HISTORIA MYŚLI PSYCHOLOGICZNEJ Cz. 2

Transkrypt

1 HISTORIA MYŚLI PSYCHOLOGICZNEJ Cz. 2

2 Od Wundta do czasów najnowszych Arystoteles wzniósł gmach psychologii, ale dopiero Wilhelm Wundt w ostatnim dziesięcioleciu XIX wieku zaszczepił na starym pniu wszystkie te latorośle nowej psychologii (Ebbinghaus)

3 Wilhelm Wundt Początek psychologii datuje się na 1879 rok Wundt zakłada na Uniwersytecie w Lipsku pracownię eksperymentalnych badań psychologicznych bramą do wiedzy psychologicznej jest metoda eksperymentalna w trakcie badań należy się kierować zasadą respektującą związek, przyczyny i skutku psychika ludzka kształtuje się w wyniku procesów naturalnych i te procesy można śledzić

4 Wilhelm Wundt Uważał, że zadaniem psychologii jest wyodrębnienie elementarnych jednostek, z jakich składa się życie psychiczne (odpowiednik atomów w chemii) i znalezienie praw dotyczących ich łączenia w inne akty psychiczne. Przedmiotem badań psychologicznych jest świadomość jednostek Badał psychikę ludzi dorosłych. Badany zostaje poddany działaniu bodźców fizjologicznych, i stara się opisać w miarę dokładnie swój stan psychiczny.

5 INTROSPEKCJA Wundt proponuje introspekcję jako metodę badawczą, samoopis jako odpowiedź na bodźce fizjologiczne. Nie sprowadza się to tylko do opisu przeżycia, ale opis powinien objaśniać sposób przeżywania danego bodźca. PARALELIZM PSYCHOFIZYCZNY Wundt uważa, że założenie iż istniejące równolegle materia i dusza to założenie spekulatywne (nie poparte dowodami) jednak rozróżnia dwa rodzaje zjawisk fizycznych i psychicznych, a istnieją one równolegle. Zjawiska fizyczne i psychiczne nie są wzajemnie przekształcalne. Toczą się obok siebie i są wzajemnie uzupełniające (PARALELIZM PSYCHOFIZYCZNY)

6 Psychologia atomistyczna Świadomość składa się z elementów podstawowym elementem życia psychicznego ludzi jest wrażenie. Wrażeniem jest najprostsza jakość psychiczna np. barwa. Nazwał ją atomem psychicznym. Przez to jego psychologię nazywa się też psychologią atomistyczną. Atomy psychiczne łączą się w świadomości ludzkiej w większe grupy i te grupy tworzą struktury psychiczne, które są całościowymi spostrzeżeniami przedmiotów (psychologia strukturalistyczna).

7 Asocjacje Apercepcja Atomy łączą się w całość dzięki istnieniu skojarzeń, inaczej zwanymi asocjacjami. Wundt powiadał że asocjacje są bardzo różnorodne i występują na tym samym poziomie, ale mogą występować asocjacje elementów prostych z elementami złożonymi. Połączenia elementów nie są tylko sumą tych elementów, stanowią coś więcej, uwidacznia się w nich wkład świadomości. Wundt stwierdził że apercepcja to zjawisko aktywnego twórczego łączenia elementów w świadomości jednostki / synteza twórcza, prawo rezultant psychicznych/

8 Apercepcja Każda psychiczna mieszanina ma cechy, które w żaden sposób nie są sumą jej elementów (Wundt, 1986, s. 375) Całość jest czymś różnym niż suma części Ideę tę propagowali potem psychologowie postaci Proces kojarzenia nie jest bierny i mechaniczny Podkreślał że wola odgrywa istotną rolę w procesie tworzenia asocjacji i wola decyduje które elementy połączymy a które odrzucimy. Jaźń jest aktywna, a więc wpływa na apercepcję.

9 Uczucia Wundt badał także uczucia, i doszedł do wniosku że uczucia są nie definiowalne. Sądził że uczucia są prostym elementem psychicznym nie rozkładalnym na mniejsze elementy i towarzyszą doznaniom fizycznym.

10 Krytyka teorii Wundta Introspekcja jest doświadczeniem prywatnym Eksperymenty mogą dawać różne rezultaty (wg Wundta dzięki szkoleniu obserwatorów metodę tę można ulepszyć)

11 Dziedzictwo Wundta Aby utworzyć nowa naukę Wundt odrzucił nienaukowe myślenie i więzy łączące ją ze starą filozofią umysłu Ograniczenie przedmiotu psychologii do Ograniczenie przedmiotu psychologii do świadomego doświadczenia oddzieliło psychologię od kwestii duszy i jej stosunku do ciała psychologia nie zajmowała się już takimi kwestiami

12 Inne kierunki rozwoju niemieckiej myśli psychologicznej Herman Ebbinghaus ( ) badania pamięci Carl Stumpf ( ) pionier psychologii muzyki Oswald Kὒlpe ( ) psychologia myślenia Franz Brentano

13 Franz Brentano ( ) Franciszkanin, sięgnął do dorobku Tomasza z Akwinu i św. Augustyna. Nie przyjął poglądów Wundta. Wg niego psychologia powinna zająć się aktami. Wundt psychologia powinna badać treść świadomego doświadczenia Brentano psychologia ma badać czynności (akty) psychiczne np. widzenie, a nie treść tego co osoba widzi.

14 Franz Brentano ( ) Psychologia aktów kwestionowała poglądy Wundta, że procesy psychiczne składają się z treści czy elementów. Np. Gdy patrzymy na czerwony kwiat treść czerwieni jest czymś innym od aktu przeżywania czy doznawania czerwieni Akty nie są dostępne przez introspekcję Kładł nacisk na badanie procesów psychicznych 2 sposoby badania za pomocą pamięci i wyobraźni

15 CIEKAWOSTKA Po wysłuchaniu 5 cykli wykładów Brentano Zygmunt Freud nazwał go geniuszem i niesłychanie przenikliwym wykładowcą Uczniem Brentano był Kazimierz Twardowski, założyciel Katedry Psychologii na Uniwersytecie Lwowskim. Uczniem Twardowskiego był prof. Tadeusz Tomaszewski, który napisał książkę pt. Psychologia czynności.

16 Strukturalizm - Edward Bradford Titchener ( ) Zwolennik Wundta Zmienił jednak system psychologii sprowadzony z Niemiec do Stanów Zjednoczonych Swoje podejście nazwał strukturalizmem Przedmiotem psychologii jest świadome doświadczenie zależne od osoby która faktycznie jest jego podmiotem (np. indywidualne odczuwanie temperatury) W badaniach należy unikać błędu bodźca pomieszanie badanego procesu psychicznego z obserwowanym bodźcem (np. widząc przedmiot opisujemy go jako jabłko, zamiast donosić o elementach barwy, kształtu itp.)

17 Wundt Titchener synteza elementów na drodze apercepcji Kładł nacisk na całości analiza świadomego doświadczenia rozkładanie go na części składowe Kładł nacisk na części

18 Psychologia eksperymentalna w pierwszej połowie XX w Wyobrażenie człowieka jako maszyny kierując swą uwagę na zjawiska, które maja być obserwowane, obserwator w psychologii w nie mniejszym stopniu niż obserwator w fizyce całkowicie zapomina o subiektywnym zwracaniu uwagi na stan obserwowania ( ). Obserwatorzy są już przeszkoleni: stan obserwowania został już zmechanizowany (Titchener, 1912, s. 443)

19 William James Psychologia funkcjonalna brak akceptacji dla badań świadomości, które nie miały praktycznego znaczenia Krytyka wundtowskiej koncepcji świadomości Proponował jej analizę w kontekście organizm środowisko Strumień świadomości świadomość jest procesem znajdującym się w ciągłym ruchu i każda próba zredukowania go do elementów powoduje jego zniekształcenie

20 William James Kładł nacisk na funkcję lub cel świadomości Musi ona przynosić jakąś korzyść biologiczną umożliwia przystosowanie się do środowiska Funkcjonalizm toruje drogę praktycznym zastosowaniom psychologii

21 PSYCHOLOGIA POSTACI Gestalt

22 Krok w kierunku szerszej koncepcji przedmiotu i metod psychologii Max Wertheimer ( ) Wolfgang Kὃller ( ) Kurt Kofka ( ) Kurt Lewin ( ) Początek na Uniwersytecie Berlińskim, po dojściu Hitlera do władzy kontynuacja w Stanach

23 Początek gestaltyzmu 1910 rok Rozpoczęcie badań Wertheimera nad spostrzeganiem ruchu pozornego (stroboskopowego) leżącego u podstaw obrazu filmowego W roku 1923 Max Wertheimer zaprezentował prawa percepcyjnego organizowania bodźców. Zjawisko Fi złudzenie, że dwa kolejno zapalane nieruchome światła się poruszają Postaci czyli doświadczenia ruchu, nie wyjaśnia suma pojedyńczych elementów dwóch błysków światła ponieważ spostrzegane zjawisko jest jakościowo inne Analiza z góry na dół od doświadczenia ruchu do składników i relacji

24 Prymat całości Zdaniem postaciowców istnieje prymat ciągłości nad elementem. Całość inaczej nazywana figurą (postacią), jest ona uniwersalna i występuje we wszystkich dziedzinach życia. W roku 1923 Max Wertheimer zaprezentował prawa percepcyjnego organizowania bodźców. Kolejne badania nad percepcją doprowadziły do ustalenia pięciu takich praw - Współcześnie - bada się całość układu w jakim znajduje się badany osobnik. Człowiek żyjący w świecie jest jego elementem i jako taki musi być opisywany. - Psychologowie postaci badali głównie spostrzeganie i myślenie.

25 1. Prawo podobieństwa głosi, że elementy podobne do siebie tworzą figurę

26 2. Prawo wspólnej drogi stanowi, że elementy poruszające się w tym samym kierunku są spostrzegane razem i tworzą jedną figurę. Zasadę tę dobrze obrazuje stado ptaków lecących tzw. kluczem.

27 3. Prawo bliskości stwierdza, że elementy położone blisko siebie tworzą jedną figurę, natomiast oddalone od siebie mogą należeć do różnych figur. Na przykład na rysunku liczba liter w obu szeregach jest taka sama, jednak w górnym szeregu spostrzegamy dwie grupy, a w dolnym cztery. YYYY YYYY YY YY YY YY

28 4. Prawo domykania głosi, że system percepcyjny dodaje brakujące elementy w spostrzeganym przedmiocie i zamykając kształt niekompletnej figury, tworzy umysłowy obraz rzeczywistości, który nie istnieje w świecie fizycznym. Na rysunku przedstawiono iluzoryczne kontury kwadratu i koła.

29 5. Prawo dobrej kontynuacji - odpowiada prostocie spostrzeganego przedmiotu; elementy łagodnie przechodzące jeden w drugi tworzą postać, natomiast nagła zmiana kierunku powoduje oderwanie się od siebie tych elementów, które mogą tworzyć odrębne figury Gdy spojrzymy na rysunek od razu spostrzegamy dwa sznury koralików, choć można wyodrębnić większą ich liczbę.

30 Ciekawostka - Wertheimer wywarł silny wpływ na młodego psychologa- Abrahama Maslowa, który był tak zafascynowany mistrzem, że zaczął zgłębiać cechy jego osobowości. - Między innymi na podstawie tych obserwacji Maslow rozwinął potem oryginalną koncepcje samorealizacji

31 Teoria pola - Kurt Lewin Pracował z Kohlerem. W Berlinie przeprowadził badania nad kojarzeniem i motywacją. W 1935 r. opuścił Niemcy na stałe i udał się do USA, gdzie podjął pracę na uniwersytecie w Ayowa. Sytuacja w której znajduje się osoba badana stanowi jej przestrzeń życiową. Osobę przedstawia się jako punkt krążący w przestrzeni życiowej, na który działają krążące siły. Teoria pola wyjaśnia zachowanie (B - Behaviour) jako funkcję całej sytuacji (tzw. przestrzeni życiowej) obejmującej zarówno środowisko psychologiczne (Environment) jak i osobę (Personality), co można wyrazić za pomocą wzoru: B = f (P, E)