansowych, którzy prognozowali, że sytuacja ich firm w przyszłości będzie się poprawiała a rosła liczba CFO, którzy uważali wręcz odwrotnie. Aż 33% dyrektorów finansowych w Szwajcarii uważało, że marże ekonomiczne w kolejnym roku będą się zmniejszały. Zaledwie 29% CFOs przewidywało zwiększanie marż. Największymi wyzwaniami dla szwajcarskich CFOs są ryzyka geopolityczne (7) oraz ryzyko spadku popytu globalnie oraz rosnącej regulacji w Szwajcarii. Połowa CFO w Szwajcarii przewidywała, że Narodowy Bank Szwajcarii utrzyma parytet EUR/CHF na poziomie 1.20 co najmniej przez kolejne 2 lata. Wykres 3. Historia notowań głównych walut do USD Raport Global Economic Outlook Q można znaleźć na stronie: Deloitte Global Economic Outlook Q

8 Tło makroekonomiczne Wykres 4. Wzrost PKB na Świecie Wzrost PKB wg MFW 1 8% 6% 4% 2% -2% -4% -6% Świat Gospodarki rozwinięte Gospodarki wschodzące Polska Źródło: WEO, MFW * Prognoza MFW Wykres 5. Optymizm CFO a PKB Czy CFO dobrze przewidują zmiany we wzroście PKB? % 4% 3% 2% 1% Prognozy Międzynarodowego Funduszu Walutowego dla świata i dla Polski są pozytywne wzmocnienie wzrostu. Polska jednak od kilku lat rozwija się nieco wolniej niż średnia światowa. MFW prognozuje następujące wzrosty PKB w 2015 roku: Świat 3,88%, Gospodarki rozwinięte 2,35%, Gospodarki wschodzące 5,32%, Polska 3,3. Historycznie obserwujemy istotną korelację pomiędzy optymizmem CFO a wzrostem PKB w Polsce. Zmiana trendu dot. optymizmu CFO pod koniec 2014 roku może więc prognozować spadek poziomu kwartalnego wzrostu PKB w 2015 roku. Zapraszamy również do zapoznania się z raportem Deloitte Global Economic Outlook Q Optymizm netto PKB Źródło: Opracowanie Deloitte na podstawie danych własnych oraz GUS 8

9 Central Europe CFO Survey Prognozy CFO dla Polski Polska będzie rosnąć najszybciej w Europie Środkowej Dyrektorzy finansowi przewidują, że w 2015 roku Polska będzie miała najwyższy wzrost gospodarczy spośród państw Europy Środkowej. Umiarkowany wzrost na poziomie 1,5-3% przewidują również dyrektorzy finansowi na Słowacji, Węgrzech, Łotwie, Litwie i w Czechach. Z kolei dyrektorzy finansowi z Chorwacji, Serbii, Kosowa i Słowenii w dużo większym stopniu spodziewają się stagnacji lub nawet recesji we wzroście PKB. Apetyt na ryzyko, który reprezentuje skłonność przedsiębiorstw do inwestowania utrzymuje się w Polsce na bardzo wysokim poziomie (47%) i znacząco wyżej niż w innych krajach regionu. Obserwujemy jednak jego spadek, szczególnie w Rumunii i na Słowacji. Wykres 6. Prognoza PKB Jaka zdaniem CFO Bedzie dynamika PKB? Kosowo Serbia Chorwacja 8 Polska* Słowacja Węgry Łotwa Wykres 7. Apetyt na ryzyko Czy jest to dobry czas na inwestycje i podejmowanie ryzyka? (porównanie dla pięciu największych krajów CE) Słowenia Bułgaria Rumunia Albania Estonia Litwa Czechy Recesja Stagnacja (0-1,5%) Umiarkowany wzrost (1,5-3%) Wzrost (>3%) * Ze względu na różne przedziały w badaniu PL oraz CE, przedział 2,6-3,5 dla PL został podzielony po równo do przedziałów 1,5-3 oraz >3 2012H1 2012H2 2013H1 2013H2 2014H1 2014H2 Polska Czechy Węgry Słowacja Rumunia 2014 Deloitte Central Europe

10 Central Europe CFO Survey Prognozy CFO dla Polski Wzrost PKB Polski poniżej oczekiwań, niska inflacja, stabilne waluty W prognozach makroekonomicznych polskich CFO widoczny jest optymizm: Opinie CFO co do wysokości wzrostu PKB Polski w roku 2015 są podzielone. Połowa dyrektorów przewiduje wzrost poniżej 2,5% a druga połowa powyżej tego poziomu. To by wskazywało, że wzrost PKB w roku 2015 może nie osiągnąć poziomu 3% (oczekiwana wartość na poziomie 2,5%) i być zdecydowanie niższy niż w,ustawie budżetowej (3,4%). Większość CFO oczekuje niskiej inflacji (poniżej 1,9%) i nieznacznego spadku bezrobocia (57%). 49% CFO przewidują kurs EUR/PLN na koniec roku 2015 w przedziale pomiędzy 4,10 a 4,19. Silne wahania kursów walutowych na przełomie roku są dla nich silnym zaskoczeniem i nie widzą podstaw do utrzymania się takiej sytuacji do końca roku. Wykres 8. Prognoza PKB 3,4% Jaka zdaniem CFO będzie dynamika PKB? 6 51% 42% 4 26% 31% 18% 2 2 5% 7% <=0,5% 0,6% - 1,5% 1,6% - 2,5% 2,6% - 3,5% >3,5% Wykres 9. Prognoza bezrobocia Jaka zdaniem CFO będzie stopa bezrobocia 8 62% 57% % 32% 2 1 9% Zmniejszy się nieznacznie Bez zmian Zwiększy się nieznacznie 11,8% Znacznie wzrośnie Wykres 10. Prognoza inflacji Jaka zdaniem CFO 8 69% 74% będzie inflacja 1,2% Wykres 11. Prognoza kursu walutowego Jaki zdaniem CFO będzie kurs walutowy 3, % 24% 5% 2% <1,9% 2-2,9% 3-3,9% 4-4,9% 4 2 3,80 PLN - 3,89 PLN 3,90 PLN - 3,99 PLN 4,00 PLN - 4,09 PLN 4,10 PLN - 4,19 PLN 4,20 PLN - 4,29 PLN H1 2013H2 2014H1 2014H2 w owalach znajdują się założenia budżetowe na rok 2015

11 Central Europe CFO Survey Wpływ kryzysu ukraińskiego Kryzys ukraiński obniża wzrost PKB Polski Aż 75% CFO w Polsce uważa, że kryzys ukraiński będzie miał istotny wpływ na wzrost PKB w roku Aż 3 CFO uważa, że kryzys ten obniży wzrostu PKB Polski o ponad 0,4%. 45% szacuje ten negatywny wpływ na poziomie minus 0,3% do minus 0,1% PKB. Tak istotny i negatywny wpływ konfliktu na Ukrainie będzie długoterminowy. 57% CFO w Polsce uważa, że będzie on odczuwalny również w perspektywie 3-5 lat powodując co najmniej nieznaczne obniżenie wzrostu PKB w stosunku do prognoz sprzed kryzysu. Wykres 12. Wpływ kryzysu ukraińskiego na PKB w Polsce Jaki wpływ będzie miał kryzys ukraiński na wzrost PKB w Polsce w 2015 r.? Wykres 13. Wpływ kryzysu ukraińskiego na PKB w Polsce Jaki wpływ będzie miał kryzys ukraiński na wzrost PKB w Polsce w perspektywie 3 5 lat? Duży spadek >-0,6% 7% Duży spadek 2% Istotny spadek -0,4% -0,6% 23% Istotny spadek 11% Nieznaczny spadek 44% Nieznaczny spadek -0,1% -0,3% 45% Neutralny 34% Neutralny 2 Nieznaczny wzrost 9% Nieznaczny wzrost 0,1% 0,3% 5% Istotny wzrost

12 Central Europe CFO Survey Prognozy CFO dla Polski Normalny optymizm i rosnąca niepewność? Przed zawirowaniami walutowymi na przełomie roku nieznacznie wzrastało poczucie niepewności ekonomicznej wśród CFO w Polsce. Poziom ten wskazywał jednak na standardowe warunki do prowadzenia biznesu. Maleje jednak optymizm netto dyrektorów finansowych, z poziomu 4 pół roku temu do poziomu 2 obecnie. Historycznie taki spadek zapowiadał obniżenie wzrostu gospodarczego. 39% dyrektorów finansowych ocenia perspektywy finansowe swoich firm na rok 2015 bardziej optymistycznie niż w roku 2014 a 19% mniej optymistycznie. Wykres 14. Niepewność ekonomiczna w Polsce Ocena niepewności ekonomicznej przez CFO % 52% 1 9% 4% 3% 2% 2% 11% 13% 24% 47% % 5% 44% 3 15% 7 36% 53% 2012H1 2012H2 2013H1 2013H2 2014H1 2014H2 Wykres 15. Perspektywy finansowe w Polsce Perspektywy finansowe w porównaniu z sytuacją sprzed 6 miesięcy % 28% 1% 19% 2% 43% 46% 38% 3 33% 32% 24% 34% 36% 38% 42% 2 5% -1-11% -21% -31% -19% -48% -28% 8% 44% 13% H1 2012H2 2013H1 2013H2 2014H1 2014H2 9% Standardowy Ponad standardowy Wysoki Bardzo wysoki Mniej optymistycznie Raczej optymistycznie Optymizm netto Bez zmian Bardzo optymistycznie 12

13 Central Europe CFO Survey Prognozy CFO dla Polski Rosną obawy o spadek popytu i presję cenową Optymizm widoczny jest w całym regionie Europy Środkowej. Szczególnie w takich krajach jak Czechy, Bułgaria, Serbia, Słowenia, Kosowo. U progu roku 2015 odżywają obawy przedsiębiorstw o spadek popytu. Aż 4 dyrektorów uważa to za kluczowe ryzyko. Istotne jest również ryzyko rosnącej presji cenowej ważne dla co piątego dyrektora finansowego. Wykres 16. Ryzyko Jakie czynniki ryzyka CFO postrzegają jako najistotniejsze? Spadek popytu lub recesja Presja cenowa Problemy z płynnością Zmienne prawo podatkowe i gosp. Brak dostępu do wykwalifikowanych pracowników Wzrost kosztów działalności Niedostępne finansowanie Ryzyko kursowe 5% 5% 7% 9% 7% 15% 7% 12% 7% 18% 19% 26% 18% H2 2014H1 2013H2 2013H1 Wykres 17. Perspektywy finansowe w CE Perspektywy finansowe w porównaniu z sytuacją sprzed 6 miesięcy % 3 13% 35% 42% 2 22% 26% -19% -26% 4% 4% 2% 7% 53% 48% 28% 52% % 5 39% 36% 11% 7% -5% -12% -2-21% 3% 42% 33% 44% -11% 8% 6% 13% 3% 13% 12% 23% 53% 47% 33% 32% 45% 51% 5 56% 44% 31% 23% 45% 26% 16% 29% 37% 43% 42% 31% 1-26% -19% % -14% -6% -5 Polska Słowacja Czechy Rumunia Węgry Albania Bułgaria Litwa Łotwa Serbia Słowenia Estonia Chorwacja Kosowo Mniej optymistycznie Bez zmian Raczej optymistycznie Bardzo optymistycznie Optymizm netto 13

14 Central Europe CFO Survey Prognozy CFO dla Polski W całym regionie priorytetem jest wzrost przychodów Litwa (61%) i Polska (47%) należą do krajów o największym wskaźniku apetytu na ryzyko w Europie Środkowej. Wyniki tego wskaźnika odzwierciedlają skłonność firm do inwestowania w rozwój. Wysokie wskaźniki mają również Czechy, Łotwa, Węgry i Estonia. Głównym priorytetem strategicznym przedsiębiorstw w Europie Środkowej w 2015 roku będzie wzrost przychodów. Jednak na Słowacji, w Albanii, Kosowie i na Litwie dominować będzie nastawienie na obniżanie kosztów. Tabela 1. Procent CFO wskazujących dany obszar jako priorytetowy oraz uważających, że jest to dobry czas na podejmowanie ryzyka (ciemniejszy kolor oznacza wyższą pozycję w hierarchii priorytetów) Wzrost przychodów (obecne rynki) Wzrost przychodów (nowe rynki) Redukcja kosztów (koszty bezpośrednie) Redukcja kosztów (koszty pośrednie) Poprawa płynności Nowe inwestycje Apetyt na ryzyko Litwa 6 39% 68% 65% 5 54% 61% Polska 86% 57% 55% 38% 52% 44% 47% Czechy 82% 69% 61% 56% 19% 39% 34% Łotwa 72% 62% 54% 48% 28% 58% 32% Węgry 79% 58% 59% 55% 3 24% 27% Estonia 84% 47% 44% 53% 32% 43% 19% Kosowo 67% 3 62% 88% 67% 29% 19% Serbia 74% 6 57% 56% 55% 29% 16% Słowenia 7 61% 49% 44% 37% 29% 16% Rumunia 75% % 26% 12% Bułgaria 85% 59% 5 55% 36% 41% 11% Chorwacja 65% 48% 57% 58% 38% 41% 1 Słowacja 81% 56% 78% 53% 2 26% 9% Albania 67% 33% 82% 43% 67% 4 7% 14

15 Central Europe CFO Survey Prognozy CFO dla Polski Priorytetem wzrost przychodów, maleje nacisk na redukcję kosztów Podwyższanie przychodów na obecnych i nowych rynkach będzie głównym priorytetem polskich firm w 2015 roku. W Polsce od ponad roku maleje znaczenie strategii nastawionych na obniżanie kosztów pośrednich. Agresywne działania kosztowe podejmowane w czasach kryzysu i recesji w Europie dają do tej pory wystarczające efekty. Wykres 18. Priorytety CFO Jak zmieniały się priorytety CFO wraz ze zmianą apetytu na ryzyko % 8 76% % 6 57% 55% 5 38% 35% 52% 52% 44% 63% 47% Wzrost przychodów (obecne rynki) Wzrost przychodów (nowe rynki) Redukcja Redukcja kosztów koszty kosztów koszty bezpośrednie pośrednie Poprawa płynności Inwestycje Apetyt na ryzyko 2012H2 2013H1 2013H2 2014H1 2014H2 15

16 Central Europe CFO Survey wpływ sytuacji na Ukrainie Restrukturyzacja na południu Europy Restrukturyzacja i zmiana modelu biznesowego firmy będzie istotnym priorytetem w Serbii, Bułgarii, Chorwacji, Kosowie i na Węgrzech. W Polsce w roku 2015, 13% dużych firm nadal będzie podlegało restrukturyzacji jednak liczba takich podmiotów systematycznie spada od roku. Wykres 19. Restrukturyzacja jako priorytet w CE W jakim stopniu restrukturyzacja będzie priorytetem w najbliższym roku? Kosowo Chorwacja Węgry Bułgaria Estonia Rumunia Serbia Wykres 20. Restrukturyzacja jako priorytet w Polsce W jakim stopniu restrukturyzacja będzie priorytetem w najbliższym roku? Słowacja Czechy Polska Słowenia Litwa Albania 2012H1 2012H2 2013H1 2013H2 2014H1 2014H2 Łotwa 0, 20, 40, 60, 80, 100, Będzie jednym z wielu priorytetów Ponad standardowa niepewność Będzie kluczowym priorytetem Będzie kluczowym priorytetem Będzie jednym z wielu priorytetów 16

17 Central Europe CFO Survey Prognozy CFO dla Polski Finansowanie - kredyty coraz bardziej atrakcyjne i dostępne Rynek finansowania długiem wrócił do normalności. Wśród polskich respondentów kredyt bankowy jest uznawany za atrakcyjne źródło finansowania przez 45% CFO. Kredyty są też coraz łatwiej dostępne. 96% dyrektorów finansowych wskazuje, że środki finansowe są normalnie lub łatwo dostępne. Wynik ten nie powinien dziwić, biorąc pod uwagę fakt, że w Polsce pożyczkobiorcy cieszą się obecnie najniższymi stopami procentowymi w historii Polski po roku Wykres 21. Atrakcyjność kredytów Jaka jest atrakcyjność kredytu jako źródła finansowania? % 25% 25% 63% 51% 61% 42% 43% 45% 46% 49% 53% 24% 1 14% 12% 8% 2% 2012H1 2012H2 2013H1 2013H2 2014H1 2014H2 Nieatrakcyjny Atrakcyjny Neutralny Wibor 3M 6% 5% 4% 3% 2% 1% Wykres 23. Udzielone kredyty Wielkość należności banków od przedsiębiorstw Kredyty Wibor 3M 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 Wykres 22. Dostępność kredytów Jak CFO oceniają dostępność kredytów? % 67% 6 14% % 32% 54% 64% 33% 23% 16% 2 13% 4% 2012H1 2012H2 2013H1 2013H2 2014H1 2014H2 Trudno dostępne Normalnie dostępne Łatwo dostępne 17 Źródło: należności banków od przedsiębiorstw NBP z dnia

18 Central Europe CFO Survey Prognozy CFO dla Polski Poziom zadłużenia pozostanie na podobnym poziomie CFO w Polsce nie spodziewają się istotnych ruchów stóp procentowych ani wzrostu konkurencji między bankami skutkującej obniżką. Liczba CFO spodziewających się obniżek kosztów finansowania (34%) i spodziewających się ich wzrostu (29%) utrzymuje się na podobnym poziomie co pół roku temu. Również poziom zadłużenia przedsiębiorstw będzie się utrzymywał na podobnym poziomie jak obecnie. Podobne nastroje jak w Polsce panują w innych krajach Europy Środkowej. Wykres 24. Planowany poziom zadłużenia w Polsce Jaki jest planowany poziom zadłużenia w ciągu 12 miesięcy % 57% 15% 37% 28% 28% 31% 46% 46% 32% 26% 26% 2013H1 2013H2 2014H1 2014H2 Spadek Bez zmian Wzrost 18 Wykres 26. Koszty finansowania w CE Prognozy zmian kosztów finansowania w ciągu najbliższych 12 miesięcy % 1 6% 2% 4% 1% 14% 1 11% 6% 43% 3 35% 34% 25% 31% 25% 24% 2 17% 21% 23% 48% 36% 37% 36% 23% 25% 31% 5 42% 45% 22% 42% 55% 39% 46% 39% 5 37% 28% 35% 42% 32% 47% 48% 15% 6% 13% 19% 3% 4% 4% 2% 2% Zmniejszą się znacząco Zmniejszą się nieznacznie Bez zmian Zwiększą się nieznacznie Wykres 25. Koszty finansowania w Polsce Prognozy zmiany kosztów finansowania w ciągu najbliższych 12 miesięcy % 11% 19% 18% 34% 23% 45% 8% 28% 34% 55% 3 37% 41% 48% 39% 36% 23% 22% 23% 1 5% 6% 2012H1 2012H2 2013H1 2013H2 2014H1 2014H2 Zmniejszą się znacząco Bez zmian Znacznie wzrosną Zmniejszą się nieznacznie Zwiększą się nieznacznie

19 Central Europe CFO Survey Prognozy CFO dla Polski Atrakcyjność kapitału jest ograniczona Finansowanie kapitałem nie stanowi atrakcyjnego źródła finansowania i jest stosowane dosyć rzadko. Atrakcyjność kredytów zmniejsza zainteresowanie emisją akcji. Wykres 27. Atrakcyjność emisji akcji Jaka jest atrakcyjność emisji akcji jako źródła finansowania? % 12% 47% 47% 23% 46% 12% 58% 18% 2 41% % 41% 32% 3 41% 4 Wykres 28. WIG20 Sytuacja na giełdzie - indeks WIG H1 2012H2 2013H1 2013H2 2014H1 2014H2 Nieatrakcyjna Neutralna Atrakcyjna Źródło: Dane GPW wartość indeksu WIG20 na ostatnie dzień danego kwartału

20 Central Europe CFO Survey Prognozy CFO dla Polski Maleją trudności ze znalezieniem pracowników w finansach Maleje liczba firm odczuwających trudności ze znalezieniem właściwych pracowników (z 41% rok temu do 26% obecnie). Wśród poszukiwanych finansistów największy deficyt odczuwany jest na poziomie specjalistów średniego szczebla (39%) i wyższego szczebla (19%). Wykres 29. Dostępność pracowników w finansach Czy CFO spodziewają się trudności ze znalezieniem pracowników? % 31% 37% 41% 26% Malejące wyniki są związane z malejącą aktywnością przedsiębiorstw w zakresie wymiany kadry (restrukturyzacją) i potrzebami rekrutacyjnymi. Praca w finansach jest z natury dosyć stabilna. Ponad 2/3 dyrektorów finansowych sprawuje swoją funkcję przez więcej niż 3 lata % 69% 74% 63% 59% 2012H2 2013H1 2013H2 2014H1 2014H2 Nie Tak Wykres 31. Rynek pracy Na jakich szczeblach mogą być trudności ze znalezieniem pracowników? Wykres 30. Rynek pracy Ile miesięcy średnio Dyrektor Finansowy /Członek Zarządu ds. Finansów sprawuje swoją funkcję? Stanowiska najwyższego szczebla Stanowiska wyższego szczebla 2% 11% 19% 2 >36 miesięcy 66% 76% Stanowiska średniego szczebla Stanowiska niższego szczebla Absolwenci uczelni 8% 7% 23% 18% 39% 53% 2014H2 2014H1 2013H2 2013H miesięcy miesięcy 2% 8% 22% 26% 2014H2 2014H

21 Central Europe CFO Survey Prognozy CFO dla Polski Pozytywne perspektywy długoterminowe Perspektywy długoterminowe dla sytuacji finansowej polskich przedsiębiorstw powinny się dalej poprawiać 57% CFO uważa, że możliwość obsługi zadłużenia w ciągu najbliższych 3 lat wzrośnie, a uważa że może ona ulec pogorszeniu. Perspektywy finansowe firm w krajach Europy Środkowej w długim terminie również są pozytywne. Wykres 32. Zdolność obsługi długu w Polsce Ocena 3-letniej perspektywy możliwości obsługi zadłużenia w Polsce % 14% 16% 54% 34% 33% 57% 1 13% 17% 51% 55% 4 32% 43% 31% 26% 29% 16% 2% 7% 3% 2012H1 2012H2 2013H1 2013H2 2014H1 2014H2 Znacznie wzrosną Zwiększą się nieznacznie Bez zmian Zmniejszą się nieznacznie Znacznie spadną Wykres 33. Zdolność obsługi długu w CE Ocena 3-letniej perspektywy możliwości obsługi zadłużenia ,4% 9,7% 12,9% 8,3% 8,7% 7,1% 4,5% 4,9% 2,1% 0, 6,8% 3,2% 4,8% 17, 30,8% 19,4% 14,3% 47,2% 43,5% 35,7% 36,4% 35,8% 37,5% 27,1% 51,6% 45,2% 40,4% 42,9% 28,6% 38,7% 37,1% 42,6% 38,9% 43,5% 50, 50, 56,8% 58,3% 52,5% 53,8% 58,1% 81, 0, 7,1% 0, 4,8% 0, 0, 2,8% 2,8% 0, 4,3% 7,1% 9,1% 0, 0, 1,2% 0, 2,1% 13,6% 7,7% 16,1% 0, 7,7% 3,2% 0, Znacznie wzrosną Zwiększą się nieznacznie Bez zmian Zmniejszą się nieznacznie Znacznie spadną 21

22 CFO Survey wnioski dla Polski na rok 2015 Podsumowanie stabilny wzrost jednak poniżej oczekiwań CFO wiarygodnie przewidują rzeczywistość gospodarczą polskiej gospodarki. Ich historyczna prognoza wzrostu PKB Polski na poziomie ok. 1,5% PKB w roku 2013 sprawdziła się. Na rok 2014 przewidywali wzrost PKB na poziomie około 3%. Zdaniem dyrektorów finansowych w roku 2015 Polska będzie kontynuowała bezpieczny wzrost, utrzyma niską inflację (poniżej 2%) 74% CFO, stabilny kurs walutowy (4,1-4,2 PLN/ EUR) 49% ankietowanych i spadek bezrobocia (57%). CFO przewidują, że wzrost PKB Polski będzie najwyższy spośród krajów Europy Środkowej, przekraczając wzrost w krajach bałtyckich, Czechach i na Węgrzech. Spada poziom optymizmu netto dyrektorów finansowych na świecie oraz w Polsce (z 4 pół roku temu do 2 obecnie). Oznacza to, że liczba firm, które wierzą, że ich perspektywy ekonomiczne w roku 2015 będą lepsze niż w roku 2014 jest mniejsza. Historycznie spadek tego optymizmu był prognostykiem obniżenia wzrostu PKB. Z tego względu CFO przewidują wzrost PKB Polski w roku 2015 na poziomie około 2,5% co jest niższe od założeń Budżetu Państwa i oczekiwań analityków (51% dyrektorów przewiduje wzrost poniżej 2,5%). Kryzys ukraiński będzie miał istotny wpływ na obniżenie wzrostu PKB Polski w roku 2015 oraz w perspektywie 3-5 lat. Aż 3 CFO uważa, że kryzys ten obniży wzrostu PKB Polski o ponad 0,4%. 45% szacuje natomiast negatywny wpływ na poziomie -0,1% do -0,3%. 57% CFO w Polsce uważa,że będzie on odczuwalny również w perspektywie 3-5 lat powodując co najmniej nieznaczne obniżenie wzrostu PKB w stosunku do prognoz sprzed kryzysu. Dominuje poczucie stabilizacji gospodarczej (aż 53% CFO uważa, że obecny poziom niepewności jest standardowy), które pociąga za sobą nadal wysoki apetyt na ryzyko (47% osób uważa obecny moment za dobry na jego podejmowanie, w stosunku do 63% w poprzedniej edycji) i istotne znaczenie inwestycji (44% jako priorytet na rok 2015). Finansowanie kredytem jest coraz bardziej atrakcyjne i dostępne. Koszty finansowania raczej pozostaną na obecnym poziomie. Kluczowym priorytetem firm w Europie Środkowej w roku 2015 będzie wzrost przychodów. Głównymi ryzykami w roku 2015 będą spadek popytu (4) i presja cenowa (19%). 22

23 Kontakt Krzysztof Pniewski Partner w Dziale Konsultingu Deloitte Tel. (22) kpniewski@deloittece.com Magdalena Cielecka Starszy Koordynator w dziale Marketingu i PR Tel. (22) mcielecka@deloittece.com 23

24 Zapraszamy do lektury naszych publikacji dla CFO 24

25 Deloitte is the brand under which tens of thousands of dedicated professionals in independent firms throughout the world collaborate to provide audit, consulting, financial advisory, risk management, and tax services to selected clients. These firms are members of Deloitte Touche Tohmatsu Limited (DTTL), a UK private company limited by guarantee. Each member firm provides services in a particular geographic area and is subject to the laws and professional regulations of the particular country or countries in which it operates. DTTL does not itself provide services to clients. DTTL and DTTL member firm are separate and distinct legal entities, which cannot obligate the other entities. DTTL and each DTTL member firm are only liable for their own acts or omissions, and not those of each other. Each of the member firms operates under the names "Deloitte," "Deloitte & Touche," "Deloitte Touche Tohmatsu," or other related names. Each DTTL member firm is structured differently in accordance with national laws, regulations, customary practice, and other factors, and may secure the provision of professional services in their territories through subsidiaries, affiliates, and/or other entities. Deloitte Central Europe is a regional organization of entities organized under the umbrella of Deloitte Central Europe Holdings Limited, the member firm in Central Europe of Deloitte Touche Tohmatsu Limited. Services are provided by the subsidiaries and affiliates of Deloitte Central Europe Holdings Limited, which are separate and independent legal entities. The subsidiaries and affiliates of Deloitte Central Europe Holdings Limited are among the region s leading professional services firms, providing services through more than 3,400 people in more than 30 offices in 17 countries. Deloitte provides audit, tax, consulting, and financial advisory services to public and private clients spanning multiple industries. With a globally connected network of member firms in more than 150 countries, Deloitte brings world-class capabilities and deep local expertise to help clients succeed wherever they operate. Deloitte's approximately 170,000 professionals are committed to becoming the standard of excellence.

26 Deloitte jest największą na świecie firmą świadczącą profesjonalne usługi doradcze. W Polsce Deloitte rozpoczął swoją działalność w roku Nasze główne biuro mieści się w Warszawie, a sieć biur lokalnych obejmuje największe miasta polskie: Kraków, Gdańsk, Łódź, Wrocław, Katowice, Poznań, Szczecin oraz Rzeszów. W Polsce zatrudniamy łącznie ponad 1000 pracowników, którzy świadczą usługi w obszarach: audyt konsulting zarządzanie ryzykiem doradztwo finansowe doradztwo podatkowe kancelaria prawnicza Deloitte refers to one or more of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, a UK private company limited by guarantee, and its network of member firms, each of which is a legally separate and independent entity. Please see for a detailed description of the legal structure of Deloitte Touche Tohmatsu Limited and its member firms.