WPROWADZENIE DO PSYCHOLOGII

Transkrypt

1 WPROWADZENIE DO PSYCHOLOGII (zastępstwo ) dr Mateusz Hohol

2 CO BADA PSYCHOLOGIA? Nauka o duszy? Nauka o umyśle? Nauka o myśleniu? Nauka o zachowaniu? Nauka o przejawach działania mózgu?

3 W STAROŻYTNOŚCI Platon (dualizm): dualizm: umysł jest czymś innym niż ciało, jest bliski światu idei Hipokrates (materializm) wyróżnił czter y typy psychologiczne: sangwiniczny, flegmatyczny, choleryczny, melancholiczny kolejne typy powodowane są przewagą w organizmie jednego z fluidów: krwi, flegmy, żółci żółtej, żółci szarej; rażąca dysproporcja między poziomem fluidów skutkuje chorobą psychiczną

4 PROBLEM UMYSŁ-CIAŁO Jak to możliwe, żeby w świecie, składającym się w całości z cząstek materialnych i pól siły, istniały systemy świadome? Searle, 1999 misterianizm pseudoproblem problem do rozwiązania

5 KARTEZJUSZ Tło intelektualne: filozofia mechanistyczna Zwierzęta są automatami, posiadającymi tylko rozciągłość Człowiek jest złożeniem dwóch substancji: res extensa (rzecz rozciągła) res cogitans (rzecz myśląca)

6 Jak umysł łączy się z ciałem? Nicolas Malebranche: koordynacja ciała i umysłu możliwa jest dzięki interwencji Boga (okazjonalizm) Baruch Spinoza: istnieje tylko jedna substancja (Bóg) a umysł i ciało są dwoma przejawami (własnościami) tej substancji)

7 QUALIA Qualia (l. poj. = quale), inaczej jakości doznaniowe to świadomie przeżywane przez podmiot stany mentalne związane z bodźcami zmysłowymi

8 Frank Jackson: czy qualia można zredukować do ciała (mózgu)? 1. wyobraźmy sobie kognitywistkę Mary zawodowo zajmuje się ona kolorami i ich percepcją z punktu widzenia neuroscience. 2. od urodzenia Mary przebywa w pomieszczeniu, gdzie wszystko (a także jej ciało) pomalowane jest na czarno, biało i w odcieniach szarości. 3. Mary zdobyła całą znaną nam wiedzę o kolorze czerwonym: zna odpowiadającą czerwieni długość fali elektromagnetycznej, wie jakie komórki są na nią wrażliwe, jaka jest reakcja układu nerwowego na falę itd. 4. Mary nie doświadczyła jednak nigdy czerwieni, nie wie jakie qualia pojawiają się w świadomości, gdy widzi się coś czerwonego. 5. po wielu latach izolacji w czarno-białym pokoju Mary zostaje wypuszczona czy widząc coś, co większość ludzi uznaje za czerwone, Mary uzyska nową wiedzę? 6. Wniosek Franka Jacksona: TAK, dopiero wtedy Mary dowie się co znaczy odczuwać czerwień, a zatem wiedza o qualiach jest nieredukowalna do wiedzy o stanach układu nerwowego i świecie fizycznym

9 PSYCHOLOGIA EKSPERYMENTALNA: PIONIERZY Wundt Ebbinghaus Fechner

10 METODA NAUKOWA (1) problem badawczy (2) hipoteza (4) analiza danych (3) eksperyment (5) wniosek: potwierzenie lub obalenie hipotezy

11 BEHAWIORYZM Umysł redukuje się do zachowań i dyspozycji do zachowań Behawiorysta przedkłada zdania z psychologii potocznej (folk psychlogy) na zdania fizykalne x odczuwa ból redukuje się do x krzyczy i wykonuje konwulsyjne ruchy model czarnej skrzynki (bodziec-reakcja)

12 FUNKCJONALIZM Każdy bogaty system opisać można w dwóch nieredukowalnych do siebie warstwach: warstwa fizykalna (z czego jest zbudowany?) warstwa funkcjonalna (co robi?) Umysł nie jest tożsamy z neuronalnym podłożem, ale jest funkcją, która realizowana jest w odpowiednim podłożu. Stany mentalne realizowane mogą być przez różne heterologiczne podłoża (mózg człowieka, mózgi kosmitów, krzemowe obwody robotów )

13 SZTUCZNA INTELIGENCJA Umysł ma się do mózgu tak, jak program (software) do fizycznej strony komputera (hardware) Egalitaryzm umysłowy: stany mentalne nie są tylko domeną ludzi mogą posiadać je także roboty

14 UMYSŁ I MÓZG rezonans magnetyczny

15 UMYSŁ I MÓZG Zjawiska umysłowe, wszelkie świadome i nieświadome zjawiska psychiczne, doznania wzrokowe czy słuchowe, doznania bólu, łaskotki, swędzenie, myśli, z pewnością całość naszego życia psychicznego, są efektem procesów zachodzących w naszym mózgu. J.R. Searle

16 Stany mentalne to obiekty postulowane przez teorię (jak np. elektrony) - sensownie jest postulować tylko istnienie użytecznych obiektów Słownik psychologii potocznej (folk psychology) powinien zostać z a s t ą p i o ny - i zo s t a n i e! - słownikiem neuronaukowym Umysł podzieli ten sam los co pneuma stoików, esencja alhemików, flogiston i elan vital MATERIALIZM ELIMINACYJNY

17 UMYSŁ UCIELEŚNIONY Umysł nie jest ani oderwany od mózgu ani nie jest mózgiem Nasze umysły kształtowane są dynamicznie przez doświadczenia naszych ciał Kształt umysłu zależny jest od kształtu ciała i interakcji ze środowiskiem w jakie nieustannie wchodzi

18

19 SPOSTRZEGANIE EMOCJI: MECHANIZMY OBWODOWE Niedenthal et al (2001) badali wpływ naśladowania bodźca przy użyciu własnych mięśni twarzy na percepcję ekspresji mimicznej Zadanie: określ kiedy twarz zmienia się z radosnej na smutną i odwrotnie? Badanym osobom (w przeciwieństwie do grupy kontrolnej) blokowano możliwość naśladowania, umieszczając między zębami a wargami pióro Zablokowanie ekspresji mimicznej wydłużało czas wykrycia zmiany ekspresji twarzy

20 SPOSTRZEGANIE EMOCJI: MECHANIZMY OBWODOWE Oberman, Winkielman & Ramachandran (2007) wykorzystując elektromiografię (EMG) badali 4 mimiczne ekspresje emocji: radość, wstręt, strach, smutek) Warunki: (1) pióro między zębami, (2) żucie gumy, (3) pióro między wargami, (4) warunek kontrolny (brak zadania) I eksperyment: na podstawie zapisu EMG stwierdzono, że (I) aktywuje mięśnie ekspresji radości; (II) aktywuje sporadycznie różne mięśnie; (III) nie wywiera wpływu II eksperyment: (I) pogarsza rozpoznawanie ekspresji radości, ale nie na wstrętu, strachu i smutku

21 UCIELEŚNIENIE W ŻYCIU SPOŁECZNYM Zajonc et al (1987) wykazali, że po 25 latach twarze małżonków są do siebie bardziej podobne niż na początku związku Prawdopodobnie wygląd twarzy zmienia się dzięki ciągłemu imitowaniu partnera/ partnerki (empatia, teoria umysłu) Zaobserwowano korelację między jakością małżeństwa a podobieństwem twarzy

22 JESZCZE RAZ: CO BADA PSYCHOLOGIA? Nauka o duszy? Nauka o umyśle? Nauka o myśleniu? Nauka o zachowaniu? Nauka o przejawach działania mózgu?

23

24